Wstęp do prawoznawstwa

Prezentacja na temat: "Wstęp do prawoznawstwa"— Zapis prezentacji:

1 Wstęp do prawoznawstwa
Cz. 2

2 Zasady Prawa zasady prawa- normy prawne o szczególnym znaczeniu w systemie prawa, określane jako normy zasadnicze. Wśród zasad możemy wyróżnić: zasady uniwersalne – zasady całości systemu prawa. Status tych zasad mają przede wszystkim zasady konstytucyjne (dem pań pr, zasada podziału władzy równość wobec prawa. Zasady uniwersalne mogą być sformułowane w innym akcie prawnym, np. art 3 kc. Artykuł wyraża wspólną dla wszystkich gałęzi prawa zasadę lex retro non agit. zasady części systemu prawa – odnoszące się do jednej lub kilku gałęzi prawa. np. zasada domniemania niewinności oskarżonego Niektóre zasady prawne są wyraźnie określone w tekście prawnym w postaci przepisów prawnych => zasady prawa w znaczeniu dyrektywalnym. Inne wyprowadza się z tekstu prawnego za pomocą zabiegów argumentacyjnych => zasady prawa w znaczeniu opisowym. W tym drugim wypadku decyduje o uznaniu za taką bezsporne stanowisko nauki prawa i praktyki prawniczej oraz brak przepisu wykluczającego uznanie zasady za obowiązującą. Przykładem może być zasada dobra dziecka w KRIO

3 Można wskazać na następujące kryteria uznania normy za zasadniczą:
miejsce normy w hierarchii aktów prawnych. Normy zasadnicze występują w aktach prawnych o wysokiej mocy prawnej ocena normy jako zasadniczej przez praktykę i doktrynę prawniczą, która uznaje, że dama norma wyraża wartości szczególnie cenione w danej kulturze prawnej (wolność, równość, sprawiedliwość, bezpieczeństwo prawne, humanitaryzm prawa) funkcja normy w procesach tworzenia, wykładni i stosowania prawa. Zasady powinny determinować przebieg tych procesów a prawodawca nie powinien stanowić norm sprzecznych. Wykładnia systemowa => dążenie do tego, aby proces ustalania znaczenia tekstów prawnych prowadził do rekonstrukcji norm zgodnych z zasadami systemu prawa. stosunek normy zasadniczej do innych norm systemu prawa. Normy zwykłe muszą być treściowo zgodne z normami zasadniczymi => normy zwykłe niejako „wynikają” z norm zasadniczych. Ale nie chodzi tutaj o relację wynikania logicznego, lecz o zależność polegającą na treściowej determinacji norm zwykłych przez normy zasadnicze. Zależność ta jest uznawana za podstawowy przejaw więzi treściowej (materialnej) w systemie prawa rola normy zasadniczej w konstrukcji instytucji prawnych. Normy zasadnicze determinują treść norm tworzących daną instytucję prawną, czy też inaczej mówiąc, określają wzór/model ukształtowania instytucji prawnej. Np zasada równości praw i obowiązków małżonków art 23 krio determinuje kształt instytucji prawnej małżeństwa.

4 Można wskazać na następujące różnice między zasadami prawa a zwykłymi normami:
zwykłe normy mają wyraźnie określony zakres zastosowania, w przypadku zasad prawnych ich zakres zastosowania nie jest wyraźnie sformułowany jeżeli zakres zastosowania zwykłej normy został spełniony, to normę należy zastosować, jeżeli nie, to normy zastosować nie wolno. W przypadku zasady, w związki z nieokreślonością jej zakresu zastosowania, organ stosujący prawo ma swobodę, czy zastosować zasadę, czy nie. Dotyczy to w szczególności zasad, które nie są określone wyraźnie w tekstach prawnych w postaci przepisów prawnych (tzw. zasady prawa w znaczeniu opisowym). Warto zaznaczyć, że zasady prawa są nie tylko stosowane bezpośrednio, jako podstawa normatywna rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie, lecz pośrednio, tj poprzez odpowiednie tworzenie, interpretacje i stosowanie norm niebędących zasadami prawa w razie kolizji zwykłych norm jedna z nich musi być uznana za nieobowiązującą. Natomiast w wypadku konfliktu zasad organ stosujący prawo ma możliwość wyboru zasady, która w jego przekonaniu legitymuje się mocniejszym uzasadnieniem aksjologicznym, tzn wyraża wartość, którą należy preferować przed wartością wyrażaną przez inną zasadę. Stwierdzenie takiej hierarchii wartości wymaga oceny podmiotu powołującego się na zasadę prawa.

