Dowody

Istota poznania procesowego Istotą poznania procesowego jest „dążenie do wiernego odtworzenia faktów obiektywnej rzeczywistości, ważnych z punktu widzenia wiązanych z nimi konsekwencji prawnokarnych”.

Cel poznania procesowego Celem poznania procesowego jest „uzyskanie faktycznej i prawnej podstawy warunkującej trafność rozstrzygnięcia o przedmiocie postępowania”.

Dowody jako środki poznania procesowego Dowody są jedynym środkiem poznania procesowego. Dowody stanowią konieczne pośrednie ogniwo poznania o tym, że dany fakt w rzeczywistości zaistniał lub nie. Dochodzenie do ustaleń faktycznych na podstawie dowodów oparte jest w swej logicznej strukturze na tzw. rozumowaniu redukcyjnym, czyli ze znanych następstw o nieznanej racji.

Probabilistyczny charakter poznania procesowego Jest to reguła. Wynika z tego, że opiera się na wnioskowaniu ze skutków zdarzenia o całym zdarzeniu. Nie stanowi przeszkody dla uznania wyjaśnianej tezy dowodowej za udowodnioną o ile zostaną spełnione warunki obiektywne i subiektywne determinujące oraz uzasadniające przekonanie organu procesowego o prawdziwości ustaleń.

Istota dowodzenia Istotą dowodzenia jest „dotarcie w toku czynności procesowych do źródeł tych informacji, ich uzyskanie (wydobycie), ocena i ukształtowanie na ich podstawie własnego sądu o badanej rzeczywistości”.

Zasada prawdy materialnej Zasada prawdy materialnej jest to zasada prawnie zdefiniowana w art. 2 § 2 KPK, wyrażająca dyrektywę, że podstawę rozstrzygnięcia powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Prawdziwe ustalenia faktyczne to zgodność ustaleń z określoną i obowiązującą procedurą. Ustalenia są prawdziwe, gdy zostały udowodnione w sposób przewidziany prawem procesowym. Zasada jest adresowana do wszystkich organów procesowych, które w toku procesu podejmują jakiekolwiek rozstrzygnięcia. Nie ma bezwzględnego i nadrzędnego charakteru, nie jest celem procesu karnego i doznaje wielu ograniczeń.

Ograniczenia zasady prawdy materialnej Zasady: praworządności, demokratyzmu, humanitaryzmu i przestrzegania praw człowieka, Zakazy dowodowe, Zakaz prowadzenia ponownego postępowania przeciwko tej samej osobie, co do tego samego czynu (ne bis in idem), Zakaz rozstrzygania na niekorzyść oskarżonego wątpliwości, których nie da się usunąć (in dubio pro reo), Zakaz stosowania tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania wobec uczestników postępowania (art. 3 EKPC) oraz innych niedozwolonych metod śledczych (art. 171§ 4 i 5 KPK) Immunitety procesowe, Zakaz reformationis in peius. Nie są ograniczeniami zasady prawdy materialnej zasady: bezpośredniości, obiektywizmu i swobodnej oceny dowodów.

Pojęcie „dowód” Środek dowodowy, Źródło dowodu, Czynność dowodowa, Postępowanie dowodowe, Ostateczny wynik procesu myślowego, Metoda jak dojść do prawdziwych ustaleń faktycznych, Fakt dowodowy, Odmiana rozumowania w logice i matematyce.

Dowód jako środek dowodowy (my uznajemy tę definicję jako pojęcie dowodu w ogólności) Każda informacja (nośnik informacji), która może okazać się przydatna dla dokonania ustaleń faktycznych, a która pochodzi od osoby lub rzeczy, będącej źródłem dowodu, jest pozyskiwana podczas czynności dowodowej. Dowód w procesie karnym to uzyskana w sposób określony przepisami prawa procesowego informacja pozwalająca na ukształtowanie w drodze percepcji zmysłowej i analizy logicznej przekonania organu procesowego co do zaistnienia lub niezaistnienia konkretnej okoliczności faktycznej.

