Podstawy procesu karnego Zagadnienia organizacyjne i wstępne mgr Maria Górnicka

Konsultacje Zostaną podane na stronie internetowej www.prawo.uni.wroc.pl w mojej zakładce po uzgodnieniach ze starostami grup.

Materiał – Plan zajęć Zagadnienia organizacyjne i wstępne. Uczestnicy postępowania. Czynności procesowe. Koszty procesowe. Dowody. Środki przymusu. Postępowanie przygotowawcze. Postępowanie przed sądem I instancji. Postępowanie odwoławcze. Postępowania szczególne i następcze. Kolokwium.

Inne wiadomości organizacyjne Podręczniki. Zaliczenie. Obecności.

Definicja postępowania karnego Postępowanie karne to „zespół czynności uregulowanych w przepisach ustawy, których celem jest dokonanie ustaleń faktycznych dotyczących popełnionego przestępstwa, wykrycie sprawcy oraz orzeczenie w kwestii odpowiedzialności karnej”. Zazwyczaj pojęcia: „postępowanie karne” i „proces karny” są używane zamiennie, choć można to uściślić: „proces karny” dotyczy konkretnej sprawy karnej, a „postępowanie karne” - ciągu podejmowanych czynności w ogólności. „Procedura karna” natomiast dotyczy całokształtu czynności podejmowanych w postępowaniu karnym wynikających, nie tylko z prawa, ale także ze zwyczaju.

Regulacja postępowania karnego Prawo karne procesowe to zbiór przepisów regulujących proces karny przez określenie zespołu jego podstawowych elementów. Źródła prawa karnego procesowego: Konstytucja (np. art. 2, art. 7, art. 42, art. 45, art. 176) Akty międzynarodowe (MPPOiP, EKPCz), Ustawy (KPK, KKS, KPW, UPN, KW, o organach funkcjonujących w postępowaniu karnym, KK), Rozporządzenia (np. w sprawie doręczeń). §§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§§

Obowiązywanie przepisów postępowania karnego w czasie i miejscu Zasada nullum crimen, nullum poena sine lege. Zasada terytorialności: KPK stosuje się na obszarze państwa polskiego także w zakresie rekwizycji. Wyjątki od reguły terytorialności: Państwo obce wyrazi takie życzenie a nie jest to sprzeczne z porządkiem prawnym RP, Odczytanie na rozprawie protokołów sporządzonych wg przepisów państwa obcego.

Stosowanie polskiego prawa poza terytorium RP Stosują polscy konsulowie, jeżeli na wniosek sądu lub innego organu RP doręczają pisma lub przesłuchują strony, podejrzanych, świadków i biegłych, a osoby te dobrowolnie uczestniczą w czynnościach.

Międzynarodowa pomoc prawna w sprawach karnych Międzynarodowa pomoc prawna w sprawach karnych to przeprowadzanie przez organy jednego państwa czynności procesowych żądanych przez właściwe organy innego państwa dla potrzeb prowadzonego w nim postępowania przygotowawczego lub sądowego.

Przejęcie ścigania Przejęcie ścigania to forma międzynarodowej współpracy w sprawach karnych umożliwiająca przeprowadzenie w Polsce postępowania przygotowawczego i rozstrzygnięcia o prawnej odpowiedzialności sprawczy czynu zabronionego, gdy przestępstwo zostało popełnione poza granicami Polski.

Przekazanie ścigania Przekazanie ścigania to forma międzynarodowej współpracy w sprawach karnych umożliwiająca przeprowadzenie poza granicami Polski postępowania przygotowawczego i rozstrzygnięcia o prawnej odpowiedzialności sprawcy czynu zabronionego, gdy przestępstwo zostało popełnione na terenie Polski przez cudzoziemca.

Ekstradycja Ekstradycja to wydanie przez władze jednego państwa władzom innego państwa oskarżonego w celu przeprowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego, pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej albo wydanie osoby skazanej w celu wykonania orzeczonej już wobec niej kary pozbawienia wolności. Ekstradycja czynna dotyczy wystąpienia Polski do obcego państwa o wydanie osoby ściganej lub skazanej. Ekstradycja bierna dotyczy wystąpienia obcego państwa do Polski o wydanie takiej osoby.

Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) Europejski Nakaz Aresztowania to forma przyspieszonego postępowania ekstradycyjnego polegająca na przekazaniu przez jedno państwo członkowskie UE na wniosek drugiego państwa członkowskiego osoby ściganej, przebywającej na terytorium pierwszego państwa, w celu przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania karnego lub wykonania kary lub środka zabezpieczającego.

Europejski Nakaz Ochrony (ENO) Europejski Nakaz Ochrony to decyzja o środku ochrony, którą wydał organ sądowy lub równoważny organ w państwie członkowskim i na podstawie której organ sądowy lub równoważny organ w innym państwie członkowskim stosuje środek lub wszelkie środki zgodnie z własnym prawem krajowym, by dalej chronić osobę podlegającą ochronie.

Wykładnia przepisów prawa karnego procesowego Językowa, Logiczna, Systemowa, Historyczna, Celowościowa, Autentyczna, Legana, Sądowa, Dyrektywalna. Rola analogii.

