Ćwiczenia 9 ( r.) DZIEDZICZENIE USTAWOWE

Prezentacja na temat: "Ćwiczenia 9 ( r.) DZIEDZICZENIE USTAWOWE"— Zapis prezentacji:

1 Ćwiczenia 9 (29.04.2015 r.) DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Prawo spadkowe [prawo stacjonarne jednolite magisterskie] (WZPiNoS KUL, rok IV, semestr VIII [letni], grupa 3 [2014/2015]) Ćwiczenia 9 ( r.) DZIEDZICZENIE USTAWOWE

2 Pierwszeństwo testamentu
Co do zasady przepisy ustawowe przyznają pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu przed ustawowym. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy (art. 926 § 2 k.c.): spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu wyłączającego lub modyfikującego przepisy ustawowe; osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami

3 Pierwszeństwo testamentu cd…
dziedziczenie ustawowe części spadku dotyczy okoliczności, w której spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy lub gdy którakolwiek z kilku osób, które spadkobierca powołał do całości spadku nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 3 k.c.)

4 Grupy spadkobierców zgodnie z aktualnymi przepisami istnieje 6 grup spadkobierców ustawowych, wskazane 6 grup spadkobierców ustawowych wzajemnie się wyłączają! – oznacza to, iż spadkobiercy z grupy bliższej dziedziczą najpierw (np. dzieci spadkobiercy), podczas ich braku natomiast dziedziczą spadkobiercy grupy dalszej (np. rodzice spadkodawcy). Innymi słowy – spadkobiercy z dwóch różnych grup dziedziczenia ustawowego nie mogą dziedziczyć jednocześnie!

5 Spadkobiercy ustawowi Grupa I
Na grupę I spadkobierców ustawowych składają się: dzieci i dalsi zstępni spadkodawcy, a także dzieci przysposobione, małżonek spadkodawcy.

6 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Dzieci i dalsi zstępni spadkodawcy, dzieci przysposobione: do dziedziczenia ustawowego powołane są na równi wszystkie dzieci spadkodawcy, nie ma znaczenia, czy dziecko pochodzi ze związku małżeńskiego (również unieważnionego) czy też nie (np. przysposobienie – dzieci przysposobione dziedziczą na równi z dziećmi biologicznymi spadkodawcy!).

7 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Pochodzenie dziecka od określonego mężczyzny i kobiety jest stwierdzone w aktach stanu cywilnego (art. 3 Prawo o aktach stanu cywilnego). Sposoby ustalenia ojcostwa są przedmiotem przepisów k.r.o. (art k.r.o.) Rodzaje przysposobienia: całkowite (art i art k.r.o.) pełne (art. 121 k.r.o.) niepełne (art. 124 k.r.o.)

8 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Przepisy Kodeksu cywilnego w zakresie spadkobrania zrównują status przysposobienia całkowitego i pełnego. Przysposobienie może zostać rozwiązane – dotyczy to przysposobienia pełnego i niepełnego!

9 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Art. 931 § 2 k.c. W sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, wówczas jego udział spadkowy przypada jego dzieciom (spadkobiercy) w częściach równych.

10 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Art. 931 § 1 k.c. Dzieci spadkodawcy i małżonek dziedziczą w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku!

11 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Małżonek dziedziczy wówczas: jeśli na dzień otwarcia spadku pozostawał ze spadkobiercą (współmałżonkiem) w ważnie zawartym związku małżeńskim!

12 Spadkobiercy ustawowi Grupa I cd…
Małżonek nie dziedziczy: wówczas, gdy zapadł wobec niego prawomocny wyrok rozwodowy ze spadkodawcą, wówczas, gdy zapadł wobec niego prawomocny wyrok dotyczący separacji ze spadkodawcą -> art k.c., wówczas, gdy zapadł wobec niego prawomocny wyrok dotyczący unieważnienia małżeństwa ze spadkodawcą, wówczas, gdy zapadł wobec niego prawomocny wyrok dotyczący wyłączenia go od dziedziczenia -> art. 940 k.c., wówczas, gdy zapadł wobec niego prawomocny wyrok dotyczący nieistnienia małżeństwa ze spadkodawcą.