Dowód jako źródło dowodu Osoba lub rzecz, od której pochodzi środek dowodowy.

Dowód jako czynność dowodowa Czynność organu procesowego polegająca na pozyskaniu środka dowodowego ze źródła dowodowego. Czynność organu procesowego zmierzająca do odszukania i ujawnienia śladów oraz dowodów rzeczowych i osobowych, ich zabezpieczenia, uzyskania środka dowodowego z ujawnionego źródła dowodu oraz oceny wiarygodności i przydatności procesowej tego środka dowodowego.

Fakt dowodowy Okoliczność, która w wyniku jednej, a częściej – zespołu czynności dowodowych uznana zostaje przez organ procesowy za udowodnioną, czyli wiernie odpowiadającą rekonstruowanej rzeczywistości.

Przedmiot dowodu Fakt, którego udowodnienie może mieć – w ocenie organu procesowego – znaczenie dla rozstrzygnięcia. Określany jako „fakt dowodowy”. W KPK bywa utożsamiany z pojęciem okoliczności faktycznej. Dzieli się na: Fakt główny, Fakt uboczny.

Fakt główny Okoliczności, które są objęte znamionami przestępstwa, muszą być udowodnione wszystkie. Praktycznie znajduje się w konkluzji aktu oskarżenia.

Fakt uboczny Okoliczność, która nie wchodzi w zakres znamion ustawowych czynu przestępnego, ale pozwala na stwierdzenie ich istnienia lub nieistnienia w drodze logicznej dedukcji o fakcie głównym.

Inny fakt dowodowy Okoliczność, warunkująca treść orzeczeń związanych z przypisaniem oskarżonemu czynu czy treść decyzji podejmowanych w kwestiach incydentalnych. Także może być przedmiotem dowodu.

Prawo jako przedmiot dowodu Przedmiotem dowodu może być również prawo w następujących przypadkach: Zgodnie przyjmuje się, ze przedmiotem opinii biegłego może być obowiązywanie i treść prawa międzynarodowego. Są kontrowersje co do opinii biegłego dotyczącej treści i obowiązywania prawa polskiego: norm stanowionych niższego rzędu oraz innych norm społecznie funkcjonujących, np. zwyczajowych, moralnych, umownych. Należy to oceniać z punktu widzenia zawierania przez nie przede wszystkim nazw i terminów technicznych.

Przyjęcie faktów bez dowodzenia Domniemania, Notoryjność, Oczywistość.

Domniemania Sytuacje, z którymi wiązane są określone normą prawną skutki prawne, bez potrzeby przeprowadzania postępowania dowodowego. Wywołują kontrowersje w doktrynie. Dzielą się na: Domniemania prawne, Domniemania faktyczne.

Domniemanie prawne/prawne domniemanie o faktach Polega na tym, że norma prawna w sytuacjach określonych w tzw. przesłane domniemania (podstawie lub poprzedniku) mocą swoich postanowień nakazuje przyjęcie bez przeprowadzania postępowania dowodowego pewnych faktów określonych w tzw. wniosku domniemania. Jest niezależne od tego jak na podstawie uogólnionego doświadczenia życiowego wypadnie ocena jego zgodności z rzeczywistością.

Podział domniemań prawnych: Względne Bezwzględne Praesumptiones iuris tantum, inaczej wzruszalne lub zwykłe Mogą być obalone przeciwdowodem. Pełnią istotniejszą rolę. Zalicza się do nich: domniemanie niewinności oraz domniemanie prawidłowości prawomocnego wyroku. Praesumtiones iuris ac de iure, inaczej niewzruszalne lub nieusuwalne Ustawa wyłącza ich obalenie. Mają mniejsze znaczenie i są przewidziane tylko wyjątkowo, np. domniemanie odstąpienia przez oskarżyciela prywatnego od oskarżenia w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa.

