Środki przymusu dr Dagmara Gruszecka

Środki przymusu – charakterystyka i podziały Procesowe środki przymusu środki, które umożliwiają wymuszenie określonego zachowania się przez uczestnika postępowania (działania lub znoszenia), normowane przede wszystkim w rozdziale VI k.p.k. ale też poza kodeksem (np. przepisy dotyczące policji sesyjnej) ŚRODKI PRZYMUSU NAJOGÓLNIEJ STOSUJE SIĘ W CELU: zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego wymuszenia spełnienia obowiązków procesowych

Środki przymusu – charakterystyka i podziały Środkami przymusu wg. systematyki przyjętej w Kodeksie są: zatrzymanie środki zapobiegawcze poszukiwanie oskarżonego i list gończy list żelazny kary porządkowe zabezpieczenie majątkowe

Środki przymusu – charakterystyka i podziały W doktrynie przyjęto natomiast podział: (5 kategorii) ZATRZYMANIE ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE środki izolacyjne (tymczasowe aresztowanie) środki nieizolacyjne: poręczenie (majątkowe i niemajątkowe: społeczne i indywidualne) dozór Policji dozór warunkowy Policji zakazy i nakazy zachowania się (nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zawieszenie w czynnościach służbowych, w wykonywaniu zawodu, nakaz powstrzymania się od określonej działalności, nakaz powstrzymania się od prowadzenia pojazdów ) zakaz opuszczania kraju list żelazny

Środki przymusu – charakterystyka i podziały c.d. ŚRODKI WYMUSZAJACE SPEŁNIENIE OBOWIĄZKÓW Środki dotyczące zachowania na rozprawie - POLICJA SESYJNA ZABEZPIECZENIE MAJATKOWE

Środki przymusu – charakterystyka i podziały Do środków przymusu sensu largo zaliczamy natomiast: procesowe metody i sposoby zmierzające do ujawnienia oraz zabezpieczenia śladów i dowodów: Przymus stosowany dla pozyskania rzeczowych środków dowodowych od oskarżonego oraz innych podmiotów (art. 74 § 1 i 2, 74 § 3, 192a § 1 poddanie oskarżonego obserwacji psychiatrycznej w zakładzie leczniczym (art. 203 k.p.k.) przymusowe odebranie rzeczy przeszukanie kontrolę i utrwalenie rozmów procesowe metody i sposoby zmierzające do zapewnienia obowiązkowego udziału oskarżonego w czynnościach procesowych: zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie oskarżonego (podejrzanego, osoby podejrzanej) – art. 247 § 1-3 k.p.k., art. 75 § 2, art. 376 § 1) zarządzenie przymusowego doprowadzenia oskarżonego pozbawionego wolności (art. 350 § 2) uniemożliwienie opuszczenia rozprawy przez oskarżonego (art. 374 § 1)

Środki przymusu – charakterystyka i podziały Procesowe środki reakcji w przypadku naruszenia powagi sądu, porządku rozprawy lub spokoju oraz zmierzające do zapewnienia prawidłowego przebiegu czynności dowodowych: czasowe usunięcie oskarżonego z sali rozpraw (art. 390 § 2 k.p.k.) Policja sesyjna (art. 48-51 Prawa o ustroju sądów powszechnych) zarządzenia porządkowe wydawane w trybie art. 372 k.p.k zarządzenie przewodniczącego składu w trybie art. 371 § 2 k.p.k

Środki przymusu – charakterystyka i podziały Szczegółowe cele stosowania środków przymusu: Zebranie i zabezpieczenie dowodów Zapewnienie udziału w postępowaniu innych jego uczestników lub zapewnienie wykonania ciążących na nich obowiązków procesowych a) kary porządkowe kara pieniężna (art. 285 § 1 k.p.k, 287 § 1) zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie (art. 285 § 2 k.p.k.) aresztowanie (art. 287 § 3 k.p.k) b) obciążenie kosztami postępowania (art. 289 k.p.k) Zabezpieczenie wykonania prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie Zapewnienie prawidłowego przebiegu postępowania sądowego i powagi sądu

Środki przymusu – ogólne wytyczne stosowania ŚRODKI PRZYMUSU ZE SWEJ ISTOTY OZNACZAJĄ INGERENCJĘ W SFERĘ PRAW I WOLNOSCI OBYWATELSKICH! Z tych względów POSŁUGIWANIE NIMI JEST DOPUSZCZALNE TYLKO POD NASTĘPUJĄCYMI WARUNKAMI: tylko w sytuacjach i formach przewidzianych przez przepisy prawa tylko, gdy zachodzi niezbędna potrzeba należy je stosować tak, żeby minimalne były uboczne skutki dla zdrowia, majątku, sytuacji życiowej oskarżonego i jego bliskich

Środki przymusu – ogólne wytyczne stosowania Stosowanie tychże środków jako ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności podlegać musi zasadzie proporcjonalności!!! Art. 31 ust. 3 Konstytucji Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Test proporcjonalności Też por. (art. 227 k.p.k., 248 k.p.k., 253 § 1, 257 § 1 k.p.k.)

