Granice poznania.

Prezentacja na temat: "Granice poznania."— Zapis prezentacji:

1 Granice poznania

2 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza naukowa na podstawie samego tylko doświadczenia nie jest możliwa. Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową. Musimy zatem mieć jakąś wiedzę a priori. Jak można wykroczyć w poznaniu poza treści doświadczenia? Granice poznania. Problem psychofizyczny

3 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Przewrót kopernikański w filozofii: nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do podmiotu. Granice poznania. Problem psychofizyczny

4 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Formy zmysłowości: przestrzeń czas Granice poznania. Problem psychofizyczny

5 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości Granice poznania. Problem psychofizyczny

6 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości matematyka jest nauką a priori: geometria o przestrzeni, arytmetyka o czasie Granice poznania. Problem psychofizyczny

7 Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z doświadczenia. Jest ono jednak niezbędne do wydawania sądów o zjawiskach. Czyli bez niego wiedza naukowa jest niemożliwa. Mamy wiedzę naukową. Wniosek: mamy a priori pojęcie przyczyny. Granice poznania. Problem psychofizyczny

8 Dedukcja transcendentalna (fragment)
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Podobnie mamy a priori pojęcie substancji i 10 innych kategorii czystego intelektu. przyroda = konstrukcja ze zjawisk, dokonana za pomocą kategorii czystego intelektu Inaczej: umysł jest aktywny w procesie poznania. Poznanie nie polega na biernym odbiorze wrażeń. Granice poznania. Problem psychofizyczny

9 Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez doświadczenie …jest przyczyną… Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co znać a priori zasadę przyczynowości. Zasada przyczynowości gwarantuje, że w przyrodzie zachodzą prawidłowości. Granice poznania. Problem psychofizyczny

10 Przewrót kopernikański w filozofii
Pytanie o Przykładowe odpowiedzi źródła poznania skąd można cokolwiek wiedzieć? granice poznania co można wiedzieć? Kartezjusz idee wrodzone  w zasadzie wszystko (gdybyśmy byli doskonali) Hume doświadczenie (wrażenia) w zasadzie nic (nie znamy związków między faktami) Kant ? matematyka fizyka Newtona  Granice poznania. Problem psychofizyczny

11 Realizm i idealizm epistemologiczny
Realizm epistemologiczny przedmiot poznania istnieje rzeczywiście (niezależnie od podmiotu poznającego) Idealizm epistemologiczny przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego Granice poznania. Problem psychofizyczny

12 Realizm i idealizm epistemologiczny
Realizm epistemologiczny transcendentalny: przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz) immanentny (krytyczny) przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke) Granice poznania. Problem psychofizyczny

13 Realizm i idealizm epistemologiczny
Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke): wtórne: barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości pierwotnych rzeczy Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki jakościom wtórnym Granice poznania. Problem psychofizyczny

14 Realizm i idealizm epistemologiczny
Współczesne rozróżnienie: jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne: Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są ugruntowane w jakościach przypadłościowych. Granice poznania. Problem psychofizyczny

15 Realizm i idealizm epistemologiczny
immanentny: poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley) transcendentalny (krytyczny) poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant) Granice poznania. Problem psychofizyczny

16 Granice poznania. Problem psychofizyczny
Założenia i tezy Założenie X zakłada, (że) … Teza X głosi, (że) … Bóg nie jest zwodzicielem Realizm transcendentalny Empiryzm genetyczny Istnieją tylko idee i umysły Nauka jest zbiorem przesądów Zmiana narusza tożsamość Istnieje jeden, wieczny, niezmienny Byt Myślenie można orzekać tylko o substancji Cogito ergo sum Granice poznania. Problem psychofizyczny

17 Problem psychofizyczny

18 Liczba i rodzaje substancji
Zmysły mogą mnie łudzić. Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. Cogito ergo sum. Jestem zatem rzeczą myślącą (duszą). Dusza może istnieć bez ciała. René Descartes ) Rozprawa o metodzie 1637). Granice poznania. Problem psychofizyczny

19 Dualizm psychofizyczny
Dusza: rzecz myśląca Ciało: rzecz rozciągła Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Granice poznania. Problem psychofizyczny

20 Dualizm psychofizyczny
Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg poruszenia ciała zachodzą przy okazji zmian w duszy (i na odwrót) Nicolas Malebranche ( ) Granice poznania. Problem psychofizyczny

