DOBRA PUBLICZNE I KŁOPOTY Z INFORMACJĄ.

Prezentacja na temat: "DOBRA PUBLICZNE I KŁOPOTY Z INFORMACJĄ."— Zapis prezentacji:

1 DOBRA PUBLICZNE I KŁOPOTY Z INFORMACJĄ

2 I. DOBRA PUBLICZNE I PODOBNE PROBLEMY

3 3 W imię EFEKTYWNOŚCI (głównie) państwo m. in. zapobiega MONOPOLIZACJI, kontroluje EFEKTY ZEWNĘTRZNE, wspiera powstawanie DÓBR PUBLICZNYCH, zwalcza KŁOPO-TY Z INFORMACJĄ trapiące sprzedawców i nabywców.

4 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego pastwis-ka
4 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego pastwis-ka DOBRA Są przedmiotem rywalizacji Nie są przedmiotem rywalizacji Dają się zastrzec Dobra prywatne (np. kanapka z szynką) Dobra klubowe (np. nie zatłoczony basen „na Warszawiance” Nie dają się zastrzec Tragedia wspólnego pastwiska (np. zatłoczona plaża) Dobra publiczne (np. obrona narodowa)

5 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego pastwis-ka
5 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego pastwis-ka Z udziału w korzystaniu z dóbr publicznych nie sposób nikogo wykluczyć, a to że ktoś korzysta z takiego dobra – do pewnej liczebności zbioru korzystających - nie prze- szkadza innym. DÓBR PUBLICZNYCH (ang. public goods) dotyczy EFEKT GA-POWICZA (ang. free riding): niemożność wykluczenia z udziału w konsumpcji (używania) dobra powoduje, że z dobra można korzystać, nie ponosząc kosztów jego wytworzenia. DOBRA Są przedmiotem rywalizacji Nie są przedmiotem rywalizacji Dają się zastrzec Dobra prywatne (np. kanapka z szynką) Dobra klubowe (np. nie zatłoczony basen „na Warszawiance” Nie dają się zastrzec Tragedia wspólnego pastwiska (np. zatłoczona plaża) Dobra publiczne (np. obrona narodowa)

6 Oto przykłady DÓBR PUBLICZNYCH: prawo, obrona narodowa, odśnieżanie,
bezpieczeństwo na ulicach, polityka gospodarcza, pokaz sztucznych ogni, drogi i zieleńce miejskie, ogólnie dostępne kąpieliska, światło latarni morskiej, pomnik na Placu Niepodległości, publiczne radio i telewizja. 6

7 7 Prywatne firmy zwykle nie produkują wystarczającej ilości dóbr publicznych. Przecież nie są organizacjami charytatywnymi i mu-szą dostać zapłatę za swój produkt. Tymczasem dobra publiczne padają ofiarą gapowiczów.

8 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego
8 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego D1 popyt 1. obywatela na dobro publiczne. D2 popyt 2. obywatela na dobro publiczne. D1+2 popyt całego społeczeństwa na dobro publiczne.

9 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego
9 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego Powiedzmy, że 1. obywatel zapłaci za produkcję optymalnej (dla siebie!) ilości dobra publicznego (Q1) [zauważ, że dla tej ilości dob-ra skłoność do płacenia (wartość dobra) zrównuje się z krańco-wym kosztem produkcji dobra].

10 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego
10 Strata efektywności spowodowana istnieniem dobra publicznego Pole ABC to powstająca w tej sytuacji STRATA EFEKTYW-NOŚCI. Wszak dla niewytwarzanych jednostek dobra z przedziału Q1Q* wartość dobra dla społeczeństwa jest większa od kosztu pro-dukcji.

11 1. Państwo może samo wytwarzać te dobra (np. obrona narodowa).
11 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy- szącej zjawisku dóbr publicznych? Oto rozwiązania: 1. Państwo może samo wytwarzać te dobra (np. obrona narodowa).

12 12 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy- szącej zjawisku dóbr publicznych? Oto rozwiązania: 2. Państwo może zamówić produkcję tych dóbr u prywatnych pro-ducentów (np. sprzątanie ulic). Zauważ: państwo wytwarza te dobra publiczne, w przypadku któ-rych przekazanie produkcji prywatnym producentom zagroziloby interesowi publicznemu (m. in. bezpieczeństwo publiczne, obrona narodowa).

13 13 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy- szącej zjawisku dóbr publicznych? Oto rozwiązania: 3. Państwo może stworzyć możliwość wykluczenia osób niepowo-łanych z udziału w konsumpcji (użytkowaniu) tych dóbr (np. opła-ty za przejazd autostradą, systemy patentowe, prawa autorskie).