Środki przymusu – Zatrzymanie Rodzaje zatrzymania: ZATRZYMANIE PROCESOWE (uregulowane w art. 243 – 248 k.p.k.) ZATRZYMANIE PORZĄDKOWE (PREWENCYJNE) na podst. art. 15 ust 1 pkt 3 Ustawy o Policji i 15a ustawy zatrzymanie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia ZATRZYMANIE PENITENCJARNE na podst. art. 15 ust 1 pkt 2a Ustawy o Policji zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego ZATRZYMANIE ADMINISTRACYJNE – „do wytrzeźwienia” - art. 40 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 15 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji: 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo: 1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości; 2) zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw; 2a) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego; 3) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 15a [Prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie] Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art. 15. TEŻ FORMA ZATRZYMANIA PORZĄDKOWEGO

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 40 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi 1. Osoby w stanie nietrzeźwości, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub w zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu lub zdrowiu innych osób, mogą zostać doprowadzone do izby wytrzeźwień, podmiotu leczniczego lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego albo do miejsca zamieszkania lub pobytu. 2. W razie braku izby wytrzeźwień osoby takie mogą być doprowadzone do jednostki Policji. 3. Osoby doprowadzone do izby wytrzeźwień lub jednostki Policji pozostają tam aż do wytrzeźwienia, nie dłużej niż 24 godziny. Osoby do lat 18 umieszcza się w odrębnych pomieszczeniach, oddzielnie od osób dorosłych.

Środki przymusu – Zatrzymanie 3a. Osobie doprowadzonej do izby wytrzeźwień, jednostki Policji, podmiotu leczniczego lub innej właściwej placówki utworzonej lub wskazanej przez jednostkę samorządu terytorialnego w warunkach, o których mowa w ust. 1, przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu osoba doprowadzona lub zatrzymana może domagać się zbadania zasadności i legalności doprowadzenia, jak również decyzji o zatrzymaniu oraz prawidłowości ich wykonania. 3b. Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca doprowadzenia lub zatrzymania. Do rozpoznania zażalenia stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego. Skarżący ma prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu. 3c. W przypadku stwierdzenia bezzasadności lub nielegalności doprowadzenia lub zatrzymania albo poważnych nieprawidłowości związanych z ich wykonywaniem sąd rejonowy zawiadamia o tym prokuratora i organy przełożone nad organami, które dokonały doprowadzenia bądź zatrzymania. 4. Jeżeli osoba, o której mowa w ust. 1, jest żołnierzem, przekazuje się ją Żandarmerii Wojskowej lub wojskowemu organowi porządkowemu. 5. O wypadkach uzasadniających wszczęcie postępowania o zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu zawiadamia się niezwłocznie właściwą gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych. 6. O umieszczeniu w izbie wytrzeźwień zawiadamia się niezwłocznie: 1) w przypadku małoletnich - ich rodziców lub opiekunów oraz sąd opiekuńczy; 2) w przypadku innych osób - na ich żądanie, wskazane przez nie osoby.

Środki przymusu – Zatrzymanie Od zatrzymania należy odróżnić LEGITYMOWANIE!! Może ono polegać na bardzo krótkim zatrzymaniu – w uzasadnionych wypadkach – celem stwierdzenia tożsamości osoby Uprawnienia – na podst. art. 15 ust. 1 ustawy o policji, art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ABW oraz AW, art. 14 ust 1 ustawy o CBA – policjanci, funkcjonariusze ABW i CBA, oraz funkcjonariusze innych służb

Środki przymusu – Zatrzymanie DO ZATRZYMANIA PROCESOWEGO DOCHODZI W 2 RODZAJACH PRZYPADKÓW: UJĘCIE ZATRZYMANIE BEZPOŚREDNIE Art. 243 [Ujęcie osoby] § 1. Każdy ma prawo ująć osobę : na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, ALE !!!! TYLKO jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. § 2. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.

Środki przymusu – Zatrzymanie ZATRZYMANIE BEZPOŚREDNIE (właściwe) Przede wszystkim uprawnienie do zatrzymanie przysługuje Policji, ale i Straż Graniczna, ABW, CBA, Żandarmeria Wojskowa, inspektorzy kontroli skarbowej)   Art. 244 § 1. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje Pozytywna przesłanka ogólna -uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, + Pozytywna przesłanka szczególna zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym – zob. też 517b KPK!

Środki przymusu – Zatrzymanie PONADTO: § 1a. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. § 1b. Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § 1a, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

Środki przymusu – Zatrzymanie FORMA PROCESOWA ZATRZYMANIA OBOWIĄZKI ORGANU DOKONUJĄCEGO ZATRZYMANIA ORAZ PRAWA ZATRZYMANEGO Art. 244 § 2-4 § 2 Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o : przyczynach zatrzymania i  o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego oraz wysłuchać go.

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 245 [Kontakt z adwokatem] § 1. Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośrednią z nim rozmowę; w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny. § 2. Przepis art. 517j § 1 oraz przepisy wydane na podstawie art. 517j § 2 stosuje się odpowiednio. § 3. Przepisy art. 261 stosuje się odpowiednio, z tym że zawiadomienie następuje na żądanie zatrzymanego. Wyrok TK z dnia 11 grudnia 2012 r. K 37/11 TK orzeka: I. Art. 245 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) przez to, że nie wskazuje przesłanki, której zaistnienie uprawnia zatrzymującego do obecności przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. II. Przepis wymieniony w części I traci moc obowiązującą z upływem 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Środki przymusu – Zatrzymanie Niezwłoczne umożliwienie zatrzymanemu kontaktu z adwokatem (radcą prawnym) Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 13 października 2011 r. III KK 64/11 „ Niezwłoczne umożliwienie kontaktu z adwokatem, o którym stanowi art. 245 § 1 KPK, nie oznacza jednak, że kontakt ten ma nastąpić „natychmiast”, ponieważ termin ten musi być interpretowany z uwzględnieniem realiów konkretnej sprawy, a przede wszystkim możliwości technicznych i uwarunkowań wynikających z obowiązujących regulacji prawnych, w tym wiążących się z ustanowieniem obrońcy z urzędu.”