Domniemanie faktyczne Sąd uznający istnienie faktu domniemywanego na podstawie związku tego faktu z innym faktem. Opiera się na regule probabilistycznego wynikania. Nie są wyrażone w normie prawnej a pozostawione swobodnemu uznaniu uczestników procesu. Np. sędzia był prawidłowo mianowany.

Notoryjność Bezsporna znajomość określonych faktów przez organ procesowy i strony. Dzieli się na: Notoryjność powszechną, Notoryjność sądową.

Notoryjność powszechna Wszystkie fakty, które są znane nieograniczonej liczbie osób w miejscu i czasie toczenia się procesu i uznawane przez nie za tak niewątpliwe, że wszelkie ich dowodowe sprawdzenie (ustalenie) musiało być uznane za zbędną stratę czasu.

Notoryjność sądowa Organ procesowy zna fakt ze swojej urzędowej działalności. W przypadku organu kolegialnego fakt musi być znany z urzędowej działalności każdego z jego członków. Należy na niego zwrócić uwagę stron. Nie wyłącza dowodu przeciwnego.

Oczywistość Największe nasilenie notoryjności. Wynika z wiedzy każdego przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka. Może być potrzeba zwrócenia na to uwagi stron. Nie wyklucza dowodu przeciwnego.

Rodzaje dowodów ze względu na charakter źródła dowodu Osobowe Rzeczowe Dowód, którego źródłem jest osoba żyjąca, przekazująca ustnie organowi procesowemu posiadaną przez siebie wiedzę o faktach stanowiących przedmiot rozpoznania Dowód, którego źródłem jest rzecz w najszerszym rozumieniu tego pojęcia. Pozyskiwanym z nich środkiem dowodowym są właściwości rzeczy. Sporny jest charakter cech ciała człowieka i charakter dokumentu.

Rodzaje dowodów ze względu na charakter treści informacyjnej stanowiącej środek dowodu pozyskiwany ze źródła dowodu Pojęciowe Zmysłowe Dowód, który niejako sam w sobie jest treścią intelektualną wytworzoną przez ludzki umysł, przyjmowaną (percypowaną) i poddawaną ocenie przez organ procesowy Dowód poznawany zmysłowo dzięki związanym z nim cechom i właściwościom podlegającym swego rodzaju przetworzeniu w formę intelektualną utrwaloną w dokumentach procesowych

Rodzaje dowodów ze względu na bliskość źródła dowodu do dowodzonego faktu Pierwotne Pochodne (Ewentualne istnienie pośrednich etapów utrwalania informacji o fakcie) Źródło dowodu, w którym została utrwalona informacja o fakcie bez ogniw pośrednich, w wyniku bezpośredniego zetknięcia się źródła dowodu z utrwalanym faktem Dowód z dalszego źródła

Rodzaje dowodów ze względu na przedmiot dowodu Bezpośrednie Pośrednie Dowód wprost odnoszący się do faktu głównego, dowód, w którym zawarta jest bezpośrednia informacja o poszczególnych faktach składających się na fakt główny, umożliwiająca wnioskowanie wprost co do zaistnienia faktu głównego Dowód na fakt uboczny

Poszlaki i ich znaczenie Poszlaka (inaczej udowodniony fakt uboczny) to przesłanka, która dopiero w drodze logicznego rozumowania, czyli pośrednio, pozwala na wnioskowanie co do zaistnienia lub niezaistnienia faktu głównego. Gdy brak dowodów bezpośrednich to fakt główny możemy uznać za udowodniony tylko wtedy, gdy suma dowodów pośrednich (poszlak) stworzy łańcuch zamknięty, warunkując przyjęcie tylko jednej wersji ponad wszelką wątpliwość zgodnej z rzeczywistością i tym samym odrzucenie wszystkich innych.

