OGNISKA ZĘBOWE - ZAKAŻENIA OGNISKOWE Dr n. med. Iwona Bednarz

Teorie powstawania choroby odogniskowej.

Teoria piofagii - Lebiedinskiego - wydzielina ropna wyciskana z kieszonek dziąsłowych podczas żucia wywołuje zmiany wtórne w układzie pokarmowym, - drobnoustroje działają na inne narządy pośrednio po wchłonięciu się do krwiobiegu,

Teoria przerzutowa - Rosenowa - naczynia krwionośne i chłonne przenoszą bakterie i toksyny z ogniska pierwotnego do narządów odległych - powstają tam ogniska wtórne

Teoria anachorezy- Ascoliego - zapalne ognisko zębowe ma ładunek elektryczny dodatni i przyciąga do siebie krążące we krwi bakterie o ujemnym ładunku

Teoria nerwowa- Entina - ognisko pierwotne jest przyczyną przewlekłych podrażnień nerwowych - na obwodzie w narządach predysponowanych dochodzi do zmian dystroficznych i powstania chorób ogniskowych

Teoria alergiczna - ma najwięcej zwolenników, - opiera się na zasadzie przenikania do organizmu zmienionych patologicznie obcych białek, - lub własnych pochodzenia tkankowego, - przyjmują one właściwości antygenu uszkadzającego,

- w następnym etapie kompleks antygen – przeciwciało - kompleks ten powoduje uwalnianie związków biologicznie czynnych – histamina, kininy, prostaglandyny, serotonina - związki te na drodze reakcji odpornościowej powodują destrukcję tkanek i niewydolność narządową

Terminologia. - oral sepsis (sepsis oralis), - Hunter 1910r., - różne zmiany chorobowe związane przyczynowo ze zmianami w jamie ustnej, -określenie właściwe tylko w przypadkach posocznicy (sepsis), dla których punktem wyjścia jest jama ustna, -wyjątkowe sytuacje, - znaczenie historyczne

- zakażenie ustne (infectio oralis) - zakażenie odogniskowe (infectio focalis) - zakażenie zębopochodne lub zębowe (infectio odontogenes sive dentalis) - znaczenie historyczne, - ognisko oddziałuje na ustrój nie tylko przez wydzielane bakterie,

- ognisko pierwotne (focus primarius) - przewlekłe zmiany patomorfologiczne, - oddziałowywanie bakteryjne, toksyczne, alergiczne lub nerwowe, - wywołuje i podtrzymuje zmiany chorobowe w odległych narządach,

- ognisko utajone (focus latens) - nie powoduje żadnych objawów subiektywnych, - ognisko jawne (focus evidens) - na skutek zaostrzenie się procesu przewlekłego powoduje dolegliwości przewlekłe, - ognisko wtórne (focus secundarius) - organiczne lub czynnościowe zmiany w narządzie lub układzie w wyniku oddziaływania ogniska pierwotnego

- choroba odogniskowa (morbus apofocalis) - ogólnoustrojowe i/lub miejscowe objawy oddziaływania ogniska wtórnego, - wiele różnych jednostek chorobowych, - wspólna cecha – odogniskowa etiologia, - bez wnikania w mechanizm ogniska pierwotnego, - do danego przypadku klinicznego - toksykoza odogniskowa - alergia odogniskowa

Terminu zakażenie odogniskowe używamy wyłącznie w przypadku udowodniowego „wysiewu” bakterii.