Środki przymusu – Zatrzymanie ART. 244 § 3. Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości - jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu!!!! § 4. Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. W razie istnienia podstaw, o których mowa w art. 258 § 1-3, należy wystąpić do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie

POUCZENIE O UPRAWNIENIACH ZATRZYMANEGO W POSTĘPOWANIU KARNYM POUCZENIE O UPRAWNIENIACH ZATRZYMANEGO W POSTĘPOWANIU KARNYM. Zatrzymanemu w postępowaniu karnym przysługują wymienione poniżej uprawnienia: 1 Prawo do informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym (art. 244 § 2)3). 2 Prawo do złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie (art. 244 § 3). 3 Prawo do niezwłocznego kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy (art. 245 § 1). 4 Jeżeli zatrzymany nie zna wystarczająco języka polskiego - prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 72 § 1). 5 Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania (art. 244 § 3). 6 Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcyoraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu (art. 245 § 2, art. 261 § 1 i 3). 7 Jeżeli zatrzymany nie jest obywatelem polskim - prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub z przedstawicielstwem dyplomatycznym państwa, którego jest obywatelem. Jeżeli nie posiada żadnego obywatelstwa - prawo do kontaktu z przedstawicielem państwa, w którym zatrzymany mieszka na stałe (art. 612 § 2). Jeżeli przewiduje to umowa konsularna między Polską a państwem, którego zatrzymany jest obywatelem, właściwy urząd konsularny lub przedstawicielstwo dyplomatyczne zostaną poinformowane o zatrzymaniu również bez jego prośby4). 8 Prawo do wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu można się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania (art. 246 § 1). 9 Prawo do natychmiastowego zwolnienia, jeżeli przyczyny zatrzymania przestały istnieć, albo po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, o ile zatrzymany nie zostanie w tym czasie przekazany do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W wypadku przekazania do sądu zatrzymany zostanie zwolniony, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania nie zostanie mu doręczone postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania (art. 248 § 1 i 2). 10 Dostęp do niezbędnej pomocy medycznej. Potwierdzam otrzymanie + data

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 245 § 2. - Na żądanie zatrzymanego zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego; może to być osoba wskazana przez oskarżonego; pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza - jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na jego wniosek - zarządzającego przedsiębiorstwem. w razie zatrzymania obywatela państwa obcego należy umożliwić mu - niezależnie od kontaktu z obrońcą - na jego prośbę także nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 246 [Zażalenie] § 1. Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania: zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania. § 2. Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie je rozpoznaje. § 3. W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. § 4. W wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania. § 5. W razie zbiegu zażaleń na zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie można rozpoznać je łącznie.

Środki przymusu – Zatrzymanie CZAS ZATRZYMANIA Art. 41 Konstytucji RP 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie… 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. Stosownie do art. 248 § 1 KPK oraz art. 41 ust. 3. Konstytucji RP, zatrzymanie może zatem trwać najdłużej 48 godzin.

Środki przymusu – Zatrzymanie Według art. 248 § 1 i 2 KPK, zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, jeżeli: 1) ustanie przyczyna zatrzymania, 2) w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, 3) na polecenie sądu lub prokuratora, 4) w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu, gdy nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania. „Podstawa natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego wystąpi, gdy okaże się np. że nie on jest sprawcą przestępstwa, z powodu podejrzenia popełnienia którego został zatrzymany, bądź gdy okaże się, że brak jest podstaw do zastosowania tymczasowego aresztowania” Termin ten biegnie od zatrzymania przez właściwy organ, a zatem nie od ujęcia na podstawie art. 243 k.p.k. !!!!!!!!!!

Środki przymusu – Zatrzymanie !!!!Termin 48-godzinny i termin 24-godzinny nie podlegają prostemu sumowaniu. Pierwszy z nich kończy bieg z chwilą przekazania osoby podejrzanej do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Z tą samą chwilą rozpoczyna bieg termin dwudziestoczterogodzinny. !!!!Niedopuszczalne jest przedłużenie terminu 48-godzinnego kosztem terminu dwudziestoczterogodzinnego i odwrotnie !!!!! Zob. też konsekwencje z pkt. widzenia art. 265 oraz 63 § 1 k.p.k. Art. 248 § 3. Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.

Środki przymusu – Zatrzymanie Art. 127b. Jeżeli czas trwania środków przymusu jest określony w tygodniach, miesiącach lub latach, przyjmuje się, że tydzień liczy się za dni 7, miesiąc za dni 30, a rok za dni 365. Art. 127c. Za dzień trwania środka przymusu skutkującego pozbawieniem wolności przyjmuje się okres 24 godzin liczony od chwili rzeczywistego pozbawienia wolności.

Środki przymusu – Zatrzymanie art. 247 – ZATRZYMANIE CELEM PRZYMUSOWEGO DOPROWADZENIA OSOBY PODEJRZANEJ lub PODEJRZANEGO Kompetencje określone w § 1 przyznane zostały prokuratorowi!!!! ( tylko wykonawcą decyzji podjętej przez prokuratora jest Policja lub inne organy post. przygotowawczego, które są tą decyzją związane – patrz 247 § 7 KPK ) Zatrzymanie stosuje się wobec osoby podejrzanej (!) a zatem takiej, której nie przedstawiono jeszcze zarzutu popełnienia przestępstwa lub podejrzanego. Rację zatrzymania na podstawie art. 247 § 1 KPK stanowi potrzeba (konieczność) doprowadzenia osoby podejrzanej do organu procesowego w celu przeprowadzenia czynności procesowej, albo potrzeba niezwłocznego zastosowania wobec niej środka zapobiegawczego. ZATRZYMANIE NA PODSTAWIE ART. 247 § 1 NIE MOŻE BYĆ POSTANOWIONE PRZEZ PROKURATORA W SPOSÓB DOWOLNY.

