PRZEDSTAWICIELSTWO

Istota przedstawicielstwa: Jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiej osoby (reprezentowanego) czynności prawnej, która - jeżeli mieści się w granicach upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu (umocowania) - pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.)

Przedstawiciela należy odróżniać od posłańca Posłaniec: przenosi cudze oświadczenie woli nie musi posiadać zdolności do czynności prawnych nie musi znać ani rozumieć treści przekazywanego przez siebie cudzego oświadczenia woli

Przedstawiciela należy odróżniać od organu osoby prawnej oświadczenie woli organu przypisuje się samej osobie prawnej, przedstawiciel składa własne oświadczenie woli, choć w cudzym imieniu organ wchodzi w skład struktury organizacyjnej osoby prawnej, przedstawiciel jest samodzielnym podmiotem kompetencje organu wyznaczają przepisy ustrojowe danej osoby prawnej, pełnomocnika – pełnomocnictwo, istnienie organów osoby prawnej jest obligatoryjne, powołanie pełnomocnika jest fakultatywne

Przedstawiciela należy odróżniać także między innymi od: zastępcy pośredniego osoby tylko faktycznie pomagającej przy dokonywaniu czynności prawnej

PRZEDSTAWICIELSTWO XIX wiek - teoria reprezentowanego – F.C. von Savigny za dokonującego czynności prawnej należy uważać samego reprezentowanego, przedstawiciel jedynie przenosi i wyraża jego wolę

teoria reprezentacji – R. Ihering przedstawiciel składa własne oświadczenie woli, a więc to on dokonuje czynności prawnej, ale czyni to w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego teoria reprezentacji jest obecnie powszechnie przyjmowana teoria pośrednia – L. Mitteis, A. Lenel za działających należy uznać zarówno reprezentowanego, jak i przedstawiciela

Co do zasady o wadach oświadczenia woli oraz o dobrej lub złej wierze należy rozstrzygać na podstawie okoliczności zachodzących po stronie przedstawiciela, ale: jeżeli skutki prawne zależą dobrej albo złej wiary, wiedzy albo niewiedzy, bądź chodzi o wady oświadczeń woli – oceniamy biorąc pod uwagę również okoliczności dotyczące mocodawcy jeżeli mocodawca działał pod wpływem podstępu albo groźby, może się uchylić od skutków prawnych

Warunki skuteczności przedstawicielstwa: 1) przedstawiciel musi mieć umocowanie i działać w jego granicach 2) przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania 3) przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego 4) czynność prawna nie może należeć do grupy czynności, przy których dokonywaniu zastępstwo jest prawnie wyłączone

Ad 1) art. 95 § 2 k.c. – skutki bezpośrednio dla reprezentowanego pociąga za sobą dokonanie czynności prawnej przez przedstawiciela w granicach umocowania umocowanie może się opierać na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu woli reprezentowanego (pełnomocnictwo) podział przedstawicielstwa na czynne i bierne w zależności od tego, czy chodzi o umocowanie do składania czy do odbioru oświadczeń woli

Najważniejsze przypadki przedstawicielstwa ustawowego: rodzice opiekun kurator

Rzekomy (pozorny) pełnomocnik tzw. falsus procurator: działanie jako pełnomocnik przez osobę, która nie ma umocowania albo przez pełnomocnika, który przekracza zakres swego umocowania zasada ogólna: nie występują skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 § 2 k.c.) jednostronne czynności prawne, w których oświadczenie woli nie jest skierowane do określonej osoby są nieważne (art. 104 k.c.)

umowa zawarta przez rzekomego pełnomocnika nie jest bezwzględnie nieważna, może zostać potwierdzona przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta (art. 103 § 1 k.c.) jednostronne czynności prawne, w których oświadczenie woli jest skierowane do określonej osoby – jeżeli adresat zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (art. 104 k.c.) bezskuteczność zawieszona czynności prawnej

druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu zawarto umowę odpowiedni termin do potwierdzenia; staje się ona wolna po bezskutecznym upływie tego terminu (art. 103 § 2 k.c.) w braku potwierdzenia falsus procurator obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu (art. 103 § 3 k.c.)

art. 105 k.c.: „Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć”

Dokonywanie tzw. czynności z samym sobą: pełnomocnik ma być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy bądź pełnomocnik ma reprezentować obie strony czynności prawnej art. 108 k.c.: co do zasady pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy; nie może też reprezentować równocześnie dwóch stron umowy

wyjątki: I) jeżeli co innego wynika z treści pełnomocnictwa II) jeżeli ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy

Ad 2) przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania rodzice – muszą mieć władzę rodzicielską, sama pełna zdolność do czynności prawnych nie wystarcza przedstawiciel ustawowy – musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych pełnomocnik – art. 100 k.c. wystarcza ograniczona zdolność do czynności prawnych ocena ze względu na chwilę dokonania czynności prawnej, a nie moment udzielenia pełnomocnictwa

Ad 3) działanie w imieniu reprezentowanego może być ono ujawnione w sposób wyraźny albo dorozumiany w razie zatajenia przez „przedstawiciela” roli, w jakiej występuje (tzn. faktu działania w imieniu reprezentowanego) skutki czynności prawnej wystąpią w jego sferze prawnej, a nie w sferze prawnej reprezentowanego to samo dotyczy sytuacji, gdy przedstawiciel nie chce ujawnić, kto jest mocodawcą

