Prawo dowodowe Osobowe źródła dowodu - świadek Dr Dagmara Gruszecka

Pojęcie świadka Świadkowie należą do zasadniczych źródeł informacji procesowych  Świadek jest uczestnikiem postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań ( ale też - art. 192 § 4: Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu.  świadek w znaczeniu faktycznym (w sensie materialnym) i procesowym (w sensie formalnym – każda osoba wezwana w charakterze świadka)

Pojęcie świadka  świadkiem w procesie może być świadek czynu (faktyczny lub świadek w sensie materialnym – testis ex visu)  świadek ze słuchu  inne osoby posiadające wiedzę, co do faktów ubocznych lub okoliczności mających znaczenie np. dla wymiaru kary  specjaliści przybrani do oględzin, eksperymentu czy przeszukania  osoby, które przeprowadziły wywiad środowiskowy Art. 206 k.p.k. § 2. W razie potrzeby można przesłuchiwać specjalistów w charakterze świadków. Art. 216 k.p.k. W razie potrzeby można przesłuchiwać w charakterze świadków osoby, które przeprowadziły wywiad.

Obowiązki świadka Obowiązki świadka: 1.Obowiązek stawienia się na wezwanie organu procesowego i pozostawanie do dyspozycji tego organu do czasu zgody prowadzącego postępowanie na oddalenie się z miejsca czynności 2.Obowiązek złożenia przyrzeczenia przed złożeniem zeznań przed sądem 3.Obowiązek złożenia zeznań 4. obowiązek zeznania prawdy i niezatajania prawdy – czyli obowiązek złożenia prawdziwych zeznań, z ujawnieniem wszystkich wiadomych świadkowi okoliczności w sprawie, w której został wezwany do złożenia zeznań 5.Inne obowiązki świadka niedotyczące zeznawania

Obowiązki świadka Obowiązek stawienia się świadka: Art. 177 § 1. Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. !!! ALE – Wyjątki: Odebranie zeznań przy użyciu urządzeń technicznych §1a.Przesłuchanie świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Odebranie zeznań w miejscu pobytu świadka § 2. Świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu. Pamiętać też o specyfice warunków przesłuchania świadka incognito! (art. 184 § 4 k.p.k.)

Obowiązki świadka A gdyby świadek nie chciał się wywiązać z tego obowiązku…. Art. 285 § 1. Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do złotych. § 1a. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do obrońcy lub pełnomocnika, w wypadkach szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności; w postępowaniu przygotowawczym karę pieniężną, na wniosek prokuratora, nakłada sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. § 2. W wypadkach określonych w § 1 można ponadto zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo. W stosunku do żołnierza stosuje się art. 247 § 7. Art. 287 § 2. – aresztowanie na czas nieprzekraczający 30 dni, niezależnie od kary pieniężnej

Obowiązki świadka PRZYRZECZENIE – ART. 187, 188, 189 K.P.K. Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań. Przyrzeczenie od świadka może odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony! Można odstąpić od odebrania przyrzeczenia od świadka, jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się temu. (art..187 k.p.k.) W czasie składania przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją – uroczysty charakter przyrzeczenia! Osoby nieme i głuche składają przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadkowi, który w danej sprawie składał już przyrzeczenie, sąd przypomina je przy przesłuchaniu, chyba że uzna za potrzebne ponowne odebranie przyrzeczenia. (ART. 188)

Obowiązki świadka Obowiązek złożenia zeznań prawdziwych Art § 1. Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. § 2. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został uprzedzony o tej odpowiedzialności. Przestępstwo fałszywych zeznań zostało uregulowane w art. 233 k.k. Art. 233 § 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. § 3. Nie podlega karze, kto, nie wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

Uprawnienia świadka UPRAWNIENIA PROCESOWE ŚWIADKA O CHARAKTERZE OCHRONNYM: Prawo świadka do poszanowania jego godności i powagi osobistej i prawo do przesłuchania z wyłączeniem jawności a)Przewodniczący składu orzekającego czuwa nad prawidłowym przebiegiem przesłuchania b) Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów, radców prawnych i prokuratorów c)Możliwość przesłuchania z wyłączeniem jawności w warunkach art. 183 § 2 Prawnokarna ochrona świadka przed przestępnymi działaniami zmierzającymi do wywarcia wpływu na złożenie przez niego zeznań lub ich treść (art. 245 k.k., środki zapobiegawcze)

Ochrona świadka Prawo świadka do nieujawniania adresu Prawo świadka do nieujawniania swoich danych i wizerunku – przyznania statusu świadka anonimowego i ochrony przed dekonspiracją Szczególne prawa świadka, który nie ukończył 15 roku życia ( ochrona przed skutkami wielokrotnych przesłuchań, zapewnienie ochrony psychologicznej w trakcie przesłuchania ) Prawo do odmowy złożenia zeznań Prawo do odmowy odpowiedzi na pytania Możliwość wnioskowania o zwolnienie od złożenia zeznań Prawo do zwrotu poniesionych wydatków

Ochrona świadka  Europejski Nakaz Ochrony W art. 611w i nast. wprowadzono tzw. Europejski Nakaz Ochrony (zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/99/UE). Dzięki niemu możliwe stanie się przekazanie środka ochrony do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przepisy te gwarantują osobom chronionym w chwili przeniesienia się do innego państwa członkowskiego możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie tzw. europejskiego nakazu ochrony, a w konsekwencji objęcie ich w nowym miejscu zamieszkania odpowiednimi środkami ochrony, identycznymi z tymi, którymi były objęte w poprzednim państwie.