Środki przymusu – Zatrzymanie Podstawy zatrzymania muszą istnieć obiektywnie. Nie występują zatem, gdy organ ścigania z pełną świadomością dokona lub zarządzi zatrzymanie pomimo braku ku temu podstaw, a także gdy mylnie przyjmuje ich istnienie, a nieprawidłowość tą ustalono w wyniku dalszych czynności (zob. wyr. SA w Szczecinie z 26.3.2009 r., II AKa 1/09, OSA 2010, Nr 9, poz. 1). Zarządzenie prokuratora jest zaskarżalne .Odpowiednio stosuje się art. 246!!!!! Do zatrzymania stosuje się terminy zatrzymania określone w art. 248 k.p.k.

Środki przymusu – Zatrzymanie Wymieniony przepis uzależnia przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej od wystąpienia trzech przesłanek, a mianowicie: 1) uzasadnionej obawy, że podejrzany lub osoba podejrzana nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem czynności, o których mowa w art. 313 § 1 lub art. 314, albo badań lub czynności, o których mowa w art. 74 § 2 lub 3, 2) uzasadnionej obawy, że osoba podejrzana lub podejrzany mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie 3) Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie może także nastąpić, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. (art. 247 w § 2) DODATKOWO - zarządzenie przeszukania w celu zatrzymania osoby podejrzanej. W takim wypadku odpowiednie zastosowanie znajdują art. 220-222 i art. 224 KPK. Oznacza to, że zarządzając zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej prokurator może jednocześnie polecić dokonanie przeszukania (art. 220 § 1 KPK).

Środki przymusu – Zatrzymanie § 4. Niezwłocznie po doprowadzeniu przeprowadza się z udziałem zatrzymanego czynności wskazane w § 1, a po ich dokonaniu należy zwolnić go, o ile nie zachodzi potrzeba stosowania środka zapobiegawczego. § 5. Rozstrzygając w przedmiocie środka zapobiegawczego, prokurator niezwłocznie zwalnia zatrzymanego albo występuje do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. Oprócz art. 427 k.p.k. o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzenie oskarżonego możemy też mówić w przypadkach: art. 75 § 2 k.p.k. art. 376 § 1 zd. 2 k.p.k. art. 377 § 3 k.p.k. art. 382 k.p.k.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Inaczej niż wszystkie inne środki przymusu środki zapobiegawcze wolno stosować tylko wobec OSKARŻONEGO (PODEJRZANEGO)!!!! są zwrócone prewencyjnie (zabezpieczają przed faktami prawdopodobnymi) są znacznie bardziej dolegliwe niż pozostałe środki przymusu. może stosować prokurator lub sąd, ale tymczasowe aresztowanie – wyłącznie sąd !!! Art. 249 k.p.k. § 1. Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Stosownie do art. 249 § 1 k.p.k., środki zapobiegawcze mogą być stosowane wyłącznie dla realizacji dwóch celów: 1) zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego 2) zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego (podejrzanego) nowego, ciężkiego przestępstwa FUNKCJE: f. zabezpieczająca Aresztowanie prewencyjne (w celu realizacji funkcji ochronnej) może być stosowane tylko wyjątkowo. Obawa popełnienia przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa musi być realna na tle okoliczności ujawnionych w sprawie. Wyjątkowość aresztu prewencyjnego podkreśla przepis art. 258 § 3 k.p.k.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Artykuł 5 ust. 1 lit. c EKPC tymczasowe aresztowanie może nastąpić wyłącznie dla realizacji trzech celów: postawienia aresztowanego przed właściwym organem, zapobieżenia popełnieniu czynu zagrożonego karą oraz uniemożliwienia ucieczki po dokonaniu takiego czynu. Problematyka funkcji represyjnej!!! NIE!!! Zob. wyr. TK z 7.10.2008 r. (P 30/07, Dz.U. Nr 182, poz. 1133)

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Ponadto środki zapobiegawcze muszą być: oparte na konkretnej ustawowej podstawie prawnej (legalne) muszą być także konieczne, tj. niezbędne przydatne zastosowane dla realizacji prawnie dopuszczalnego celu (celowe). Niedopuszczalne jest stosowanie tzw. aresztu wydobywczego, gdyż nie jest on stosowany dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, a jedynie dla wymuszenia złożenia przez podejrzanego określonych wyjaśnień. Stosowanie takiego aresztu nie spełnia przesłanki celowości, a tym samym zgodności z ustawą.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze   POZYTYWNĄ OGÓLNĄ PRZESŁANKĄ STOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH JEST DUŻE PRAWDOPODOBIEŃSTWO, ŻE OSKARŻONY POPEŁNIŁ ZARZUCANE MU PRZESTĘPSTWO W wyr. ETPC z 27.5.2003 r., w sprawie 44115 Wedler przeciwko Polsce - Trybunał podreślił, że zasadność podejrzenia czynu karalnego stanowi podstawowy warunek ochrony przed arbitralnym aresztem, o którym stanowi art. 5 ust. 1 lit. c EKPC.  Wystąpienie "uzasadnionego podejrzenia" zakłada istnienie danych, które byłyby w stanie przekonać obiektywnego obserwatora, że dana osoba mogła popełnić czyn karalny. Standard określony w art. 5 ust. 1 lit. c EKPC nie wymaga jednak, aby w chwili aresztowania organy ścigania dysponowały dowodami pozwalającymi na wniesienie aktu oskarżenia)