Ad 4) dopuszczalność działania przez przedstawiciela zasada: dopuszczalne jest dokonywanie czynności prawnych przez przedstawiciela (art. 95 § 1 k.c.) wyjątki: przewidziane w ustawie albo wynikające z właściwości czynności prawnej I) sporządzenie i odwołanie testamentu przez przedstawiciela (art. 944 § 2 k.c.) II) zawarcie małżeństwa za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego (art. 1 § 1 k.r.o.) III) działanie przez przedstawiciela w przypadku czynności prawnych o ściśle osobistym charakterze

Znaczenia pojęcia „pełnomocnictwo”: 1) umocowanie 2) czynność prawna będąca źródłem umocowania 3) dokument

Forma udzielenia pełnomocnictwa: zasada: swoboda formy wyjątki: I) pełnomocnictwo ogólne – forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 99 § 2 k.c.) II) jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do jej dokonania powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 k.c.) – tzw. forma pochodna np. do zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości III) wymóg zachowania formy szczególnej może wynikać z przepisów dotyczących danej czynności prawnej 

Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa (tzw. podstawowy, wewnętrzny) podstawą pełnomocnictwa jest często jakiś stosunek prawny między mocodawcą a pełnomocnikiem, na mocy którego pełnomocnik jest zobowiązany do działania w imieniu mocodawcy, np. umowa o pracę, umowa zlecenia jego istnienie nie jest niezbędne w jego braku pełnomocnik nie jest zobowiązany do korzystania z przysługującego mu umocowania

Rodzaje pełnomocnictwa: 1) pełnomocnictwo łączne i rozłączne pełnomocnictwo może być udzielone kilku osobom jednocześnie, z takim samym zakresem umocowania; wówczas treść pełnomocnictwa rozstrzyga, czy mają one działać łącznie (pełnomocnictwo łączne), czy też każda z nich może działać oddzielnie; w razie braku zastrzeżenia każda osoba może działać oddzielnie (art. 107 k.c.) pełnomocnicy łączni mogą działać wspólnie i jednocześnie albo oddzielnie i kolejno czynność prawna kulejąca   2) pełnomocnictwo wspólne – kilka osób ustanawia pełnomocnikiem tę samą osobę

3) ze względu na zakres umocowania wyróżniamy: I) pełnomocnictwo do poszczególnej czynności prawnej (tzw. pełnomocnictwo szczególne) II) pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe) III) pełnomocnictwo ogólne

4) pełnomocnictwo główne i substytucyjne ze względu na to, że istotny jest element zaufania mocodawcy do pełnomocnika, pełnomocnik co do zasady nie może ustanawiać dalszych pełnomocników, chyba że takie uprawnienie wynika z pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 106 k.c.) działanie substytuta w imieniu mocodawcy

Przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa: 1) odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę możliwość zrzeczenia się przez mocodawcę odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 1 k.c.) 2) zrzeczenie się przez pełnomocnika 3) śmierć mocodawcy lub pełnomocnika chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 2 k.c.) 4) okoliczności wskazane w treści pełnomocnictwa np. upływ czasu, ziszczenie się warunku rozwiązującego, dokonanie przez pełnomocnika czynności prawnej, do której został umocowany, jeżeli pełnomocnictwo było udzielone tylko do tej czynności

5) utrata zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika (Z 5) utrata zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika (Z. Radwański) M. Pazdan: powoduje jedynie niemożność korzystania z kompetencji 6) wygaśnięcie stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa, gdy pełnomocnictwo stanowiło jego efekt ustawowy

Prokura szczególny rodzaj pełnomocnictwa prokury może udzielić przedsiębiorca podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 109¹ k.c.) prokurentem może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (art. 109² § 2 k.c.) z oświadczenia woli o udzieleniu prokury musi wynikać, że chodzi o prokurę, a nie o inny rodzaj pełnomocnictwa art. 109² § 1 k.c.: udziela się jej w formie pisemnej pod rygorem nieważności; wyłączenie przy prokurze art. 99 § 1 k.c.

udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców (art. 1098 § 1 k.c.) wpis do rejestru jest obligatoryjny, choć deklaratoryjny zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej oraz prokury, o której mowa w art. 1094 § 1¹, także sposób jej wykonywania (art. 1098 § 2 k.c.) zakres umocowania prokurenta określa ustawa: prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 109¹ § 1 k.c.) art. 109¹ § 2 k.c.: nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej np. prokura oddziałowa (art. 1095 k.c.)

do zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności (art. 109³ k.c.) prokura nie może być przeniesiona; prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności (art. 109 6 k.c.) prokura łączna (art. 1094 k.c.)

Przyczyny wygaśnięcia prokury: 1) odwołanie prokury (art. 1097 § 1 k.c.) 2) art. 1097 § 2 k.c.: wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru ogłoszenie upadłości albo otwarcie likwidacji przedsiębiorcy przekształcenie przedsiębiorcy 3) śmierć prokurenta (art. 1097 § 3 k.c.) śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury (art. 1097 § 4 k.c.) 4) odrzucenie prokury przez prokurenta 5) zrzeczenie się prokury przez prokurenta