Postępowanie odwoławcze Dorota Czerwińska Katedra Postępowania Karnego WPAiE UWr Postępowanie odwoławcze

Prawo do zaskarżenia wyroku sądu I instancji art. 2 Protokołu nr 7 do EKPCz art. 14 ust. 5 MPPOiP art. 78 i art. 176 Konstytucji RP art. 444 k.p.k. przysługuje stronom, a w przypadku wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne wydanego na posiedzeniu – również pokrzywdzonemu

Środki zaskarżenia są to przewidziane przez prawo karne procesowe środki prawne, za pomocą których zainteresowany podmiot może wzruszyć zapadłą decyzję procesową, pozbawiając ją mocy prawnej albo poddając ją kontroli innego organu procesowego albo żądać kontroli innej niż decyzja czynności procesowej rodzaje: zwyczajne – służą od orzeczeń nieprawomocnych lub od innych czynności albo zaniechań organów środki odwoławcze apelacja zażalenie sprzeciwy quasi-sprzeciwy odwołanie nadzwyczajne – służą wyjątkowo od orzeczeń prawomocnych

Cechy i kierunek środka odwoławczego skargowość dewolutywność – uruchamiają kontrolę organu wyższego rzędu nad tym, który wydał rozstrzygnięcie supensywność – zawieszają wykonanie rozstrzygnięcia do czasu jego uprawomocnienia kierunek – stosunek środka odwoławczego do interesów procesowych oskarżonego; może on być wniesiony na korzyść lub niekorzyść oskarżonego, co ma istotne znaczenie z perspektywy zakazu reformationis in peius i możliwości cofnięcia środka

Gravamen art. 425 k.p.k. - odwołujący może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom chodzi o subiektywne przekonanie skarżącego, oparte jednak na zobiektywizowanych przesłankach wymóg ten nie dotyczy oskarżyciela publicznego, który może skarżyć rozstrzygnięcia również na korzyść oskarżonego

Zakaz reformationis in peius jest to istotny element prawa do obrony, zapewniający psychologiczną swobodę podjęcia przez oskarżonego decyzji co do zaskarżenia orzeczenia zakaz bezpośredni – art. 434 k.p.k. - zakaz zmiany na niekorzyść oskarżonego orzeczenia zaskarżonego wyłącznie na jego korzyść przez sąd odwoławczy zakaz pośredni – art. 443 k.p.k. - jw., z tym że skierowany do sądu rozpoznającego ponownie sprawę po uchyleniu orzeczenia przez sąd odwoławczy i skierowaniu sprawy do ponownego rozpoznania wyjątek: jeżeli oskarżony, wobec którego zastosowano art. 60 § 3 lub 4 k.k. lub art. 36 § 3 k.k.s. po wydaniu wyroku odwołał lub istotnie zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania

Reguły ne peius adresowane do sądu odwoławczego niezależne od kierunku i granic środka zaskarżenia art. 454 k.p.k. sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który w I instancji został uniewinniony lub wobec którego warunkowo umorzono postępowanie sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie dożywotniego pozbawienia wolności jeżeli sąd odwoławczy uznaje za zasadne jedno z powyższych rozstrzygnięć, nie może go wydać sam, lecz musi uchylić wyrok i skierować sprawę do ponownego rozpoznania cel: zwiększenie gwarancyjności i zapewnienie oskarżonemu prawa zaskarżenia takiego wyroku

Względne przyczyny odwoławcze Wymienia je art. 438 k.p.k.: obraza prawa materialnego obraza prawa procesowego, jeżeli mogło mieć wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych, jeżeli mógł mieć wpływ na treść orzeczenia błąd braku – poczynienie ustaleń na podstawie niepełnego materiału dowodowego błąd dowolności – przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów rażąca niewspółmierność kary. Mogą skutkować zmianą lub uchyleniem wyroku.

