Wprowadzenie do prawa karnego wykonawczego

Definicja prawa karnego wykonawczego Odrębna gałąź prawa, obok prawa karnego materialnego i prawa karnego procesowego Obejmuje normy prawne regulujące wykonywanie orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności

Przedmiot prawa karnego wykonawczego "Przedmiotem prawa karnego wykonawczego jest (...) bardzo delikatna materia, gdzie państwo demonstruje swoją siłę i stosuje drastyczne środki, a człowiek łatwo może paść jego ofiarą.” Z. Hołda

Zadania prawa karnego wykonawczego Zabezpieczenie prawidłowego wykonania kar i innych środków penalnych zgodnie z treścią orzeczenia sądu (formalnoprawny charakter) Realizacja celów i funkcji kary oraz innych środków penalnych (materialnoprawny charakter)

Źródła prawa karnego wykonawczego Konstytucja RP ustawy ratyfikowane umowy międzynarodowe (m.in. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r.; Europejska Konwencja Praw Człowieka z 4.11.1950 r.; Konwencja z 10.12.1984 r. w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania) rozporządzenia

Źródła prawa karnego wykonawczego Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy oraz z wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia (art. 4 § 2 k.k.w.)

Kodeks karny wykonawczy Wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym, w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności odbywa się według przepisów niniejszego kodeksu, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 1 § 1 k.k.w.)

Prawo karne wykonawcze a kryminologia Przydatność wyników badań etiologiczno- kryminalnych dla ustalania zakresu oddziaływań na sprawcę przestępstwa w trakcie wykonania kary Badanie skuteczności wykonywania kar i innych środków penalnych, które stają się podstawą kierunków polityki kryminalnej Badanie związku pomiędzy izolacją penitencjarną a stygmatyzacją społeczną i przestępczością powrotną Badanie warunków wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania pod kątem występowania czynników kryminogennych Przygotowywanie prognozy kryminologiczno- społecznej skazanego

Podstawowe zasady prawa karnego wykonawczego Zasada poszanowania godności ludzkiej skazanego Zasada podmiotowego traktowania skazanego Zasada praworządności Zasada sprawiedliwości Zasada współdziałania ze społeczeństwem Zasada indywidualizacji Zasada resocjalizacji Zasada podporządkowania sądowi procesu wykonywania orzeczeń

Pojęcie skazanego Osoba, wobec której zapadł i uprawomocnił się wyrok skazujący. Taki wyrok może być wydany za: Przestępstwo Przestępstwo skarbowe Wykroczenie skarbowe Wykroczenie Osoba, wobec której wykonywane są środki zabezpieczające lub zapobiegawcze

Prawa skazanego związane z obowiązkiem poddania się wykonaniu orzeczenia Prawo do korzystania z przysługujących powszechnie praw i wolności Prawo do traktowania z poszanowaniem ludzkiej godności Wolność od tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania Prawo do traktowania humanitarnego Prawo do składania wniosków, skarg i próśb do organów wykonujących orzeczenie Prawo do sądowej kontroli sposobu wykonywania orzeczenia Prawo do informacji Prawo do korzystania z pomocy przedstawiciela

Uczestnicy postępowania wykonawczego

Organy postępowania wykonawczego Sąd I instancji lub inny sąd równorzędny Sąd penitencjarny Prezes sądu lub upoważniony sędzia Sędzia penitencjarny Dyrektor Generalny Służby Więziennej Dyrektor okręgowy Służby Więziennej Dyrektor zakładu karnego i aresztu śledczego Komisja penitencjarna Sądowy kurator zawodowy oraz kierownik kuratorskiej służby sądowej

Organy postępowania wykonawczego – c.d. Sądowy albo administracyjny organ egzekucyjny Naczelnik urzędu skarbowego Odpowiedni terenowy organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego Inny organ uprawniony przez ustawę do wykonywania orzeczeń

Skazany = strona postępowania wykonawczego przed sądem Katalog praw przysługujących skazanemu jako stronie postępowania wykonawczego: Prawa przysługujące każdej stronie: Prawo do udziału w posiedzeniach sądu Prawo do dostępu do akt sprawy Prawo do składania wniosków procesowych Prawo do składania oświadczeń procesowych Prawo do zaskarżania decyzji procesowych Prawo do informacji

Skazany = strona postępowania wykonawczego przed sądem Prawa przysługujące wyłącznie skazanemu: Prawo do obrony Prawo do korzystania z pomocy przedstawiciela Prawo do składania wyjaśnień Prawo do milczenia

Prokurator= strona postępowania wykonawczego przed sądem Prawa przysługujące prokuratorowi jako stronie: Prawo do udziału w posiedzeniach sądu Prawo do dostępu do akt sprawy Prawo do składania wniosków procesowych Prawo do składania oświadczeń procesowych Prawo do zaskarżania decyzji procesowych Prawo do informacji Prokurator Generalny może wnieść kasację od wydanego w postępowaniu wykonawczym prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie

Obrońca skazanego Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych Może podejmować czynności procesowe, do jakich uprawniony jest skazany Czynności obrońcy muszą być ukierunkowane na korzyść skazanego

