PREFERENCJE W SPOSTRZEGANIU

Spostrzeganie w szerokim sensie oznacza rejestrację przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na nie.

ETAPY SPOSTRZEGANIA 1. Odbiór wrażeń: energia fizyczna np. fale świetlne i dźwiękowe, podlega transformacji na aktywność nerwową komórek kory mózgowej. 2. Kształtuje się wewnętrzna interpretacja obiektu: powstają spostrzeżenia bodźców zewnętrznych. 3. Identyfikacja i rozpoznawanie: przypisujemy znaczenie naszym spostrzeżeniom.

Zdarza się, że system spostrzegania popełnia omyłki lub rozpoznaje tylko część przekazywanych informacji. Błędy te mogą polegać na złudzeniach, mogą być efektem długotrwałej stymulacji lub powstają na skutek ograniczonego czasu rozpoznania lub po prostu zmęczenia. Doświadczamy wtedy złudzeń.

1. ZŁUDZENIA OPTYCZNE Spostrzeganie obrazów niepełnych Czy rozpoznaliście opuszczoną głowę konia na obrazku? Teraz, gdy już wiecie co znajduje się na rysunku, trudno nie zauważyć jego elementów. Informacja na temat spostrzeganego obrazu przyspiesza pełny proces spostrzegania i rozpoznawania obrazu. Kiedy wiemy, czego szukamy łatwiej można dany przedmiot odnaleźć w polu spostrzegania

b) Spostrzeganie obiektów wieloznacznych Zdarza się również, że z powodu nadmiaru informacji lub na skutek braku ważnych elementów obraz można interpretować na wiele sposobów w zależności od organizacji spostrzegania. Na rysunku możemy zobaczyć zarówno głowę starszego mężczyzny, jak i parę ludzi stojących w promieniach słońca. Jak widzimy zarówno brak informacji, jak i wiedza na temat obserwowanego obiektu może wpływać na spostrzeganie.

c) Wpływ kontekstu na sposób w jaki spostrzegamy bodźce Rysunek pokazuje nam jak bardzo nasza ocena obrazu zależy od kontekstu całego pola spostrzegania. Gdy porównujemy dwie pogrubione linie na rysunku, wydaje się nam, że ta w głębi jest dłuższa. Tymczasem obie te linie są takiej samej długości. Pokazuje to nam, że nie możemy spostrzegać wybranych elementów w izolacji od całości. Dokonując interpretacji obrazu bierzemy pod uwagę cały obszar, a nie tylko poszczególne elementy.

d) Rozdźwięk między spostrzeganiem a rzeczywistością Właściwości wzroku powodują czasami, że spostrzegamy coś, czego nie ma. Patrząc na rysunek dostrzegamy czarne plamy w miejscach krzyżowania się białych linii. Obraz ten prezentuje nam prawo wzajemnego oddziaływania na siebie receptorów.

Inne złudzenia optyczne

2. Wrażliwość na światło Pod wpływem światła światłoczułe barwniki zawarte w receptorach ulegają „wybieleniu”, co powoduje obniżenie wrażliwości oka. Potrzeba pewnego czasu aby receptory powróciły znów do stanu wyjściowego.

Powidok a. Powidok ujemny ma postać ciemnej plamy o kształcie zbliżonym do kształtu źródła światła. Powstaje na skutek znacznego obniżenia wrażliwości tej okolicy siatkówki na którą padało światło. b. Powidok dodatni wywołany w ciemności ma postać jasnego, świecącego kształtu i powstaje na skutek utrzymywania się wyładowań komórek nerwowych siatkówki przez jakiś czas po zadziałaniu bodźca świetlnego.

POWIDOK = efekt następczy Efekt następczy- bardzo często obrazy pozorne występują w następstwie silnej stymulacji. Cechą specyficzną efektów następczych jest odwrotność reakcji do bodźca tzn. gdy obserwujemy przez dłuższy czas ruch z góry na dół i przeniesiemy wzrok na inny obiekt, zauważymy ruchy na tym obiekcie w przeciwnym kierunku. Podobnie jest z kolorami. Patrząc przez około 30 sekund na zareprezentowaną żarówkę a następnie przenosząc wzrok na białą kartkę zobaczymy świecącą żarówkę.