Bezwzględne przyczyny odwoławcze Wymienia je art. 439 k.p.k. udział w wydaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej, niezdolnej do orzekania lub wyłączonej z mocy prawa nienależyta obsada sądu lub nieobecność któregokolwiek z członków składu na całej rozprawie orzekanie przez sąd szczególny w sprawie podlegającej właściwości sądu powszechnego lub odwrotnie orzekanie przez sąd niższego rzędu niż właściwy orzeczenie sankcji nieznanej ustawie naruszenie zasady większości głosów lub niepodpisanie wyroku przez którąkolwiek z osób uczestniczących w jego wydaniu sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie naruszenie zasady ne bis in idem negatywna przesłanka procesowa z art. 17 § 1 pkt 5, 6, 8-11 k.p.k. nieposiadanie w postępowaniu sądowym obrońcy w wypadku obrony obligatoryjnej lub brak jego udziału w czynnościach obowiązkowych sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa Skutkują zawsze uchyleniem orzeczenia + odpowiednim rozstrzygnięciem.

Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy zakres zaskarżenia – w całości, w części, tylko uzasadnienie, brak określonego rozstrzygnięcia podniesione zarzuty: można wskazać nowe fakty lub dowody, jeżeli nie mogło się ich powołać w I instancji – ograniczenie to dotyczy tylko tej strony, która wnosi środek odwoławczy nie można powoływać się na zarzut błędu w ustaleniach faktycznych lub rażącej niewspółmierności kary, jeżeli miałby być związany z treścią porozumienia procesowego

Orzekanie poza granicami zaskarżenia i zarzutami orzekanie poza granicami podmiotowymi art. 435 k.p.k. - tzw. dobrodziejstwo cudzego środka zaskarżenia – tylko na korzyść! orzekanie poza granicami przedmiotowymi art. 439 k.p.k. - bezwzględne przyczyny odwoławcze – z wyjątkiem pkt 9-11 także na niekorzyść art. 440 k.p.k. - rażąca niesprawiedliwość orzeczenia – zmiana tylko na korzyść, uchylenie także na niekorzyść art. 455 k.p.k. - poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej

Cofnięcie apelacji zasadniczo możliwe do wydania wyroku przez sąd odwoławczy oskarżony może cofnąć każdy wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy z wyjątkiem apelacji oskarżyciela publicznego lub obrońcy w sytuacjach obrony obligatoryjnej z art. 79 k.p.k. nikt nie może cofnąć wniesionego na korzyść oskarżonego środka odwoławczego bez jego zgody skutek: sąd wydaje postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania, chyba że wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza lub skutkowałoby to uprawomocnieniem się wyroku rażąco niesprawiedliwego

Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego utrzymanie zaskarżonego orzeczenia w mocy zmiana zaskarżonego orzeczenia (orzeczenie merytoryczne) uchylenie zaskarżonego orzeczenia i: umorzenie postępowania przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. umorzenie wyrokiem postępowania odwoławczego Uchylenie orzeczenia jest de lege lata możliwe tylko w wypadku bezwzględnej przyczyny odwoławczej, aktualizacji reguł ne peius, rażącej niesprawiedliwości wyroku lub gdy konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Sąd ponownie rozpoznający sprawę jest związany zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami sądu odwoławczego.

Apelacja środek odwoławczy przysługujący od wyroku sądu I instancji pośredni tryb wnoszenia 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia wyroku na wniosek o uzasadnienie, 14 dni od doręczenia uzasadnienia na apelację tzw. apelacja ślepa – wniesiona w terminie 7 dni zamiast wniosku o uzasadnienie; i tak powoduje jego sporządzenie i można ją uzupełnić w 14-dniowym terminie wymogi formalne: jak dla pisma procesowego wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie wnioski apelacji w przypadku podmiotów profesjonalnych – zarzuty, uzasadnienie i odpisy (+ dodatkowy odpis w razie apelacji do SA) przymus adwokacko-radcowski przy apelacji od wyroku SO

Badanie dopuszczalności apelacji kontrola formalna dokonywana jest przez prezesa sądu I instancji pod kątem wymogów formalnych, terminu, uprawnienia podmiotu i dopuszczalności apelacji: zarządzenie o przyjęciu do rozpoznania ewentualne wezwanie do uzupełnienia braków formalnych zarządzenie o odmowie przyjęcia do rozpoznania (zaskarżalne zażaleniem) przekazanie akt sądowi odwoławczemu ponowna kontrola formalna przez sąd odwoławczy – jeżeli dojdzie do wniosku, że środek jest niedopuszczalny lub wniesiony przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub w wyniku niezasadnego przywrócenia terminu → postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania (zaskarżalne zażaleniem poziomym)