Przedstawiciel skazanego Może działać wyłącznie w interesie skazanego Osoba godna zaufania, która wyraża zgodę na podjęcie się zadań przedstawiciela skazanego Ustanowiony przez skazanego na piśmie Może składać w imieniu skazanego wnioski, skargi i prośby do właściwych organów oraz instytucji, stowarzyszeń, fundacji, organizacji, kościołów i innych związków wyznaniowych Może być dopuszczony do udziału w postępowaniu przed sądem

Postępowanie wykonawcze

Wszczęcie postępowania wykonawczego Wykonalność orzeczenia: Wyrok oraz postanowienie uzupełniające wyrok wykonalne są z chwilą uprawomocnienia Inne postanowienia wydane w postępowaniu rozpoznawczym lub przygotowawczym w trybie k.p.k. stają się wykonalne z chwilą wydania, chyba że ustawa stanowi inaczej albo wykonanie postanowienia wstrzymane zostanie przez sąd Postanowienie wydane w postępowaniu wykonawczym staje się wykonalne z chwilą wydania chyba że ustawa stanowi inaczej albo wykonanie postanowienia wstrzymane zostanie przez sąd

Wszczęcie postępowania wykonawczego Warunek bezzwłoczności: wszczęcie postępowania ma nastąpić bez nieuzasadnionego opóźnienia, a zatem: Czas ten nie może przekroczyć 14 dni od uprawomocnienia orzeczenia, a w razie gdyby było ono zaskarżone- od daty zwrotu akt sądowi I instancji Postanowienia wydane w postępowaniu wykonawczym wykonalne z dniem wydania powinny być z tym dniem skierowane do wykonania Przekroczenie ww. terminów nie powoduje skutków procesowych

Czynności związane z wszczęciem postępowania wykonawczego Wydanie przez prezesa sądu lub upoważnionego sędziego zarządzenia o wykonaniu orzeczenia Odpis lub wyciąg orzeczenia przesyłany jest innym organom właściwym do jego wykonania Przesłanie do Krajowego Rejestru Karnego dokumentów dotyczących treści orzeczenia Zawiadomienie organów właściwych w sprawach powszechnego obowiązku obrony o prawomocnym skazaniu osoby podlegającej obowiązkowi służby wojskowej lub służby w formacjach obrony cywilnej

Czynności związane z wszczęciem postępowania wykonawczego Zawiadomienie przełożonych osoby zatrudnionej w instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, ucznia, słuchacza szkoły lub żołnierza o ukończeniu postępowania toczącego się wobec niej z urzędu W przypadku kierowania do wykonania orzeczenia o pozbawieniu wolności- zawiadomienie sądu opiekuńczego, jeżeli zachodzi potrzeba opieki nad dziećmi skazanego oraz, w razie potrzeby, organu właściwego do zapewnienia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą opiekował się skazany i organu właściwego do przedsięwzięcia niezbędnych czynności do ochrony mienia lub mieszkania skazanego

Decyzje procesowe Postanowienia – wydaje sąd Zarządzenia- wydaje prezes sądu, upoważniony sędzia lub sędzia penitencjarny, nie wymaga odbycia posiedzenia

Posiedzenie sądu Sąd orzeka na posiedzeniu, w którym strony (skazany i prokurator) i obrońca skazanego mają prawo wziąć udział tylko wówczas gdy ustawa tak stanowi Udział w posiedzeniu łączy się z prawem do składania wniosków procesowych i wypowiadania się w każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu Aby umożliwić udział w posiedzeniu osobom do tego uprawnionym konieczne jest ich zawiadomienie o terminie i celu posiedzenia Zasadą jest jednak rozpoznawanie spraw pod nieobecność stron i bez konieczności powiadamiania ich o terminie posiedzenia

Zawieszenie postępowania Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca postępowanie wykonawcze, a w szczególności jeżeli nie można ująć skazanego albo nie można wykonać wobec niego orzeczenia z powodu choroby psychicznej lub innej przewlekłej, ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się w całości lub w części na czas trwania przeszkody (art. 15 § 2 k.k.w.)

Umorzenie postępowania Przedawnienie wykonania kary Śmierć skazanego Inna przyczyna wyłączająca to postępowanie (utrata cechy wykonalności, utrata cechy prawomocności, darowanie kary, depenalizacja całkowita, wydanie orzeczenia w tej samej sprawie, będące w toku, wszczęte wcześniej postępowanie w tej samej sprawie, wszczęcie postępowania incydentalnego na podstawie wniosku osoby nieuprawnionej przy braku podstaw do wszczęcia tego postępowania z urzędu)

Środki zaskarżenia decyzji wydanych w postępowaniu wykonawczym Zwykłe środki zaskarżenia: Zażalenie (niektóre postanowienia i niektóre zarządzenia) Skarga (decyzje poszczególnych organów postępowania wykonawczego) Nadzwyczajne środki zaskarżenia: Kasacja (prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie, nie przysługuje skazanemu) Wznowienie postępowania (prawomocne postanowienie kończące postępowanie)

Wzruszenie postanowienia ART. 24 k.k.w. § 1. Jeżeli ujawnią się nowe lub poprzednio nie znane okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, sąd może w każdym czasie zmienić lub uchylić poprzednie postanowienie. § 2. Niedopuszczalna jest zmiana lub uchylenie postanowienia, przewidzianego w § 1, na niekorzyść skazanego po upływie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Dziękuję za uwagę  Agnieszka Hłuszij