Wnioskowania prawnicze wykład 9, dr Maciej Dybowski

Dlaczego wnioskowania? Bo „wnioskuje” się o obowiązywaniu Trzeba pamiętać, że norma obowiązuje z czyjegoś punktu widzenia - z czyjegoś punktu widzenia także „wynika” wnioskowanie to proces myślowy, który polega na tym, że ktoś przyjmując pewne zdanie czy zdania za prawdziwe (przesłanki), wyrabia sobie na tej podstawie przeświadczenie o prawdziwości innego zdania czy zdań (wniosek). Przesłankami są normy prawne (zdania o obowiązywaniu): punktem wyjścia jest rezultat wykładni (wykładnia w sensie apragmatycznym) Wnioskami są normy prawne (zdania o obowiązywaniu) Wnioskowania prawnicze różnią się niezawodnością

Rodzaje wnioskowań prawniczych wnioskowania oparte na wynikaniu normy z normy (mniej zawodne) wnioskowania oparte na logicznym wynikaniu normy z normy, wnioskowania oparte na instrumentalnym wynikaniu normy z normy; wnioskowania oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy (bardziej zawodne) analogia iuris, argumenta a fortiori: argumentum a minori ad maius, argumentum a maiori ad minus.

Logiczne wynikanie normy Między normą-przesłanką a normą-wnioskiem zachodzi związek logiczny opierający się na stosunku między zakresami nazw Zwykle tak oczywiste, że nie ujawniane Norma-wniosek wynika logicznie z normy-przesłanki, jeżeli: 1) zakres zastosowania normy-przesłanki obejmuje zakres zastosowania normy-wniosku np. jeżeli studentowi nakazane jest zapisać się na egzamin, to obowiązek taki ciąży również na studencie I roku lub 2) zakres normowania normy normy-przesłanki obejmuje zakres normowania normy-wniosku, np. jeżeli studentom zakazane jest palenie tytoniu na terenie uczelni, to wynika z tego zakaz palenia papierosów przy tożsamości albo węższym zakresie drugiego elementu normy-wniosku.

Instrumentalne wynikanie norm opiera się na założeniu, że między zachowaniem adresata normy a wyznaczonym przez normę stanem rzeczy, który ma zostać zrealizowany przez adresata, występują związki przyczynowe. Wnioskowania te przebiegają wg dwóch dyrektyw inferencyjnych: instrumentalnego nakazu instrumentalnego zakazau

Dyrektywa instrumentalnego nakazu jeżeli obowiązuje norma nakazująca adresatowi A zrealizować określony stan rzeczy C (norma-przesłanka), to należy przyjąć, że obowiązuje również norma, która adresatowi A nakazuje czynić wszystko, co jest warunkiem koniecznym dla zrealizowania tego stanu rzeczy C (norma- konsekwencja), chyba, że prawodawca ustanowił normę o innej treści. jeżeli obowiązuje norma, która adresatowi A zakazuje zrealizowania określonego stanu rzeczy C, to według dyrektywy instrumentalnego nakazu należałoby przyjąć, że obowiązuje też inna norma, nakazująca adresatowi A czynić wszystko, co jest konieczne, aby stan rzeczy C się nie zrealizował. warunek konieczny wynika ze stanu rzeczy C, ale nie gwarantuje, że zostanie on zrealizowany

Dyrektywa instrumentalnego zakazu skoro obowiązuje norma nakazująca jakiemuś podmiotowi A zrealizować stan rzeczy C (norma-przesłanka), to należy przyjąć, że obowiązuje też norma, która podmiotowi A zakazuje czynić cokolwiek, co jest warunkiem wystarczającym dla niezrealizowania stanu rzeczy C (norma-konsekwencja). z normy-przesłanki głoszącej, że podmiotowi A zakazane jest zrealizowanie stanu rzeczy C, według wynika norma-wniosek głosząca, że podmiotowi A zakazane jest czynić cokolwiek, co jest warunkiem wystarczającym dla zrealizowania stanu rzeczy C. warunek wystarczający gwarantuje, że stan rzeczy C nie zostanie zrealizowany

Przykład „Zasada państwa prawnego zawiera w sobie zasadę zaufania obywateli do państwa, z tą zaś łączy się na zasadzie związków instrumentalnych zasada ochrony praw nabytych (także niedziałania prawa wstecz).” Orzeczenie TK z dnia 11 lutego 1992 r. (K. 14/91

Wnioskowania oparte na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy We wnioskowaniach opartych na konsekwentności ocen prawodawcy odwołujemy się do aksjologicznego uzasadnienia norm prawnych i na tej podstawie wnioskujemy, że obowiązuje inna norma, mająca takie samo uzasadnienie aksjologiczne Wszystkie wnioskowania aksjologiczne są wysoce dyskusyjne, jeżeli chodzi o zakres ich zastosowania zwłaszcza ze względu na sporność odtworzenia założeń aksjologicznych. Dotyczy to zwłaszcza stosowalności tego rodzaju wnioskowań w prawie publicznym.