Rozprawa apelacyjna obowiązkowy jest udział prokuratora oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się na wniosek złożony w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu zawiadomienia o przyjęciu apelacji, chyba że sąd uzna za wystarczającą obecność obrońcy w razie bezwzględnej przyczyny odwoławczej sąd może orzec również na posiedzeniu przewód sądowy na rozprawie rozpoczyna ustne sprawozdanie, składane przez sędziego sprawozdawcę można składać wnioski dowodowe z ograniczeniem wynikającym z art. 427 § 3, tj. w razie niemożności powołania dowodów w I instancji sąd odwoławczy dopuszcza dowody, jeżeli nie jest konieczne przeprowadzenie przewodu na nowo w całości

Zażalenie Przysługuje na: postanowienia zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku co do środka zabezpieczającego gdy ustawa tak stanowi zarządzenia czynności lub bezczynność organów procesowych – np.. art. 246, 306 k.p.k. rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania, choćby zawarte w wyroku. krąg podmiotów uprawnionych: strony i osoba, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej

Zażalenie w postępowaniu przygotowawczym co do zasady: zażalenie na postanowienia nieprokuratorskiego organu prowadzącego postępowanie rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad postępowaniem zażalenie na postanowienia prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy w I instancji zażalenie jest względnie suspensywne i względnie dewolutywne – specyficzny tryb autokontroli z art. 463 § 1 k.p.k.; k.p.k. wprowadza też szczególne odstępstwo od dewolutywności – tzw. instancję poziomą

Postępowanie zażaleniowe tryb wnoszenia zażalenia jest analogiczny jak przy apelacji, z tym że uzasadnienie jest częścią postanowienia, stąd brak etapu wniosku o uzasadnienie, a termin na zażalenie jest 7-dniowy zażalenie rozpoznawane jest na posiedzeniu, w którym prawo udziału przysługuje stronom i ich reprezentantom, jeżeli rozpoznawane jest: zażalenie na postanowienie kończące postępowanie zażalenie na zatrzymanie zażalenie na postanowienie wydane na posiedzeniu, w którym mieli prawo udziału za zezwoleniem sądu odwoławczego rozstrzygnięcia zasadniczo jak przy apelacji, z tym że w wypadku zażaleń na czynności sąd stwierdza niezgodność czynności lub jej braku z prawem

Sprzeciw cechy sprzeciwu: niedewolutywność skargowość skutek kasatoryjny sprzeciw od wyroku nakazowego – art.506 § 1 k.p.k.; sprzeciw nie wymaga uzasadnienia; termin 7-dniowy; po wniesieniu sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawę rozpoznaje ten sam sąd na zasadach ogólnych, przy czym nie obowiązuje zakaz reformationis in peius sprzeciw od zarządzenia oraz postanowienia wydanego przez referendarza – termin, wymogi i skutek jw., z tym że sprawę rozpoznaje sąd lub prezes sądu

Quasi-sprzeciwy usprawiedliwienie przy karze pieniężnej (art. 286 k.p.k.) wniosek o przywrócenie terminu zawitego (art. 126 k.p.k.) sprzeciw oskarżonego wobec warunkowego umorzenia na posiedzeniu (art. 341) sprzeciw pokrzywdzonego przy skazaniu bez rozprawy (art. 343) sprzeciw pokrzywdzonego lub prokuratora przy dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności karnej (art. 387) sprzeciw strony wobec odczytania protokołu (art. 392) środki powodujące niemożność wydania rozstrzygnięcia lub jego uchylenie przez ten sam organ, który je wydał

Odwołanie art. 370 k.p.k. służy od zarządzeń przewodniczącego wydawanych w toku rozprawy do pełnego składu sądu, gdy jest on wieloosobowy skargowe, niedewolutywne, niekasatoryjne