- ognisko czynne (focus activus) - zmiany patologiczne, które powodują powstanie ogniska wtórnego, - ognisko potencjalne (focus potentialis) - może wywołać chorobę odogniskową, kiedy siły obronne organizmu ulegną osłabieniu lub załamaniu,

- ognisko ujawnione - zareagowało dodatnio na miejscowy test ogniskowy, - wynik dodatni jest zaostrzeniem w obrębie bezobjawowego ogniska, - objawy subiektywne: opukiwanie, ból samoistny

Nie mylić ogniska jawnego (ostry lub podostry proces w obrębie ogniska) z ogniskiem ujawnionym (zaostrzenie procesu chorobowego pod wpływem bodźców prowokacyjnych)

OGNISKA ZĘBOPOCHODNE otwarte jawne zamknięte utajone * gangrena pulpae    otwarte jawne zamknięte   utajone   ostitis cum fistula * gangrena pulpae pyorrhea alveolaris * granuloma bursa patologica infectiosa * cystis radicularis ulcus pulpae * ostitis periapicalis dentitio difficilis * radix relicta * restostitis

Potencjalne ogniska w jamie ustnej zęby z martwą miazgą zęby z miazgą w rozpadzie zgorzelinowym zęby bezmiazgowe przewlekłe procesy zapalne w okolicy przyszczytowej zębów stany po nieprawidłowo wykonanej resekcji 6. pozostawione korzenie

7. zęby zatrzymane 8. torbiele zawiązkowe 9. patologiczne kieszonki przyzębne 10. ropnie przyzębne 11. procesy zapalne w przebiegu utrudnionego wyrzynania się zębów 12. stany zapalne kości 13. ciało obce

Miejscowe oddziaływanie ognisk   Następuje poprzez bezpośrednie niszczenie tkanek sąsiadujących z ogniskiem. Działanie niszczące wywierają substancje wydzielane przez bakterie: egzotoksyny (np. lekotoksyny, epiteliotoksyny)

endotoksyny (lipopolisacharydy bakterii Gram-ujemnych, kwas lipotejdowy bakterii Gram-dodatnich)   enzymy bakteryjne produkty metaboliczne bakterii

Powstałe pośrednie i końcowe produkty rozpadu tkanki własnej pacjenta, bakterii i ich toksyn, mają różne działanie. Wykazują właściwości cytotoksyczne, niektóre są związkami wysoce toksycznymi, pirogennymi, stymulującymi resorpcję kości, powodującymi degradację komórek tucznych.

Końcowe produkty zgorzelinowego rozpadu miazgi zęba, tj Końcowe produkty zgorzelinowego rozpadu miazgi zęba, tj.: kadaweryna, muskaryna, putrescyna - wywołują stan zapalny, a nawet bezpośrednią martwicę tkanek okołowierzchołkowych.

Szczególne oddziaływanie alergizujące wykazują produkty rozpadu białka bakteryjnego i tkankowego, tj. wielkocząsteczkowe peptydy i polipeptydy.   W proces ten włączony jest cały system odpornościowy pacjenta a skutki oddziaływania ognisk między innymi są zależne od jego wydolności.

ODDZIAŁYWANIE OGÓLNOUSTROJOWE OGNISKA WYSIEW Z OGNISKA: bakterie,   produkty rozpadu białka bakteryjnego, produkty rozpadu białka tkankowego, antygeny pochodzenia bakteryjnego, autoantygeny,

hapteny   egzotoksyny wydzielane przez bakterie endotoksyny enzymy i produkty metabolizmu bakterii kompleksy globulin (centralnie podnoszące temperaturę ciała)   inne składniki o działaniu antygenowym

  Wszystkie te produkty mają zdolność przenikania do krwioobiegu ! U pacjentów z dystonią układu wegetatywnego można obserwować występowanie objawów ogólnych „prodromalnych” obecności ognisk:

wzmożone napięcie całego układu nerwowego, wzmożone napięcie mięśni, nadpobudliwość, drażliwość, utrata łaknienia, zaburzenia snu, ranne zmęczenie, ogólne „rozbicie”, niechęć do pracy,  

Nie są też odzwierciedleniem nasilenia oddziaływania ogólnoustrojowego   Obecność dolegliwości klinicznych czy ich brak (ogniska utajone) nie świadczą o intensywności toczącego się procesu zapalnego. Nie są też odzwierciedleniem nasilenia oddziaływania ogólnoustrojowego

