Uniwersytet Opolski, WPiA Prawo UE - źródła prawa Jerzy Jendrośka Uniwersytet Opolski, WPiA

Acquis communautaire -pojęcie Całokształt dorobku prawnego UE czyli prawo UE wraz z ukształtowanym sposobem jego rozumienia i stosowania, a także polityki, zwyczaje i wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE Uniwersytet Opolski, WPiA

Acquis communautaire - fundamentalne cechy porządku prawnego UE Jest efektem przekazania kompetencji przez państwa członkowskie Wiąże państwa członkowskie instytucje podmioty prywatne Ma pierwszeństwo wobec prawa krajowego Wywiera skutek bezpośredni (na zasadach w nim określonych) Uniwersytet Opolski, WPiA

Acquis communautaire - zakres Zasady prawa Prawo pierwotne Umowy międzynarodowe Prawo wtórne (pochodne) Orzeczenia TSUE Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Zasady prawa Zasady ogólne prawa Prawa podstawowe Zasady prawa międzynarodowego (ale bez. np. zasady wzajemności) Zasady wspólne tradycji prawnej państw członkowskich Zasady własne UE (np. subsydiarności) Większość zasad ujęta obecnie w prawie pierwotnym Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawa podstawowe jako zasady ogólne prawa 3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa. Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo pierwotne - pojęcie System norm o charakterze konstytucyjnym - określających podstawowe zasady oraz sposób i tryb działania samej Unii i jej organów, w tym kompetencje do tworzenia prawa wtórnego, a także prawa podstawowe obywateli Unii Obowiązuje zasada lex posterior Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo pierwotne - źródła Traktaty wraz z protokołami i załącznikami Traktat z Lizbony Traktat o Unii Europejskiej (TUE) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Traktaty akcesyjne Decyzje Rady Europejskiej o zmianie traktatów Karta Praw Podstawowych wraz z wyjaśnieniami Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo pierwotne - cechy Akt woli wszystkich państw członkowskich może być zmienione przez te państwa Stanowi podstawę działania instytucji UE Ma prymat wobec prawa wtórnego i prawa krajowego Może określać prawa i obowiązki jednostek i mieć skutek bezpośredni TSUE może je interpretować nie może kontrolować jego legalności Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Traktaty akcesyjne Określają warunki przyjęcia nowych państw do Unii i wynikające z tego przyjęcia dostosowania w Traktatach stanowiących podstawę Unii (art.49 TUE) Zawierają Odstępstwa od obowiązków od przywilejów Okresy przejściowe Uniwersytet Opolski, WPiA

Decyzje Rady Europejskiej o zmianie traktatów Decyzje podjęte w wyniku tzw. uproszczonej procedury zmiany Traktatów (art. 48 TUE ) po konsultacji z PE i KE (a jeśli EURO – to z ECB) Dotyczą części III TFUE dotyczącej wewnętrznych polityk i działań Unii zmian procedury zmiana jednomyślności na podejmowanie decyzji większością kwalifikowaną zmiana specjalnej procedury prawodawczej na zwykłą procedurę prawodawczą Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Umowy międzynarodowe Zawierane przez UE z jednym lub z większą liczbą państw trzecich lub organizacji międzynarodowych, Gdy (art. 216 TFUE) Traktaty tak przewidują (np. art 8,37,79 TFUE) akty prawa pochodnego tak przewidują jest to niezbędne do osiągnięcia celów UE gdy ma lub to może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres Uniwersytet Opolski, WPiA

Umowy międzynarodowe - cd Umowy zawarte przez Unię wiążą instytucje Unii i Państwa Członkowskie Koncepcja tzw. umów mieszanych (mixed agreements) Specjalny status umów stowarzyszeniowych (art.217 TFUE) Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo wtórne (pochodne) - pojęcie Prawo tworzone przez instytucje UE w ramach swoich kompetencji odpowiednich procedur na podstawie upoważnienia przyznanego w prawie pierwotnym Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo pochodne - rodzaje Akty wiążące Akty prawodawcze Akty nieprawodawcze Instrumenty WPZB Akty niewiążące Uniwersytet Opolski, WPiA

Prawo wtórne –podstawowe formy aktów instytucji (art 288 TFUE) Akty wiążące rozporządzenia dyrektywy decyzje Akty niewiążące zalecenia opinie Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Rozporządzenie Instrument ujednolicania prawa w UE Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich Nie stanowi obowiązków jeśli nie opublikowane (sprawa C-345/06 – rakieta tenisowa w samolocie) Wg Konstytucji miało mieć nazwę:„ustawa europejska” Uniwersytet Opolski, WPiA

Rozporządzenie – charakter prawny Rozporządzenie prawodawcze Rozporządzenie nieprawodawcze Delegowane Wykonawcze Uniwersytet Opolski, WPiA

