Prawo cywilne – część ogólna Piotr Górecki UWr

Prawo podmiotowe definicja Prawo podmiotowe to:  wynikająca ze stosunku cywilnoprawnego  przyznana i zabezpieczona przez normy prawa  możliwość określonego postępowania podmiotu* Innymi słowy prawo podmiotowe to pewien zbiór uprawnień, które posiada podmiot w stosunku cywilnoprawnym. Z prawem podmiotowym z reguły powiązane są pewne obowiązki innych podmiotów. Zazwyczaj jest ono także zabezpieczone przez normę prawną, co oznacza, że uprawniony może zwrócić się o ochronę tego prawa do organów państwowych. *Jest to definicja zaproponowana przez A. Woltera.

Uprawnienia Na prawo podmiotowe składa się z reguły pewien kompleks uprawnień (każdorazowo co najmniej jedno uprawnienie). Uprawnienia te dzielą się na:  prawa podmiotowe bezpośrednie (uprawnienie do korzystania z określonego dobra, z którym skorelowane są obowiązki innych osób polegające na nieingerowaniu w korzystanie z tego prawa), np. prawo własności;  roszczenia (uprawnienie do żądania od konkretnej osoby określonego zachowania się), np. wierzytelność;  prawa kształtujące (uprawnienie do jednostronnego doprowadzenia do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego), np. wypowiedzenie umowy;  zarzuty (uprawnienie polegające na trwalej lub czasowej odmowie spełnienia roszczenia), np. zarzut przedawnienia.

Rodzaje praw podmiotowych Prawa podmiotowe mogą dzielić się na: 1) Prawa bezwzględne i względne Prawa bezwzględne - skuteczne wobec wszystkich osób (erga omnes). Obowiązkiem innych jest tutaj nieingerowanie w uprawnienia określone tym prawem podmiotowym. Katalog praw bezwzględnych jest zamknięty. Przykładami tych praw są: dobra osobiste, prawa rzeczowe, prawa autorskie. Prawa względne są skuteczne tylko wobec konkretnych podmiotów (inter partes). Przykłady takich praw: wierzytelności, większość praw z umów zobowiązaniowych. 2) Prawa majątkowe i prawa niemajątkowe 3) Prawa akcesoryjne - służą wzmocnieniu innych praw podmiotowych, np. zastaw, poręczenie i prawa związane - są powiązane z innym prawem podmiotowym tzw. prawem wolnym, co oznacza że mogą przysługiwać tylko podmiotowi, któremu przysługuje prawo wolne, np. służebności gruntowe. 4) Prawa zbywalne (mogą przejść na inny podmiot na podstawie czynności prawnej) i niezbywalne (nie mogą przejść na inny podmiot w taki sposób).

Nabycie pierwotne prawa podmiotowego Nabycie pierwotne jest jednym z dwóch sposobów nabycia prawa podmiotowego. Polega ono na uzyskaniu prawa podmiotowego niezależnie od woli (a niekiedy istnienia) poprzednika prawnego. Nabycie pierwotne może mieć miejsce gdy prawo uprzednio nie istniało (np. wyprodukowanie rzeczy, stworzenie utworu, uzyskanie prawa z patentu), a niekiedy (gdy ustawa tak wskazuje) również gdy prawo uprzednio istniało (np. zasiedzenie, wywłaszczenie). Ponieważ jest to nabycie pierwotne (niezależne od poprzednika) nie obowiązuje tutaj zasada, że nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, niż sam posiada (nemo in alium plus iuris transfere potest quam ipse habet. Zasadą jest, że osoba, która pierwotnie nabywa prawo podmiotowe, uzyskuje je bez jakichkolwiek obciążeń (nawet jeżeli uprzednio istniały). Od tej zasady są jednak wyjątki.

Nabycie pochodne prawa podmiotowego Drugim sposobem nabycia prawa podmiotowego jest nabycie pochodne. Polega ono na nabyciu prawa podmiotowego od innej osoby (która przenosi to prawo na nabywcę). Przy nabyciu pochodnym obowiązuje zasada, że nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw niż sam posiada. Zasada ta nie ma charakteru absolutnego (np. w związku z nabyciem rzeczy ruchomej od nieuprawnionego – art. 169 k.c.). Nabywca pochodny staje się następcą prawnym poprzednika. Następstwo to może być:  Następstwem pod tytułem ogólnym (występuje gdy następca nabywa cały majątek lub jakąś określoną część majątku poprzednika, ma miejsce tylko w przypadkach określonych w ustawie np. na skutek łączenia się osób prawnych lub dziedziczenia).  Następstwem pod tytułem szczególnym (następca uzyskuje indywidualnie oznaczone prawo lub prawa, np. sprzedaż).

