Przesłanki procesowe. Pojęcie, funkcja i systematyka.

Pojęcie przesłanek procesowych art. 17 § 1 KPK Okoliczności o charakterze procesowym i materialnym oraz prawnym i faktycznym warunkujące dopuszczalność wszczęcia i kontynuacji procesu. (spór o istotę przesłanek) Stany prawne lub faktyczne z którymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność lub niedopuszczalność procesu.

Funkcja przesłanek procesowych Gwarancyjna: gwarantują szybkość i ekonomię procesową oraz interesy uczestników procesu. Niektórzy uważają, że informacyjna: informują o dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu.

Grupowanie przesłanek procesowych Negatywne Pozytywne

Grupowanie przesłanek procesowych c.d. Ogólne Szczególne Warunkują prowadzenie postępowania w każdym trybie, np. podleganie orzecznictwu sądów karnych Warunkują prowadzenie szczególnego rodzaju postępowania, np. dochodzenie dla trybu nakazowego

Grupowanie przesłanek procesowych c.d. (absolutne) Bezwzględne Względne (relatywne) W każdym układzie procesowym, np. śmierć oskarżonego W danym układzie procesowym, np. wniosek o ściganie

Grupowanie przesłanek procesowych c.d. Materialne Formalne Dotyczą przedmiotu procesu i meritum sprawy, Wynikają z prawa karnego materialnego Dotyczą tylko kwestii formalnych, Wynikają z prawa karnego procesowego

Przesłanki materialne Przesłanki uniewinnienia: Art. 17 § 1 pkt. 1 KPK Art. 17 § 1 pkt. 2 KPK czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa Wszystkie pozostałe przesłanki są przesłankami umorzenia.

Przesłanki materialne c.d. Art. 17 § 1 pkt. 3 KPK: społeczna szkodliwość czynu jest znikoma. Art. 17 § 1 pkt. 4 KPK: ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze. Art. 17 § 1 pkt. 6 KPK: nastąpiło przedawnienie karalności.

Przesłanki materialne c.d. Art. 17 § 1 pkt. 11 KPK: (zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie) Abolicja: darowanie i puszczenie w niepamięć, Immunitety materialne.

Przesłanki formalne Art. 17 § 1 pkt. 5 KPK: oskarżony zmarł, postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się. Art. 17 § 1 pkt. 8 KPK: sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,

Przesłanki formalne c.d. Art. 17 § 1 pkt. 9 KPK: brak skargi uprawnionego oskarżyciela, Art. 17 § 1 pkt. 10 KPK: brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej, (wiąże się z immunitetami względnymi) Art. 17 § 1 pkt. 11 KPK: zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie Por. Wyrok SN z 3.09.2009 r., V KK 141/09, OSKW 2010, nr 2, poz. 15, wyrok SN z 16.11 2009 r., IV KK 98/09, LEX 553725.

Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie Art. 17§ 2 KPK: Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

Kazus 1 W dniu 25 marca 2010 r. na komisariat Policji we Wrocławiu zgłosiła się Anna K. i złożyła zawiadomienie o tym, że w dniu 24 marca 2010 r. w trakcie prywatki zorganizowanej przez szwagra Krzysztofa W. w jego mieszkaniu groził on jej wraz z dwoma kolegami – Józefem D. oraz Rafałem G. – że „jeżeli nie da im pieniędzy na alkohol, to lepiej żeby już nie pojawiała się na dzielnicy”. Anna K. opuściła mieszkanie szwagra, ale jak zeznała w trakcie przesłuchania, znając kryminalną przeszłość mężczyzn, obawia się, że ich groźby mogą być spełnione. Pouczona o fakcie, że przestępstwo z art. 190 § 1 KK jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego, złożyła taki wniosek w odniesieniu do Józefa D., gdyż jak stwierdziła, to on był prowodyrem całego zajścia, a jej szwagier oraz Rafał G. bez zachęty ze strony Jozefa D. nigdy by jej nie wyrządzili krzywdy. Jaki skutek ma złożony przez Annę K. wniosek o ściganie? Czy pokrzywdzona mogłaby go cofnąć?

Kazus 2 Kasjerkę Krystynę J., pracującą w jednym z hipermarketów, oskarżono o kradzież pieniędzy z kasy, popełnioną w ramach czynu ciągłego w dniach od 8 stycznia do 12 marca 2010 r., a polegającą na kradzieży z kasy w dniach 8, 14, 18, 25, 31 stycznia, 12 i 24 lutego oraz 12 marca kwot po 200 zł. Oskarżona przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu i złożyła wniosek o skazanie jej bez rozprawy na podstawie art. 335 § 1 KPK. Sąd uwzględnił złożony w tej sprawie przez prokuratora wniosek i na posiedzeniu w trybie art. 335 w zw. z art. 343 KPK wymierzył jej karę czterech miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na okres trzech lat. Oskarżona ani też oskarżyciel nie zaskarżyli wydanego orzeczenia. Po upływie miesiąca od wydania wyroku w sprawie Krystyny J. do prokuratury zgłosiła się kierowniczka kas supermarketu, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez Krystynę J. wskazując, że dopuściła się ona kradzieży także, co pierwotnie przeoczono, w dniach 20 stycznia, 22 stycznia i 8 lutego. Prokurator zebrawszy materiał dowodowy przedstawił Krystynie J. zarzut popełnienia przestępstwa kradzieży dokonanej w warunkach czynu ciągłego obejmującego okres od 20 stycznia do 8 lutego 2010. Następnie zamknąwszy postępowanie skierował akt oskarżenia do sądu. Jakie orzeczenie powinien w tej sprawie wydać sąd?

Zbieg przesłanek procesowych W procesie występuje kilka przesłanek. Reguły: Jeśli każda pociąga takie samo następstwo to wszystkie mogą być podstawą. Zbieg przesłanek względnych i bezwzględnych: zawsze podstawą będą bezwzględne, ponieważ są silniejsze. Zbieg przesłanek uniewinnienia i umorzenia: postępowanie prawnie nielegalne a domniemanie niewinności, do otwarcia przewodu sądowego: umorzenie, po otwarciu przewodu sądowego: uniewinnienie jeśli dowody na to pozwalają. Art. 17 § 3 KPK: Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

Kazus 3 Sąd Okręgowy we Wrocławiu po przeprowadzeniu postępowania w sprawie przywłaszczenia mienia ustalił, że oskarżonemu Wojciechowi S. nie można przypisać popełnienia przestępstwa, gdyż nie można uznać, iż wypełnił on znamiona zarzuconego mu czynu zabronionego. Zarazem jednak ustalił, że niezależnie od powyższych ustaleń sprawa uległa przedawnieniu. Jakie rozstrzygnięcie powinien wydać sąd?

Bibliografia Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1749). Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Część ogólna, Warszawa 2012. Skorupka Jerzy (red.), Postępowanie karne. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 2011.

Dziękuję za uwagę 