14 Długa dygresja o ANALIZIE KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost
14 Długa dygresja o ANALIZIE KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost -benefit analysis)

15 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis)
15 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis) Aby odpowiedzieć na pytania w rodzaju: „Czy należy wytwarzać to dobro publiczne?”, „Ile dokładnie tego dobra publicznego wyprodu-kować?”, państwo stosuje ANALIZĘ KOSZTÓW I KORZYŚCI. Często wymaga ona dokonania wyceny efektów zewnętrznych. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI polega zwykle na porównaniu krańcowych kosztów i korzyści. Np. – zgodnie z teorią - liczbę policjantów w mieście należy zwiększać, aż rosnący koszt krańcowy nie zrówna się z malejącą korzyścią krańcową. Oczy-wiście, pomiar korzyści, o których mowa, jest bardzo trudny. Np. jak ustalić, ile jest wart spadek liczby zabójstw we Wrocławiu o 1,5% rocznie? Jeśli, szukając odpowiedzi, spytamy mieszkańców, ile pie-niędzy przeznaczyliby na dodatkowe etaty w policji, ankietowani za-wyżą (np. kiedy żyją w niebezpiecznej dzielnicy) lub zaniżą (np. kie-dy okolica, w której stoi ich dom, jest bezpieczna) swoją skłonność do płacenia. CDN.

16 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis)
16 ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis) W praktyce ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI często dotyczy inwestycji publicznych, których realizacja wymaga ponie-sienia dużych kosztów początkowych (np. budowa portu, lotniska, tamy, tunelu). Korzyści z ich dokonania trwają wiele lat. Taka struktura czasowa kosztów i korzyści wymaga zastosowania przy ocenie projektu dyskontowania. Wynik obliczeń zaktualizowanej wartości przyszłych kwot pieniądza zależy wtedy od poziomu stopy dyskontowej. Najprostszym rozwiązaniem jest posłużenie się rynko-wą stopą procentową.

17 ZADANIE Oszacowano popyt na usługi promu, mającego ułatwić komunikację w mieście (zob. tabela). Otwarcie czynnej 2 lata przeprawy kosztuje gb. Po roku eksploatacji pojawiają się pozytywne efekty zewnętrzne warte 3000 gb, a po dwóch latach negatywne efekty zewnętrzne warte 6790 gb. Nie można pobierać opłat za przeprawę przez zatokę, więc otwarcie prywatnego promu jest wykluczone. a) Oblicz nadwyżkę konsu-menta powstającą dzięki uruchomieniu darmowej przeprawy (za-łóż, że dobro jest doskonale podzielne). 17 Cena bile- tu (w gb) Liczba przewozów tys. osób/rok 4 1 3 2

18 ZADANIE Oszacowano popyt na usługi promu, mającego ułatwić komunikację w mieście (zob. tabela). Otwarcie czynnej 2 lata przeprawy kosztuje gb. Po roku eksploatacji pojawiają się pozytywne efekty zewnętrzne warte 3000 gb, a po dwóch latach negatywne efekty zewnętrzne warte 6790 gb. Nie można pobierać opłat za przeprawę przez zatokę, więc otwarcie prywatnego promu jest wykluczone. a) Oblicz nadwyżkę konsu-menta powstającą dzięki uruchomieniu darmowej przeprawy (za-łóż, że dobro jest doskonale podzielne). 8000 gb. b) Stopa dyskontowa równa się 10% (nie ma innych projektów, nadwyżka konsumenta powstaje jednorazowo na koniec roku, nie ma ryzyka i inflacji). Czy mając odpowiednie środki, władze powin-ny uruchomić darmową przeprawę? 18 Cena bile- tu (w gb) Liczba przewozów tys. osób/rok 4 1 3 2 4 P Q

19 ZADANIE Oszacowano popyt na usługi promu, mającego ułatwić komunikację w mieście (zob. tabela). Otwarcie czynnej 2 lata przeprawy kosztuje gb. Po roku eksploatacji pojawiają się pozytywne efekty zewnętrzne warte 3000 gb, a po dwóch latach negatywne efekty zewnętrzne warte 6790 gb. Nie można pobierać opłat za przeprawę przez zatokę, więc otwarcie prywatnego promu jest wykluczone. a) Oblicz nadwyżkę konsu-menta powstającą dzięki uruchomieniu darmowej przeprawy (za-łóż, że dobro jest doskonale podzielne). 8000 gb b) Stopa dyskontowa równa się 10% (nie ma innych projektów, nadwyżka konsumenta powstaje jednorazowo na koniec roku, nie ma ryzyka i inflacji). Czy mając odpowiednie środki, władze powin-ny uruchomić darmową przeprawę? Tak. c) Dlaczego? 19 Cena bile- tu (w gb) Liczba przewozów tys. osób/rok 4 1 3 2