5 Modalność prawna Obowiązek prawny – modalność prawna charakteryzująca relacje między zachowaniami pewnych podmiotów a normą prawną regulującą te zachowania. Zachowanie jest kwalifikowane jako obowiązkowe, jeśli jest ono przez normę nakazane albo zakazane. Zachowanie, które nie mieści się w zakresie działań objętych obowiązkiem (nie jest nakazane ani zakazane), nazwiemy indyferentnym prawnie zachowaniem. Treść obowiązków wyrażana jest w zakresie normowania normy postępowania. Z kolei warunki, od zaistnienia których normodawca uzależnia powstanie obowiązków, określane są w zakresie zastosowania normy. Norma może określać obowiązek jako nakaz albo zakaz dokonywania zachowań określonego rodzaju (np nakaz zwrotu długu), a może też ujmować obowiązek jako powinność osiągania pewnego stanu rzeczy (np. utrzymywanie określonego urządzenia w stanie sprawności technicznej). W tym drugim przypadku z nakazu osiągania określonego stanu rzeczy możliwe jest wyprowadzenie tzw. obowiązków instrumentalnych, tj. nakazu podejmowania działań, które przyczynowo są niezbędne do osiągnięcia takiego stanu rzeczy oraz zakazu podejmowania działań, które zrealizowanie tego stanu rzeczy mogą utrudnić lub uniemożliwić (instrumentalne wynikanie norm). Obowiązek może mieć charakter potencjalny lub aktualny. Z obowiązkiem potencjalnym mamy do czynienia tak długo, aż nie zostaną spełnione okoliczności wskazane w zakresie zastosowania określonej normy; obowiązek stanie się powinnością zaktualizowaną w przypadku, gdy warunek taki w rzeczywistości zostanie spełniony.

6 MODALNOŚĆ PRAWNA – kwalifikacja prawna pewnych zachowań jakichś podmiotów ze względu na określoną normę lub spójny wewnętrznie zespół norm prawnych PODSTAWOWA kwalifikacja prawna określonych zachowań jakiegoś podmiotu, nie zawierająca relatywizacji odnoszących dane zachowanie do jakiejś innej osoby niż adresat normy, ze względu na którą dokonujemy kwalifikacji (kwalifikacja zachowania jako nakazanego, zakazanego, indyferentnego, dozwolonego, fakultatywnego czy będącego przedmiotem czyjegoś obowiązku) POCHODNA kwalifikacja jakichś zachowań jako zachowań odnoszących się do jakiejś osoby innej niż adresat normy, ze względu na którą dokonujemy klasyfikacji (klasyfikacja jakichś zachowań będących przedmiotem uprawnienia, kompetencji czy wolności prawnie chronionej) PODSTAWOWA SYTUACJA PRAWNA - scharakteryzowana jest zawsze przez podstawowe modalności prawne (zachowanie podmiotu da się scharakteryzować jako zakazane, nakazane itp.) POCHODNA SYTUACJA PRAWNA - sytuacje, które powstają dla danego podmiotu ze względu na normy kompetencyjne czy normy nakazujące wykonać świadczenie na rzecz owego podmiotu – sytuacje scharakteryzowane przez pochodne modalności prawne.

7 OBOWIĄZEK – zachowanie jakiegoś podmiotu nakazane lub zakazane przez rozważaną normę. Wyznaczenie obowiązku oznacza dla adresata normy ograniczoną możliwość wyboru zachowania. NAKAZ – jeżeli obowiązująca norma prawna nakazuje określonej osobie dokonać pewnego czynu. ZAKAZ – taki czyn, którego nie można zrealizować wespół ze zrealizowaniem czynu rozważanego DOZWOLENIE – czyn, który nie jest ze względu na daną normę czynem zakazanym FAKULTATYWNY – czyn, który nie jest czynem nakazanym przez daną normę INDYFERENTNY – czyn zarazem dozwolony i fakultatywny ze względu na daną normę (wolność dwustronna – wolność zrealizowania go i wolność powstrzymania się [brak lub uchylenie prawodawczej ingerencji] od jego realizacji)

8 OBOWIĄZYWANIE NORMY Obowiązywanie normy - rodzaj uzasadnienia/legitymizacji formułowanej na gruncie głównie doktryny prawniczej, mającej przekonać/umocnić przekonanie na rzecz przestrzegania normy prawnej przez jej adresatów, a także na rzecz stosowania normy przez organy państwowe i inne podmioty prawne.