21 Dualizm psychofizyczny
Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg Zarzut: nie do pogodzenia z mądrością Boga Nicolas Malebranche ( ) Granice poznania. Problem psychofizyczny

22 Monizm materialistyczny
Joulien de la Mettrie ( ) „Człowiek-maszyna” (1750) Carl Vogt ( ): „myśl jest wydzieliną mózgu, jak żółć wątroby” Granice poznania. Problem psychofizyczny

23 Inne monizmy Monizm spirytualistyczny (Berkeley)
Monizm immanentny (Hume) Monizm neutralny (Spinoza): istnieje jedna, nieskończona substancja, Bóg = Przyroda, panteizm paralelizm psychofizyczny Baruch Spinoza ( ) Etyka sposobem geometrycznym wywiedziona Granice poznania. Problem psychofizyczny

24 Dualizm atrybutywistyczny (Strawson)
Krytyka dualizmu kartezjańskiego (1959) Skąd wiadomo, że człowiek ma jedną duszę (umysł)? Jak liczyć dusze? Co jest zasadą tożsamości duszy? Podstawową zasadą indywiduacji jest ciągłość czasoprzestrzenna. Granice poznania. Problem psychofizyczny

25 Dualizm atrybutywistyczny (Strawson)
Wniosek: osoba jest indywiduum identyfikowanym jako ciało o własnościach dwojakiego rodzaju: fizycznych i umysłowych. Dualizm jakości, a nie substancji Zarzut: epifenomenalizm (brak wyjaśnienia funkcji przyczynowej stanów mentalnych). Granice poznania. Problem psychofizyczny

26 Behawioryzm analityczny
Behawioryzm analityczny: wyrażenia o stanach mentalnych redukują się do wyrażeń o dyspozycjach behawioralnych. Gdy widzę słodycze, to kwiczę. Lubię słodycze = kwiczę, gdy są w polu widzenia Umysł = ogół dyspozycji behawioralnych Gilbert Ryle ( ) The Concept of Mind 1949 Granice poznania. Problem psychofizyczny

27 Jak wyjaśnić zachowanie?
Model czarnej skrzynki: Bodziec   Reakcja Kto zabił ciotkę Cookie? Kadr z filmu Roberta Altmana 1999 Granice poznania. Problem psychofizyczny

28 Granice poznania. Problem psychofizyczny
Fizykalizm Problem Kartezjusza: jak ciało i dusza mogą na siebie oddziaływać? Współczesne sformułowanie: jak zdarzenia mentalne mogą wchodzić w związki przyczynowe? Odpowiedź: każde zdarzenie mentalne jest identyczne z jakimś zdarzeniem fizycznym (pobudzeniem neuronów). Teza o redukowalności psychologii do neurofizjologii. x(P(x)  Q(x)), x(P(x)  P*(x)), x(Q(x)  Q*(x)) x(P*(x)  Q*(x)) Granice poznania. Problem psychofizyczny

29 Fizykalizm typiczny i egzemplaryczny (type/token physicalism)
Argument z szowinizmu gatunkowego Argument z wielorakiej realizacji Granice poznania. Problem psychofizyczny

30 Granice poznania. Problem psychofizyczny
Funkcjonalizm Funkcjonalizm: terminy mentalistyczne są teoretycznymi terminami psychologii stany mentalne są identyfikowane ze względu na ich funkcję przyczynową Stan początkowy Bodziec   Reakcja Stan końcowy  Granice poznania. Problem psychofizyczny

31 Granice poznania. Problem psychofizyczny
Funkcjonalizm Zarzuty: Czy komputery myślą? Argument chińskiego pokoju (John Searle, 1980). Granice poznania. Problem psychofizyczny

32 Granice poznania. Problem psychofizyczny

33 Eliminatywizm Trwające od tysięcy lat niepowodzenie psychologii potocznej (folk psychology) w kwestii wyjaśniania ludzkiego zachowania skłania do porzucenia psychologii na rzecz neurofizjologii. Paul i Patricia Churchland 1986 Granice poznania. Problem psychofizyczny

34 Najmodniejsze rozwiązanie
Przypisywać jakiemuś systemowi posiadanie umysłu znaczy tyle, co mieć skłonność do intencjonalnego wyjaśniania jego zachowania (intentional stance) w odróżnieniu od skłonności do wyjaśniania przyczynowego (physical stance) oraz wyjaśniania z projektu (design stance). Daniel Dennett (1942-) The Intentional Stance 1989 Granice poznania. Problem psychofizyczny