PRAWO CYWILNE XIX W.

ZASADY Równość wobec prawa Powszechność prawa OGRANICZENIA: kobiety dzieci nieślubne cudzoziemcy

Dział 2. O utracie praw cywilnych PRAWO OSOBOWE śmierć cywilna w Kodeksie Napoleona 1804 r.: Dział 2. O utracie praw cywilnych Art. 22. Wyrok sądowy skazujący na kary, których skutek odbiera skazanemu wszelkie uczestnictwo praw cywilnych, niżej wyrażonych, pociąga za sobą śmierć cywilną. Art. 25. Przez śmierć cywilną traci skazany własność wszystkich dóbr, które posiadał, spadek po nim otwiera się na korzyść jego dziedziców, do których w takimże samym sposobie dobra jego przechodzą, jak gdyby umarł naturalnie i bez testamentu. Nie może już więcej brać żadnego spadku, ani przenosić na kogo pod tym tytułem dóbr później nabytych. Nie może ani zapisać tych dóbr w całości lub w części, bądź przez donacją między żyjącemi, bądź przez testament, ani przyjmować czy to przez donacją, czy przez testament więcej, jak tylko trzeba na nieuchronne potrzeby życia czyli na alimenta. Nie może być mianowany opiekunem, ani się wdawać w czynności, tyczące się opieki. Nie może być świadkiem w akcie uroczystym albo autentycznym, ani przypuszczonym za świadka w sądzie.

PRAWO OSOBOWE ŚMIERĆ CYWILNA ZOSTAŁA ZNIESIONA : Nie może stawać w sądzie ani jako powód, ani jako pozwany, tylko pod imieniem i za użyciem szczególnego kuratora, podanego od trybunału, do którego sprawa wniesiona. Nie może wchodzić w małżeńskie związki, któreby miały jakiżkolwiek skutek cywilny Jeżeli zawarł pierwej małżeński związek, ten się rozwiązuje, co do wszelkich jego skutków cywilnych. Drugi z małżonków i dziedzice mogą używać praw im służących i działać prawnie jakby po naturalnej śmierci. ŚMIERĆ CYWILNA ZOSTAŁA ZNIESIONA : - W KRÓLESTWIE POLSKIM W 1825 R. - WE FRANCJI W 1854 R.

OSOBY PRAWNE BRAK REGULACJI W KN (STOWARZYSZENIA W 1901) ODESŁANIE DO PRZEPISÓW ADMINISTRACYJNYCH W ABGB REGULACJA OSOB PRAWNYCH W PPK, ZP, BGB TEORIE DOT. OSOB PRAWNYCH: Teoria fikcji (F. K. von Savigny) Teoria organiczna (O. von Gierke) PODZIAŁ OSOB PRAWNYCH: Prawa prywatnego (korporacje i fundacje) Prawa publicznego SPOSOBY POWSTAWANIA OSÓB PRAWNYCH: System koncesyjny System rejestracyjny (normatywny)

OSOBY PRAWNE BGB 1896/1900 § 21. Stowarzyszenie, nie mające na celu prowadzenia spraw gospodarczych, uzyskuje zdolność prawną przez wpis do rejestru stowarzyszeń właściwego sądu powiatowego § 22. Stowarzyszenie, mające na celu prowadzenie spraw gospodarczych, uzyskuje zdolność prawną, w braku szczególnych przepisów ustaw Rzeszy, przez nadanie ze strony państwa

PRAWO MAŁŻEŃSKIE ZEZWOLENIE NA MAŁŻEŃSTWO I AKT USZANOWANIA W KN 1804 R. Art..144. Mężczyzna nie skończywszy lat ośmnastu, a kobieta piętnastu, nie mogą wchodzić w związki małżeńskie. Art. 146. Nie masz związku małżeńskiego, gdzie nie masz zezwolenia. Art. 148. Syn przed ukończonym dwudziestym piątym rokiem wieku swego a córka przed skończonym dwudziestym pierwszym, nie mogą zawierać małżeństwa bez zezwolenia ojca i matki. W przypadku różności zdań dosyć jest na zezwoleniu ojca. Art. 151. Dzieci w małżeństwie spłodzone, wstąpiwszy w wiek pełnoletni oznaczony art. 148 są obowiązane przez zawarciem małżeństwa prosić, przez akt uszanowania formalny, o radę ojca i matki, lub swych dziadów i babek, jeśli ich rodzice nie żyją lub są w niemożności oświadczenia woli swej. Art. 152. Od pełnoletności ustanowionej art. 148 aż do lat trzydziestu synom, a do dwudziestu pięciu córkom akt uszanowania przepisany artykułem poprzedzającym i gdyby na tenże nie zyskali pozwolenia do małżeństwa, powtórzony przez nich będzie dwa drugie razy od miesiąca do miesiąca, a w miesiąc po trzecim akcie on będą mogli przystąpić pomimo tego do obchodu małżeństwa. Art. 153. Po skończeniu lat trzydziestu, w przypadku nieotrzymanego zezwolenia za jednym aktem uszanowania, można w miesiąc potym, przystąpić do obchodu małżeństwa.

