Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości kompetencja sporna Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Uwr.

Specyfika kompetencji spornej MTS wyłącznie spory pomiędzy państwami (brak legitymacji jednostek/ osób prawnych) brak obowiązkowej jurysdykcji wiążący charakter wyroków ( z zastrzeżeniem art. 59 Statutu) z możliwością podjęcia dalszych działań przez RB ONZ postępowanie jednoinstancyjne ( możliwość rewizji wyroku MTS/ interpretacji dokonanej przez MTS)

Pojęcie sporu międzynarodowego w praktyce MTS spór międzynarodowy a pojęcia pokrewne: spór na gruncie KNZ- pojęcie „sporu” i „sytuacji” (konieczność wstrzymania się od głosu członka RB/ możliwość podjęcia uchwały przez RB) konflikt zbrojny Spór prawny a polityczny wskazówka- art. 36 ust. 2 Statutu (interpretacja traktatu, zagadnienie PMP, stw. faktu stanowiącego naruszenie zobowiązań/ charakter lub rozmiar odszkodowania

Pojęcie sporu międzynarodowego w praktyce MTS kryteria sformułowane w orzecznictwie MTS/STSM (sprawa Mavromatisa, obowiązku przystąpienia do arbitrażu obecności Afryki Pd. w Namibii, Timoru Wschodniego) ocena obiektywna „różnica odnośnie prawa lub faktów, konflikt poglądów prawnych i interesów między stronami” pomiędzy państwami/ kwestia tożsamości stron twierdzenia stron wyraźnie przeciwstawione

Kompetencja MTS a inne metody PRS zasada: obowiązek pokojowego załatwiania sporów + dowolność wyboru metody załatwiania sporów otwarty katalog (negocjacje, mediacja, dobre usługi, koncyliacja, arbitraż, badania, załatwianie sporów na forum organizacji międzynarodowych) Artykuł 95 Nic w niniejszej Karcie nie stoi na przeszkodzie, by członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych oddawali swe spory do rozstrzygnięcia innym trybunałom na mocy umów, które już istniały lub mogą być zawarte w przyszłości. Możliwość zastrzeżenia przez strony konieczności wyczerpania innych metod PRS w klauzuli sądowej

Jurysdykcja MTS jurysdykcja sporna/ doradcza/ jurysdykcja prima facie jurysdykcja MTS a dopuszczalność postępowania Podstawy jurysdykcji MTS – formy wyrażenia zgody na jurysdykcję umowa o poddaniu jurysdykcji (36 ust. 1 Statutu) klauzula zawarta w umowie międzynarodowej (36 ust.1 Statutu) - zakres i przesłanki- sukcesja w odniesieniu do STSM (art. 37 Statutu) klauzula fakultatywna (opcyjna) art. 36 ust. 2 Statutu – może zawierać zastrzeżenia zasada forum prorogatum

Dopuszczalność postępowania przed MTS Przesłanki uniemożliwiające rozstrzygnięcie przez MTS sporu pomimo istnienia jurysdykcji – przykładowo: występowanie w imieniu nieswojego obywatela (sprawa Barcelona Traction, w drodze analogii- sprawa odszkodowań za szkody poniesione w służbie ONZ) niewyczerpanie drogi krajowej res iudicata sytuacja, w której wyrok miałby dotyczyć zachowania państwa nie będącego stroną postępowania (sprawa Timoru Wschodniego)

Kompetencja ratione iuris Art. 38. źródła prawa stosowane przez MTS przy orzekaniu 1. Trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, które będą mu przekazane, będzie stosował: a) konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły, wyraźnie uznane przez państwa spór wiodące; b) zwyczaj międzynarodowy, jako dowód istnienia powszechnej praktyki, przyjętej jako prawo; c) zasady ogólne prawa, uznane przez narody cywilizowane; d) z zastrzeżeniem postanowień art. 59 związanie wyrokiem, wyroki sądowe tudzież zdania najznakomitszych znawców prawa publicznego różnych narodów, jako środek pomocniczy do stwierdzania przepisów prawnych. Możliwość orzekania przez MTS ex aequo et bono jeżeli strony wyrażą zgodę – art. 38 ust. 2 Statutu- nigdy nie miało miejsca

Przebieg postępowania rejestracja sprawy, powiadomienie strony pozwanej/ zainteresowanych/ SG ONZ Faza wstępna Kwestie wpadkowe/ dowodowe memoriały/ kontrmememoriały repliki/ dupliki oraz pisemna dokumentacja przedłożona przez strony Faza pisemna wysłuchanie agentów, ew. świadków, biegłych Faza ustna Narada tajna, głosowanie według starszeństwa zarządzenie Ogłoszenie wyroku co do zasady- publiczne Wyrok ew. rewizja/ interpretacja

Skutki Wyroku MTS Artykuł 94 KNZ 1. Każdy członek Organizacji Narodów Zjednoczonych zobowiązuje się wykonać wyrok Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w każdej sprawie, w której jest stroną. 2. Jeżeli strona w sporze nie wykona zobowiązań, ciążących na niej z mocy wyroku Trybunału, druga strona może odwołać się do Rady Bezpieczeństwa, która, o ile uzna za konieczne, zaleci lub zdecyduje, jakie środki należy zastosować w celu wykonania wyroku.

Skutki Wyroku MTS Art. 59 Statutu Wyrok sądu wiąże tylko strony będące w sporze i tylko w stosunku do danego sporu. Art. 60 Statutu Wyrok jest ostateczny i nie podlega odwołaniu. W przypadku sporu co do znaczenia lub zakresu wyroku, Trybunał powinien dać swą interpretację na żądanie każdej ze stron.

Przykład- sprawa militarnych i paramilitarnych aktywności Stanów Zjednoczonych w Nikaragui Aspekty proceduralne rozdzielenie postępowania na część dot. jurysdykcji i dopuszczalności i merytoryczną – dwa wyroki MTS interwencja Salwadoru słuchanie świadków zastrzeżenie do klauzuli opcyjnej "disputes arising under a multilateral treaty, unless (1) all parties to the treaty affected by the decision are also parties to the case before the Court, or (2) the United States of America specially agrees to jurisdiction". wydanie wyroku bez udziału strony brak egzekucji orzeczenia