STARE I NOWE WZORCE W SZTUCE ŚREDNIOWIECZNEJ Ważną rolę w ukształtowaniu się architektury (budownictwa), rzeźby i malarstwa w średniowieczu odegrała kultura antyczna (zwłaszcza rzymska), bizantyjska i arabska (islam). Cesarstwo rzymskie przestało istnieć, ale przetrwały budowle świadczące o kunszcie starożytnych architektów. Od X wieku w całej Europie powstawały podobne do siebie świątynie, wzorowane na rzymskich bazylikach. Dotychczasowe płaskie sklepienie zaczęto w nich zastępować sklepieniem kolebkowym. Pod wpływem kultury bizantyjskiej pojawiły się na nowo zdobienia wykonywane z kolorowych kostek ceramicznych, czyli tzw. mozaiki. Również i kultura islamu miała swój duży udział, ponieważ pod jej wpływem okna przyozdabiano kolorowymi witrażami. Ważne stało się również położenie świątyni: jej część ołtarzowa (tzw. prezbiterium) musiała być skierowana ku Jerozolimie, w stronę grobu Chrystusa. Kościoły takie, które budowano na planie krzyża łacińskiego, przez trzysta lat były symbolem nowego stylu w architekturze - stylu romańskiego (łac. romanus - rzymski). Styl romański miał również duży wpływ na rozwój średniowiecznej rzeźby i malarstwa.

STYL ROMAŃSKI I JEGO CHARAKTERYSTYCZNE CECHY Styl romański - to styl w architekturze, rzeźbie i malarstwie rozwijający się w Europie od końca X w. do XIII w. W stylu tym wznoszono wyłącznie budowle sakralne tj. katedry, klasztory, kościoły i rotundy. Prawie w ogól nie stosowano go w budownictwie świeckim. Rzeźba i malarstwo tego stylu były związane głównie z architekturą, tzn. dekoracją ścian i sklepień kościołów oraz wyposażeniem ich wnętrz. Budowle wznoszono z obrobionych bloków kamiennych, tzw. ciosów, spajanych wapienną zaprawą. W konstrukcji stropu stosowano sklepienia kolebkowe, a potem krzyżowe, utworzone ze skrzyżowania dwóch sklepień kolebkowych. W grubych murach świątyni było kilka niewielkich otworów okiennych. Zapewniały one skąpe oświetlenie, dlatego w kościołach zwykle panował półmrok. Okna zdobiono witrażami. Kościoły budowano na planie krzyża łacińskiego. Wnętrze dzieliło się na trzy nawy oddzielone od siebie filarami - główną i dwie boczne. Ściany świątyń przyozdabiano mozaikami, rzeźbami i płaskorzeźbami o tematyce biblijnej

Architektura Romańska Cechy Architektury: - Budowle o charakterze sakralnym - Budowle na planie krzyża łacińskiego, rzadziej greckiego Najczęstszą formą kościoła – bazylika 3,5 nawowa, zakończona - apsydami z transeptem, wieżami przy wejściu, portale. - Materiałem najczęściej kamień - Grube mury - Sklepienie najczęściej kolebkowe - Małe okna- biforia i triforia

Apsyda - pomieszczenie w kościele zamykające prezbiterium lub nawę. Biforium, triforium - okno arkadowe z podziałem na dwie części (triforium na trzy), gdzie elementem dzielącym jest kolumienka lub filarek. Transept - nawa poprzeczna przecinająca nawę główna w kościele zbudowanym na planie krzyża. Bazylika - kościół wielonawowy, zbudowany zwykle na planie prostokąta lub rzadziej krzyża, w którym nawą główną jest nawa środkowa, wyższa i szersza od pozostałych. Wnętrze oświetlone rzędami okien umieszczonych ponad dachami naw bocznych.

Schematyczny przekrój poprzeczny bazyliki

Nawa boczna Apsyda Nawa główna Transept

Rodzaje sklepień kolebkowe A klasztorne B kolebkowe z lunetami C beczułkowe D krzyżowe E krzyżowo – żebrowe F

Cluny, klasztor Benedyktynów. Romańska pięcionawowa bazylika, z 2 transeptami i 8 wieżami. Była naśladowana w całej Europie Zachodniej.

Bazylika i krzywa wieża w Pizie Pizza – katedra Santa Maria Maggiore Bazylika na planie krzyża łacińskiego. Fasada, udekorowana czterema kondygnacjami delikatnych arkad – wyraźne odwołanie się do sztuki rzymskiej. Bazylika i krzywa wieża w Pizie

Biforium Apsady Issoire

Portal – brama z ozdobnym obramowaniem Biforium Portal nawy głównej Vezelay (burgundia) Klasztor Benedyktynów

Triforium Katedra w Bembergu

Małe okna grube mury Kolegiata w Kruszwicy

Freski Fresk z kościoła w Tahull w Hiszpanii przedstaiwający Chrystusa.

DRZWI GNIEŹNIEŃSKIE Ogromna większość średniowiecznego społeczeństwa była niepiśmienna, dlatego sztuki plastyczne stały się najlepszym nośnikiem treści propagandowych dla państwa i Kościoła. Za pomocą obrazów i rzeźb przekazywano treści ideowe. Jednym z najciekawszych zabytków stylu romańskiego w Polsce są tzw. drzwi gnieźnieńskie, odlane z brązu w ok.. 1175 roku. Dwuskrzydłowe drzwi zostały ozdobione scenami z życia św. Wojciecha i wyobrażeniami jego męczeńskiej śmierci. Na 18 prostokątnych kwaterach przedstawiono kolejne etapy życia i misji świętego. Dziewięć kwater z lewego skrzydła opowiada o życiu Wojciech przed przybyciem do Prus, natomiast sceny z prawego skrzydła ilustrują jego misję w Prusach. Całe dzieło zostało ozdobione obramowaniem zawierającym ornamenty roślinne oraz scenki z pracy w winnicy. Drzwi gnieźnieńskie znajdują się w katedrze gnieźnieńskiej.

Wytopy Drzwi Gnieźnieńskie Wykonano je ok.. 1170 r za panowania księcia Mieszka III Starego Odlane z brązu zawierają po dziewięć kwater z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia i śmierci św. Wojciecha

Sztuka Romańska Iluminatorstwo Iluminatorstwo – sztuka ozdabiania ręcznie przepisywanych ksiąg. Iluminację malowano farbami kryjącymi (woskowymi lub temperą) albo wodnymi, rysowano piórem, srebrnym sztyftem lub cienkim pędzelkiem. Używano również srebra, złota i sproszkowanych lub ciętych kamieni szlachetnych. Głównymi typami iluminacji są: -Inicjały ornamentalne i obrazkowe -Ilustracje tekstowe (często całostronicowe) -Obramienia dekoracyjne (floratury, bordiury, wzbogacane motywem drolerie, czyli zdobienia małymi sscenkami figuralnymi lub zwierzęcymi, odznaczającymi się humorem, fantazją, groteską deformacją i zaskakującymi zestawieniami elementów). -Niekiedy stosowano również iluminację dedykacyjne, wskazujące na osobę fundatora księgi.

Księga z Kells najważniejsze irlandzkie dzieło sztuki. Jest to bogato iluminowany, VIII lub IX- wieczny rękopis składający się 480 stron. Zawiera spisany po łacinie tekst czterech Ewangelii. Karty księgi są misternie zdobione, pełne motywów roślinnych, inicjałów i celtyckich postaci wyniesionych w obrazy religijnych wydarzeń Chrystus na tronie Początek Ewangelii Św. Jana

Prezentację wykonał: Krzysztof Jordan kl. 1f