Naruszenie dóbr osobistych przez media Agnieszka Kwiecień-Madej

Art. 12 ust. 1 pkt 2 Pr. Pras. Dziennikarz jest obowiązany: chronić dobra osobiste, a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i innych osób, które okazują mu zaufanie;

Pojęcie dóbr osobistych Art. 23. K.c. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach Brak definicji legalnej,

Istota naruszenia dóbr osobistych Podejście subiektywne O tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decydują odczucia danej osoby Podejście obiektywne O tym, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decyduje reakcja społeczeństwa na naruszenie Podejście mieszane Odczucia pokrzywdzonego/poszkodowanego Kryteria zobiektywizowane

Art. 24 K.c. Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Konflikt prawa do informacji i ochrony dóbr osobistych TK 20.03.2006r., K 17/05 „zasada proporcjonalności polegająca na wyważaniu pozostających w konflikcie dóbr może być wykorzystana w zakreśleniu granic niezbędnej ingerencji w sferę chronionego prawa – w tym prawa do prywatności”, Badanie casu ad casum konkretnych stanów faktycznych, Wyważenie interesu ogółu i interesów indywidualnych, Podobnie: SN 24.01.2008r., I CSK 341/07

Dobra osobiste najczęściej naruszane przez prasę

Cześć Cześć Zewnętrzna Dobre imię Wewnętrzna Godność osobista

Naruszenie dobrego imienia w działalności dziennikarskiej Oparcie materiału prasowego na nieprawdziwych podstawach faktycznych Publikacja mająca na celu poniżenie osoby krytykowanej Posługiwanie się tzw. „błędnym cytatem”

Odpowiedzialność za naruszenie dobrego imienia Wypowiedzi pochodzące od Dziennikarza Osób trzecich

Obraźliwe sformułowania Naruszenie godności Formuła językowa Obraźliwe sformułowania Wulgaryzmy Cytowanie obraźliwych zwrotów

Karnoprawna ochrona czci Ujęcie przedmiotowe zobiektywizowane =dobre imię, Wynika z postawy danej jednostki, Jest przypisana przez społeczeństwo, Teoria normatywna Przysługuje z racji bycia człowiekiem, Oczekiwanie bycia traktowanym w sposób godny, Niezależna od opinii społeczeństwa,

Zniesławienie (cześć zewnętrzna – dobre imię) Art. 212. § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. § 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. § 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Znieważenie (cześć wewnętrzna – godność) Art. 216. § 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. § 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3.Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. § 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. § 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Prywatność Sfera życia intymnego – przeżycia osobiste, którymi nie dzieli się z innymi ludźmi, których ujawnienie powoduje uczucie wstydu, zakłopotanie  pełna ochrona Sfera życia osobistego – okoliczności z życia osobistego i rodzinnego, ale nie tak mocno chronione. Ingerencja w życie osobiste może być uzasadniona usprawiedliwionym zainteresowaniem Szersze rozumienie prywatności  wolność od ingerencji w sferę niedostępną dla innych, wolność decydowania o własnym życiu, poglądach, przekonaniach, Węższe rozumienie prywatności  prawo do decydowania o zakresie informacji dotyczących własnej osoby udostępnianych innym,

Naruszenie prywatności Ingerencja w życie rodzinne i osobiste, Ingerencja w sferę intymności, Nadużywanie informacji z życia rodzinnego i osobistego Przedstawienie jednostki w fałszywym świetle Naruszenie spokoju domowego Śledzenie, podglądanie, robienie zdjęć z ukrycia, Publikowanie niezanonimizowanych danych bez zgody i wiedzy osoby, której dotyczą Rozpowszechnianie wizerunku osoby bez jej zgody, Wykorzystanie cudzego wizerunku i innych atrybutów osobowości bez zgody w celach reklamowych

Uzasadniona ingerencja w prywatność osób pełniących funkcje publiczne SN 19.01.1987, I CR 337/86 „wkraczanie w sferę prywatności jest w znacznie szerszym zakresie usprawiedliwione, ponieważ zakres dostępności wiedzy o takiej osobie ulega znaczącemu poszerzeniu, tak więc osoby których działalność polityczna, społeczna lub kulturalna budzi szczególne zainteresowanie całego społeczeństwa, muszą pogodzić się z tym, że ujawniane są fakty z ich życia prywatnego, Art. 61 ust. 1 Konstytucji - prawo do uzyskania rzetelnej informacji dotyczących osób pełniących funkcje społeczne,

Wizerunek Art. 14. 1. Publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji. Art. 13. 2. Nie wolno publikować w prasie wizerunku i innych danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również wizerunku i innych danych osobowych świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę Brak definicji – zarówno w art. 23 k.c. jak i 81 Pr. Aut. Wizerunek indywidualizuje osobę jako jednostkę fizyczną Dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osoby wśród ludzi jako obraz fizyczny, portret, rozpoznawalną podobiznę, Poza wyglądem obejmuje utrwalone elementy związane z wykonywanym zawodem, (charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się, kontaktowania się z otoczeniem)