9 aksjologiczne obowiązywanie normy
Uzasadnienie powinności przestrzegania/stosowania normy odwołujące się do wartości aksjologicznych. Zwrot „norma N1 obowiązuje” w sensie aksjologicznym należy rozumieć jako zwrot równoważny twierdzeniu „norma N1 jest zgodna treściowo z normami typu N” – jeżeli przez zbiór N rozumiemy- przyjęty i akceptowany w danym społeczeństwie porządek norm moralnych. Norma prawna, której można będzie przypisać wartość akceptowanego dobra/sprawiedliwości/słuszności zostanie uznana za normę obowiązująca. Odwrotnie – nie obowiązującą. Norma prawna może również być neutralna aksjologicznie – ze względu na swój przedmiot niezaangażowana w żadne wartości- terminy, kompetencje formy czynności prawnych. Normami zaangażowanymi aksjologicznie jest głównie prawo materialne i głownie prawo karne. Żądanie aby prawo stanowione posiadało uzasadnienie aksjologiczne, wskazuje na konieczny, choć nie zawsze wystarczający związek prawa z moralnością. W tych kulturach prawnych, w których formułuje się roszczenie ustalania mocy obowiązującej norm prawnych na podstawie kryterium aksjologicznego, pojęciowe oddzielenie prawa i moralności jest albo całkowicie kwestionowane (prawo natury w wersji maxi) albo też wskazuje się na posiłkową rolę moralności w identyfikacji prawa, tj. uznawania normy za obowiązującą (materialne wersje prawa natury w wersji mini bądź proceduralne wersje prawa natury).

10 faktyczne (behawioralne) obowiązywanie normy
Rodzaj uzasadnienia mocy obowiązującej norm postępowania odwołujący się do praktyki społecznej w określonej dziedzinie. Uzasadnienie to charakterystyczne jest dla różnych ujęć realizmu prawa. Zwrot „norma N obowiązuje” rozumiany jest tutaj jako znaczeniowy odpowiednik zwrotu „istnieje/wykształciła się praktyka stosowania lub/i przestrzegania normy N”. Szczególnie silny akcent jest tutaj kładziony na praktykę sądowo administracyjną/orzecznictwo jako argument na rzecz obowiązywania prawa. W wersji radykalnej bowiem przyjmuje się, iż modelowym źródłem prawa jest praktyka sądowa – prawo sędziowskie rekonstruowana następstwie w kontekście poszczególnych sporów prawnych w porządek precedensów układających się w określone linie orzecznicze. W ten sposób ujmuje się powstawanie prawa w kulturze common law. Prawu stanowionemu (ustawom, statutom) przypisuje się tu rolę indukcyjnych uogólnień mających postać generalizacji wobec poszczególnych faktów prawnych ujawnianych na poziomie praktyki sądowo-administracyjnej.

11 tetyczne obowiązywanie normy
Rodzaj uzasadnienia mocy obowiązującej norm postepowania odwołujący się do faktycznych lub przypisywanych normodawcy atrybutów. Główną rolę odgrywa tutaj rzeczywista, lub choćby tylko hipotetyczna władza podmiotu ustanawiającego normę pozwalająca – poprzez interwencję albo jedynie potencjalne działanie – wymuszać przestrzeganie norm przez ich adresatów. Tetyczne obowiązywanie najczęściej jest przeciwstawiane aksjologicznemu. Powody tego są 2: silna opozycja w kontynentalnej kulturze prawnej między prawem stanowionym a moralnością aksjologiczne aksjologiczne uzasadnienie wiążę się z oceną treści norm postępowania, tetyczne – abstrahuje od treści norm i skupia się na osobie normodawcy. Obowiązywanie tetyczne uznawane jest za typowe dla pozytywizmu prawniczego, szczególnie pierwotnej, austinowskiej wersji. Podstawą fundującą ten typ obowiązywania prawa jest założenie, że prawem jest każdy legalny akt pochodzący od organu posiadającego kompetencje prawodawcze. Możliwe są 2 niekonfliktowe uzasadnienia tetycznego. Władza może czerpać swoją moc z przymusu lub autorytetu. Uzasadnienie tetyczne norm prawnych szczególnie jest widoczne tam, gdzie normy prawne ujawniają swój jednostronny i represywny charakter np. prawo podatkowe.