Analogia iuris polega na tym, że ustaliwszy, iż obowiązuje jakaś norma N1 (lub więcej norm: N1, N2, N3 ... Nn), które znajdują uzasadnienie w jakiejś ocenie O, i założywszy, że prawodawca jest aksjologiczne konsekwentny, uznaje się za obowiązującą jakąś normę- konsekwencję, która wprawdzie nie została ustanowiona, ale która znajduje uzasadnienie aksjologiczne w tej samej ocenie O. Normę-konsekwencję przejmuje się zatem za obowiązującą ze względu na jej wspólne z normami-przesłankami uzasadnienie aksjologiczne.

Analogia iuris. Przykład „Skoro brak jest w przepisach ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym unormowania w przedmiocie sposobu wypłaty świadczeń emerytalnych i rentowych przez organy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy w ramach stosowania analogii prawa (analogia iuris) poszukiwać rozwiązania tej kwestii w innych przepisach prawa, normującej problematykę najbardziej zbliżoną. Unormowania w tej mierze zawiera kodeks cywilny w dziale wykonania zobowiązań.” Wyrok SN z dnia 10 lipca 1980 r. (II URN 77/80)

Argumenta a fortiori „wnioskowania z silniejszego” opierają się na założeniu , że jeżeli ustawodawca ocenia w pewien sposób naruszanie jakiegoś dobra jako zło, to konsekwentnie bardziej jeszcze dezaprobować będzie silniejsze naruszenie tego samego dobra i odpowiednio jeżeli aprobuje realizacje pewnego stanu rzeczy jako dobro to konsekwentnie jeszcze bardziej aprobuje silniejszą (tzn. w większym stopniu) realizację tego stanu rzeczy. Wnioskowania te opierają się na założeniu konsekwencji prawodawcy co do ocen preferencyjnych. Wnioskowania ta przebiegają według 2 schematów: z mniejszego na większe – Argumentum a minori ad maius z większego na mniejszego – Argumentum a maiori ad minus

Argumentum a minori ad maius wnioskowanie „z mniej na więcej” skoro uznajemy za obowiązującą normę N1, która zakazuje naruszać jakieś dobro w stopniu mniejszym, i uważamy, że zakaz ten uzasadniony jest ocenami przypisanymi prawodawcy, a nadto zakładamy, że prawodawca jest aksjologicznie konsekwentny, to należy przyjąć, że do systemu należy także norma-konsekwencja, która zakazuje naruszać to dobro w stopniu większym. “Komu zakazane jest czynić mniej, zakazane jest czynić więcej.”

Argumentum a minori ad maius. Przykład „Skoro skuteczne cofnięcie przez skazanego lub jego obrońcę wniosku o wznowienie postępowania karnego od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie skutkuje wydanie postanowienia o pozostawieniu bez rozpoznania wniosku o wznowienie tego postępowania, to tym bardziej wydanie identycznej decyzji uzasadnia fakt złożenia wniosku o wznowienie postępowania od orzeczenia, które nie kończy postępowania karnego (argumentum a minori ad maius).” Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie (II Ako 196/97)

Argumentum a maiori ad minus wnioskowanie „z więcej na mniej” skoro uznano za obowiązującą normę, która adresatowi A wyznacza obowiązki uciążliwe, w szczególności nakazuje mu zrealizowanie jakiegoś stanu rzeczy C wymagającego większego wysiłku, to – zakładając konsekwentność prawodawcy – należy przyjąć, że obowiązuje norma wyznaczająca adresatowi A obowiązki mniej uciążliwe, w szczególności nakazuje mu zrealizowanie stanu rzeczy C mniejszym nakładem sił. „Komu nakazane jest czynić więcej, temu nakazane jest czynić mniej”

Argumentum a maiori ad minus. Przykład „Wprawdzie w przepisie art. 537 § 2 k.p.k. jest mowa o oczywiście niesłusznym skazaniu, ale rozumowanie a maiori ad minus prowadzi do wniosku, że przepis ten ma także zastosowanie w wypadku oczywiście niesłusznego przypisania odpowiedzialności i warunkowego umorzenia postępowania.” Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2002 r. (II KKN 368/99)