Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ślady ekonomicznego podejścia do przestępstw u J. Benthama: „zysk z przestępstwa jest.

Prezentacja na temat: "Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ślady ekonomicznego podejścia do przestępstw u J. Benthama: „zysk z przestępstwa jest."— Zapis prezentacji:

1 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ślady ekonomicznego podejścia do przestępstw u J. Benthama: „zysk z przestępstwa jest tą siłą, która popycha człowieka do zbrodni; dolegliwość kary jest siłą, którą stosuje się, by go do tego zniechęcić. Jeśli pierwsza z tych sił jest większa, przestępstwo zostanie popełnione, jeśli druga – przestępstwo nie stanie się faktem”.

2 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Dla racjonalnych studiów nad prawem osoba, która kieruje się obowiązującymi przepisami, to osoba chwili obecnej, lecz osobą przyszłości jest specjalista od statystyki i ekonomii. [...] Uczymy się, że dla osiągnięcia czegoś coś musimy poświęcić, i naucza się nas także, by zestawić przewagę, którą zyskujemy, z przewagą, którą tracimy, i by wiedzieć, co czynimy, kiedy dokonujemy wyboru. OIivier Wendell Holmes, The Path of the Law, „Harvard Law Review" (10) 1897, s. 469, 474.

3 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ekonomiczna analiza prawa (ang. Economic analysis of law, częściej Law and Economics) - stosowanie narzędzi ekonomicznych do badania prawa, jego tworzenia, struktury, działania, a więc wpływu prawa i instytucji prawnych na zachowania podmiotów prawnych.

4 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Zdaniem L. Balcerowicza EAP polega na: „wykorzystaniu podstawowych twierdzeń i analitycznych narzędzi nowoczesnej mikroekonomii do badań społecznych skutków alternatywnych rozwiązań prawnych”.

5 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Przyjmuje się, że nowoczesna ekonomiczna analiza prawa powstała z chwilą opublikowania dwóch artykułów naukowych: H. Coase, The Problem of Social Cost, „Journal of Law and Economics" (1) 1960, s. 3 i nast. G. Calabresi, Some Thoughts on Risk Distribution and the Law of Torts? „Yale Law Journal" (70) 1961, s. 499 i nast.

6 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Prace z law and economics mają zarówno analityczny (opisowy, deskryptywny) jak i normatywny wymiar.

7 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Prace analityczne są poświęcone dowodzeniu, że liczne sfery prawa mogą być wyjaśnione albo rozumiane przez postrzeganie ich jako uwikłane nie tyle w kwestie sprawiedliwości czy moralności, ile w efektywną alokację środków.

8 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Prace normatywne w tej dziedzinie są zainteresowane wskazywaniem legislatorom i sędziom podstaw tworzenia i stosowania prawa tak, żeby sprzyjać większej efektywności.

9 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA „Journal of Law and Economics“ 1958 r. „Journal of Legal Studies“ 1972 r. „Research in Law and Economics“, „International Review of Law and Economics” „Journal of Law, Economics, and Organization" lata 80. ubiegłego wieku „Journal of Empirical Legal Studies" na początku XXI wieku.

10 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Polskie Stowarzyszenie Ekonomicznej Analizy Prawa (Law & Economics) http://pseap.org

11 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA „… ekonomia jest potężnym narzędziem do analizy szerokiego zakresu problemów prawnych, ale (…) większość prawników i studentów prawa – nawet tych najlepszych – ma trudności żeby połączyć zasady ekonomiczne z konkretnymi problemami prawnymi”. ( Richard A. Posner w książce Econimics Analisis of Law)

12 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Po pierwsze, to co stanowi o istocie prawa, daje się zredukować do faktów o charakterze ekonomicznym.

13 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Po drugie, prawo powinno być w sensie ekonomicznym efektywne. Twierdzenie to może występować w wersji mocniejszej, że jedynym celem prawa winna być efektywność ekonomiczna lub w wersji słabszej, że jednym z podstawowych celów prawa (obok sprawiedliwości) powinna być efektywność ekonomiczna.

14 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Po trzecie, twórcą i podmiotem prawa jest homo oeconomicus. Twierdzenie to zakłada, że człowiek jest istotą ekonomicznie racjonalną, czyli wybiera adekwatne środki do realizacji swoich celów.

15 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Po czwarte, obowiązywanie prawa można uzasadnić przy użyciu narzędzi stosowanych w analizie ekonomicznej.

16 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Po piąte, przy pomocy narzędzi ekonomicznych daje się zbudować teorię sprawiedliwości.

17 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Ostatnie twierdzenie mówi, że analiza ekonomiczna jest uprzywilejowanym typem metody prawniczej lub analiza ekonomiczna jest uprawnionym typem metody prawniczej. Jeśli istota prawa daje się zredukować do kategorii realnie istniejących faktów ekonomicznych, to oczywiście analiza ekonomiczna nie tylko może, ale musi być główną metodą badania prawa.

18 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA Chicagowska szkoła Law and Economics Teoria wyboru publicznego Instytucjonalna szkoła Law and Economics Neoinstytucjonalne podejście w Law and Economics Inne szkoły Law and Economics

19 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii SZKOŁA CHICAGOWSKA Podstawowe założenia szkoły: ludzie w swoich zachowaniach dążą do maksymalizacji użyteczności przy braku ograniczeń podmioty dążą do wzajemnie korzystnej wymiany dóbr i usług normy i skutki prawa można oceniać z punktu widzenia ich efektywności ekonomicznej interwencja państwa w procesy rynkowe zazwyczaj nie prowadzi do zwiększenia bogactwa społeczeństwa cechą common law jest dążenie do efektywności Przedstawiciele: Ronald Coase, Gary Becker, Richard A. Posner

20 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO Podstawowe założenia szkoły: oparcie się na teorii wyboru publicznego przekonanie, że politycy są racjonalni i kierują się własnym interesem udział mechanizmów rynkowych w tworzeniu prawa przyjęte rozwiązania prawne są sumą interesów podmiotów biorących udział w procesie legislacyjnym (indywidualizm normatywny) sceptycyzm wobec zastosowania kryterium efektywności do prawa sceptycyzm wobec modeli ekonomicznych ekonomiczna analiza nauk politycznych Przedstawiciele: James Buchanan, Gordon Tullock

21 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii SZKOŁA INSTYTUCJONALNA I NEOINSTYTUCJONALNA Podstawowe założenia szkoły: analiza instytucji, w których funkcjonuje gospodarka, w tym roli państwa i prawa w gospodarce analiza kontraktowa: każdy problem można rozwiązać za pomocą umowy i optymalizacji kosztów transakcji własność jest fundamentalną instytucją gospodarki zwrócenie uwagi na współzależność władzy i gospodarki Przedstawiciele: Edwin Ayers, John Kenneth Galbraith, Gunnar Myrdal, Olivier Williamson, Douglas North

22 Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii INNE SZKOŁY Law and Economics NOWA SZKOŁA CHICAGOWSKA Podstawowe założenia szkoły: analiza zależności między prawem i innymi normami społecznymi BEHAWIORALNA Law and Economics oparcie modeli zachowania na psychologii i medycynie uwzględnienie altruizmu, nadmiernego optymizmu oraz ograniczonej samokontroli jednostek podejmowanie decyzji nie na podstawie racjonalnej analizy wpływ sposobu przedstawienia problemu jednostce na jej decyzję