12 systemowe obowiązywanie normy
Rodzaj uzasadniania mocy obowiązującej norm postępowania, odwołujący się do założenia o systemowym charakterze prawa Uzasadnienie to typowe jest dla różnych kierunków pozytywizmu prawniczego, szczególnie dla późnego etapu rozwoju tej formacji myślowej. Kelsen/Hart. s.o.n. ściśle powiązane z koncepcją prawodawcy racjonalnego, gdyż sposób rozumienia systemu prawa jest idealizacyjny. Zwrot „norma N1 obowiązuje” należy rozumieć jako odpowiednik „norma N1 jest częścią systemu norm typu N” Poprzez stosowanie systemowego kryterium ustalania mocy obowiązującej norm kontroluje się zarówno poprawność formalną aktu prawotwórczego ustanawiającego normę N1, tj. sam sposób wprowadzania normy do systemu prawa (zgodność z kompetencjami i procedurami prawotwórczymi), oraz poprawność jej uchylenia odpowiednimi aktami derogacji, jak i jej treściową zgodność z innymi normami merytorycznymi uznanymi już za części systemu prawa (zgodność N1 z normami konstytucyjnymi, innymi treściowo zbieżnymi normami ustawowymi). Posługując się kryterium systemowym, należy pamiętać o tym, że częścią systemu prawa są nie tylko normy bezpośrednio wysłowione, ale także normy uznane za obowiązujące w konsekwencji zastosowania logicznego, instrumentalnego i aksjologicznego wynikania norm. Uwzględniając wszystkie te elementy, należałoby stwierdzić, iż zwrot „norma N1 obowiązuje” w sensie systemowym znaczy tyle co „norma n1 jest: normą należycie wprowadzoną do systemu prawa jest niesprzeczna z innymi nie została uchylona wprost lub nie utraciła mocy w sposób dorozumiany

13 Pojęcie i rodzaje ideologii wykładni prawa
ideologia wykładni prawa – według Zbigniewa Pulki - zespół poglądów: dotyczących podstawowych wartości, jakie powinien uwzględnić interpretator, dokonując wykładni tekstów prawnych pozwalających na udzielenie odpowiedzi na pytanie jakie znaczenie przepisów prawnych jest znaczeniem „właściwym”, jeżeli uznać określone wartości za podstawowe w procesie wykładni stanowiących uzasadnienie dla dyrektyw, w szczególności dyrektywy preferencji za pomocą których należy określić „właściwe” znaczenie tekstu prawnego Podstawą do rekonstrukcji ideologii wykładni są wypowiedzi formułowane przez przedstawicieli praktyki i doktryny prawniczej, w szczególności praktyki stosowania prawa. W zależności od uznania wartości „statycznych” lub „dynamicznych” za podstawowe w procesie interpretacji tekstu prawnego przyjmuje się statyczną lub dynamiczną ideologię wykładni prawa. Wybór ideologii jest wyborem wartości, które powinny być respektowane w procesie wykładni prawa.

