Zasady prawa prywatnego .

Pojęcie zasad prawa Normy postępowania, które z uwagi na wyrażane w nich wartości, mają charakter fundamentalny dla danej dziedziny prawa

Znaczenie i rola zasad Prawo nie powinno być neutralne z punktu widzenia jego aksjologii. Prawo powinno opierać się na określonych wartościach i je chronić. Wartości w prawie mogą mieć wymiar polityczny, społeczny, ekonomiczny, itp.

Znaczenie i rola zasad Zasady wspomagają prawidłowy proces wykładni prawa Uwzględnianie zasad w procesie wykładni sprzyja przewidywalności orzecznictwa i stabilizacji prawa

Rodzaj zasad prawa prywatnego 1. 2. Zasady fundamentalne (konstytucyjne) relewantne dla prawa prywatnego. Zasady uniwersalne Zasady gałęzi prawa Zasady dedykowanie danej gałęzi prawa

Zasady fundamentalne (I)

Zasada praworządności w demokratycznym państwie prawnym Obowiązek przestrzegania prawa ciąży na każdym (art. 83 Konstytucji) Wartość państwa prawa nie podlega ograniczeniom ani relatywizacji (I) LEGALIZM – organy publiczne, w tym sądy, są obowiązane do działania w granicach prawa (art. 7 Konstytucji) Państwo odpowiada odszkodowawczo za działanie niezgodne z prawem

Zasada praworządności (II) ZASADA ZAMKNIĘTEGO KATALOGU ŹRÓDEŁ PRAWA. System prawa wprowadza numerus clausus źródeł prawa. Źródła prawa są ściśle zhierarchizowane Podstawowym źródłem prawa jest ustawa Delegacja do wykonania ustawy aktem niższego rzędu powinna być jednoznaczna

Źródła prawa Zgodnie z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja. ustawy. ratyfikowane umowy międzynarodowe. rozporządzenia. akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego prawo unijne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego, państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa unijnego, krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem unijnym, w razie sprzeczności przepisów prawa unijnego i krajowego, zastosowanie mają przepisy prawa unijnego, późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa unijnego.

Zasada praworządności (III) ZASADA POSZANOWANIA I OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA. Organy publiczne powinny respektować potrzebę ochrony praw człowieka i obywatela (IV) ZASADA PRZESTRZEGANIA STANDARDÓW EUROPEJSKICH PAŃSTWA PRAWNEGO (V) ZASADA PEWNOŚCI I STABILNOŚCI PRAWA

Zasada praworządności (VI) ZASADA PROPORCJONALNOŚCI. Konieczność wyważenia racji w sytuacji konfliktu określonych wartości, interesów, dóbr (VII) SĄDOWA OCHRONA PRAW I WOLNOŚCI.

Zasada ochrony własności Podstawa cywilistyki od czasów rzymskich. Zasada fundamentalna dla prawa. Prawo własności jest najdonioślejsze z praw ekonomicznych. Prawo własności jest nieograniczone w czasie; może być dziedziczone. Prawo własności i dziedziczenia ma charakter powszechny. Odnosi się do rzeczy i praw, dóbr materialnych jak i niematerialnych Własność podlega równej ochronie dla wszystkich.

Zasada ochrony własności Wywłaszczenie dopuszczalne jest tylko dla realizacji celu publicznego i za odszkodowaniem. Konstytyucyjna ochrona remuneracyjna: konstytucyjna odpowiedzialność odszkodowawcza państwa (art. 77 Konstytucji) jest gwarantem ochrony własności.

Treść prawa własności Art. 140 k.c. : W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Atrybuty własności Ius possidendi Prawo do posiadania Ius utendi Prawo do korzystania Ius fruendi Prawo do pobierania pożytków Ius disponendi Prawo do rozporządzania Skuteczność erga omnes Skuteczność wobec wszystkich

Superficies solo cedit W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód (art. 143 k.c.).

Zasada równości prawa i równości praw Wszystkie podmioty prawa prywatnego są równe wobec prawa (art. 32 Konstytucji) Tzw. zasada „niedyskryminacji” Zasada ta, w wyjątkowych sytuacjach, toleruje odstępstwa

Zasada wolności gospodarczej swoboda podejmowania działalności gospodarczej, wolna od ingerencji państwa. Jest pochodną wolności człowieka i prowadzi do powstrzymania się państwa od ingerowania w tę autonomię w sposób, który zaprzeczałby istnieniu praw i wolności obywateli w gospodarce. Tym samym, wolność gospodarcza jest dla gospodarującego obywatela gwarancją autonomii jego woli, stosunków konkurencji i porządku gospodarczego

Zasady gałęzi prawa (II)

Zasada autonomii woli Autonomia woli jest immanentną cechą jednostki ludzkiej. Kompetencja podmiotu prawa prywatnego do swobodnego i suwerennego kształtowania stosunków prawnych mocą woli przejawionej w czynnościach prawnych Kreuje tzw. wzorzec kompetencji generalnej Samodzielność podejmowania decyzji o charakterze i skutkach majątkowych przyjmujących postać czynności wielostronnych (uchwał), dwustronnych (umów), jednostronnych (testament, przyrzeczenie publiczne)

Źródła wzorca kompetencji generalnej Przepis art. 353 [1] k.c. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania byleby treść właściwości (naturze) stosunku lub cel nie sprzeciwiały się ustawie Zasadom wspołżycia społecznego

Inne źródła Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów (art. 56 k.c.). Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.).