Formy przedstawienia wizerunku Fotografia  może spełniać kryteria utworu, Dzieło malarskie, Fotomontaż, Karykatura, Wizerunek zbiorowy  przedstawia ustalenia wizerunków grupy osób, które nie funkcjonują w odbiorze społecznym jako nowa jakość, lecz jedynie jako efekt ustalenia w tym samym miejscu i czasie oraz na jednym nośniku np. para młoda, rodzina, zwycięscy konkurencji sportowej, [zbiór dających się wydzielić indywidualnych wizerunków]

Wizerunek a rozpoznawalność Wizerunek piśmienniczy Wizerunek plastyczny – uzewnętrznienie wyglądu sylwetki człowieka (w całości lub w części) Rozpoznawalność nie dotyczy wyłącznie cech anatomicznych ale też identyfikacji za pomocą rekwizytów, stroju, fryzury W identyfikacji pomocne mogą być również informacje zawarte w tekście towarzyszącym fotografii Formą wyłączającą rozpoznawanie osoby stosowaną przez wydawców prasowych jest nakładanie na fragmenty twarzy prostokątów zasłaniających jej części, rozmycie, rozmazanie, przeskalowanie centralnej części twarzy do niskiej rozdzielczości,

Naruszenie przez prasę dobra osobistego w postaci wizerunku Art. 81 Pr. Aut. 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. 2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: 1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych; 2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. W razie sporu na wydawcy spoczywa ciężar dowodu, że rozpowszechnienie wizerunku nie wykroczyło poza zakres zezwolenia i określony cel.

Zgoda na rozpowszechnienie wizerunku Brak wymogu szczególnej formy, Musi być niewątpliwa  świadomość co do formy wizerunku oraz czasu i miejsca publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego im komentarza, Ustalenie faktu wyrażenia zgody może nastąpić za pomocą wszelkich środków dowodowych, Według poglądu przeciwnego  wydawca powinien w razie sporu wykazać, że uzyskał zgodę Osoba wyrażająca zgodę może ograniczać dowolnie zakres zezwolenia na publikację SN z dnia 24.01.2008 „zabieganie przez znaną aktorkę o zainteresowanie mediów przez udzielanie wywiadów i informacji o swoim życiu osobistym stanowi wyrażenie, w sposób dorozumiany zgody na informowanie przez media o tej sferze życia”.

Wyłączenie bezprawności rozpowszechniania wizerunku Działanie wydawcy podjęte w ramach istniejącego porządku prawnego Wykonywaniem prawa podmiotowego Działaniem w ramach uzasadnionego interesu społecznego

Działalności tzw. „paparazzi” SN 4.02.2005, I CSK 515/04 – niezależnie od źródła pochodzenia zdjęć – wydawca prasowy (o ile nie wykaże okoliczności wyłączających bezprawność) – będzie zawsze ponosił odpowiedzialność za naruszenie wizerunku, nawet jeśli zdjęcia te zostały nabyte od podmiotów zajmujących się fotografiką.

Wizerunek a satyra prasowa SN 5.11.2008r. I CSK 164/08 wykorzystanie wizerunku powoda służące jego zdyskredytowaniu stanowi przekroczenie granic satyry oraz naruszenie jego dóbr osobistych

Wizerunek sportowca Art. 14. ustawy z dnia 25.06.2010r. O sporcie 1. Członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez przepisy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie. 2. Członek reprezentacji olimpijskiej udostępnia, na zasadach wyłączności, z chwilą powołania do reprezentacji olimpijskiej, swój wizerunek w stroju reprezentacji olimpijskiej Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez swoje przepisy lub przepisy Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. 3. Zawodnik przed zakwalifikowaniem do kadry narodowej lub reprezentacji olimpijskiej wyraża zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju w rozumieniu art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880 i 1089 oraz z 2018 r. poz. 650).

Wykorzystanie wizerunku z portalu społecznościowego Zgoda na wykorzystywanie podanych przez użytkownika danych dotyczy podmiotu, który prowadzi portal Inni użytkownicy tego portalu oraz osoby, które uzyskały zdjęcie z portalu nie mogą tego zdjęcia ani innych materiałów rozpowszechniać bez zgody zainteresowanych

Wizerunek osób zmarłych wyrok SA w Warszawie z 18 stycznia 2018 r., sygn. akt VACa 236/17, dobra osobiste przysługują wyłącznie żyjącym osobom i gasną z chwilą śmierci powszechnie przyjmuje się, że ochronie podlega pamięć o zmarłych oraz prawo do kultu zmarłych,

Dziękuję za uwagę