13 Wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia (art. 940 k.c.)
Małżonek mający prawo do dziedziczenia z mocy ustawy po współmałżonku można wyłączyć od dziedziczenia, jeśli: spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione (art. 940 § 1 k.c.). Sytuacja ta dotyczy nie tylko małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, lecz również jeśli winę rozkładu pożycia ponoszą obydwoje małżonkowie.

14 Wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia (art. 940 k.c.) cd…
legitymacja czynna przysługuje każdemu ze spadkobierców ustawowych dziedziczących w zbiegu z małżonkiem (art. 940 § 2 k.c.), z żądaniem wyłączenia małżonka spadkodawcy od dziedziczenia można wystąpić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej niż rok od otwarcia spadku (art. 940 § 2 k.c.) – są ta terminy maksymalne, których upływ powoduje wygaśnięcie wskazanego uprawnienia (zawite),

15 Wyłączenie małżonka spadkodawcy od dziedziczenia (art. 940 k.c.) cd…
sądem właściwym miejscowo dla tego rodzaju spraw jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jeśli natomiast niemożliwe jest ustalenie ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce spadkodawcy, wówczas sądem właściwym jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (art. 39 k.p.c.), wyrok związany z wyłączeniem małżonka spadkodawcy od dziedziczenia ma charakter konstytutywny ex tunc (od chwili otwarcia spadku), małżonek wyłączony od dziedziczenia może jednakże dziedziczyć testamentowo, ma prawo do zapisu, lecz nie ma prawa do zachowku.

16 Spadkobiercy ustawowi Grupa II
Grupa II spadkodawców ustawowych dotyczy (art. 931 § 1 k.c. – dotyczy braku zstępnych spadkodawcy): małżonka spadkodawcy rodziców spadkodawcy Grupa II dotyczy również sytuacji, w których: zachodzi niegodność dziedziczenia (art. 928 § 2 k.c.), zachodzi odrzucenie spadku (art k.c.), zachodzi umowne zrzeczenie się dziedziczenia (art § 2 k.c.)

17 Spadkobiercy ustawowi Grupa II cd…
małżonek spadkodawcy, aby dziedziczył po współmałżonku-spadkodawcy musi pozostawać na dzień otwarcia spadku w ważnie zawartym związku małżeńskim, wcześniej wymienione wyłączenia od spadkobrania małżonka w grupie I, dotyczą również sytuacji małżonka w grupie II spadkobierców ustawowych, małżonkowi z grupy II, który dziedziczy w zbiegu ze spadkobiercami z grupy III, przypada ½ spadku (art. 933 § 1 k.c.), jeśli nie istnieją spadkobiercy z grupy II oraz III, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy!

18 Spadkobiercy ustawowi Grupa II cd…
Rodzice spadkobiercy: udział każdego z rodziców spadkobiercy w spadku wynosi ¼ całości spadku (art. 932 § 2 zd. 1 kc.), jeśli ojciec spadkodawcy nie jest ustalony, wówczas matka spadkodawcy dziedziczy wespół z małżonkiem spadkodawcy po połowie spadku – art. 932 § 2 zd. 2 k.c., w sytuacji braku małżonka i zstępnych – rodzice spadkobiercy dziedziczą w częściach równych, natomiast w sytuacji, gdy ojciec spadkobiercy nie jest ustalony, po spadkodawcy w całości dziedziczy jego matka (art. 932 § 3 k.c.),

19 Spadkobiercy ustawowi Grupa II cd…
w przypadku, gdy jeden z rodziców spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, wówczas jego udział spadkowy przypada na rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych (art. 932 § 4 k.c.), jeśli obydwoje rodziców nie dożyją otwarcia spadku, wówczas rodzeństwo spadkodawcy dziedziczy po nim w częściach równych, UWAGA: do dziedziczenia po spadkodawcy nie jest istotne, czy jego rodzice pozostawali w związku małżeńskim.