Zakaz nadużycia prawa podmiotowego* Zgodnie z art. 5 k.c. „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”. Jest to klauzula generalna, która odsyła do norm pozaprawnych (zasad współżycia społecznego społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa). Zabrania ona czynienia użytku ze swojego prawa podmiotowego w sposób sprzeczny z tymi zasadami. Zasady te to inaczej zasady słuszności, dobrych obyczajów, rozsądnego i uczciwego postępowania. Art. 5 k.c. zabrania czynienia użytku ze swojego prawa, nie może on zatem powodować trwałej utraty prawa podmiotowego lub skutkować nabyciem jakiegoś prawa podmiotowego. Nie może też mieć zastosowania do sytuacji nie mieszczącej się w zakresie praw podmiotowych (np. oceny zdolności do czynności prawnych). Klauzula ta ma charakter ultima ratio, co oznacza, że sądy opierają się na tych zasadach wyłącznie w przypadku ich rażącego naruszenia i wyłącznie gdy powołujący się na te zasady nie ma innych środków obrony praw. * Mówiąc ściślej, mamy tutaj do czynienia z niewykonywaniem prawa a nie z jego nadużywaniem.

Wybrane orzeczenia Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07 : „Władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Zasiedzenie jednak nie biegło, jeżeli właściciel nie mógł skutecznie dochodzić wydania nieruchomości (art. 121 pkt 4 w zw. z art. 175 k.c.)”. Wyrok SN z dnia 20 maja 2009 r., I CSK 386/08 : „Zgłoszenie zarzutu przedawnienia może zostać uznane za nadużycie prawa podmiotowego również w wypadku, gdy do przedawnienia doszło z przyczyny obciążającej wyłącznie wierzyciela”. Wyrok SN z dnia 22 września 1987 r., III CRN 265/87 : „z powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych”. Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/2007 : „art. 5 k.c. nie może być podstawą odmowy stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie, ponieważ nabycie to następuje ex lege. Stwierdzenie przez sąd nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia ma charakter deklaratywny, co wyklucza dopuszczalność zastosowania tego przepisu do ustalenia istnienia lub nieistnienia prawa”.

Informacje ogólne Podmioty prawa cywilnego to osoby lub jednostki organizacyjne, które mogą występować jako strony stosunków cywilnoprawnych. Tylko podmiotom prawa cywilnego mogą im przysługiwać prawa podmiotowe i korelatywnie z nimi sprzężone obowiązki. Podmiotami prawa cywilnego są wyłącznie: a)osoby fizyczne, b)osoby prawne, c)Jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomne osoby prawne) – art k.c.

Osoby fizyczne Osobą fizyczną jest każda osoba ludzka począwszy od chwili urodzenia, aż do chwili śmierci. W przypadkach określonych ustawowo pewne prawa mogą zostać przyznane również dziecku poczętemu jeszcze nienarodzonemu (nasciturusowi) pod warunkiem, że urodzi się żywe (np. prawo do spadku, odpowiedzialność za szkody prenatalne – art k.c.). Każdej osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych. Nie każda osoba fizyczna ma zdolność do czynności prawnych – czyli zdolność do nabywania praw i obowiązków poprzez złożenie oświadczenia woli (za pomocą czynności prawnej). Osoba fizyczna może:  mieć pełną zdolność do czynności prawnych (osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona),  mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych (osoby małoletnie, które ukończyły trzynaście lat, osoby ubezwłasnowolnione częściowo),  nie mieć zdolności do czynności prawnych (osoby małoletnie poniżej lat 13 i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie).

Osoby prawne Zgodnie z art. 33 k.c. osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Oznacza to, że ustawodawca przyjął tzw. metodę normatywną stworzenia osoby prawnej, która polega na tym, że osoba prawna to każda jednostka organizacyjna (chodzi tutaj oczywiście o określony typ jednostki organizacyjnej, a nie o wszystkie jednostki organizacyjne danego typu), którą ustawa wyposaża w osobowość prawną. Osoba prawna posiada pełną zdolność prawną i pełną zdolność do czynności prawnych (z zastrzeżeniem, że nie może być podmiotem praw i obowiązków właściwych wyłącznie dla osób fizycznych, np. nie może zawrzeć małżeństwa). Osoby prawne powstają (z reguły) po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru (art. 37 § 1 k.c.). Najbardziej powszechnym jest Krajowy Rejestr Sądowy, ale nie jest to jedyny rejestr, innym jest np. Rejestr Funduszy Inwestycyjnych. Osoba prawna (poza Skarbem Państwa) posiada siedzibę. O ile ustawa albo oparty na niej statut nie stanowi inaczej siedzibą tą jest miejscowość, w której ma siedzibę organ zarządzający osoby prawnej (art. 41 k.c.).

