Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Wykład dla studentów SNP II stopnia rok akademicki 2015/2016 Dr hab. Włodzimierz Gromski prof. Uwr Konsultacje: informacja na stronie
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ogólny plan wykładu DROGA PRAWOZNAWSTWA DO EAP 1.Przedmiot tradycyjnego prawoznawstwa 2.Spory o model prawoznawstwa 3.Współczesna dogmatyka prawnicza 4.Model integracyjny a EAP
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Prawoznawstwo: 1)w znaczeniu wąskim to nic innego jak nauki prawne, 2)w znaczeniu szerokim: wszelkie „znawstwo prawa”, obejmujące obok prawoznawstwa jako nauk prawnych również praktyczne umiejętności prawnicze, związane z argumentacją i negocjowaniem rozstrzygnięć, a więc tzw. metodykę wykonywania zawodu prawniczego (Z. Ziembiński).
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Centralnym polem badawczym determinującym specyfikę całego prawoznawstwa jako nauki jest problematyka dogmatycznoprawna (dogmatyka prawa).
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA DOGMATYKA PRAWA (według G. Radbrucha): nauka prawa obowiązującego zajmująca się interpretacją tekstu, konstrukcją pojęć umożliwiających tę interpretację oraz systematyzacją tekstów prawnych.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA TRADYCYJNIE POJMOWANA DOGMATYKA PRAWA: (a) opracowanie i systematyzacja prawa oraz rekonstrukcja aparatury pojęciowej, tzn. odpowiedzi na pytania o obowiązywanie poszczególnych norm należących do systemu oraz o relacje między nimi; (b) wykładnia i stosowanie prawa, tzn. rozstrzyganie wątpliwości co do znaczenia wypowiedzi prawodawcy i orzekanie o ich konsekwencjach dla określonych stanów faktycznych.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA MODELE PRAWOZNAWSTWA ze względu na stosunek do dogmatyki prawa: tradycyjny dogmatyczny (np. „twardy” pozytywizm prawniczy) nowoczesny dogmatyczny (np. normatywizm) antydogmatyczny (np. realizm prawniczy) integracyjny (J. Wróblewski)
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Model tradycyjny opiera się na przekonaniu, że prawo powinno być wyłącznie wytworem prawodawcy jako jedynego podmiotu legitymowanego do kształtowania praw i obowiązków obywateli. Prawnikom przyznaje się rolę wyłącznie odtwórców i egzegetów woli prawodawcy, pozbawionych nawet możliwości formułowania postulatów dotyczących doskonalenia prawa. Samo prawoznawstwo zostaje ograniczone do tradycyjnie pojmowanej dogmatyki prawa.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA W nowoczesnym modelu dogmatycznym prawodawca jako autor prawa zostaje oddzielony od organów władzy politycznej, a samo prawo uznaje się za zjawisko wyłącznie normatywne, wymagające specyficznej, analitycznej metody badawczej. Metoda ta nie prowadzi na ogół do ustalenia jednoznacznych rozstrzygnięć, lecz przedstawia zbiór decyzji akceptowalnych z punktu widzenia prawa. Rozstrzygnięcia dokonuje prawnik, który przestaje być tu wyłącznie odtwórcą woli prawodawcy. Zarówno oceny, którymi prawnik się kieruje w tym wyborze, jak i ewentualne postulaty wobec prawa są wykluczane poza ramy prawoznawstwa.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Antydogmatyczny model prawoznawstwa jest związany z realizmem prawniczym i traktuje prawo wyłącznie jako zjawisko społeczne. Towarzyszy temu tzw. sceptycyzm norm, ograniczenie pojęcia prawa do samego tylko prawa operatywnego i opisywanie go w kategoriach zachowań ludzi rozstrzygających spory. Proces wykładni ujmuje się przede wszystkim opisowo, wskazując na wielość psychologicznych i społecznych czynników, które go kształtują. Ideologie wykładni podkreślają swobodę interpretacyjną prawnika i oczekują od niego orzeczeń ignorujących – jeśli trzeba – tekst prawny oraz sięgających bezpośrednio do społecznie akceptowanych standardów sprawiedliwości i słuszności.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Następstwem polemiki między modelami nowoczesnym i antydogmatycznym jest model integracyjny. Prawo traktuje się tu jako zjawisko normatywne, normatywność jednak nie jest ujmowana metafizycznie, lecz jako element świata społecznego. Akceptuje się opisowe teorie wykładni, ale towarzyszy im postulat uzasadnienia decyzji interpretacyjnych w specyficznie prawniczy sposób. Następuje więc rehabilitacja tradycyjnej problematyki dogmatycznej, wzbogaconej o pogłębioną refleksję nad prawem jako zjawiskiem społecznym.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA WSPÓŁCZESNA DOGMATYKA PRAWA obejmuje ponadto: (c) funkcjonowanie prawa jako zjawiska społecznego, tzn. ustalanie konsekwencji społecznych określonych regulacji prawnych; (d) pozasystemowe oceny państwa i prawa, dokonywane z punktu widzenia innych niż prawo systemów normatywnych i aksjologicznych I (np. systemy etyczne); (e) doskonalenie prawa i praktyki jego stosowania, czyli tzw. postulaty de lege ferenda i de sententiae ferenda; (f) zagadnienia władzy politycznej.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA INTEGRACJA WEWNĘTRZNA NAUK PRAWNYCH: postulat zapewnienia komunikacji i współpracy między poszczególnymi naukami prawnymi (np. przenoszeni konstrukcji pojęciowych wypracowanych w jednej dyscyplinie do innej, koordynacja badań obejmujących różne gałęzie prawa, opracowanie wspólnych elementów aparatury pojęciowej).
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA INTEGRACJA ZEWNĘTRZNA NAUK PRAWNYCH: postulat przezwyciężenia izolacji nauk prawnych w stosunku do innych dziedzin wiedzy, powiązany z hasłem walki z formalizmem prawniczym, głównymi kierunkami integracji miały być socjologia i psychologia, a także nauki o języku i logika.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ekonomiczna analiza prawa, dalej EAP, (ang. Economic analysis of law, częściej Law and Economics): stosowanie narzędzi ekonomicznych do badania prawa, jego tworzenia, struktury i działania, a więc wpływu prawa i instytucji prawnych na zachowania podmiotów prawnych.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Zdaniem L. Balcerowicza EAP polega na: „wykorzystaniu podstawowych twierdzeń i analitycznych narzędzi nowoczesnej mikroekonomii do badań społecznych skutków alternatywnych rozwiązań prawnych”.