14 Statyczna ideologia wykładni prawa
Statyczna ideologia wykładni prawa – dominuje w okresach stabilności ustrojowej i jest charakterystyczna dla nurtu pozytywizmu prawniczego. Ideologia ta zakłada, że znaczenie tekstu prawnego powinno być stałe oraz zgodne z autentycznymi intencjami historycznego prawodawcy. Ideologia statyczna wyklucza zmienność znaczenia przepisów prawnych w zależności od zmieniającego się kontekstu społeczno-politycznego i ekonomicznego, w którym prawo funkcjonuje Zgodnie ze statyczną ideologią, dopóki dany przepis nie zostanie formalnie derogowany, dopóty obowiązuje w znaczeniu nadanym przez historycznego prawodawcę, który ten przepis ustanowił. Wartości na gruncie tej ideologii: stałość prawa pewność prawa => przewidywalność konsekwencji prawnych określonych zachowań bezpieczeństwo prawne => pewność prawa z punktu widzenia praw jednostki równość wobec prawa praworządność legalność nieretroaktywność Ideologia statyczna postuluje stosowanie dyrektyw wykładni językowej i systemowej a ograniczenie funkcjonalnej. W przypadku konfliktu interpretacyjnego, polegającego na tym, że zastosowanie dyrektyw interpretacyjnych pierwszego stopnia różnego typu (j s f) prowadzi do rozbieżnych ustaleń interpretacyjnych, to należy preferować j i s przed f a jak j nie daje jednoznacznych to preferujemy s. Ideologia statyczna wykładni jest określana również jako koncepcja wykładni subiektywnej lub intencjonalnej, ponieważ postuluje, aby interpretator w procesie ustalania znaczenia tekstu prawnego orientował się na wole i intencje historycznego prawodawcy, rekonstruując je w drodze badań archiwalnych i historycznoprawnych.

15 Dynamiczna ideologia wykładni prawa
dynamiczna ideologia wykładni prawa – towarzyszy procesom przemian ustrojowych i jest charakterystyczna dla tych nurtów w prawoznawstwie, które odrzucają założenia pozytywizmu (np dynamiczne koncepcje prawa natury, nurt hermeneutyczny). Dla i.d. podstawowe znaczenie ma założenie, że znaczenie tekstu prawnego powinno zmieniać się w zależności od zmian kontekstu, w którym prawo funkcjonuje. Kontekst ten tworza podstawowe zasady ustroju społ polit i ekon państwa oraz pozaprawne reguły i oceny społeczne, które są aktualnie miarodajne, tzn. takie które możemy przypisać aktualnemu prawodawcy. Wartości: „adekwatność prawa i życia” efektywność/skuteczność prawa elastyczność => zdolność do regulowania zmieniającej się rzeczywistości społecznej. W ramach ideologii d. skuteczność prawa jest pojmowana nie tyle jako skuteczność behawioralna (zgodność adresata normy z określonym w normie wzorem postępowania). ile jego skuteczność finistyczna polegająca na zaistnieniu stanów rzeczy zamierzonych przez prawodawcę i uznawanych za cel regulacji prawnej Zgodnie z i.d. interpretator w procesie wykładni prawa powinien kierować się „interesem społecznym”, społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa i ocenami społecznymi. Wszystkie te pojęcia to kategorie zmienne, których treść ulega zmianom w następstwie przeobrażeń społecznych. I.d. postuluje ustalanie znaczenia tekstu prawnego w sposób zgodny z wolą aktualnego prawodawcy rozumianą jako cele preferowane przez podmioty obecnie tworzące prawo. Biorąc pod uwagę te przesłanki, interpretator powinien poszukiwać takiego znaczenia tekstu prawnego, które jest najbardziej adekwatne do aktualnie istniejących stosunków społecznych będących przedmiotem regulacji prawnej. Z uwagi na adaptacyjny charakter wykładni, w przypadku kolizji interpretacyjnej należy preferować wynik wykładni funkcjonalnej. PROSZĘ DOCZYTAĆ: ideologia związanej swobodnej decyzji stosowania prawa oraz argumentacyjny model stosowania prawa sylogistyczny model stosowania prawa.

16 Zasada clara non sunt interpretanda
Według Zbigniewa Pulki (łac. – co jest jasne, nie wymaga interpretacji) – zasada interpretacji, która może być rozumiana zarówno jako zalecenie wskazujące na zbyteczność wykładni w sytuacji, gdy znaczenie przepisu można określić w drodze jego bezpośredniego rozumienia (sytuacja izomorfii, por. wykładnia klaryfikacyjna) jak też jako zakaz dalszej interpretacji wówczas, gdy wykładnia językowa prowadzi do jednoznacznych wyników. Tak rozumiana zasada c.n.s.i. oznacza zakaz przyjmowania takiego znaczenia tekstu prawnego, określonego w następstwie wykładni systemowej lub funkcjonalnej, które nie jest zgodne z niebudzącym wątpliwości wynikiem wykładni językowej. Innymi słowy, zasada ta jest równoznaczna z zakazem prowadzenia wykładni rozszerzającej lub zwężającej, tzn wykładni systemowej lub funkcjonalnej polegającej na zwężeniu lub rozszerzeniu niebudzącego wątpliwości znaczenia określonego w wyniku bezpośredniego rozumienia tekstu lub w wyniku wykładni językowej.