PRAWO MAŁŻEŃSKIE MAJĄTKOWE USTROJE MAJĄTKOWE MAŁZEŃSKIE:   USTAWOWE UMOWNE    MODELE USTROJÓW MAJĄTKOWYCH MAŁŻEŃSKICH: WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKOWA OGRANICZONA WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKOWA ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA

Lp. Kodyfikacje Ustrój ustawowy Ustrój umowny Obszar 1. KN - 1804 Wspólność majątkowa Rząd posagowy KW, KP 2. Ustawa Hipoteczna - 1818 KP 3. KCKP - 1825 Rozdzielność majątkowa 4. PPK - 1794 z. pruski 5. ABGB - 1811 z. austr. 6. BGB – 1896/1900 z. niem.

PRAWO RODZINNE W CIĄGU CAŁEGO XIX WIEKU ZŁA SYTUACJA DZIECI NIEŚLUBNYCH POPRAWA ICH SYTUACJI BARDZO POWOLNA TYLKO W NIEKTÓRYCH KRAJACH

Lp. Zła Lepsza 1. KN – 1804: 1) nieślubne zwykłe (legitymacja przez małżeństwo rodziców, uznanie przez ojca), 2) ze związków cudzołożnych i kazirodczych (brak wszelkich praw, zakaz poszukiwania stanu /ojcostwa i macierzyństwa/, najwyżej ograniczone alimenty) 2. ABGB – 1811 (do 1914 – dziedziczenie w obrębie rodziny matki) 3. KCKP – 1825; legitymacja przez małżeństwo rodziców, na mocy aktu królewskiego, poszukiwanie macierzyństwa, obowiązek wychowywania i utrzymania 4. PPK – 1794: legitymacja przez małżeństwo rodziców, orzeczenie sądowe, uznanie przez ojca, reskrypt ministra sprawiedliwości na wniosek ojca

PRAWO RZECZOWE PRAWA RZECZOWE: (PRAWA NA RZECZY CUDZEJ) HIPOTEKA   WŁASNOŚĆ OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE (PRAWA NA RZECZY CUDZEJ)   HIPOTEKA ZASTAW SŁUŻEBNOŚCI UŻYTKOWANIE

Lp. Kodyfikacje Regulacje 1. Landrecht Pruski - 1794 Własność feudalna: dobra rycerskie (do 1807), własność podzielona: lenna, fideikomis rodzinny i oczynszowanie dziedziczne, własność pełna (tyt. 8. O własności, tyt. 18. O własności podzielonej) 2 ABGB - 1811 Własność podzielona: lenna, dobra wieczysto-dzierżawne, dobra wieczysto-czynszowe (cz. II. O prawie rzeczowem; § 285-362) 3 Kodeks Napoleona - 1804 Wyłącznie pełna własność (art. 544) 4 BGB – 1896/1900 Wyłącznie pełna własność (art. 903-905) Lp. HIPOTEKA FRANCUSKA (KN - 1804) HIPOTEKA POLSKA (USTAWA HIPOTECZNA – 1818, KCKP - 1825 1. GENERALNA (OGÓLNA) Z. SZCZEGÓŁOWOŚCI 2. TAJNA Z. JAWNOŚCI (FORMALNEJ) 3. ODNAWIALNA Z. DOMNIEMANIA DOBREJ WIARY (JAWNOŚCI MATERIALNEJ) 4. Z. PIERWSZEŃSTWA