Rozporządzenie - cechy Adresaci wszystkie państwa członkowskie, jednostki (osoby fizyczne i prawne) Nie wymaga transpozycji Obowiązuje bezpośrednio zakaz przyjmowania przez państwa członkowskie wewnętrznych aktów prawnych wprowadzających rozporządzenia (zasada wypełnionego pola) często same zawierają delegację do wydania przepisów krajowych umożliwiających ich stosowanie (wskazanie właściwych organów, określenie sankcji za nieprzestrzeganie itp.) Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Dyrektywa Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków Instrument harmonizacji prawa w UE  Wg Konstytucji miała mieć nazwę: „ustawa ramowa” Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Dyrektywa - rodzaje Charakter prawny Dyrektywy prawodawcze Dyrektywy nieprawodawcze Delegowane wykonawcze Rola Dyrektywa samoistna Dyrektywy ramowe i dyrektywy „córki” Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Dyrektywa - cechy Wiąże co do celów, które mają być osiągnięte, Wymaga transpozycji (wydania w określonym terminie przepisów krajowych odpowiadających ich treści) Z założenia nie są bezpośrednio skuteczne (nie są bezpośrednią podstawą praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych), ALE - podmioty prywatne mogą się na nie bezpośrednio powoływać i wywodzić z nich swoje uprawnienia - jeśli państwo nie transponowało odpowiednio dyrektywy (odnosi się to do stosunków podmiot prywatny - państwo, a nie do wzajemnych relacji między podmiotami prywatnymi Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Decyzja Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko tych adresatów.   Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Decyzja - cechy Regulują przypadki indywidualne - skierowane do konkretnego, określonego adresata (państwa członkowskiego, osoby fizycznej lub prawnej).   Są bezpośrednio skuteczne - zobowiązują lub uprawniają adresatów do danego zachowania. Wiążą w całości - tzn. że gdy są skierowane do państwa określają nie tylko cel, ale mogą również wskazywać konkretne środki do jego realizacji. Skierowane do podmiotów indywidualnych - przypominają decyzje administracyjne Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty wiążące Akty prawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) Akty nieprawodawcze Akty delegowane Akty wykonawcze Porozumienia międzyinstytucjonalne Inne Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty nieprawodawcze Akty delegowane i wykonawcze w formie rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji podział stworzony przez Traktat z Lizbony Akty delegowane – Komisja Specjalne warunki kontroli PE i Rady Nie ma już komitologii Wykonawcze zazwyczaj dla Komisji (procedura komitologii jako kontrola państw członkowskich) wyjątkowo dla Rady Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty prawodawcze - pojęcie To wiążące akty prawne w postaci rozporządzeń, dyrektyw lub decyzji (art.289 TFUE) zawierające istotne elementy regulacji danej dziedziny (a contrario art. 290 TFUE) przyjmowane w drodze procedury prawodawczej (art.289 TFUE) Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty prawodawcze - inicjatywa Z zasady inicjatywa Komisji Europejskiej W pewnych sytuacjach inne instytucje lub EBI państwa członkowskie Inicjatywa obywatelska - poprzez KE Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty prawodawcze - procedury Przyjmowane w drodze dwóch procedur zwykłej procedury prawodawczej specjalnej procedury prawodawczej Jaka procedura w danym przypadku określone w Traktatach Procedura „kładki” (Rada Europejska może zmienić ze „specjalnej” na „zwykłą” procedurę) Uniwersytet Opolski, WPiA

Zwykła procedura prawodawcza Przyjmuje Parlament i Rada na wniosek Komisji Europejskiej Procedura podobna jak dawna współdecydowania Uniwersytet Opolski, WPiA