17 Klaryfikacyjna koncepcja wykładni
Klaryfikacyjna koncepcja wykładni – według Zbigniewa Pulki - koncepcja, w której zakłada się, że wykładnia to ustalenie językowego znaczenia/sensu przepisu prawnego w sytuacji, gdy przepis ten budzi wątpliwości semantyczne, tzn. gdy treść jak i zakres nazw użytych w tekście prawnym są wątpliwe. Koncepcja to opiera się na rozróżnieniu sytuacji: bezpośredniego rozumienia tekstu prawnego (sytuacja izomorfii) pośredniego rozumienia tekstu prawnego przez jego interpretację (sytuacja wykładni)

18 Derywacyjna koncepcja wykładni
Derywacyjna koncepcja wykładni – według Zbigniewa Pulki - występuje w dwóch wersjach: ogólnej szczególnej Wersja ogólna traktuje rozumienie przepisu prawnego, tzn. przypisanie znaczenia wyrażeniom użytym w tekście prawnym, jako wykładnię prawa. Wersja ta odrzuca koncepcję bezpośredniego rozumienia terminów języka prawnego i pojęcie wykładni odnosi do wszystkich przypadków ustalania znaczenia tekstów prawnych. Stanowisko to zakłada, że bezpośrednie rozumienie – które polega na w znacznej mierze intuicyjnym stosowaniu reguł sensu języka, w którym sformułowane są teksty prawne – jest określoną interpretacją, ponieważ przypisuje jakieś znaczenie, czyli treść (konotację) i zakres (denotację) wyrażeniom użytym w tekście prawnym. Wersja szczególna eksponuje różnicę między przepisem prawnym – traktowanym jako element tekstu prawnego – a normą prawną – traktowaną jako wypowiedź językowa określająca regułę postępowania, która wskazuje: kto, w jakich okolicznościach i w jaki sposób powinien się zachować. W wersji szczególnej wykładnia prawa to czynność polegająca na przypisaniu przepisom prawnym znaczenia w postaci odkodowanych z tekstów prawnych jednoznacznych norm generalnych i abstrakcyjnych. Celem wykładni jest odtworzenie norm prawnych spośród zwrotów wysłowionych w przepisach prawnych, tzn. jednoznaczne określenie zakresu zastosowania i zakresu normowania norm prawnych zrekonstruowanych na podstawie wypowiedzi zawartych w tekstach prawnych. W wersji szczególnej ujęcia derywacyjnego wykładnia prawa jako proces odkodowywania norm z przepisów prawnych obejmuje dwie fazy. Pierwsza faza polega na odtworzeniu wypowiedzi o kształcie normy postępowania na podstawie wypowiedzi zawartych w tekstach prawnych. Chodzi tu o zrekonstruowanie z przepisów traktowanych jako elementy tekstu prawnego wypowiedzi językowej, która odpowiadałaby formule normy, tzn. nakazywałaby bądź zakazywałaby komuś coś czynić w określonych okolicznościach. Można wskazać na następujące językowe dyrektywy stosowane w tej fazie wykładni. 1)jeżeli przepis stanowi, że czyn podlega karze, należy interpretować ze jest zabroniony. 2) jeżeli ma postać zdania opisującego czyjeś zachowanie, to należy to rozumieć jako nakaz 3) jeżeli zawiera nakaz dokonania czynności konwencjonalnej prawnie doniosłej, to należy rozumieć go jako wyrażajacy normę udzielenia kompetencji prawnej Druga faza wykładni polega na ustaleniu dokładnego sensu terminów występujących w zrekonstruowanej z przepisów wypowiedzi o cechach normy. Przyjmuje się, że wykładnia zachodzi nawet wówczas, gdy tekst jest jasny i nie budzi wątpliwości semantycznych. Tak szerokie ujęcie wykładni wynika z traktowania jako wykładni każdego zabiegu polegającego na przypisaniu znaczenia elementom tekstu prawnego.