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Przy ustalaniu „dużego prawdopodobieństwa” popełnienia przestępstwa w rozumieniu art. 249 § 1 KPK, prowadzący postępowanie musi dysponować takimi dowodami, które stwarzają stan uprawdopodobnienia zbliżony do pewności (zob. post. SA w Warszawie z 11.8.2009 r., II AKz 1006/09, Apel. W-wa 2009, Nr 4, poz. 17; wyr. SA w Warszawie z 1.6.2009 r., II AKa 98/09, Prok. i Pr. 2010, Nr 9, poz. 26). Gdy nie zachodzi prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa nie wolno stosować żadnych środków zapobiegawczych (negatywna przesłanka) (por. post. SA w Krakowie z 10.5.2000 r., II AKz 97/00, KZS 2000, Nr 5, poz. 43)

Środki przymusu – środki zapobiegawcze PAMIĘTAJ ! - Zebrane w sprawie dowody muszą wskazywać na duże prawdopodobieństwo popełnienia przez podejrzanego przestępstwa, które zostało mu zarzucone, a nie jakiegokolwiek innego przestępstwa. Ponadto, środki zapobiegawcze mają chronić prawidłowy tok postępowania, które aktualnie jest prowadzone przeciwko podejrzanemu, a nie prawidłowy tok postępowania, które może być dopiero prowadzone !!! Problematyka oceny zasadności kwalifikacji prawnej w postępowaniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania – Por. uchw. SN (7) z 27.1.2011 r., I KZP 23/10, OSNKW 2011, Nr 1, poz. 1

Środki przymusu – środki zapobiegawcze W postępowaniu aresztowym powinna obowiązywać zasada "równości broni" pomiędzy stronami, tj. prokuratorem i podejrzanym. Stąd podejrzany i jego obrońca powinni mieć dostęp do akt postępowania przygotowawczego w zakresie niezbędnym do efektywnego podważenia zasadności i legalności aresztowania W procesie stosowania tymczasowego aresztowania sąd obowiązany jest zapewnić podejrzanemu obronę przed żądaniem pozbawienia go wolności. Podejrzany, wobec którego złożono wniosek o tymczasowe aresztowanie powinien być świadomy istnienia dowodów niekorzystnych dla niego i mieć rzeczywistą możliwość odniesienia się do nich. Z tego względu należy udostępnić podejrzanemu, w możliwie najszerszym zakresie, materiały postępowania ważne dla jego obrony i mające znaczenie dla oceny zgodności z prawem tymczasowego aresztowania.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze PAMIĘTAJ ! - ART. 249a Podstawę orzeczenia o zastosowaniu lub przedłużeniu tymczasowego aresztowania mogą stanowić : jedynie ustalenia poczynione na podstawie dowodów jawnych dla oskarżonego i jego obrońcy. Lecz… Sąd, uprzedzając o tym prokuratora, uwzględnia z urzędu także okoliczności, których prokurator nie ujawnił, po ich ujawnieniu na posiedzeniu, jeżeli są one korzystne dla oskarżonego. Art.156 § 5a  W razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów wskazanych we wniosku.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze PODSTAWY SZCZEGÓLNE ZASTOSOWANIA ŚRODKÓW ZAPOBIEGAWCZYCH - ART. 258 K.P.K., A TAKŻE: 266 § 2 K.P.K. ART. 275A § 1 K.P.K., ART. 277 § 1 K.P.K. Dyrektywy : Dyrektywa proporcjonalności – 258 § 4 KPK Dyrektywa adaptacji do sytuacji procesowej: Art.. 253 § 1. Środek zapobiegawczy należy niezwłocznie uchylić lub zmienić, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których został on zastosowany, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie albo zmianę. Obowiązek kontroli przez organ: czy zachodzi potrzeba zastosowania środka czy nie zmieniły się warunki, które uzasadniały jego zastosowanie

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Dyrektywa minimalizacji środków zapobiegawczych Nie należy stosować środka ostrzejszego jeżeli wystarczy środek łagodniejszy Czerpie ona swoje źródło z: - zasady rzetelnego procesu - art. 253 § 2 k.p.k Zastosowany przez sąd środek zapobiegawczy może być w postępowaniu przygotowawczym uchylony lub zmieniony na łagodniejszy również przez prokuratora. Znajduje wyraz w Art. 257 [Wyjątkowość tymczasowego aresztowania] § 1. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze warunkiem formalnym stosowania środków zapobiegawczych jest uprzednie wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów. (313 k.p.k.) Jeżeli środek zapobiegawczy ma być stosowany w toku dochodzenia, wymaga uprzedniego wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego oskarżonego przesłuchuje sąd lub prokurator (§ 3 art. 249 k.p.k), w zależności od tego, który organ uprawniony jest do zastosowania danego środka (art. 250 k.p.k). CHYBA ŻE - ART. 249 § 3 chyba

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Stosowanie środka zapobiegawczego bez uprzedniego przesłuchania: gdy oskarżony ukrywa się na terenie kraju, albo jest nieobecny w kraju, a także wówczas, gdy zachodzi potrzeba zarządzenia poszukiwania i przymusowego doprowadzenia oskarżonego (art. 278 i art. 247 k.p.k. wówczas, gdy występuje się o wydanie lub przewóz osób ściganych przebywających za granicą (art. 594 § 1 k.p.k.), względnie o przekazanie w trybie europejskiego nakazu aresztowania (art. 607a k.p.k.).

