Jak wspierać rozwój mowy dziecka Prezentacja logopedyczna opracowana przez mgr Joannę Łojek

Mowa, czyli sposób porozumiewania się, to bardzo ważna forma naszej aktywności. Dzięki niej, komunikujemy się, a co za tym idzie- rozumiemy innych i inni rozumieją nas. Dlatego tak ważne jest, aby była prawidłowa. Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci w jednakowy sposób. Jest on uwarunkowany genetycznie, zależy od wpływu środowiska oraz psychofizycznego rozwoju dziecka. Są maluchy, które bardzo szybko zaczynają mówić, ale są i takie, którym przyswajanie samych głosek przychodzi zbyt wolno. W takich sytuacjach niezbędna jest pomoc logopedy. Skuteczność takiej terapii ściśle uzależniona jest od współpracy z rodzicami.

Etapy rozwoju mowy W rozwoju mowy wyróżnia się następujące okresy: okres melodii, zwany również okresem przygotowawczym ( 0-1) okres wyrazu (1-2) okres zdania (2-3) okres swoistej mowy dziecka (3-7) Dziecko 7-letnie ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia, poprawną pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i składniowym.

Najczęściej spotykane wady wymowy Seplenienie (sygmatyzm) – nieprawidłowa artykulacja głosek s,z,c,dz,sz,ż,cz,dż,ś,ź,ć,dź. Rotacyzm (reranie) – nieprawidłowa artykulacja głoski r. Bezdźwięczność – brak realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowanie ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi. Jąkanie – zaburzenie płynności mówienia (rytmu i tempa) w następstwie czynników psychicznych lub środowiskowych. Lambdacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski l. Kappacyzm i gammacyzm - nieprawidłowa wymowa głosek k i g.

Zaburzenia artykulacji mają różne przyczyny Dotyczą one budowy aparatu artykulacyjnego – wady zgryzu, braki w uzębieniu, nieprawidłowości w budowie języka, w tym skrócone wędzidełko podjęzykowe, rozszczep podniebienia, przerost migdałka podniebienno-gardłowego, nieprawidłowości w budowie narządu słuchu. Dotyczą również nieprawidłowego funkcjonowania aparatu artykulacyjnego. Przyczyną są dysfunkcje: ssania, połykania, oddychania, żucia, gryzienia. Najczęściej są to efekty błędów pielęgnacyjnych. Należy zadbać, aby dziecko nie jadło z otwartą buzią, oddychało nosem, nie obgryzało paznokci lub ołówków. Zaburzenia słuchu fonemowego. Niedosłuchy.

Zgryz otwarty O otwartym zgryzie możemy mówić, kiedy po zamknięciu szczęk widoczna jest między nimi wyraźna szczelina. Zbyt duża odległość między zębami w niektórych miejscach utrudnia właściwe żucie pokarmów. Dotyczy to zarówno zębów przednich jak i bocznych. Przy zgryzie otwartym często dochodzi do seplenienia międzyzębowego. Źródło: www.solutions.3mpoland.pl

Tyłozgryz Tyłozgryz polega na przesunięciu do tyłu dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego. Tyłozgryz może być spowodowany przez wiele czynników. Do najważniejszych zaliczamy: dziedziczność, krzywica, nieprawidłowe leczenie ortodontyczne, parafunkcje (ssanie palca, oddychanie przez usta). Źródło: www.solutions.3mpoland.pl

Przodozgryz Przodozgryz jest rzadko występującą wadą zgryzu. U osób z przodozgryzem łuk dolnych zębów wystaje daleko przed łukiem zębów górnych. Inaczej mówiąc dolna szczęka jest zdecydowanie bardziej wysunięta w stosunku do szczęki górnej. Źródło: www.solutions.3mpoland.pl

Zgryz krzyżowy Ze zgryzem krzyżowym mamy do czynienia, gdy pozycja jednego lub więcej zębów jest odwrócona. Oznacza to, że zęby w pionie krzyżują się wzajemnie. Zatem w przypadku zgryzu krzyżowego, górne siekacze znajdują się z tyłu dolnych lub dolne trzonowce są zakrzywione bardziej na zewnątrz niż górne. Źródło: www.solutions.3mpoland.pl

Niedosłuch Niedosłuch wrodzony -uszkodzony słuch od urodzenia. Niedosłuch nabyty- w wyniku infekcji, przerośniętego trzeciego migdałka, nieleczonych zapaleń uszu, zalegającej woskowiny. Co można zrobić? W przypadku niedosłuchu wrodzonego -aparatować dziecko; w Polsce coraz częściej wszczepiane są implanty. Nie dopuścić do niedosłuchu nabytego-leczyć dzieci, oczyścić uszka z woskowinki, w razie konieczności usunąć trzeci migdał, przeprowadzać kontrolne badania słuchu

Jacy specjaliści współpracują z logopedą? Zdarza się, że do postawienia prawidłowej diagnozy logopedycznej konieczne są dodatkowe badania. Zaburzenia w poprawnej wymowie mogą być bowiem wynikiem innych niedoborów lub nieprawidłowości anatomicznych czy funkcjonalnych dotyczących narządów mowy. Specjaliści zajmujący się budową i funkcjonowaniem aparatu mowy pacjenta to: laryngolog ortodonta audiolog foniatra

W czym może pomóc laryngolog? Niektóre wady wymowy mogą być wynikiem nieprawidłowości w zakresie aparatu mowy, do których właściwego zdiagnozowania niezbędny jest specjalista. Gdy dziecko mówi i oddycha przez nos, często się przeziębia, chrapie podczas snu, możemy podejrzewać przerost trzeciego migdałka. W postawieniu prawidłowej diagnozy i ewentualnym operacyjnym usunięciu go, niezbędna będzie pomoc laryngologa. Jego ocena będzie też konieczna w przypadku wystąpienia innych chorób uszu, nosa, gardła i krtani, które mogą wpłynąć na prawidłową mowę.