19 Dyrektywy interpretacyjne
Dyrektywy interpretacyjne, to według Zbigniewa Pulki reguły wskazujące jak ustalać znaczenie tekstu prawnego w sytuacji gdy znaczenie to nie jest jasne (a więc w sytuacji wykładni). W ramach modelu wykładni operatywnej dyrektywy interpretacyjne dzielą się na dyrektywy pierwszego i drugiego stopnia. I stopnia to reguły określające, jak ustalać znaczenie (treść i zakres) wyrażeń występujących w tekście prawnym ze względu na kontekst językowy, systemowy i funkcjonalny, w jakim wyrażenia te są używane przez prawodawcę. Z kolei dyrektywy drugiego stopnia dzielą się na : dyrektywy procedury wykładni – wskazujące w jakiej kolejności powinny być używane dyrektywy stopnia pierwszego dyrektywy preferencji wykładni – wskazujące jakie znaczenie tekstu prawnego należy zaakceptować w sytuacji, gdy zastosowane dyrektyw pierwszego stopnia nie prowadzi do jednoznacznych ustaleń. Dyrektywy te wskazują, jak rozstrzygać sytuacje kolizji interpretacyjnych. Są dwa warianty takich sytuacji. 1) gdy stosowanie dyrektyw jednego typu np. językowych prowadzi do rozbieżnych ustaleń oraz 2) gdy rozbieżne ustalenia są efektem zastosowania dyrektyw rozmaitego typu

20 Rodzaje wykładni: Wykładnia językowa - polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane. Najbardziej charakterystyczne dyrektywy wykładni językowej: Gdy w systemie prawnym wiążąco ustalono znaczenie określonych zwrotów prawnych, to należy używać ich właśnie w tym znaczeniu. Dyrektywa ta związana jest z tzn. definicją legalną - występującą w tekstach prawnych, wprowadzoną przez prawodawcę w celu ustalenie wiążącego rozumienia poszczególnych terminów. Gdy nie ma w tekście prawnych definicji legalnych: interpretowanych zwrotom prawnym nie należy nadawać znaczenie odmiennego od potocznego, chyba że istnieją dostateczne rację przypisania im odmiennego znaczenia bez umotywowanych racji nie należy identycznym sformułowaniom w tym samym akcie prawnym nadawać różnych znaczeń. Należy ustalać znaczenie przepisów prawnych w taki sposób, by żadne fragmenty nie okazały się zbędne, wypowiedź powinna być traktowana jako pewna całość Jeżeli określony termin należy do terminów specyficznych w określonej dziedzinie wiedzy, to należy przyjąć, iż termin ten ma takie znaczenie, jak w tych dziedzinach(domniemanie znaczenia specjalnego) wolno odstąpić od znaczenia literalnego jeśli znaczenie to nie prowadzi do absurdalnych konsekwencji tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie wolno ich wprowadzać interpretatorowi

21 Wykładnia pozajęzykowa
Wykładnia pozajęzykowa - składają się na nią: wykładnia celowościowa (teleologiczna) wykładnia systemowa (systematyczna) wykładnia funkcjonalna. Wykładnia celowościowa - przepis ustawy musi być tłumaczony tak, aby był najbardziej zdatnym środkiem do osiągnięcia celu ustawy Wykładnia funkcjonalna - interpretując przepis prawny należy uwzględniać jego funkcję Dyrektywy interpretacyjne wykładni funkcjonalnej: przy interpretacji należy brać pod uwagę normy moralne, zasady sprawiedliwości, słuszności, konsekwencje społeczne i ekonomiczne i wybrać taką interpretację która będzie najkorzystniejsza interpretując przepisy należy brać pod uwagę cel regulacji prawnej(ratio legis) przepisy prawne należy interpretować zgodnie z wolą historycznego i aktualnego prawodawcy

22 Wykładnia systemowa - założenie, że przepis w danym akcie prawnym nie jest umiejscowiony przypadkowo, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Z takiej wykładni może wynikać wniosek że przepis ma mniejsze znaczenie ze względu na treść przepisu wyżej położonego. Dyrektywy interpretacyjne wykładni systemowej: wszystkie normy powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa interpretując normy należy mieć na względzie przed wszystkim zasady konstytucji interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego nie należy interpretować przepisów tak aby były one sprzeczne z innymi przepisami nie wolno interpretować przepisów prawa w sposób prowadzący do luk