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Tryb zażaleniowy (art. 252 k.p.k, 263 § 5, 426 § 3 k.p.k) Kontrola z urzędu (art. 253 k.p.k) Uchylenie lub zmiana środka na wniosek (art. 254 k.p.k) Kontrola sądowa tymczasowego aresztowania na podstawie art. 344 k.p.k. Zawieszenie postępowania nie stoi na przeszkodzie orzekaniu co do środków zapobiegawczych (art. 255 k.p.k.). Art. 260 Jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim za-kładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym lub zakładzie leczenia odwykowego.

Środki przymusu – decyzja Art. 251 § 1 i 2: W postanowieniu o zastosowaniu środka zapobiegawczego należy wymienić: osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę prawną zastosowania tego środka. okres, na który jest stosowany § 3. Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa, wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania środka zapobiegawczego lub określonej podstawy jego zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka. W wypadku tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Środki przymusu – decyzja Szczególne znaczenie gwarancyjne ma regulacja dotycząca treści uzasadnienia postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego: Art. 251 § 3: Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać: przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa, wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa w razie niezastosowania środka zapobiegawczego wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie określonej podstawy jego zastosowania i potrzeby zastosowania danego środka. W wypadku tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Granice temporalne stosowania środków zapobiegawczych  Stosownie do art. 249 § 4 zd. 1 k.p.k., środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonywania kary W razie orzeczenia przez sąd I instancji innej kary niż kara pozbawienia wolności, nie jest dopuszczalne stosowanie (tzw. międzyinstancyjnego) tymczasowego aresztowania. Wolno natomiast, zgodnie ze zdaniem pierwszym § 4, stosować inne, nieizolacyjne środki zapobiegawcze. Okres, na jaki stosuje się tymczasowe aresztowanie jest uzależniony od występowania pozytywnych przesłanek stosowania tego środka zapobiegawczego. Tymczasowe aresztowanie może być stosowane tak długo, dopóki występują jego pozytywne przesłanki. W razie zaistnienia negatywnych przesłanek (ogólnej i szczególnej), stosowanie tymczasowego aresztowania jest już niemożliwe.

Środki przymusu – środki zapobiegawcze Udział stron w przesłuchaniu oskarżonego i w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie stosowania tego środka 249 § 5 k.p.k. Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. .. Na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy, wyznacza się do tej czynności obrońcę z urzędu. Zarządzenie może wydać także referendarz sądowy. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Oskarżony (podejrzany) pozbawiony wolności, a nie mający ustanowionego obrońcy, powinien być zawiadamiany o terminie posiedzeń właściwego sądu w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania (art. 249 § 5 KPK) na takich samych zasadach jak prokurator Niezawiadomienie obrońcy o terminie posiedzenia w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania pomimo, że gwarancję taką zapewnia art. 249 § 5 KPK i nie postąpienie zgodnie z nakazem wynikającym z art. 117 § 2 KPK - czynności nie przeprowadza się (...) - jest rażącym naruszeniem prawa podejrzanego do obrony (post. SA w Białymstoku z 27.4.2006 r., II AKz 93/06, OSA 2007, Nr 6, poz. 28).

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie ŚRODEK IZOLACYJNY – TYMCZASOWE ARESZTOWANIE stosuje wyłącznie sąd (w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora) podstawa konstytucyjna (art. 41 Konstytucji, konwencyjna (art. 5 § 1 lit. c EKPC) Przesłanki – pozytywne i negatywne, ogólne i szczególne: (art. 249 § 1, 258, 259 k.p.k.)

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Art. 249 § 1 k.p.k. – POZYTYWNA PRZESŁANKA OGÓLNA: duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn i konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania Przesłanki pozytywne szczególne: (obowiązują też przy innych środkach zapobiegawczych) Art. 258 § 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli: 1) uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu, 2) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Przesłanki pozytywne szczególne: Obawa ucieczki lub ukrywania się Artykuł 258 § 1 pkt 1 KPK jedynie przykładowo wskazuje sytuacje, w których uprawnione jest przyjęcie, że zachodzi obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego. W orzecznictwie przyjmuje się, że obawa taka zachodzi, gdy: 1) oskarżony wcześniej przygotowywał się do ucieczki, lecz próba ta była udaremniona, względnie wcześniej już uchylał się od wymiaru sprawiedliwości, następnie natomiast znalazł się w dyspozycji organów ścigania (por. post. SA w Krakowie z 8.7.1992 r., II AKz 119/92, KZS 1992, Nr 3-4, s. 95), 2) ujawniły się okoliczności wskazujące na wysokie prawdopodobieństwo podjęcia przez podejrzanego działań zmierzających do uzyskania podrobionych dokumentów pozwalających na opuszczenie kraju (por. post. SA w Katowicach z 25.9.2008 r., II AKp 147/08, KZS 2009, Nr 1, s. 101).

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Obawa matactwa procesowego Artykuł 258 § 1 pkt 2 KPK przykładowo wymienia tylko jeden z możliwych sposobów bezprawnego utrudniania postępowania karnego, jakim jest nakłanianie do fałszywych zeznań lub wyjaśnień. Obawa matactwa procesowego zachodzi, gdy istnieją - w oparciu o zebrane dowody - podstawy do przyjęcia, że oskarżony takie próby rzeczywiście będzie podejmował!!!!!!