Dziedziny pomocnicze postępowania karnego Prawo karne materialne, Prawo karne wykonawcze, Prawo penitencjarne, Kryminalistyka, Kryminologia.

Przebieg postępowania karnego 1 stadium Postępowanie przygotowawcze 2 stadium Postępowanie jurysdykcyjne 3 stadium Postępowanie wykonawcze

Rodzaje postępowania Np. o odtworzenie akt, Zasadnicze (dodatkowe) Pomocnicze Np. o odtworzenie akt, aresztowanie, pomoc prawną.

Tryby postępowania Publicznoskargowy Inne postępowania Zwyczajne Szczególne

Postępowania szczególne Kodeksowe Pozakodeksowe

Postępowania szczególne (inny podział): Ekwiwalentne, Wzbogacone, Zredukowane.

Tryby ścigania Tryby ścigania Z oskarżenia publicznego Bezwarunkowy Z oskarżenia prywatnego

Postępowanie mediacyjne Art. 23a KPK: § 1. Sąd lub referendarz sądowy, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny organ prowadzący to postępowanie, może z inicjatywy lub za zgodą oskarżonego i pokrzywdzonego skierować sprawę do instytucji lub osoby do tego uprawnionej w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym, o czym się ich poucza, informując o celach i zasadach postępowania mediacyjnego, w tym o treści art. 178a. § 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego. § 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40 i art. 41 § 1, czynny zawodowo sędzia, prokurator, asesor prokuratorski, a także aplikant wymienionych zawodów, ławnik, referendarz sądowy, asystent sędziego, asystent prokuratora oraz funkcjonariusz instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw. Przepis art. 42 stosuje się odpowiednio.

Postępowanie mediacyjne c.d. § 4. Udział oskarżonego i pokrzywdzonego w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny. Zgodę na uczestniczenie w postępowaniu mediacyjnym odbiera organ kierujący sprawę do mediacji lub mediator, po wyjaśnieniu oskarżonemu i pokrzywdzonemu celów i zasad postępowania mediacyjnego i pouczeniu ich o możliwości cofnięcia tej zgody aż do zakończenia postępowania mediacyjnego. § 5. Mediatorowi udostępnia się akta sprawy w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. § 6. Instytucja lub osoba do tego uprawniona sporządza, po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego wyników. Do sprawozdania załącza się ugodę podpisaną przez oskarżonego, pokrzywdzonego i mediatora, jeżeli została zawarta. § 7. Postępowanie mediacyjne prowadzi się w sposób bezstronny i poufny. § 8. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb przeprowadzania postępowania mediacyjnego, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do jego przeprowadzenia, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania im akt sprawy oraz formę i zakres sprawozdania z wyników postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.

Funkcje procesu karnego Oskarżenia: wyjaśnienie czy został popełniony czyn zabroniony, wykrycie i ujęcie sprawcy, zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu, wniesienie aktu oskarżenia i popieranie go przed sądem. Obrony: odpieranie zarzutów lub zmniejszenie zakresu odpowiedzialności karnej. Orzekania: dążenie do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności, wydanie decyzji o odpowiedzialności oskarżonego, rozstrzygnięcie o dopuszczalności procesu, o kwestiach incydentalnych i kontrola instancyjna decyzji.

Cele postępowania karnego Kodeksowo: Art. 2 § 1 KPK: 1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności, 2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, 3) zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności, 4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie. Doktrynalnie: Sprawiedliwość materialna, Sprawiedliwość proceduralna.

Zasady postępowania Zasady procesu karnego to „idee kształtujące model procesu”, „określają ogólne, zasadnicze cechy danego procesu, wyrażając to, co dla tego procesu jest charakterystyczne”.

Zasady dotyczące wszczęcia procesu Legalizmu, Skargowości, Działania z urzędu.

Zasady dotyczące praw oskarżonego Domniemania niewinności, In dubio pro reo, Prawa do obrony.

Zasady gwarancyjne Obiektywizmu, Prawa do informacji, Kontroli, Zakazu reformationis in peius, Ne bis in idem.

Zasady poznania dowodowego Prawdy materialnej, Swobodnej oceny dowodów, Bezpośredniości.

Zasady dotyczące przebiegu procesu Samodzielności jurysdykcyjnej sądu, Ciężaru dowodowego, Kontradyktoryjności, Równości stron, Jawności, Szybkości i ekonomii procesowej, Koncentracji (ciągłości) toku procesu, Ustności, Pisemności.

Warunki dopuszczalności procesu karnego Art. 17 KPK: § 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy: 1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; 2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa; 3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma; 4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze; 5) oskarżony zmarł; 6) nastąpiło przedawnienie karalności;

Warunki dopuszczalności procesu karnego c.d. 7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się; 8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych; 9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela; 10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej; 11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie. § 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane. § 3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

Bibliografia Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Część ogólna, Warszawa 2012. Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2011. Skorupka Jerzy (red.), Proces karny, Warszawa 2017.

Dziękuję za uwagę. 