Specjalna procedura prawodawcza Przyjmuje Parlament z udziałem Rady Rada z udziałem Parlamentu Inicjatywa - nie tylko KE Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty prawodawcze Wymagają uzasadnienia opublikowania w Dzienniku Urzędowym UE Wchodzą w życie z dniem w nich określonym, lub dwudziestego dnia po publikacji Podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z zasadą pomocniczości W Radzie rozpatrywane jawnie Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty nieprawodawcze - cechy Wiążą prawnie Nie podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z zasadą pomocniczości W Radzie nie wymagają jawnego rozpatrywania Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty nieprawodawcze Jeśli przyjęte w formie postaci rozporządzeń, dyrektyw lub decyzji wymagają 1) uzasadnienia 2) opublikowania w Dzienniku Urzędowym UE w przypadku rozporządzeń dyrektyw skierowanych do wszystkich państw członkowskich decyzji, które nie wskazuja adresata 3) notyfikacji adresatowi w przypadku Dyrektyw , które wskazują adresata decyzji, które wskazują adresata Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty delegowane - art.290 TFUE Akt prawodawczy może przekazywać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze nieprawodawczym o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu prawodawczego.  Akty prawodawcze wyraźnie określają cele, treść, zakres oraz czas obowiązywania przekazanych uprawnień. Przekazanie uprawnień nie może dotyczyć istotnych elementów danej dziedziny, ponieważ są one zastrzeżone dla aktu prawodawczego. Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty delegowane – warunki kontroli Warunki, którym podlega przekazanie uprawnień, są wyraźnie określone w aktach prawodawczych i mogą być następujące: a)Parlament Europejski lub Rada może zadecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień; (kontrola ex post) b) akt delegowany może wejść w życie tylko wtedy, gdy Parlament Europejski lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt prawodawczy (kontrola ex ante) Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty delegowane - oznaczenie W nagłówku aktów delegowanych dodaje się przymiotnik „delegowane” albo „delegowana”. Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty wykonawcze - art.291 TFUE Państwa Członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii. Jeżeli konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii, akty te powierzają uprawnienia wykonawcze Komisji lub, w należycie uzasadnionych przypadkach oraz w przypadkach określonych w artykułach 24 i 26 TUE, Radzie. Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty wykonawcze – kontrola Do celów ustępu 2 Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, ustanawiają z wyprzedzeniem przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez Państwa Członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję Rozporządzenie PE i Rady 182/2011 uchylające decyzję Rady z 1999 w sprawie komitologii Uniwersytet Opolski, WPiA

Akty wykonawcze - oznaczenia W nagłówku aktów wykonawczych dodaje się przymiotnik „wykonawcze” albo „wykonawcza”. Uniwersytet Opolski, WPiA

Porozumienia międzyinstytucjonalne Parlament Europejski, Rada i Komisja konsultują się wzajemnie oraz za wspólnym porozumieniem ustalają warunki współpracy. W tym celu mogą one, w poszanowaniu Traktatów, zawierać porozumienia międzyinstytucjonalne, które mogą mieć charakter wiążący (art.295 TFUE) Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty WPZiB Szczegolne zasady i procedury (art. 24 TUE) Formy (art.26 TUE) ogólne wytyczne decyzje Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA WPZiB – zasady Określana i realizowana przez Rade Europejską i Radę stanowiące jednomyślnie Nie ma aktów prawodawczych Wykonują Wysoki Przedstawiciel UE ds. Zagranicznych Państwa członkowskie Brak jurysdykcji TSUE z wyjątkiem Przestrzegania art.40 TUE Legalności decyzji ograniczających prawa osób fizycznych (art. 275 TFUE) Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Akty niewiążące Mogą być adresowane do państw członkowskich, osób fizycznych i prawnych Niewiążące - nie ustanawiają żadnych praw ani obowiązków dla adresatów, a jedynie wyrażają stanowisko organów unijnych w określonej sprawie (często jedynie mają służyć tworzeniu dobrej praktyki w tym zakresie) Zalecenia - są kierowane najczęściej do państw członkowskich  Opinie - są stosowane przede wszystkim w działalności wewnętrznej instytucji Wspólnot Europejskich (np. podczas procesu legislacyjnego) Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Zalecenia - art. 292 TFUE Rada przyjmuje zalecenia. Rada stanowi na wniosek Komisji we wszystkich przypadkach, gdy Traktaty przewidują przyjmowanie aktów przez Radę na wniosek Komisji. Rada stanowi jednomyślnie w dziedzinach, w których jednomyślność wymagana jest do przyjęcia aktu Unii. Komisja, a w szczególnych przypadkach przewidzianych w Traktatach również Europejski Bank Centralny, przyjmują zalecenia. Uniwersytet Opolski, WPiA

Zalecenia i opinie – skutek prawny Niewiążące (art.288 TFUE) ale mają skutek prawny Brak wymaganej opinii powoduje wadliwość aktu Zalecenia sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów (sprawa C-322/88 Grimaldi) art..117 ust 2 TFUE Uniwersytet Opolski, WPiA

Uniwersytet Opolski, WPiA Dziennik Urzędowy UE Seria L zawiera publikowane obowiązujące akty prawne (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia). Seria C zawiera komunikaty (oznaczane skrótem „COM”) - w tej formie ukazują się propozycje aktów prawnych, rezolucje, białe i zielone księgi, protokoły debat parlamentarnych, odpowiedzi na pytania skierowane do Komisji oraz orzecznictwo i informacje dotyczące rozpraw przed Trybunałem Sprawiedliwości. W serii S publikowane są ogłoszenia o przetargach organizowanych przez państwa członkowskie. Uniwersytet Opolski, WPiA