Rodzaje dowodów ze względu na genezę źródła dowodu Przypadkowe Z przeznaczenia Dowód powstały bez zamiaru wykorzystania ich w postępowaniu karnym. Jest naturalnym śladem działalności człowieka w materialnej rzeczywistości: zmiany lub braki zmian w tej rzeczywistości i ślady pamięciowe. Większość dowodów, na nie ukierunkowane czynności organów Dowód „wytwarzany” z zamiarem jego wykorzystania w przyszłym lub w toczącym się postępowaniu

Odciążające Obciążające Rodzaje dowodów ze względu na stosunek tezy dowodowej do głównej tezy aktu oskarżenia Odciążające Obciążające Wyrażonej w tzw. konkluzji aktu oskarżenia Dowód, który bądź przeczy sprawstwu albo winie, bądź też wskazuje na niższy stopień zawinienia lub niższy stopień społecznej szkodliwości czynu Dowód potwierdzający fakty wskazujące na sprawstwo i winę oskarżonego

Rodzaje dowodów ze względu na określony w tezie dowodowej kierunek dowodzenia Pozytywne Negatywne Dowód przeczący tezie dowodowej Dowód służący do potwierdzenia zaistnienia pewnego faktu objętego tezą dowodową

Rodzaje dowodów ze względu na formalizm przeprowadzenia dowodów Ścisłe Swobodne Dowód przeprowadzony według tych ustawowo określonych rygorów formalnych Dowód pomijający procesowy formalizm

Rodzaje dowodów ze względu na ich zewnętrzną formę Ustne Pisemne

Rodzaje dowodów ze względu na siłę dowodu Dające pewność Jedynie prawdopodobne Dowód, który przez jego naukową weryfikację pozwala na niepodważalne stwierdzenie istnienia lub nieistnienia określonego faktu Dowód, który nie prowadzi do naukowej pewności, wynikająca z niego ocena faktów jest warunkowana ułomnością ludzkiego zmysłowego poznania, do pewności prowadzi jedynie w połączeniu z całokształtem pozostałego materiału dowodowego

Rodzaje dowodów ze względu na stosunek wzajemny dowodów Dowody Przeciwdowody Dowód ustalający dane fakty Dowód wykazujący lub uwiarygodniający przeciwieństwo tego ustalenia (przekonania) o faktach, które oparte zostało na wcześniej przeprowadzonym dowodzie

Rodzaje dowodów ze względu na podmiot inicjujący przeprowadzenie dowodu Z urzędu Na wniosek Obowiązek dotyczy opinii biegłych

Wnioski dowodowe - pojęcie Wniosek dowodowy to postulatywne oświadczenie woli kierowane przez stronę procesową do organu procesowego w celu zainicjowania czynności dowodowej. Może być złożony od chwili wszczęcia procesu do chwili zamknięcia przewodu sądowego, potem w postępowaniu odwoławczym i w postępowaniu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Wymogi formalne i treść wniosku dowodowego Na piśmie lub ustnie bezpośrednio do protokołu. Art. 169 KPK: § 1. We wniosku dowodowym należy podać oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione. Można także określić sposób przeprowadzenia (niewiążące dla organu!) dowodu. § 2. Wniosek dowodowy może zmierzać do wykrycia (nie wie gdzie jest dowód) lub oceny (zachowanie swobodnej oceny dowodów) właściwego dowodu.

Oznaczenie dowodu Oznaczenie dowodu to „konieczne zindywidualizowanie dowodu do przeprowadzenia, przez wskazanie źródła i środka dowodowego oraz w miarę możliwości wskazanie, gdzie znajduje się lub może się znajdować ten dowód”. Także wskazanie wiedzy specjalnej biegłych.

Pomocniczy wniosek dowodowy Wnioskodawca wskazuje na konkretny dowód, ale celem jego przeprowadzenia ma być uzyskanie informacji o innym poszukiwanym dowodzie. Może służyć do ustalenia czy istnieje dowód poszukiwany, miejsca gdzie się znajduje i ewentualnie jego treści.