Organy osób prawnych Zgodnie z art. 38 k.c. osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Oznacza to, że każda osoba prawna (poza Skarbem Państwa) posiada organy i że to za pomocą tych organów podejmuje działania w sferze prawa cywilnego. W skład organu wchodzą ostatecznie zawsze określone osoby fizyczne. Osoby te działając w charakterze organu osoby prawnej działają jako ta osoba prawna, a nie jako np. przedstawiciel osoby prawnej. Różne osoby prawne mają różne rodzaje organy. Liczba organów może zależeć od typu osoby prawnej. U każdej osoby prawnej posiadającej organy możemy wyróżnić organ zarządzający, czyli organ który reprezentuje osobę prawną w stosunkach cywilnoprawnych. Organem takim jest z reguły zarząd, ale nie tylko (np. wójt jest organem gminy, dyrektor przedsiębiorstwa państwowego jest organem przedsiębiorstwa państwowego). Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora (art. 42 § 1 k.c.).

Skarb Państwa Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych (art. 34 k.c.). Skarb Państwa to nic innego jak państwo, które działa w stosunkach cywilnoprawnych, czyli wykonuje funkcje z zakresu dominium. Skarb Państwa jest szczególną osobą prawną, ponieważ nie ma siedziby, nie może ustać (poprzez likwidację czy upadłość) i nie ma organów (chociaż to zagadnienie jest sporne w doktrynie prawa cywilnego). Za Skarb Państwa działają jednostki organizacyjne tzw. stationes fisci, a pewne uprawnienia wykonuje Minister Skarbu Państwa. W procesie cywilnym Skarb Państwa jest reprezentowany przez właściwą statio fiscus albo (po spełnieniu ustawowych przesłanek) przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania, ale z reguły nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych państwowych osób prawnych.

Inne osoby prawne Istnieją dwa typy osób prawnych. Jednym z nich są korporacyjne osoby prawne, drugim fundacyjne osoby prawne. Korporacyjne osoby prawne to związki osób, które są członkami tych osób prawnych, wnoszą one wkłady i mogą brać udział w prowadzeniu spraw osoby prawnej. Przykładami takich osób są spółki kapitałowe. Fundacyjne osoby prawne nie mają członków, początkowy majątek i określenie struktury takiej osoby leży w gestii założyciela. Przykładami takich osób są fundacje oraz państwowe osoby prawne. Przykłady osób prawnych:  spółki kapitałowe (spółka z o.o. i Spółka Akcyjna);  stowarzyszenia (poza stowarzyszeniami zwykłymi);  fundacje;  jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo);  przedsiębiorstwa państwowe, państwowe szkoły wyższe;  Kościelne osoby prawne

Ułomne osoby prawne Obok osób fizycznych i osób prawnych występują także jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, czyli tzw. ułomne osoby prawne. Do takich jednostek stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób prawnych (art § 1 k.c.). Jedną z różnic pomiędzy osoba prawną a ułomną osoba prawną jest to, że (o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej) członkowie ułomnej osoby prawnej ponoszą subsydiarną (z chwilą niewypłacalności ułomnej osoby prawnej) odpowiedzialność za jej zobowiązania - art § 2 k.c. Przykładami ułomnych osób prawnych są:  spółki osobowe;  spółki kapitałowe w organizacji;  stowarzyszenia zwykłe (od 2015 r.);  wspólnoty mieszkaniowe. Spółka cywilna nie ma zdolności prawnej, czyli nie jest podmiotem prawa cywilnego (choć posiada podmiotowość np. w świetle ustawy o rachunkowości). Jest ona tylko umową pomiędzy wspólnikami. Wszelkie czynności prawne ze spółką cywilną to czynności z jej wspólnikami.