WŁASNOŚĆ Kodeks Napoleona 1804 r.: Art. 544. Własność jest to prawo spożywania i rozporządzania rzeczami w sposobie najzupełniejszym, byleby nic takiego nie czynić, cokolwiek zabrania prawo albo inne urządzenia. Art. 545. Nikt przymuszonym być nie może do ustąpienia swojej własności, wyjąwszy przypadki pożytku publicznego i to z poprzedzającem sprawiedliwem wynagrodzeniem. Art. 546. Własność rzeczy, bądź ruchomej, bądź nieruchomej daje prawo do wszystkiego, co mu ona wydaje i do wszystkiego, co się z nią łączy bądź naturalnie bądź sztuką, czyli przemysłem. Takie prawo nazywa się prawem przybytkowym.

WŁASNOŚĆ BGB 1896/1900: § 903. Właściciel rzeczy może postępować z rzeczą według upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią oddziaływania, o ile się temu nie sprzeciwiają ustawa lub prawa osób trzecich. § 905. Prawo właściciela gruntu rozciąga się na przestrzeń ponad powierzchnią i na ziemię pod powierzchnią. Właściciel nie może zabraniać oddziaływań, przedsiębranych na takiej wysokości lub w takiej głębokości, że na ma interesu w tem, aby je wykluczyć.

KSIĘGI HIPOTECZNE KATASTER FRANCISZKAŃSKI TABULA KRAJOWA – DOBRA TABULARNE POSIADŁOŚCI RUSTYKALNE – KSIĘGI OD 1871 – USTAWA HIPOTECZNA (dla ważności obrotu nieruchomościami obligatoryjny wpis do księgi) POZAKSIĘGOWY OBRÓT NIERUCHOMOŚCIAMI CHŁOPSKIMI (F. Zoll i E. Till)

PRAWA DZIEDZICÓW KONIECZNYCH W PRZYPADKU DZIEDZICZENIA TESTAMENTOWEGO PRAWO SPADKOWE DZIEDZICZENIE   USTAWOWE (BEZTESTAMENTOWE) TESTAMENTOWE PRAWA DZIEDZICÓW KONIECZNYCH W PRZYPADKU DZIEDZICZENIA TESTAMENTOWEGO

ZACHOWEK A REZERWA ZACHOWEK: w razie pominięcia dziedziców koniecznych mieli oni pieniężne roszczenie do spadkobiercy testamentowego. Wysokość roszczenia równała się części ułamkowej nadziału w spadkobraniu ustawowym Przykład BGB 1896/1900, ABGB 1811: § 762. Spadkodawca musi w rozporządzeniu ostatniej woli część spadku przeznaczyć swym dzieciom, a gdy dzieci nie ma, swym rodzicom. § 764. Część spadku, której te osoby mają prawo żądać, zwie się zachowkiem; one same nazywają się w tym względzie dziedzicami koniecznymi. § 765. jako zachowek wyznacza ustawa dla każdego dziecka połowę tego, co by na nie spadło według ustawowego porządku dziedziczenia. § 766. W linii wstępnej należy się każdemu dziedzicowi koniecznemu jako zachowek trzecia część tego, co by dostał według ustawowego porządku dziedziczenia.

ZACHOWEK A REZERWA REZERWA: spadkodawca mógł dowolnie rozporządzać częścią majątku, reszta przypadała dziedzicom koniecznym. Przykład: Kodeks Napoleona: przy jednym dziecku ½ majątku, przy dwojgu – 2/3, przy czworgu i więcej -3/4

Lp Zachowek Rezerwa 1. ABGB – 1811 2 BGB – 1896/1900 3 KN – 1804 4 ZGB - 1912

ZOBOWIĄZANIA ŹRÓDŁA POWSTANIA ZOBOWIĄZANIA: - z ustawy - z umowy - z czynów niedozwolonych ODPOWIEDZIALNOŚC CYWILNA: - szkoda rzeczywista (damnum emergens) - brak zysku (lucrum cessans) PODSTAWA ODPOWIEDZIALNOŚCI: - wina (zły zamiar – dolus; rażące niedbalstwo – culpa lata; zwykłe niedbalstwo – culpa levis) ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY: - własne - cudze: brak nadzoru (culpa in custodiendo), niewłaściwy wybór (culpa in eligendo) INNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ: -zwierzęta (culpa in custodiendo) i rzeczy (rozwój ubezpieczeń majątkowych)