Uprawnienie biegłych do inicjatywy dowodowej Art. 202 § 2 KPK: Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. Nie sposób wykluczyć sytuacji, że sąd uchyla swoje postanowienie o powołaniu tych biegłych, przez co dezaktualizuje się także ich wniosek. Ustawa nie daje takich uprawnień biegłym innych specjalności, ale w praktyce są realizowane w ramach uzupełniającego postanowienia.

Przesłanki oddalenia wniosku dowodowego Art. 170 KPK: § 1. Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli: 1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, 2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (zakres określają zarzuty) albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy, 3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności, 4) dowodu nie da się przeprowadzić (faktycznie), 5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania (kontrowersje). § 2. Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

Przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne Istnieje ustawowy zakaz uzyskania środka dowodowego z danego źródła dowodu, np. art. 178 pkt 2 KPK. Zakaz ten bezwzględnie wyklucza skorzystanie z określonego środka dowodowego, np. 199 KPK. Ustawowy zakaz wyłącza uzyskanie środka dowodowego określonymi sposobami, np. art. 171 § 5 KPK.

Forma oddalenie wniosku dowodowego Art. 170 KPK: § 3. Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia. § 4. Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności. Uwzględnienie wniosku dowodowego może być dokonane zarządzeniem.

Zakazy dowodowe Zakazy dowodowe to „normy zabraniające przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodu”.

Systematyka zakazów dowodowych Zupełne (całkowite) Niezupełne (niecałkowite) Mogą mieć charakter: Bezwzględny, Względny.

Zakazy dowodowe zupełne (całkowite) Wyłączają dowodzenie określonych faktów za pomocą jakichkolwiek dowodów poprzez: Całkowite uniemożliwienie ich dowodzenia, Konieczność ich przyjęcia bez możliwości kwestionowania, Niemożność bycia przedmiotem ustaleń. Jeśli zachodzą zakazy dowodowe zupełne to wniosek dowodowy musi zostać oddalony.

Katalog zakazów dowodowych zupełnych Zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem (art. 108 KPK), Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew prawomocnemu rozstrzygnięciu sądu kształtującemu prawo lub stosunek prawny, (art. 8 § 2 KPK), Zakaz przeprowadzania jakiejkolwiek czynności dowodowej, której celem byłoby ujawnienie okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższej ochroną osobistą lub pomocą (art. 14 ust. 4 UŚK).

Zakazy dowodowe niezupełne (niecałkowite) Wyłączają w sposób bezwzględny lub względny dopuszczalność uzyskiwania i przeprowadzania określonych dowodów albo bezwzględnie wyłączają dopuszczalność wykorzystania określonych metod oraz sposobów taktycznych i technicznych dla uzyskania dowodu. Są to sytuacje, kiedy spod dowodowej weryfikacji wyłączone jest źródło dowodu lub środek dowodowy, albo metody taktyczno techniczne uzyskania środka dowodowego, ale same fakty, o których dowód ten informuje, nie są spod dowodzenia wyłączone. Jeśli zakaz wystąpi to wniosek dowodowy musi zostać oddalony.

Zakazy dowodowe niezupełne o bezwzględnym charakterze Zakazy dowodowe niezupełne o bezwzględnym charakterze to zakazy dowodowe niezupełne, które pod żadnym warunkiem nie mogą zostać uchylone.

Katalog zakazów dowodowych niezupełnych o bezwzględnym charakterze dotyczący środków i źródeł Zakaz przesłuchania w charakterze świadka duchownego co do faktów, o których dowiedział się podczas spowiedzi (art. 178 pkt 2 KPK), Zakaz przesłuchania w charakterze świadka obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 KPK co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (art. 178 pkt 1 KPK), Zakaz przeprowadzania dowodu z treści zeznań złożonych na wcześniejszym etapie przez osobę, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została od nich zwolniona,