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Przesłanki pozytywne szczególne: (obowiązują też przy innych środkach zapobiegawczych) Art. 258 § 2. Wobec oskarżonego, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo którego sąd pierwszej instancji skazał na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata, obawy utrudniania prawidłowego toku postępowania, o których mowa w § 1, uzasadniające stosowanie środka zapobiegawczego, mogą wynikać także z surowości grożącej oskarżonemu kary.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Surowość kary PAMIĘTAJ - wg. orzecznictwa sądów i ETPC surowość grożącej kary nie stanowi samoistnej przesłanki zastosowania i przedłużania tymczasowego aresztowania. Trybunał wielokrotnie podkreślał, że - co prawda - przy ocenie podstaw zastosowania i przedłużania tymczasowego aresztowania należy brać pod uwagę dolegliwość przewidywanego wymiaru kary, ale przesłanka ta nie może stanowić istotnej i wystarczającej podstawy do aresztowania (zob. wyr. ETPC z 23.6.2005 r. w sprawie 44722/98 Łatasiewicz przeciwko Polsce oraz wyr. ETPC z 4.10.2005 r. w sprawie 9190/03 Becciev przeciwko Mołdawii). Surowość grożącej kary pozwala tylko na przyjęcie domniemania, że tymczasowe aresztowanie jest niezbędne w celu zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Aresztowanie prewencyjne 258 § 3. Środek zapobiegawczy można wyjątkowo zastosować także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził. Ta podstawa tymczasowego aresztowania nie jest podstawą "typowo procesową", bowiem zastosowanie tego środka zapobiegawczego na podstawie przewidzianej w § 3 nie następuje w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, ale w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa (por. art. 249 § 1 k.p.k.) Aresztowanie prewencyjne wolno zastosować tylko wówczas, gdy istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony dopuści się ponownie przestępstwa, o którym mowa w art. 249 § 1 i 3.  TYLKO WYJĄTKOWO!!!

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Art. 258 § 4. Decydując o zastosowaniu określonego środka zapobiegawczego, uwzględnia się rodzaj i charakter obaw wskazanych w § 1–3, przyjętych za podstawę stosowania danego środka oraz nasilenie ich zagrożenia dla prawidłowego przebiegu postępowania w określonym jego stadium.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Natomiast : brak dowodów wskazujących na popełnienie przez podejrzanego przestępstwa oraz brak obawy bezprawnego utrudniania postępowania karnego, a także brak obawy popełnienia przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, stanowią przesłanki negatywne stosowania tymczasowego aresztowania (odpowiednio negatywną ogólną i negatywne szczególne). Szczególne podstawy tymczasowego aresztowania skorelowane są z ogólną przesłanką z art. 249 § 1 k.p.k. Tymczasowe aresztowanie spełniając funkcję zabezpieczającą opierać się musi na przesłankach z § 1 i 2, zaś realizując funkcję ochronną (prewencyjną) musi opierać się na przesłance z § 3.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie PAMIĘTAJ!!!! – Szczególne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania zachodzić muszą nie tylko w momencie podejmowania decyzji o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego, ale także w chwili podejmowania każdej decyzji o przedłużeniu jego stosowania bądź o odmowie uwzględnienia wniosku o jego uchylenie lub zmianę (art. 254 k.p.k). Według ETPC ograniczenie wolności osobistej jest dopuszczalne, gdy występuje realna potrzeba podjęcia środków ograniczających wspomnianą wolność i to w imię ochrony samych zasad demokratycznego porządku !!!

