SZTUKA ROMAŃSKA I GOTYCKA

Romanizm w Europie Romański,styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Sztuka romańska nawiązywała do sztuki poźnoantycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.

Cechy sztuki romańskiej Obejmuje następujące dziedziny: architekturę, rzeźbę w kamieniu, drewnie i kości słoniowej Budowle miały charakter obronny Kościoły budowano na planie krzyża Budowano głównie z kamienia ciosanego w kwadratowe bryły Budowle cechowała prostota Miały grube mury, małe okna uwieńczone łukiem prostym. Bogate kolumny i portale ozdobne Rzeźbiono w kamieniu Rzeźby umieszczano na fasadach kościołów w niszach Rzeźby i freski miały pokazać ludziom, którzy nie umieli czytać i pisać, sceny z Biblii.

KOLEGIATA W TUMIE POD ŁĘCZYCĄ ( XIIw.) Charakteryzuje się ona prostotą i masywnością. Grube, zbudowane z kamiennych ciosów mury nakryte są ciężkim sklepieniem w kształcie połowy walca (sklepienie kolebkowe). Okna są niewielkie, okrągło łukowe, a bryłę budynku urozmaicają wieże i liczne, zwykle półkoliste przybudówki.

STYL ROMAŃSKI W MALARSTWIE Na romańskich obrazach postacie ludzkie są płaskie i odrealnione. Wokół Madonny namalowanej przez włoskiego malarza Duccia (ok. 1260-1318) tłoczą się świeci. Scena ujęta jest bez żadnej perspektywy. Tło obrazu jest złote, co sugeruje idealną bezczasową przestrzeń szczęśliwego bytowania błogosławionych.

RZEŹBA ROMAŃSKA Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem.

RZEŹBA ROMAŃSKA Kapitel (XIIIw.) kaplicy Vera Cruz Drzwi gnieźnieńskie

GOTYK Styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Sztuka gotycka powstała ok. 1140 we Francji i początkowo rozwijała się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objęła Europę Zachodnią (Francja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód.

Cechy sztuki gotyckiej Obejmuje dziedziny: architekturę, rzeźbę kamienną, malarstwo ścienne, ilustracje w księgach, malarstwo tablicowe, drewniane ołtarze i witraże Budowle bogate, strzeliste Oprócz kościołów powstawały: hale targowe, domy mieszkalne, zamki warowne Kościoły mają sklepienie falarowo-żebrowe Budowane z kamienia i cegły Duże okna zakończone łukami ostrymi W oknach kościołów mamy witraże Obrazy malowane na desce Światłocień

RZEŹBA GOTYCKA Rzeźba gotycka miała charakter religijny o skomplikowanym programie ikonograficznym w układach typologicznych ze Starego i Nowego Testamentu. Jej ewolucja przebiegała od idealizmu poprzez realizm do dużej ekspresji. Początkowo była silnie związana z architekturą i skoncentrowana na portalach-głowicach, stopniowo nabierała samodzielności. Wprowadzono postać ludzką wielkości naturalnej przy filarach oraz do rzeźby nagrobnej. Najpopularniejsze tematy realizowane były zarówno w kamieniu, jak i polichromowanym drewnie. Stanowiły je: Pieta, krucyfiks, Madonna z Dzieciątkiem na ręku, Chrystus Bolesny.

Rzeźba gotycka Płaskorzeźba katedry w Orvieto. Ołtarz W.Stwosza w kościele Mariackim.

MALARSTWO W GOTYKU W okresie gotyku rozkwitało malarstwo miniaturowe (miniatura), które zerwało z płaską linearną (linearyzm) stylizacją na rzecz ujęć przestrzennych. Z czasem miniatury książkowe ewoluowały w kierunku realizmu, zapowiadając rozwój realistycznego malarstwa sztalugowego. Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula), wyrażało się zwłaszcza w kompozycjach wieloskrzydłowych. Największe znaczenie miało jednak malarstwo flamandzkie torujące drogę ku nowożytnemu realizmowi, stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych (M. Broederlam, R. Campin, H. van Eyck, J. van Eyck, H. van der Goes, H. Memling). W XV w. swą kulminację przeżyło malarstwo niemieckie z realizmem K. Witza i H. Pleydenwurfa, liryzmem S. Lochnera, ekspresjonizmem M. Grünewalda i wizjonerstwem wielkiej sztuki A. Dürera. Kwitło też witrażownictwo.

MALARSTWO W GOTYKU Cechą charakterystyczną malarstwa gotyckiego, jest pokazywanie człowieka takim, jaki jest naprawdę: w wyglądzie, w odczuciach, a także w otoczeniu. To dążenie do realizmu przejawiło się w: ukazywaniu indywidualnych cech postaci, przeżyć człowieka (wyraz twarzy, gest), a także w ukazaniu człowieka w naturalnym otoczeniu - krajobrazie lub wnętrzu. Z tym wszystkim wiązała się konieczność wydobycia efektu plastyczności i głębi przez zastosowanie światłocienia i perspektywy. Rzeź niewiniątek malowidło z ołtarza zwanego Jerozolimskim, Gdańsk.

BIBLIOGRAFIA Podręcznik j. polskiego ,,Przeszłość to dziś’’ K. Mrocewicz. www.edu.oeiizk.waw.pl

Wykonała: Karolina Karamuz kl. 1F