Efekty następcze mogą dowodzić istnienia procesów adaptacji i zmęczenia mechanizmów nerwowych oraz w konsekwencji obniżenia wrażliwości na sygnały zewnętrzne. Jest to szczególnie niebezpieczne zjawisko na stanowiskach pracy wymagających ciągłej kontroli wzrokowej tych samych elementów. Znane są przypadki utraty kontroli nad przesuwającymi się nićmi w przędzalniach, kiedy osoby nadzorujące po długiej obserwacji utracały możliwość wzrokowego stwierdzania ruchu.

3. Spostrzeganie ruchu Mózg otrzymuje informacje o ruchu przedmiotów za pośrednictwem dwóch odrębnych systemów: a. obraz – siatkówka: jeśli nasze oczy pozostają nieruchome, przedmioty poruszające się w przestrzeni stymulują kolejno coraz to nowe miejsca siatkówek oczu

b. oko – głowa: Gdy w polu widzenia znajduje się poruszający przedmiot, oczy w sposób odruchowy zaczynają go śledzić. Informacja o ruchu gałek ocznych jest wykorzystywana do oceny zmian położenia tego przedmiotu. Proces ten opiera się na sygnałach pochodzących z centrów mózgowych, które sterują ruchami oczu.

IV. Spostrzeganie odległości i głębi Spostrzegamy świat jako trójwymiarowy pomimo, że obraz na siatkówce jest płaski. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu przy ocenie głębi różnych informacji. Niektóre są już dostępne przy widzeniu jednoocznym inne występują wyłącznie przy widzeniu binokularnym.

1. Podstawowym mechanizmem widzenia głębi jest STEREOPSJA. Oczy są rozdzielone w płaszczyźnie poziomej, więc patrzą na otaczające nas przedmioty pod nieco innym kątem. W konsekwencji obrazy przedmiotów powstające na siatkówkach obu oczu nie są identyczne. Różnice te wykorzystywane są do oceny głębi.

2. Inny również binokularny mechanizm widzenia głębi oparty jest na informacjach o stanie konwergencji oczu. Wykształca się on we wczesnym dzieciństwie w drodze kojarzenia określonego kąta ustawienia oczu z odległością przedmiotu. 4. Podstawę do oceny głębi może stanowić np. informacja o rozmyciu obrazu. 5. Nakładanie się obrazów – gdy jeden przedmiot częściowo zasłania drugi znajdujący się w dalszej odległości

6. Informacja o wielkości obrazów siatkówkowych przedmiotów o znanej nam z doświadczenia wielkości stanowi ważną wskazówkę o odległości

Motywacja a spostrzeganie Wpływ motywacji na spostrzeganie najtrafniej Obrazuje porównanie reakcji kibiców piłkarskich w spornych sytuacjach: np. spostrzeganie dotknięcia piłki ręką w polu karnym. Gdy jesteśmy głodni częściej spostrzegamy ludzi jako głodnych. trafnym wytłumaczeniem tych błędów może być powiedzenie: głodnemu chleb na myśli.

Spostrzeganie w warunkach pracy Wszystkie te zjawiska dowodzą, że w trakcie zbierania Informacji wzrokowych [i nie tylko) powstaje integralny obraz spostrzeganej rzeczywistości. Ta rzeczywistość jest czasami zaburzana błędami- iluzjami. Najbardziej narażone na błędy spostrzegania są osoby pracujące w zawodach operatorskich np. kierowca, dyspozytor, pilot kontroler lotów. Podstawowym zadaniem ich pracy jest odbiór i przetwarzanie informacji koniecznych do sterowania i manipulacji kontrolowanych obiektów. zniekształcenia spostrzegania u tych osób mogą mieć poważne konsekwencje.

Jak unikać błędów w spostrzeganiu w trakcie pracy? - Należy być maksymalnie skupionym na wykonywanej czynności, - Podchodzić do pracy maksymalnie wypoczętym, - Robić w miarę możliwości częste przerwy, - Zebrać jak najwięcej informacji o spostrzeganym obiekcie, abyśmy wiedzieli czego szukamy, - Dokonywać interpretacji całości spostrzeganego obiektu, a nie tylko wybranych elementów, - Obiektywnie spostrzegać dany przedmiot niezależnie od naszych poglądów, preferencji, - W przypadku sygnałów wizualnych zaleca się, aby jasność sygnału informacyjnego była dwa razy większa od jasności tła, - Spostrzeganie powinno być jak najbardziej szerokie aby zwiększyć wachlarz dostępnych możliwości,