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie ZASTOSOWANIE TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA JEST DOPUSZCZALNE, GDY NIE WYSTĘPUJĄ ZAKAZY STOSOWANIA TEGO ŚRODKA OKREŚLONE W ART. 259 KPK  Art. 259 § 1. Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności: 1) spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo, 2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny. § 2. Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia. § 3. Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat. § 4.Ograniczenia przewidziane w § 2 i 3 nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Art. 260. § 1. Jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym. § 2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, wykaz zakładów leczniczych, w tym psychiatrycznych, przeznaczonych do wykonywania tymczasowego aresztowania stosowanego wobec osób, których stan zdrowia wymaga umieszczenia w takim zakładzie, oraz warunki zabezpieczenia tych zakładów uniemożliwiające samowolne wydalenie się z nich tymczasowo aresztowanych oraz umożliwiające izolowanie ich ze względów bezpieczeństwa, przy zapewnieniu dostępu do tymczasowo aresztowanych przez organy prowadzące postępowanie karne, mając na uwadze potrzebę zapewnienia prawidłowego toku postępowania oraz tryb i warunki umieszczenia, pobytu i leczenia tymczasowo aresztowanych w takim zakładzie, mając na uwadze niezbędne wyposażenie medyczne oraz warunki techniczne i organizacyjne tych zakładów.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie STOSOWANIE TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA W ŚWIETLE ZASADY PROPORCJONALNOŚCI !!! Zastosowanie (a także) przedłużenie tymczasowego aresztowania, musi być więc konieczne, to jest niezbędne, przydatne i proporcjonalne (zob. wyr. TK z 12.1.1999 r., P 2/98, OTK-A 1999, Nr 1, poz. 2). Tymczasowe aresztowanie jest dopuszczalne, gdy zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania nie jest możliwe przez zastosowanie innych środków zapobiegawczych, mniej uciążliwych dla obywatela, którego prawo do wolności ulega ograniczeniu (zob. wyr. TK z 12.12.2005 r., K 32/04, OTK-A 2005, Nr 11, poz. 132). Pamiętaj o regulacji art. 258 § 4.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Art. 250: § 2a.  We wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania wymienia się: dowody wskazujące na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo, okoliczności przemawiające za istnieniem zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania lub możliwości popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa oraz określonej podstawy stosowania tego środka zapobiegawczego i konieczności jego stosowania.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Obowiązek pouczenia Art. 250: § 3. Prokurator, przesyłając wraz z aktami sprawy wniosek, o którym mowa w § 2, poucza podejrzanego o przysługujących mu w wypadku zastosowania tymczasowego aresztowania uprawnieniach oraz zarządza jednocześnie doprowadzenie go do sądu. § 3a. Jeżeli tymczasowe aresztowanie stosowane jest w postępowaniu sądowym, pouczenia oskarżonego o przysługujących mu w wypadku zastosowania tymczasowego aresztowania uprawnieniach dokonuje sąd niezwłocznie po ogłoszeniu lub doręczeniu oskarżonemu postanowienia o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Okres stosowania (liczony od czasu zatrzymania – art. 265 k.p.k): POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE do 3 miesięcy – art. 250 § 2 – sąd rejonowy w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy powyżej 3 miesięcy do 12 miesięcy – art. 263 § 2 – sąd właściwy do rozpoznania sprawy powyżej 12 miesięcy – art. 263 § 4 - sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie na wniosek właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie 4b. Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania (powyżej 12 miesięcy) , nie stosuje się w odniesieniu do terminu określonego w § 2 (p.przygot.), gdy kara realnie grożąca oskarżonemu za zarzucane mu przestępstwo nie przekroczy 3 lat pozbawienia wolności, a w stosunku do terminu wskazanego w § 3 (do wyd. w. w I inst.), gdy nie przekroczy ona 5 lat pozbawienia wolności, chyba że konieczność takiego przedłużenia jest spowodowana celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE Sąd przed którym postępowanie się toczy – 250 § 2 k.p.k Jeżeli łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji przekroczyć ma 2 lata - art. 263 § 4 - sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie na wniosek sądu właściwego do rozpoznania sprawy Art. 263 § 1. W postępowaniu przygotowawczym sąd, stosując tymczasowe aresztowanie, oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące § 7. - Zgodnie z wyrokiem Tryb. Konst. z dnia 20.11.2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1327) art. 263 § 7, w zakresie, w jakim nie określa jednoznacznie przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie, został uznany za niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 40 w związku z art. 41 ust. 4 Konstytucji RP.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie Na podst. art. 264 § 1 k.p.k, sąd obowiązany jest zarządzić niezwłoczne zwolnienie tymczasowo aresztowanego w razie: 1) uniewinnienia oskarżonego, 2) umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania, 3) warunkowego zawieszenia wykonania kary, 4) wymierzenia kary pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania, 5) skazania na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności albo 6) w razie odstąpienia od wymierzenia kary, 7) jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie W razie skazania oskarżonego, który jest tymczasowo aresztowany na karę inną niż wymieniona w § 1, a zatem na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, której wymiar przekracza okres dotychczasowego aresztowania , sąd po wysłuchaniu obecnych stron postanawia, co do dalszego stosowania aresztu. Po wysłuchaniu stron, sąd uchyla, zmienia lub przedłuża stosowanie tymczasowego aresztowania.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie ART. 264 § 3. W wypadku prawomocnego orzeczenia środka zabezpieczającego polegającego na umieszczeniu sprawcy w zakładzie zamkniętym można zastosować tymczasowe aresztowanie do czasu rozpoczęcia wykonywania środka, jednak nie dłużej niż na okres 3 miesięcy, z możliwością jednorazowego przedłużenia w szczególnie uzasadnionym wypadku na kolejny miesiąc. Tymczasowe aresztowanie wykonuje się w warunkach umożliwiających stosowanie odpowiedniego postępowania leczniczego, terapeutycznego, rehabilitacyjnego oraz resocjalizacyjnego stosownie do art. 5 ust. 1 lit. e EKPC, pozbawienie wolności osoby umysłowo chorej może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy następuje ze względu na potrzebę ochrony zdrowia publicznego, a wyjątkowo także w celu ochrony osoby chorej. Zawsze jednak konieczne jest wykazanie, że środek detencyjny jest środkiem ostatecznym i nie ma możliwości zabezpieczenia zagrożonych dóbr w inny sposób (zob. wyr. ETPC z 25.1.2005 r. w sprawie ze skargi Nr 56529/00, Enhorn przeciwko Szwecji).

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie OBOWIĄZKI SĄDU PRZY ZASTOSOWANIU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA ZAWIADOMIENIE Art. 261 § 1. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego; może to być osoba wskazana przez oskarżonego. § 2. Na wniosek oskarżonego można również zawiadomić inną osobę zamiast lub obok osoby wskazanej w § 1. 2a. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd zawiadamia organ prowadzący przeciwko oskarżonemu postępowanie w innej sprawie, o ile powziął informację o tym postępowaniu. Sąd poucza oskarżonego o treści art. 75 § 1. § 3. O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza - jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub niebędący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na jego wniosek - zarządzającego przedsiębiorstwem.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie OBOWIĄZKI SĄDU PRZY ZASTOSOWANIU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA Art. 262 [Inne obowiązki sądu] § 1. Sąd stosujący tymczasowe aresztowanie ma obowiązek: 1) zawiadomienia o tym sądu opiekuńczego, jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego, 2) zawiadomienia organu opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował, 3) przedsięwzięcia czynności niezbędnych do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego. § 2. O poczynionych wystąpieniach i wydanych zarządzeniach należy powiadomić tymczasowo aresztowanego.

Środki przymusu – Tymczasowe aresztowanie OBOWIĄZKI SĄDU PRZY ZASTOSOWANIU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA Art. 253 § 3 Sąd lub prokurator niezwłocznie zawiadamia pokrzywdzonego, jego przedstawiciela ustawowego lub osobę, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, o: uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, jak również o ucieczce oskarżonego z aresztu śledczego, chyba że pokrzywdzony oświadczy, iż z takiego uprawnienia rezygnuje.

... jakieś pytania?