Użytkowanie i służebności Mgr Agnieszka Kwiecień – Madej PODSTAWY PRAWA CYWILNEGO Użytkowanie i służebności

Użytkowanie art. 244 KC

Ogólne cechy Najmocniejsze obciążenie cudzego prawa własności, Polega na obciążeniu rzeczy prawem do jej używania i pobierania pożytków, W stosunkach między osobami fizycznymi spełnia często funkcję alimentacyjną np. w ramach dożywocia, W okresie PRL szerokie produkcyjne zastosowanie użytkowania np. rolnicze spółdzielnie producyjne

Zakres uprawnień Używanie Pobieranie pożytków Użytkownie Naturalne Cywilne Prawa Użytkownie

Podmiotowe rodzaje Użytkowanie przez osoby fizyczne Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne Inne wypadki użytkowania

Treść użytkowania Używanie rzeczy: Pobieranie pożytków: W odniesieniu do nieruchomości może być ograniczone do jej części, Pobieranie pożytków: Może być ograniczone do określonego rodzaju pożytków, Ma charakter osobisty – użytkownik nie musi jednak wykonywać prawa osobiście, może oddać rzecz osobie trzeciej do eksploatacji np. na podstawie najmu, dzierżawy, użyczenia.

Użytkowanie jest niezbywalne Odpłatne/ Terminowe/ Nieodpłatne Bezterminowe

Przedmiot użytkowania Rzeczy Ruchome Oznaczone co do gatunku Oznaczone co do tożsamości Najczęściej niezużywalne Nieruchomości Prawa Zespół środków produkcji

Użytkowanie nieprawidłowe Jeśli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku – użytkownik staje się z chwilą wydania właścicielem, Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki – art. 264 KC

Obowiązki użytkownika Wykonywanie swojego prawa zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki Ponoszenie ciężarów, które zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy Dokonywanie napraw rzeczy i innych nakładów na rzecz związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy Niezwłoczne zawiadomienie właściciela o dochodzeniu przez osobę trzecią przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy Po wygaśnięciu użytkowania zwrócenie rzeczy w takim stanie, w jakim ta rzecz powinna znajdować się stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania

Ustanowienie użytkowania UMOWA Strony: właściciel i użytkownik. Treść użytkowania – co do zasady przepisy bezwzględnie obowiązujące – IUS COGENS Można zmodyfikować zakres użytkowania co do pożytków rzeczy i zakres wykonywania użytkowania na nieruchomości, rozkład wzajemnych obowiązków stron, ustalić termin końcowy użytkowania).

Wygaśnięcie użytkowania Na zasadach ogólnych Np. zrzeczenie się Np. konfuzja Niewykonywanie 10 lat

Przedawnienie roszczeń 1 rok od zwrotu rzeczy Naprawienie szkody (właściciel) Zwrot nakładów (użytkownik

Użytkowanie przez osobę fizyczną Wygaśnięcie użytkowania najpóźniej z chwilą śmierci osoby fizycznej, Użytkownik obowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca (oświetlenie elektryczne, gaz, telefon, radio i inne podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia sprzeciwia się obowiązującym przepisom albo zagraża bezpieczeństwu nieruchomości art. 684 kc) Właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia

Służebności

Obciążenie cudzego prawa własności nieruchomości Istota i rodzaje Obciążenie cudzego prawa własności nieruchomości Osobiste Przesyłu Gruntowe

Służebności gruntowe Służą zwiększeniu użyteczności nieruchomości władnącej. Cudzą nieruchomość (każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej prawem, którego treść polega na tym, że:

Rodzaje służebności gruntowych właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej Czynne właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań Bierne

Powstanie służebności gruntowej Umowa Oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej – w formie aktu notarialnego – ad solemnitatem Deklaratoryjny wpis do KW Zasiedzenie Korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia Upływ czasu (20 lat/30lat) Orzeczenie sądu Konstytutywne Np. w zw. z przekroczeniem granic gruntu sąsiedniego przy wznoszeniu budynku Zniesienie współwłasności

Ustanowienie służebności drogi koniecznej Jeśli nieruchomość nie ma dostępu do drogi publicznej lub do należących do nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właściciela gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej – art. 145 KC.