20 Spadkobiercy ustawowi Grupa III
do grupy III spadkobierców ustawowych należą rodzeństwo i zstępni spadkodawcy, na równi z rodzeństwem rodzonym, dziedziczy rodzeństwo przyrodnie! istotnym jest fakt, iż w przypadku, gdy rodzice spadkobiercy żyją, wówczas to oni wyprzedzają rodzeństwo spadkobiercy w spadkobraniu – chyba że rodzic spadkobiercy nie dożyje otwarcia spadku, wówczas dziedziczą oni jego udział w częściach równych (art. 932 § 4 k.c.), w przypadku nie dożycia przez którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy otwarcia spadku, wówczas jego udział przypada jego zstępnym (np. dzieciom brata spadkodawcy) – art. 932 § 5 k.c.)

21 Spadkobiercy ustawowi Grupa IV
do IV grupy spadkobierców ustawowych należą dziadkowie spadkobiercy i ich zstępni, dziedziczenie tej grupy następuje w wyniku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkobiercy, w tej sytuacji cały majątek przypada dziadkom spadkodawcy, jeśli natomiast jeden z dziadków nie dożyje otwarcia spadku, jego udział spadkowy przypada jego zstępnym – jeśli takich zstępnych nie ma, wówczas udział ten rozkłada się w częściach równych na pozostałych dziadków

22 Spadkobiercy ustawowi Grupa V
do V grupy spadkobierców ustawowych należą pasierbowie spadkodawcy, stosunek spadkobrania wynika tutaj z powinowactwa między spadkodawcą a dziećmi jego małżonka, pasierbowie mogą dziedziczyć jedynie w przypadku, gdy ich obydwoje rodzice zmarli przed otwarciem spadku po ojczymie lub macosze, UWAGA – zstępni pasierbów nie są uprawnieni do dziedziczenia z mocy ustawy!

23 Spadkobiercy ustawowi Grupa VI
do VI grupy spadkobierców ustawowych należy gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (art. 935 zd. 1 k.c. ) i Skarb Państwa, w przypadku braku spadkobierców z pozostałych pięciu grup spadkobierców ustawowych, gmina ostatniego miejsca zamieszkania dziedziczy po spadkobiercy niezależnie od tego, na jakim terenie znajduje się majątek spadkodawcy (w zw. z art. 25 k.c.), w przypadku braku możliwości ustalenia ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub spadkodawca zamieszkiwał za granicą, wówczas spadek przypada Skarbowi Państwa (art. 935 zd. 2 kc.), UWAGA - gmina i Skarb Państwa przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza – podmioty te nie mogą spadku odrzucić!

24 Ustawowy zapis naddziałowy (art. 939 k.c.)
ustawowy zapis naddziałowy przysługuje małżonkowi spadkodawcy powołanemu do dziedziczenia z ustawy, wskazana instytucja polega na tym, iż żyjący małżonek może zażądać ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam lub dotyczy innych przedmiotów, które służyły do użytku przez obydwoje małżonków – nie dotyczy rzeczy służących do wykonywania zawodu przez zmarłego małżonka!

25 Ustawowy zapis naddziałowy (art. 939 k.c.) cd…
Przesłanki roszczenia o ustawowy zapis naddziałowy (muszą wystąpić kumulatywnie!) – warunek sine qua non: na dzień otwarcia spadku między małżonkami istniał ważny związek małżeński, małżonek-spadkobierca jest powołany do dziedziczenia na podstawie ustawy.

26 Ustawowy zapis naddziałowy (art. 939 k.c.) cd…
Przesłanki negatywne roszczenia o ustawowy zapis naddziałowy: występują inni spadkobiercy (w zbiegu) z małżonkiem-spadkobiercą – zstępni spadkodawcy mieszkający ze spadkodawcą w chwili jego śmierci, ustanie wspólnego pożycia małżonków za życia spadkodawcy (np. separacja faktyczna).