Pojęcie czynności prawnej Czynność prawna (negotium) – czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Rodzaje czynności prawnych Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić: czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie ojcostwa; czynności prawne wielostronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy (np: umowa sprzedaży, umowa darowizny, umowa najmu itp.); uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie. Ze względu na zgodę osoby trzeciej – ustawa wymaga niekiedy dla ważności czynności prawnej (ze względu na ochronę interesów uczestników prawa) zgody osoby trzeciej, niebędącej uczestnikiem tej czynności. Ze względu na indywidualnie adresowane – wyróżnione ze względu na to, czy dla ich skuteczności wymagane jest złożenie oświadczenia woli innej osobie: czynności niewymagające złożenia oświadczenia woli innej osobie: niewymagające zakomunikowania ich nikomu (np. testament własnoręczny) skuteczne przez publiczne ich ogłoszenie (np. przyrzeczenie) skuteczne przez zakomunikowanie ich określonym w ustawie organom lub świadkom, bez potrzeby kierowania ich do osób zainteresowanych czynności wymagające złożenia oświadczenia woli innej osobie – na ogół system prawny wymaga, aby oświadczenia woli były składane podmiotom, których dotyczą.

Rodzaje czynności prawnych Ze względu na to, w jaki sposób dochodzi do skutecznego złożenia oświadczenia woli: czynności realne – poza oświadczeniem woli, konieczne jest działanie powodujące zmianę faktycznego władztwa nad rzeczą lub innymi przedmiotami materialnymi. czynności konsensualne – mogą dochodzić do skutku przez samo tylko złożenie oświadczenia (solo consensu). Niekiedy ustawa wymaga również spełnienia się innych okoliczności (np. wpis do ksiąg wieczystych). Ze względu na status stron: czynności prawne między żyjącymi (nter vivos); czynności prawne na wypadek śmierci ( mortis causa) – czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, są dwie takie czynności w prawie polskim: testament – art. 941 k.c. oraz zrzeczenie się dziedziczenia – art. 1048 k.c. Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli: czynności prawne zobowiązujące – pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów; czynności prawne rozporządzające – pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów. czynności prawne o podwójnym skutku – wywołują zarówno skutek czynności rozporządzającej i zobowiązującej (np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.) Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta: czynności prawne przysparzające – pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu; inne czynności

Rodzaje czynności prawnych Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych): czynności prawne odpłatne (obciążające) – przysporzenie następuje po obu stronach czynności; czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem darmym) – przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności. Ze względu na wymóg istnienia kauzy (podział ten odnosi się wyłącznie do czynności prawnych przysparzających): czynności prawne przyczynowe, kauzalne – dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności. czynności prawne oderwane, abstrakcyjne – istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej. Czynności powiernicze – zwane również fiducjarnymi. Składają się na nie dwa elementy: przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa, z którego powiernik może korzystać w pełnym zakresie wyznaczonym treścią tego prawa. zobowiązanie powiernika wobec powierzającego do tego, że będzie korzystał z tego prawa w ograniczonym zakresie, wskazanym treścią umowy powierniczej, w szczególności, że w określonej sytuacji przeniesie to prawo z powrotem na powierzającego.

Determinanty czynności prawnej DETERMINANTY CZYNNOŚCI PRAWNYCH OŚWIADCZENIA WOLI USTAWY ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO USTALONE ZWYCZAJE

PRZEJAWY ZASADY SWOBODY UMÓW SWOBODA DECYZJI O ZAWARCIU UMOWY SWOBODA WYBORU KONTRAHENTA SWOBODA USTALENIA TRESCI UMOWY SWOBODA ZMIAN UMOWY SWOBODA FORMY UMOWY

Inne przejawy autonomii woli Prawo wyboru prawa właściwego dla czynności prawnej z tzw. elementem obcym Prawo do różnego trybu rozwiązywania sporów: mediacja, arbitraż, sąd

Zasada bezpieczeństwa obrotu i pewności prawa (I) ZASADA PRZYZWOITEJ LEGISLACJI (II) ZASADA TRANSPARENTNOŚCI DANYCH. Realizowana przez księgi wieczyste, Krajowy Rejestr Sądowy, CEIDG, Rejestr Zastawów, Krajowy Rejestr Zadłużonych, itp.

Zasady dotyczące rejestrów RĘKOJMIA WIARY PUBLICZNEJ zapewnia ochronę każdemu, kto działa w zaufaniu do zapisu w rejestrze JAWNOŚĆ MATERIALNA wobec otwartego dostępu do rejestru nikt nie może zasłaniać się nieznajomością danych w rejestrze JAWNOŚĆ FORMALNA – prawo dostępu każdego do rejestru

Zasada bezpieczeństwa obrotu i pewności prawa (III) ZASADA SZCZEGÓLNEJ FORMY CZYNNOŚCI PRAWNYCH (IV) ZASADA TRANSPARENTNOŚCI RYNKU. Realizowana przez zakaz anonimowych usług i towaru.