Przedsiębiorca Dla prawa cywilnego znaczenie ma również podział na przedsiębiorców i konsumentów. Nie jest to podział dychotomiczny, ponieważ poza przedsiębiorcami i konsumentami mogą występować również podmioty, które nie są ani konsumentami ani przedsiębiorcami. Zgodnie z art k.c. przedsiębiorca to osoba prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Nie jest to jedyna definicja przedsiębiorcy. Wiele innych aktów normatywnych zawiera właściwe dla siebie pojęcia przedsiębiorcy. Przedsiębiorcą może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna jak i jednostka organizacyjna z art k.c. Przedsiębiorca nie musi prowadzić działalności gospodarczej osobiście. Jeżeli posługuje się przy tym pracownikiem lub pełnomocnikiem to osoba taka działa w imieniu przedsiębiorcy jej czynność jest więc czynnością przedsiębiorcy. Dla uznania danej osoby za przedsiębiorcę nie jest potrzebne spełnienie przez nią administracyjnych wymagań związanych z uzyskaniem tego statusu (np. wpisu do rejestru), liczy się sam fakt wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorca działa pod firmą, czyli oznaczeniem przedsiębiorcy. Jest nią co najmniej imię i nazwisko (nazwa) przedsiębiorcy. Firma powinna być ujawniona we właściwym rejestrze i nie może być zbyta. Podlega ochronie cywilnoprawnej na zasadach wskazanych w art k.c..

Konsument Zgodnie z art k.c. „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową”. Oznacza to, że konsument może być wyłącznie osobą fizyczną. Dla uznania danej osoby za konsumenta ważne jest jedynie aby konkretna czynność, w której występuje była niezwiązana (bezpośrednio) z jej działalnością gospodarczą (zawodową). Innymi słowy, to czy osoba fizyczna ma status konsumenta relatywizuje się do konkretnej czynności prawnej. W pewnych czynnościach może ona być uznana za konsumenta, podczas gdy w innych będzie przedsiębiorcą. Ponieważ podstawową zasadą prawa cywilnego jest zasada równości stron kodeks cywilny i inne ustawy szczegółowe (np. ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta) zawierają regulacje imperatywne bądź semiimperatywne mające na celu wzmocnienie pozycji konsumenta w stosunkach z przedsiębiorcami. Niezależnie od tego ochrona konsumenta odbywa się też na płaszczyźnie administracyjnoprawnej. Przykłady cywilnoprawnej ochrony konsumenta: 1)uznanie, że pewne niekorzystne dla konsumenta postanowienia „narzucane” przez przedsiębiorców we wzorcach umów stanowią tzw. klauzule abuzywne i nie wiążą konsumenta (art – k.c.), 2)Brak negatywnych skutków dowodowych dla konsumenta w sporze z przedsiębiorcą w razie niezachowania formy pisemnej ad probationem w czynności prawnej (art. 74 § 2 k.c.), 3)Korzystne regulacje dla konsumenta w tzw. Sprzedaży konsumenckiej (obowiązki informacyjne, szerokie uprawnienia z rękojmi, obowiązek niezwłocznego wydania rzeczy), 4)Uprawnienia konsumenta przy zawieraniu umów na odległość i umów poza lokalem przedsiębiorstwa (ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta).

Rzeczy Rzeczami mogą być tylko przedmioty materialne. Rzeczy powinny być na tyle wyodrębnione z przyrody, aby mogły stanowić samodzielny przedmiot obrotu cywilnoprawnego. Tylko rzeczy mogą być przedmiotem prawa własności, użytkowania wieczystego i części ograniczonych praw rzeczowych. Rzeczy dzielą się na ruchomości i nieruchomości. Jest to podział dychotomiczny co oznacza, że rzecz jest albo ruchomością, albo nieruchomością i że nie ma takiej rzeczy, która nie jest ani ruchomością ani nieruchomością. W kodeksie cywilnym sformułowana została tylko definicja nieruchomości. Wszystkie rzeczy, które nie wchodzą w zakres definicji nieruchomości są więc ruchomościami.

Nieruchomości Nieruchomości dzielą się na:  Grunty (części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności)  Budynki trwale z gruntem związane  Części ww. budynków (nieruchomości lokalowe). Budynki i lokale będą odrębnym nieruchomościami tylko i wyłącznie jeżeli przepisy szczególne nadadzą im taki status. Odrębnymi nieruchomościami budynkowymi są budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa/jednostek samorządu terytorialnego przez użytkownika wieczystego (lub nabyte przez niego wraz z użytkowaniem wieczystym), a także w pewnych sytuacjach budynki na gruncie użytkowanym przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Nieruchomości lokalowe to wydzielone trwałymi ścianami izby lub zespoły izb, których odrębna własność została ustanowiona w sposób określony w ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali.