C. d. katalog zakazów dowodowych niezupełnych o bezwzględnym charakterze dotyczący środków i źródeł Zakaz przeprowadzania dowodu z treści oświadczeń oskarżonego co do zarzucanego mu czynu, złożonych wobec biegłego lub lekarza udzielającego mu pomocy medycznej (art. 199 KPK), Zakaz przeprowadzania dowodu z treści zeznań, które złożył oskarżony przesłuchany na wcześniejszym etapie postępowania w charakterze świadka, Zakaz powołania w charakterze biegłego – w celu zasięgnięcia opinii w zakresie okoliczności, których stwierdzenie wymaga posiadania wiadomości specjalnych – osób z mocy prawa wyłączonych od pełnienia tej funkcji, wymienionych w art. 196 § 1 KPK, Zakaz przeprowadzania lub wykorzystania dowodu z opinii biegłego, jeżeli już po zleceniu jej wykonania ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody.

Katalog zakazów dowodowych o charakterze bezwzględnym dotyczących metod i sposobów Zakaz wpływania na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej (art. 171 § 5 pkt 1 KPK), Zakaz stosowania hipnozy lub środków chemicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem (art. 171 § 5 pkt 2 KPK), Zakaz wykorzystania zeznań, wyjaśnień lub oświadczeń złożonych w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi, np. wykorzystanie choroby czy zmęczenia, niedozwolone obietnice, fałszywe wytworzenie stanu zagrożenia, fałszywa informacja o stanie bezpośredniego zagrożenia życia osoby najbliższej, podstęp, pytania sugerujące treść wypowiedzi.

Zakazy dowodowe niezupełne o charakterze względnym Zakazy dowodowe niezupełne o charakterze względnym to zakazy dowodowe niezupełne dotyczące źródeł lub środków dowodowych, które przy zaistnieniu pewnych okoliczności mogą zostać usunięte.

Katalog zakazów dowodowych niezupełnych o charakterze względnym Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań (osoba najbliższa, oskarżona o współudział, osoba, która była związana węzłem małżeństwa lub stosunkiem przysposobienia), Zakaz przesłuchania w charakterze świadka osoby, która uzyskała zwolnienie od obowiązku złożenia zeznań (art. 185 KPK), Zakaz poddania świadka oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, jeżeli nie wyraził na to zgody, Zakaz przesłuchania osób obowiązanych do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”,

Katalog zakazów dowodowych niezupełnych o charakterze względnym c.d. Zakaz przesłuchania w charakterze świadka ze względu na spoczywający na nim obowiązek zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone” lub „poufne” oraz ze względu na spoczywający na nim obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej lub funkcyjnej (art. 180 KPK), Zakaz dowodowego wykorzystania wyjaśnień podejrzanego złożonych przez niego w warunkach uzgodnionych z prokuratorem prowadzącym postępowanie, poprzedzających wystąpienie do sądu z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z jego zeznań jako świadka koronnego, Zakaz dowodowego wykorzystania w dalszym postępowaniu, w tym odczytania w toku rozprawy w trybie art. 393 § 1 KPK, materiałów gromadzonych w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych, które nie zawierają informacji o dowodowym znaczeniu, potwierdzających popełnienie przestępstwa. Zakaz substytuowania dowodu z zeznań i wyjaśnień (nie wchodzą jednak dokumenty niesubstytuujące wyjaśnień i zeznań).

Konsekwencje karnoprocesowe uzyskania lub wykorzystania dowodu wbrew zakazowi dowodowemu Istnieje niedopuszczalność wykorzystania dowodu uzyskanego wbrew istniejącemu zakazowi dowodowemu. Problem podstawy prawnej eliminacji dowodów niedopuszczalnych w postępowaniu w I instancji. Dowód objęty zakazem nie może stanowić źródła dowodowych ustaleń o faktach, co podlega ocenie także w toku kontroli instancyjnej orzeczenia i w postępowaniu nadzwyczajno- odwoławczym. Dowód uzyskany lub uzyskany i wykorzystany wbrew ustawowemu zakazowi dowodowemu jest nielegalny i tym samym podlega dyskwalifikacji. Dowód taki zachowuje cechę informacji o możliwościach dowodowych.

