Literatura włoska

Początki literatury Za okres narodzin włoskiej literatury uważa się XIII wiek, a za jej pierwszego twórcę św. Franciszka z Asyżu i jego utwór „Pieśń stworzeń”. Kontynuatorzy określani byli jako propagatorzy literatury franciszkańskiej. Należał do nich miedzy innymi wybitny poeta tego okresu Lauda Jacopone da Todi. Cały wiek XIII to głównie twórczość poetycka w tzw. szkole sycylijskiej, skupionej wokół dworu Fryderyka II. Tworzyli m in. Giacomo da Lentini i Rinaldo d’Aquino, twórca sonetów komicznych Rustico di Filippo oraz poeci hołdujący stylowi dolce stil novo. Rozwijała się też proza religijna i świecka, której przedstawicielami byli podróżnik Marco Polo, opisujący swoje podróże, liczni noweliści oraz kronikarze florenccy. Wiele utworów powstało anonimowo. Wielką postacią tego okresu był Dante Alighieri, autor wielu traktatów, między innymi „O monarchii” oraz słynnej „La divina commedia”, czyli Boskiej komedii. XIV wiek reprezentuje Francesco Petrarca, znany autor traktatów historycznych, liryków oraz słynnych listów do Laury. Jest on uważany za twórcę humanizmu. Kolejnym wielkim twórca średniowiecza jest z pewnością Giovanni Boccaccio, piszący nie tylko wierszem bohaterskie poematy, ale również tworząc takie arcydzieła literatury, jak „Dekameron”. Boccaccio znany był z satyry oraz pochwały humanizmu. Doczekał się też naśladowców w postaci nowelistów.

Dante Alighieri Giovanni Boccaccio

Rycina z "Boskiej komedii". Utwór Dantego uznawany jest za jedno z największych dzieł włoskiego średniowiecza.

Humanizm i Odrodzenie W XV wieku nastąpił regres włoskiej literatury z uwagi na zachwyt humanistów skierowany na starożytne wartości i łacinę. Pojawił się eklektyzm, a humanistyczne ośrodki związane było z kościołem. Centrum stały się Rzym, Neapol i Ferrara, a włoskie utwory powstawały głownie w kontekście religijnym. Rozwinęła się też nowelistyka w Toskanii oraz piśmiennictwo na dworze Medyceuszy. Najbardziej znane postacie tego okresu, to Girolamo Savonarola – dominikański kaznodzieja, Matteo Maria Boiardo, autor słynnego poematu „Rolland zakochany”, Iacopo Sannazaro, autor romansu pasterskiego „Arkadia”, Ludovico Ariosto, dworzanin, autor satyr, komedii oraz arcydzieła poetyckiego „Orland szalony”. Kolejnym wielkim tamtych czasów był Niccolo Machiavelli, sekretarz z Florencji, twórca dzieła „Książę” oraz komedii „Mandragora”. Dzięki dwóm ostatnim autorom zrodził się też włoski teatr renesansowy, bogaty w satyryczne komedie z życia dworzan i przeciętnych ludzi. W renesansie pojawiły się też takie nazwiska, jak Benvenuto Cellini, autor „Żywota”, Giordano Bruno, filozof piszący w dwóch językach, twórca dialogów metafizycznych, obrońca teorii Kopernika, spalony za poglądy na stosie w Rzymie. Pod koniec XVI wieku zaistniał inny wielki twórca, Torquanto Tasso. Ten wybitny poeta zasłynął między innymi z epokowego dzieła „Jerozolima wyzwolona”. Poemat przetłumaczono wielokrotnie na język polski.

Niccolò Machiavelli Torquato Tasso

Barok i Oświecenie Okres baroku we włoskiej literaturze zapisał się pod znakiem teatru i poezji. W tym czasie tworzyli między innymi słynni maryniści, czyli naśladowcy Neapolitańczyka Gian Battisty Marino, mistrza barokowej poezji., autora „Adonisa”. Maryniści skupiali się wokół dworu Medyceuszy, a do najbardziej znanych można zaliczyć Gabriello Chiabrerę i Alessandro Tassoniego. W teatrze pojawiły się utwory wierszowane z muzyką, a także melodramat i dramat pasterski. W Padwie rozwija się komedia dell’arte, będąca teatrem zawodowego aktora, oparta na ramowym scenariuszu i umiejętności interpretacji. Barokową prozę reprezentuje przede wszystkim wzorowana na Dekameronie „Baśń nad Baśniami” autorstwa Giambattisty Basile. Literaturę sakralną reprezentuje Paolo Segneri, autor „Kazań wielkopostnych”. Oświecenie w literaturze włoskiej zapoczątkowało założenie w Rzymie grupy Arkadia. Jej członkowie dbali przede wszystkim o piękno formy, konkrety i jasność pisania, zrozumiałe słownictwo, czyli pisanie dla ludzi. Popularna stała się canzonetta, czyli piosenka. Niestety ta prostota sprawiła, że poeci też byli przeciętni. Nie ma tu wielu znanych nazwisk. Do ważniejszych postaci zalicza się: Pietro Metastasio, autora tekstów teatralnych, Cesare Beccaria i jego „O zbrodniach i karach”, Giuseppe Baretti, Giacomo Casanovę i pamiętniki, a także pierwszych dziennikarzy: Gaspare Gozzi’ego czy Giuseppe Paroni’ego. Znanym autorem teatralnych komedii był też Carlo Goldoni.

Pietro Metastasio Cesare Beccaria

Literatura włoska XIX i XX wieku XIX wiek we Włoszech to przede wszystkim walki o zjednoczenie i niepodległość. Ta tematyka znalazła odzwierciedlenie w utworach U. Foscolo, G. Leopardiego, A. Manzoniego czy G. Carducciego. Propagowany był nurt określany mianem weryzmu, istniejącego w twórczości artystycznej ostatniego ćwierćwiecza XIX w., będącego odmianą naturalizmu. Jego mistrzem był G. Verga. Na przełomie wieków pojawiła się wyjątkowa poezja liryczna G. Pascolego i G. D’Annunzia, następnie na arenę wkroczył hermetyzm, którego przedstawicielami byli G. Ungaretti, E. Montale, S. Quasimodo. Pojawiły się też różne grupy artystyczne, w tym „La Ronda”, „La Voce” i „Solaria”. Dla nas bardzo znany Carlo Collodi właśc. Carlo Lorenzini autor powieści i komedii, najbardziej znany jest jako twórca postaci Pinokia. Po II wojnie rozwinął się neorealizm w osobach takich twórców, jak F. Jovine, C. Levi, P.P. Pasolini, E. Vittorini. Do współczesnych i znaczących pisarzy zalicza się między innymi Umberto Eco, E. Sanguineti, E. Morante, A. Moravia, C. Cassola, C. Pavese i wielu innych.

Carlo Collodi twórca Pinokia

Umberto Eco Elsa Morante

Przygotował Maciej Hryciuk klasa IVb