27 Kazus 4 Andrzej P. zmarł r. Zostawił żonę Annę, matkę, ojca i dwóch przyrodnich braci. Żona została wyłączona od dziedziczenia w testamencie negatywnym. OKREŚL UDZIAŁY W SPADKU

28 Kazus 8 Alicja W. zmarła r. Była panną, nie miała dzieci. Żyje ojciec Alicji W. i jej dziadkowie ze strony ojca i matki. Siostra Alicji W. zmarła r. Osierociła czworo dzieci. OCEŃ STAN PRAWNY

29 Kazus 9 Marian J. zmarł r. Spośród krewnych Mariana J. żyją tylko dziadek ze strony matki i dziadek ze strony ojca. Obie babcie zginęły w katastrofie lotniczej r. Babcia ze strony matki zostawiła męża i troje dzieci, a babcia ze strony ojca – córkę Annę. Anna zmarła r. Osierociła dwóch synów. OKREŚL UDZIAŁY W SPADKU

30 Kazus 10 Marian J. zmarł r. Spośród krewnych Mariana J. żyją tylko dziadek ze strony matki i dziadek ze strony ojca. Obie babcie zginęły w katastrofie lotniczej r. Babcia ze strony matki zostawiła męża i troje dzieci, a babcia ze strony ojca nie pozostawiła zstępnych. OKREŚL UDZIAŁY W SPADKU

31 Kazus 13 Ewa J. z mężem Adamem rozwiodła się w 1999 r. Mieli troje wspólnych dzieci: Jacka, Iwonę i Zofię. W 2000 r. Ewa J. wyszła ponownie za mąż za Grzegorza Z. i z tego związku urodziło się dziecko. Ewa J. zmarła przy porodzie r. Żyje jeszcze niedołężna matka spadkodawczyni pozostająca na jej utrzymaniu. KTO I W JAKICH CZĘŚCIACH DZIEDZICZY PO EWIE J.?

32 Kazus 18 Kamil O. miał żonę i jedno przysposobione dziecko oraz troje własnych. Wystąpił o rozwiązanie przysposobienia z Mariuszem O. W toku postępowania Kamil O. zmarł. KTO I W JAKICH CZĘŚCIACH DZIEDZICZY PO KAMILU O.?

33 Kazus 21 Jolanta L. cierpiała na chorobę nowotworową. Wystąpiła o rozwód z wyłącznej winy swojego małżonka Waldemara L., który związał się z inną kobietą. Jolanta L. zmarła r. Wyrok rozwodowy uprawomocnił się 2 dni po śmierci Jolanty L. Jolanta L. pozostawiła dwoje małoletnich dzieci. KTO I W JAKICH CZĘŚCIACH DZIEDZICZY PO JOLANCIE L.? CZY WALDEMAR L. MOŻE ZOSTAĆ WYŁĄCZONY OD DZIEDZICZENIA PO JOLANCIE L.?

34 Kazus 23 Janusz C. pozostawał od roku ze swoją żoną Zofią C. w separacji faktycznej. Nosił się z zamiarem wystąpienia do sądu z żądaniem orzeczenia separacji. Przygotował nawet stosowny pozew, jednak nie zdążył złożyć go do sądu, gdyż zmarł na skutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym. Żyją rodzice Janusza C. Zofia C. wystąpiła do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po Januszu C. Rodzice Janusza C. przed sądem twierdzili, że Zofia C. nie powinna otrzymać nic ze spadku, ponieważ ich syn zamierzał złożyć pozew o separację z wyłącznej winy Zofii C. KTO I W JAKICH CZĘŚCIACH DZIEDZICZY PO JANUSZU C.? JAKIE ZNACZENIE DLA DZIEDZICZENIA USTAWOWEGO MA SEPARACJA FAKTYCZNA MAŁŻONKÓW PRZED ŚMIERCIĄ JEDNEGO Z NICH?

35 Zakres materiału obowiązujący na kolejnych zajęciach:
Zajęcia 6 maja 2015 r. Zakres materiału obowiązujący na kolejnych zajęciach: H. Witczak, A. Kawałko, Prawo spadkowe, Warszawa 2014, s Kodeks cywilny – art k.c., Kodeks postępowania cywilnego – art k.p.c.