Dowód „bezpośrednio skażony” oraz „skażony pośrednio” Dowód „bezpośrednio skażony” to dowód uzyskany lub wykorzystany wbrew zakazowi, ten dowód podlega dyskwalifikacji. Dowód „skażony pośrednio” to dowód, który został ujawniony i uzyskany dzięki nielegalnemu dowodowi, tzw. „owoc zatrutego drzewa”, ten dowód nie podlega dyskwalifikacji, mogą zostać jednak wyciągnięte konsekwencje służbowe i prawne względem osoby, która dokonała uchybienia.

Zasada swobodnej oceny dowodów Zasada swobodnej oceny dowodów jest to zasada zdefiniowana w art. 7 KPK. W znaczeniu opisowym omawiana zasada stanowi i określa wzorzec postępowania (zachowania) organów procesowych w związku z oceną dowodów. Zasada swobodnej oceny dowodów wyraża dyrektywę ukształtowania przez organy postępowania swojego przekonania na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów ocenianych swobodnie, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Dowód prywatny Dowodem prywatnym jest każdy środek dowodowy zgromadzony, wyszukany, zebrany,, utrwalony, stworzony, zamówiony lub zabezpieczony przez podmiot prywatny dla celów postępowania karnego, niezależnie od tego, czy w czasie, kiedy „dowód” został zebrany, toczyło się postępowanie karne co do czynu, którego dotyczy dowód, czy nie. Wyjaśnić jednak należy, że dowód prywatny to w istocie jedynie informacja o fakcie podlegającym udowodnieniu; będzie ona stanowić dowód dopiero po uwzględnieniu stosownego wniosku dowodowego i przeprowadzeniu czynności dowodowej przez organ.

Dowód niekonwencjonalny – znaczenie1 Dowód niekonwencjonalny w pierwszym znaczeniu to wszelki dowód niemieszczący się w regulacji działu V KPK, czyli kodeksowej „konwencji”, objęty uregulowaniami pozakodeksowymi, przede wszystkim dotyczącymi działania poszczególnych służb, np.: Zakup kontrolowany, Kontrolowana łapówka, Tajny agent policji, Kontrola operacyjna.

Dowód niekonwencjonalny – znaczenie 2 Dowód niekonwencjonalny w drugim znaczeniu to dowód oparty na nowych zdobyczach nauki i techniki oraz inne czynności dotąd nieuregulowane, np. świadek koronny.

Dowód wrażliwy Dowód wrażliwy to dowód uzyskany za pomocą wrażliwej czynności dowodowej, czyli takiej, która wkracza w istotny sposób w sferę praw i wolności obywatelskich, są to przeszukanie, zatrzymanie rzeczy, korespondencji i przesyłek, danych informatycznych, podsłuch procesowy, kontrola i utrwalanie przy użyciu środków technicznych innych rozmów lub przekazów informacji.

Systematyka czynności dowodowych Poszukiwawcze Ujawniające dowody Kontrolujące dowody Poszukiwanie źródeł dowodów: Wydobywanie i zabezpieczanie dowodów: Sprawdzanie wiarygodności dowodów: -zatrzymanie rzeczy (art. 217 KPK), -przesłuchanie (art. 171, 174, 176, 190,187,191KPK), -konfrontacja (art. 172 KPK), -przeszukanie (art. 219 KPK), -okazanie (art. 173 KPK), -ponowienie tej samej czynności (art. 185a KPK). -wydanie korespondencji i przesyłek (art. 218 KPK), -opinia (art. 193-202 KPK), -porównanie oryginałów i ich kopii -zabezpieczenie danych informatycznych (art. 218a KPK), -oględziny (art. 207 KPK), -podsłuch telefoniczny (art. 237 KPK), -sekcja zwłok (art. 209, 210 KPK), -poszukiwanie oskarżonego (art. 278 KPK), -eksperyment procesowy i wizja lokalna (art. 211 KPK) -list gończy (art. 279 KPK). -wywiad środowiskowy(art. 213 i 214 k.p.k. Poszukiwanie oskarżonego i list gończy dotyczą środków przymusu i część doktryny je tam zalicza.