Części składowe Część składowa to wszystko co nie może być odłączone od rzeczy bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości rzeczy lub przedmiotu odłączanego. Nie jest częścią składową taki przedmiot, który został połączony z rzeczą jedynie dla przemijającego użytku. Części składowe mogą posiadać zarówno rzeczy ruchome jak i nieruchomości, z tym że częściami składowymi nieruchomości mogą być także prawa związane z jej własnością (art. 50 k.c.). Część składowa, nie jest (z prawnego punktu widzenia) rzeczą, ponieważ nie ma prawnej odrębności. Nie może też być przedmiotem własności ani innych praw rzeczowych. Przykłady części składowych: silnik w samochodzie, drzwi w budynku.

Przynależności Przynależność to:  rzecz ruchoma,  potrzebna do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem,  pozostająca z rzeczą główną w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi,  należąca do właściciela rzeczy głównej. Rzeczą główną może być zarówno ruchomość jak i nieruchomość. Przemijające pozbawienie przynależności związku z rzeczą główną nie skutkuje utratą przez nią charakteru przynależności. Przynależność może być odrębnym przedmiotem własności lub praw rzeczowych (a także innych praw). Czynność prawna dotycząca rzeczy głównej odnosi jednak skutek także do przynależności (chyba że coś innego wynika z przepisu szczególnego lub z treści samej czynności prawnej). Przykłady przynależności: kluczyki do samochodu, myszka do komputera.

Pożytki Pożytki to korzyści jakie otrzymuje się z rzeczy lub z prawa. Pożytki dzielą się na:  Pożytki naturalne to płody i inne części składowe rzeczy o ile zostały od niej odłączone zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki (np. porzeczki zebrane z sadu).  Pożytki cywilne to dochody, które rzecz przynosi ze stosunku prawnego (np. czynsz dzierżawy gruntu).  Pożytki prawa to dochody, które przynosi prawo zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (np. odsetki od wierzytelności).

Przedmioty inne niż rzeczy: Obrót cywilnoprawny nie ogranicza się tylko do rzeczy. Przykładami innych przedmiotów występujących w obrocie są:  pieniądze (rozumiane jako nośnik wartości ekonomicznej, a nie jako konkretny znak pieniężny),  wierzytelności,  prawa własności intelektualnej (np. prawa do utworów, wynalazków, znaków towarowych),  papiery wartościowe, znaki legitymacyjne,  zwierzęta (które nie są rzeczami, ale do których stosujemy odpowiednio przepisy o rzeczach, zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt),  kopaliny, gazy, ciecze,  energia.

Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych służący prowadzeniu działalności gospodarczej. Katalog składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa jest otwarty i różni się w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa. Cechami wspólnymi są: wzajemne powiązanie tych składników oraz ich przeznaczenie (prowadzenie działalności gospodarczej). Przykładowe składniki przedsiębiorstwa to: nazwa, własność ruchomości i nieruchomości, środki pieniężne, wierzytelności, prawa własności intelektualnej, renoma, koncesje, zezwolenia, tajemnice przedsiębiorstwa, know-how. Ponieważ przedsiębiorstwo jest powiązane ze sobą obowiązuje reguła, że czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystkie jego składniki, chyba że z czynności prawnej lub z przepisów szczególnych wynika inaczej (art k.c.). Zgodnie z art k.c. zbycie przedsiębiorstwa (jak i jego wydzierżawienie lub ustalenie na nim użytkowania) wymaga co najmniej formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (chyba, że przepisy prawa wymagają „surowszej” formy).

Wybrane orzeczenia Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r. III CK 705/04 : „Nabycie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 526 k.c. (obecnie art k.c.) mogło nastąpić także w wyniku zawarcia kilku umów” – jako zostało dalej zauważone muszą być tutaj spełnione trzy warunki (i) tożsamość stron kilku umów, (ii) celem tych umów jest nabycie całego przedsiębiorstwa, (iii) w wyniku tych umów w istocie dochodzi do nabycia całego przedsiębiorstwa (przyp. PG). Postanowienie SN z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02 : „Stanowiące własność tej samej osoby i graniczące ze sobą działki gruntu objęte oddzielnymi księgami wieczystymi są odrębnymi nieruchomościami w rozumieniu art. 46 § 1 k.c. Odrębność tę tracą w razie połączenia ich w jednej księdze wieczystej”. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2002 r. I CK 5/02 : „O tym, czy określone elementy stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, rozstrzyga obiektywna ocena gospodarczego znaczenia istniejącego między nimi fizycznego i funkcjonalnego powiązania. Jeśli są one powiązane fizycznie i funkcjonalnie, tak że tworzą razem gospodarczą całość, stanowią części składowe jednej rzeczy złożonej, choćby całość ta dała się technicznie łatwo zdemontować”.