Ochrona świadka Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. z 2015 r. poz. 21) Art. 3 Do środków ochrony i pomocy należą: 1) ochrona na czas czynności procesowej; 2) ochrona osobista; 3) pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu. oraz związana z nią pomoc finansowa na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, potrzeb mieszkaniowych lub na uzyskanie świadczeń opieki zdrowotnej. Środków ochrony i pomocy udziela komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji, w którego okręgu mają miejsce pobytu pokrzywdzony, świadek lub osoby im najbliższe, wobec których ma być stosowany środek ochrony lub pomocy, zwane dalej „osobami chronionymi”.

Ochrona świadka Art. 390 [Czasowe usunięcie z sali oskarżonego] § 1. Oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. § 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy należy się obawiać, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na wyjaśnienia współoskarżonego albo na zeznania świadka lub biegłego, przewodniczący może zarządzić, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową. Przepis art. 375 § 2 stosuje się odpowiednio. § 3. W wypadkach przewidzianych w § 2 przewodniczący może również przeprowadzić przesłuchanie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. W miejscu składania wyjaśnień lub zeznań w czynności bierze udział referendarz sądowy, asystent sędziego lub urzędnik sądowy.

Świadek małoletni Świadek małoletni: (do ukończenia 15 r.ż. i po ukończeniu 15 r.ż.) 1. Pokrzywdzony przestępstwem z rozdziału XXIII, XXV i XXVI k.k. - przeciwko wolności, wolności seksualnej, lub przeciwko rodzinie i opiece. art.185a k.p.k 2. Świadek nie będący pokrzywdzonym w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXV i XXVI k.k

Świadek małoletni Art. 185a [Przesłuchanie nieletniego w charakterze świadka] DO UKOŃCZENIA W CHWILI PRZESŁUCHANIA 15 LAT § 1. W sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub określone w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka  tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. PO UKOŃCZENIU W CHWILI PRZESŁUCHANIA 15 LAT § 4. W sprawach o przestępstwa wymienione w § 1 małoletniego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania ukończył 15 lat, przesłuchuje się w warunkach określonych w § 1-3, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny

Świadek małoletni Art. 185a WARUNKI PRZESŁUCHANIA § 2. Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 lub osoba pełnoletnia wskazana przez pokrzywdzonego, o którym mowa w § 1, ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeżeli oskarżony zawiadomiony o tej czynności nie posiada obrońcy z wyboru, sąd wyznacza mu obrońcę z urzędu.

Świadek anonimowy Anonimizacja świadka - świadek incognito Art § 1. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla  życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach  świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. W postanowieniu pomija się okoliczności, o których mowa w zdaniu pierwszym.

Świadek anonimowy W razie wydania postanowienia o anonimizacji okoliczności, o których mowa w tym przepisie, pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie.  Protokół przesłuchania świadka może być udostępniony oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w § 1. § 3. Świadka przesłuchuje prokurator, a także sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu - w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w § 1. W przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego wyznaczonego mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca. Przepis art. 396 § 3 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

Świadek koronny USTAWA O ŚWIADKU KORONNYM z dnia 25 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 114, poz. 738) tj. z dnia 12 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 36, poz. 232) Świadkiem koronnym jest podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka, na zasadach i w trybie określonych niniejszą ustawą. [Warunki dopuszczalności dowodu z zeznań świadka koronnego: 1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach: a) przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im, b) ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1; 2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1.

Świadek koronny Nie może uzyskać statusu świadka koronnego sprawca, który: 1) usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni; 2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art. 1, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego; 3) kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Świadek koronny Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje tylko sąd okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego Wydaje je na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego. Jeżeli świadek koronny wywiąże się ze swoich obowiązków, tzn. złoży zeznania i będzie je konsekwentnie podtrzymywał, postępowanie dotyczące popełnionych przez niego przestępstw zostanie umorzone

Literatura 1)T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, wydanie 8, Lexis Nexis, Warszawa ) R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, wydanie 3, Warszawa ) A. Gaberle, Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, 2. wydanie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa ) K.J. Pawelec, Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, Lexis Nexis, Warszawa ) V. Kwiatkowska-Darul, Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym, TNOiK, Toruń ) P. Hofmański, Świadek anonimowy w procesie karnym, Zakamycze, Kraków ) E. Gruza, Ocena wiarygodności zeznań świadków w procesie karnym. Problematyka kryminalistyczna, Zakamycze, Kraków ) M. Gabriel-Węglowski, Ustawa o świadku koronnym. Komentarz. Zarys Instytucji w Europie, Wolters Kluwer Polska, Warszawa ) P. Wiliński, P. Wiliński, Świadek incognito w polskim procesie karnym, Zakamycze, Kraków ) J. Skorupka (red.), Postepowanie karne. Część szczególna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.