Przeszukanie Przeszukanie jest dowodową czynnością poszukiwawczo-wykrywczą, mogącą być przeprowadzaną wyłącznie w celu: Znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie, Wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej oraz Znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.

Organy uprawnione do przeszukania i zatwierdzenie Art. 220 KPK: § 1. Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie – także inny organ. § 2. Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone. § 3. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć.

Godziny przeszukania Art. 221 KPK: § 1. Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki; za porę nocną uważa się czas od godziny 22 do godziny 6. § 2. Przeszukanie rozpoczęte za dnia można prowadzić nadal mimo nastania pory nocnej. § 3. W porze nocnej można przeszukać lokale dostępne w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób albo służące do przechowywania przedmiotów.

Przesłuchanie Przesłuchanie jest czynnością procesową o charakterze dowodowym będącą czynną formą odbioru środka dowodowego w postaci zeznań świadka, wyjaśnień oskarżonego (podejrzanego), opinii biegłego, dokonywaną przez organ procesowy w sposób ustny i bezpośredni, zgodny z wymogami procesowymi, z protokolarnym utrwalaniem jej wyników.

Oskarżony jako źródło dowodowe Osoba poddana oględzinom: dostarcza środków dowodowych w postaci śladów na sobie lub właściwości swojego ciała Osobowe źródło dowodowe: dostarcza środka dowodowego w postaci wyjaśnień. Wyjaśnienia oskarżonego to środek dowodowym pochodzący od oskarżonego. Dla porównania: zeznania świadka to środek dowodowy pochodzący od świadka.

Okazanie Okazanie to pokazanie przesłuchiwanemu innej osoby, jej wizerunku lub rzeczy w celu rozpoznania. Okazanie może być dokonane podczas przesłuchania lub osobno.

Opinia biegłego Opinia biegłego to środek dowodowy pochodzący od biegłego, może być ustna lub pisemna, odrębna lub kompleksowa, biegłego indywidualnego, kilku biegłych lub instytucji naukowej lub specjalistycznej.

Ślad Ślad to wywołane czynem przestępnym zmiany w obiektywnej rzeczywistości – zarówno w świecie zewnętrznym, jak też w psychice człowieka.

Oględziny Oględziny są zespołem czynności kryminalistyczno- procesowych polegających na zmysłowym zbadaniu jakiegoś miejsca, osoby lub rzeczy w celu poznania ich cech i właściwości, ujawnienia rzeczowych źródeł informacji, a także zabezpieczenia środków dowodowych. Dostarczają one istotnych, często bezpośrednich wiadomości o przestępstwie oraz sprawcy, a przeprowadzanie ich uwarunkowane jest rodzajem i zakresem zdarzenia.

Eksperyment procesowy Eksperyment procesowy jest czynnością dowodową polegającą na przeprowadzeniu doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy.

Wizja lokalna Wizja lokalna to odtworzenie przebiegu zdarzenia. W KPK nie ma odrębnej regulacji i uważa się ją za rodzaj eksperymentu procesowego. Wizja lokalna różni się od oględzin tym, że nie zbiera się dowodów, a od eksperymentu tym, że nie ma na celu sprawdzenia określonej tezy.

Konfrontacja Konfrontacja to postawienie sobie do oczu dwóch uczestników procesu, jeśli ich informacje są sprzeczne w celu wyjaśnienia tych sprzeczności. Konfrontować można świadków, biegłych, oskarżonych.

Bibliografia Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 1904 ze zm.). Skorupka Jerzy (red.), Proces karny, Warszawa 2017. Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Część ogólna, Warszawa 2012. Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2011.

Dziękuję za uwagę. 