Na czym polega pomoc ortodonty? Lekarz ortodonta to specjalista zajmujący się profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem wad zębowych i zgryzowych. Ortodonta wychwytuje wady zgryzu i pomaga je wyeliminować. Korzyści płynące z leczenia ortodontycznego obejmują poprawę stanu zdrowia jamy ustnej, poprawę wyglądu oraz większą szansę na zachowanie zębów przez całe życie.  Wady wymowy mogą być wynikiem nieprawidłowości zgryzu. Zaburzenia prawidłowego zgryzu, które polegają na niewłaściwym wzajemnym układzie obu łuków zębowych, mogą mieć wpływ na kształtowanie się głosek. Może to doprowadzić do seplenienia. Często zły stan uzębienia mlecznego małych dzieci może w sposób radykalny zmienić jakość wymawianych głosek.

Audiolog i foniatra Foniatra- wady wymowy i problemy z głosem mogą być wynikiem nieprawidłowości w funkcjonowaniu aparatu mowy. Wizyta u foniatry jest niezbędna, gdy głos dziecka lub osoby dorosłej jest nieprawidłowy. Takim objawem może być przedłużająca się chrypka. Foniatra diagnozuje też zaburzenia głosu występujące w przebiegu różnych chorób. Audiolog- do tego specjalisty logopeda kieruje w celu zbadania czy słuch działa prawidłowo, czy nie występują w nim żadne ubytki, a jeżeli tak – to w jakim zakresie. Wady wymowy mogą być bowiem wynikiem nieprawidłowego słuchu dziecka. Podjęte działania pozwalają zastosować właściwą terapię logopedyczną.

Terapia logopedyczna jest niezbędna Kiedy podczas artykulacji głosek s,z,c,dz,sz,ż,cz,dż,t,d,n dziecko wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę. W każdym wieku jest to wada, z której się nie wyrasta. Im dłużej zwlekamy, tym bardziej wada się utrwala. Dziecko nawykowo mówi przez nos. Jeśli nasila się problem rozwojowej niepłynności mówienia (zacinanie, powtarzanie sylab). Jeśli w wieku 4 lat wymawia głoski s,z,c,dz jak ś,ź,ć,dź. Wymawia głoski dźwięczne jako bezdźwięczne. Myli głoski o podobnym brzmieniu, np. głoskę s zamienia na głoskę c.

Opóźniony rozwój mowy Należy udać się z dzieckiem do logopedy, kiedy rozwój mowy dziecka: 2- letniego jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymawia kilka słów); 3- letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5- rocznego (tworzy jedynie równoważniki zdań); 4- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2- letniego (tworzy proste zdania, słownictwo ok. 300 słów); 5- letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5- letniego (proste zdania); 6- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3- letniego (pojawiają się zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów); 7- letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5- letniego.

Etapy terapii logopedycznej 1. Etap przygotowawczy Ćwiczenia słuchowe Ćwiczenia oddechowe Ćwiczenia oddechowo-fonacyjne Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy 2. Etap właściwy: wywoływanie głosek 3. Etap utrwalania głosek.

Rozwój mowy powinien być zakończony w wieku 6 lat. Jeśli będziemy mowę „naprawiać” już później, będzie to mniej skuteczne i terapia będzie się przedłużać. Nieskorygowana wada wymowy lub zaburzenie będzie „procentowało” w klasach starszych brakiem osiągania sukcesów szkolnych, będzie przeszkodą do zawierania nowych znajomości z kolegami, będzie powodem konfliktów z rówieśnikami lub izolacji od innych. Dzieci nie będą mówiły tak, aby „cała reszta świata” mogła je zrozumieć. Ważne jest też, żeby nie były wyśmiewane, bo mówią śmiesznie i niezrozumiale, a jak będą źle mówiły, to i źle będą pisały i czytały!

To, co niezbędne w terapii logopedycznej zeszyt lub papierowa teczka codzienne ćwiczenia, przynajmniej przez 10 minut systematyczność Pamiętajmy, że dla dziecka w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym ćwiczenia logopedyczne powinny wiązać się z zabawą, a nie przymusem żmudnej pracy. SKUTECZNOŚĆ TERAPII LOGOPEDYCZNEJ ŚCIŚLE ZALEŻY OD WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI

Motywujmy do mówienia poprzez: częste rozmowy z dzieckiem, kontakt wzrokowy podczas rozmowy, prawidłową mowę (poprawne tempo, staranna wymowa), budowanie komunikatów ze znanego dziecku słownictwa, używanie prostych konstrukcji gramatycznych, dostosowywanie się do możliwości dziecka, wysłuchanie wypowiedzi dziecka zawsze do końca, w przypadku nieprawidłowej wypowiedzi dziecka podawanie poprawnej formy, aranżowanie kontaktów z rówieśnikami, dbałość o bezpieczeństwo psychiczne dziecka, pełne akceptowanie jego potrzeb i możliwość rozwojowych.

Źródła Logopedia – pytania i odpowiedzi : podręcznik akademicki. T. 1, Interdyscyplinarne podstawy logopedii, pod red. Tadeusza Gałkowskiego i Grażyny Jastrzębowskiej, Uniwersytet Opolski, Opole 2003. T. 2, Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, pod red. Tadeusza Gałkowskiego i Grażyny Jastrzębowskiej, Uniwersytet Opolski, Opole 2003. Logopedia – Styczek Irena, PWN, Warszawa 1980. 3M Unitek, www.solutions.3mpoland.pl