Wykrywanie ognisk. - wywiad (dolegliwości, przebyte leczenia) - oglądanie (zniekształcenia, ocena barwy) - obmacywanie (crepitatio pergaminosa) - opukiwanie (objaw Smrekera) - badanie żywotności zęba

- bodźce termiczne i elektryczne - badanie OWU - badanie regionalnych węzłów chłonnych - badanie radiologiczne (lokalizacja i wielkość) - skórny test elektryczny wg Gehlena

TESTY DO WYKRYWANIA OGNISK   skórny test elektryczny wg Gehlena: - drażnienie skóry prądem stałym o niskim napięciu (10-28V) i niskim natężeniu (5-7mA) przez 1 min. -prąd wzmaga już obecną w ognisku depolaryzajcę komórek co prowadzi do rozszerzenia naczyń w miejscu drażnienia. - powstaje rumień i/lub przeczulica - odczyn skórny utrzymuje się od kilkunastu minut do godziny.

test wybroczynkowy: - w okolicy podobojczykowej przykładano przyssawkę o średnicy 22 mm i przez 1 min. na powierzchnię skóry wywierano podciśnienie 200 mmHg. - po 2 min. liczono ilość wybroczyn. Jeżeli na powierzchni koła o średnicy 12 mm było wybroczyn więcej niż 12 – u kobiet i 15 – u mężczyzn - próba dodatnia. - fałszywy wynik mogły dawać - ciąża, miesiączka, nadciśnienie, zmiany miażdżycowe , nadczynność tarczycy, choroby zakaźne

 test penicylinowy Fennera: polega na domięśniowym podaniu ok. 200 000j. penicyliny następuje zaostrzenie procesu zapalnego i po 24 godz. pojawia się ból w ognisku pierwotnym.

okres bezbólowy może trwać do 8 godzin test impletolowy, tzw. test minutowy: (0,5 ml novokaina + kofeina podane podśluzówkowo nad ogniskiem czynnym, okres bezbólowy może trwać do 8 godzin  

test histaminowy podśluzówkowy: - 0,3ml histaminy w stężeniu 1:1000 - w przypadku obecności ogniska utajonego po 5-10 min. w ognisku pierwotnym pojawia się ból samoistny, podczas opukiwania lub nagryzania. - ból w ognisku wtórnym ustępuje.

Wskazania do usuwania ognisk zębopochodnych - grupa terapeutyczna – ognisko stanowi główny czynnik patogenny, - grupa profilaktyczna – ognisko jest dodatkowym czynnikiem chorobotwórczym, - grupa prognostyczna – ognisko może spowodować nawrót choroby, - planowane leczenie uzdrowiskowe,

SANACJA JAMY USTNEJ Sanacja względna – jest wykonywana u pacjentów ogólnie zdrowych bez schorzeń odogniskowych i podejrzenia o nie.

Sanacja bezwzględna – radykalne usunięcie wszystkich ognisk w jamie ustnej. Jest wykonywana u pacjentów ze schorzeniami odogniskowymi i podejrzeniem o nie.

Sanacja bezwzględna Dotyczy następujących jednostek chorobowych: 1. choroby reumatyczne i reumatoidalne 2. zapalenie wsierdzia i/lub mięśnia sercowego 3. zakrzepowo-zastoinowe zapalenie naczyń krwionośnych 4. zapalenie kłębuszków nerkowych

Sanacja bezwzględna 6. choroby skóry 8. odczyny alergiczne - rumień wielopostaciowy wysiękowy i guzowaty, pokrzywka, alergiczne zapalenie skóry 7. choroby narządu wzroku -zapalenie siatkówki, naczyniówki, tęczówki, nerwu wzrokowego, ciała rzęskowego 8. odczyny alergiczne 9. leczenie immunosupresyjne

Sanację bezwzględną przeprowadzamy zawsze w osłonie antybiotykowej !!!