Wykonywanie służebności gruntowych Służebność gruntowa może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej części, Zakres i sposób wykonywania służebności oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych, Służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej, Obowiązek właściciela nieruchomości władnącej utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej

Zmiana treści służebności gruntowej W trybie umowy, W trybie przymusowym sądowym Przyczyna: „ważna potrzeba gospodarcza, która pojawiła się po ustanowieniu służebności” Za wynagrodzeniem dla właściciela nieruchomości władnącej

Wygaśnięcie służebności gruntowych Na zasadach ogólnych Zrzeczenie się, Konfuzja Orzeczenie sądowe Z powodu uciążliwości Z powodu utraty znaczenia W wypadkach wskazanych w ustawie Niewykonywanie Przez 10 lat

Służebności osobiste Funkcja: zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego Cudzą nieruchomość (każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz OZNACZONEJ OSOBY FIZYCZNEJ prawem, którego treść odpowiada służebności gruntowej

Cechy Służebności osobiste są niezbywalne i nie można przenieść prawo do wykonywania służebności Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych Zakres i sposób wykonywania służebności osobistej oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych Wygaśnięcie służebności najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie Rażące uchybienia uprawnionego - właściciel może żądać zmiany służebności na rentę Służebność mieszkania

Służebność mieszkania Uprawniony może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynków W relacjach właściciela i uprawnionego stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne

Uprawniony może przyjąć „na mieszkanie”: Małżonka i dzieci Dzieci mogą zostać po osiągnięciu pełnoletności W umowie można ustalić, że po śmierci uprawnionego służebność przypadnie jego małżonkowi, dzieciom lub rodzicom Inne osoby Tylko gdy są na utrzymaniu uprawnionego albo są potrzebne do pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego

Służebność przesyłu Umożliwia przedsiębiorcom przesyłowym prowadzenie ich działalności z wykorzystaniem sieci urządzeń przesyłowych, położonych także na terenie cudzych nieruchomości. Cudzą nieruchomość (każdoczesnego właściciela) można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń

Cechy Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych Prawo do żądania każdej ze stron, w przypadku odmowy zawarcia umowy, do ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem służebności przesyłu - przez Sąd Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń przesyłowych Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa Po wygaśnięciu służebności przedsiębiorca przesyłowy ma obowiązek usunąć urządzenia przesyłowe, utrudniające korzystanie z nieruchomości Z wyjątkiem usunięcia urządzeń, które powodowałoby nadmierne trudności lub koszty – przedsiębiorca winien naprawić wynikłą szkodę z powodu pozostawienia urządzeń

Kazus Nieruchomość rolnika Tomasza od 2 lat była regularnie, co kilka miesięcy, zalewana przez graniczącą z jego posesją rzekę. Po każdym wylewie rzeki Tomasz przez kilkanaście tygodni nie mógł dostać się ciągnikiem do magazynów, w których przechowywał zboże ze swoich upraw. Za każdym razem, gdy chciał dostać się do magazynów musiał prosić sąsiada o pozwolenie na przejazd przez jego grunt. Za którymś razem sąsiad oznajmił, że nie pozwoli dłużej przejeżdżać Tomaszowi przez jego działkę, bo pozostawia ciągnikiem nieestetyczne koleiny. Gdyby była tam droga sąsiad niemiałby nic przeciwko temu, jednak obecnie jest to niemożliwe. Czy Tomasz może domagać się umożliwienia mu przejazdu przez grunt sąsiada? Na jakiej podstawie? Na czyj koszt powinna być wybudowana droga? Kto miałby prawo do korzysytania z niej – tylko Tomasz, tylko sąsiad czy obaj? W jaki sposób powinna zostać przeprowadzona?

Dziękuję za uwagę.