Wstęp do prawoznawstwa ćwiczenia 4 Martyna Stępień Katedra Teorii i Filozofii Prawa

System prawa – definicja ogólna Zbiór norm generalnych i abstrakcyjnych: uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych, wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych, nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, i obowiązujących na określonym terytorium w określonych przedziałach czasowych.

System prawa obejmuje też normy generalne i abstrakcyjne niewyrażone wprost w tekstach aktów normatywnych (normy uznawane za logiczną, instrumentalną i aksjologiczną konsekwencję norm w tych tekstach wysłowionych); nie obejmuje norm wprost wyrażonych w tekście, które dotknięte są wadą sprzeczności.

Więzi łączące normy w systemie prawa: POZIOME (statyczne, treściowe); PIONOWE (dynamiczne, hierarchiczne, kompetencyjne). Więzi służą uporządkowaniu norm.

Rodzaje systemów prawa: System konkretny: - na danym terytorium, - w określonym momencie czasowym, - zmienność norm, - niezależność od doktryny. System prawny – typ: - wzorzec zawierający w sobie kilka systemów konkretnych, - grupa systemów prawa obowiązujących w określonym miejscu i czasie (cechy wspólne).

Systemy prawne - typy: Cecha Civil law Common law Przebieg tworzenia i stosowania prawa Operacyjna zamkniętość/otwartość System operacyjnie zamknięty System operacyjnie otwarty Możliwość pojęciowego rozgraniczenia tworzenia i stosowania prawa Tak Nie Podstawowa wartość systemu (+paremia) LEGALIZM Nullum crimen sine lege ADEKWATNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ Nullum crimen sine poena Podstawowe pojęcie systemu USTAWA PRECEDENS

Klasyfikacje systemów prawa: System pionowy, System poziomy. System autopojetyczny, System allopojetyczny. System prawa powszechnego, System wewnętrzny.

System prawny powinien być: niesprzeczny – brak kolizji między normami; i zupełny – brak luk w prawie.

Rodzaje luk: Luka aksjologiczna; Luka logiczna; Luka tetyczna.

1. Luka aksjologiczna (pozorna, subiektywna) ujawnia się w wyniku porównania systemu obowiązującego z systemem idealnym: system nie zawiera pewnych elementów, które zawierać powinien; system zawiera regulację, którą należałoby uchylić bądź zmienić; lub system zawiera regulacje prawne, ale sformułowane zbyt luźno (zbyt duża swoboda pozostawiona organom).

II. Luka logiczna współobowiązujące i sprzeczne ze sobą regulacje znoszą się nawzajem, pozostawiając po sobie w systemie puste miejsce. Obecnie: termin używany wobec rozmaitych form kolizji usuwanych za pomocą tzw. reguł kolizyjnych.

III. Luka tetyczna (konstrukcyjna, rzeczywista, obiektywna) następstwo niedokończenia procesu legislacyjnego, stwierdza się to na podstawie zobiektywizowanych kryteriów. *LUKA SWOISTA

Sposoby zapełniania luk: poprzez działania legislacyjne, lub typ wnioskowania analogia iuris i legis.

Typy kolizji: O charakterze logicznym: O charakterze prakseologicznym: Sprzeczność; Przeciwieństwo, O charakterze prakseologicznym: Radykalne; Umiarkowane, O charakterze aksjologicznym.

Sposoby usuwania kolizji między normami: derogacja, właściwa wykładnia, reguły kolizyjne.

Reguły kolizyjne: I stopnia – są 3: Hierarchiczna reguła kolizyjna Lex superior derogat legi inferiori Temporalna (chronologiczna) reguła kolizyjna Lex posterior derogat legi priori Merytoryczna (zakresowa) reguła kolizyjna Lex specialis derogat legi generali

Reguły kolizyjne II stopnia – metareguły: Lex posterior inferior non derogat legi priori superiori, Lex specialis inferior non derogat legi generali superiori.

Obowiązywanie prawa w 3 aspektach: Temporalnym; Terytorialnym; Personalnym.