20 c) 8000/(1+0,1)+8000/(1+0,1)2+3000/(1+0,1)-6790/(1+0,1)2=11 000 gb.
ZADANIE Oszacowano popyt na usługi promu, mającego ułatwić komunikację w mieście (zob. tabela). Otwarcie czynnej 2 lata przeprawy kosztuje gb. Po roku eksploatacji pojawiają się pozytywne efekty zewnętrzne warte 3000 gb, a po dwóch latach negatywne efekty zewnętrzne warte 6790 gb. Nie można pobierać opłat za przeprawę przez zatokę, więc otwarcie prywatnego promu jest wykluczone. a) Oblicz nadwyżkę konsu-menta powstającą dzięki uruchomieniu darmowej przeprawy (za-łóż, że dobro jest doskonale podzielne). 8000 gb b) Stopa dyskontowa równa się 10% (nie ma innych projektów, nadwyżka konsumenta powstaje jednorazowo na koniec roku, nie ma ryzyka i inflacji). Czy mając odpowiednie środki, władze powin-ny uruchomić darmową przeprawę? Tak. c) Dlaczego? c) 8000/(1+0,1)+8000/(1+0,1)2+3000/(1+0,1)-6790/(1+0,1)2=11 000 gb. 11 000 gb > gb. d) A jeśliby stopa dyskontowa była wyższa od 10%? (Wskazówka: porównaj zaktualizowaną wartość nakładów i efektów tego przed-sięwzięcia). 20 Cena bile- tu (w gb) Liczba przewozów tys. osób/rok 4 1 3 2

21 c) 8000/(1+0,1)+8000/(1+0,1)2+3000/(1+0,1)-6790/(1+0,1)2=11 000 gb.
ZADANIE Oszacowano popyt na usługi promu, mającego ułatwić komunikację w mieście (zob. tabela). Otwarcie czynnej 2 lata przeprawy kosztuje gb. Po roku eksploatacji pojawiają się pozytywne efekty zewnętrzne warte 3000 gb, a po dwóch latach negatywne efekty zewnętrzne warte 6790 gb. Nie można pobierać opłat za przeprawę przez zatokę, więc otwarcie prywatnego promu jest wykluczone. a) Oblicz nadwyżkę konsu-menta powstającą dzięki uruchomieniu darmowej przeprawy (za-łóż, że dobro jest doskonale podzielne). 8000 gb b) Stopa dyskontowa równa się 10% (nie ma innych projektów, nadwyżka konsumenta powstaje jednorazowo na koniec roku, nie ma ryzyka i inflacji). Czy mając odpowiednie środki, władze powin-ny uruchomić darmową przeprawę? Tak. c) Dlaczego? c) 8000/(1+0,1)+8000/(1+0,1)2+3000/(1+0,1)-6790/(1+0,1)2=11 000 gb. 11 000 gb > gb. d) A jeśliby stopa dyskontowa była wyższa od 10%? (Wskazówka: porównaj zaktualizowaną wartość nakładów i efektów tego przed-sięwzięcia). Nie. W takiej sytuacji zaktualizowana wartość korzyści z urucho-mienia przeprawy promowej (zapewne) przewyższa zaktualizowaną wartość poniesionych nakładów. 21 Cena bile- tu (w gb) Liczba przewozów tys. osób/rok 4 1 3 2

22 ILE KOSZTUJE KOWALSKI? Problemem, z którym stykają się autorzy ANALIZ KOSZTÓW I KORZYŚCI, jest wycena wartości życia ludzkiego. Wyobraźmy so-bie np., że rozważamy decyzję o przebudowie niebezpiecznego od-cinka autostrady. Jej koszt wynosi zł, a dane z innych okolic wskazują, że taka przebudowa obniża prawdopodobieństwo śmiertelnego wypadku z 0,0002% do 0,00015%. Czy należy prze-znaczyć pieniądze na przebudowę drogi? Wielu sądzi, że odpowiedź jest oczywista: ludzkie życie jest bezcenne i należy je chronić bez względu na koszty. Jednak rzeczy-wistość jest brutalna i podejmujący decyzje potrzebują rozsądnych kryteriów wyboru najlepszego z projektów rywalizujących o skąpe środki państwa, w tym – działań ratujących ludzkie życie. Aby takie kryteria stworzyć, należy oszacować wartość ludzkiego życia. CDN 22

23 ILE KOSZTUJE KOWALSKI? CD.
Np. sądy przyznające odszkodowania bliskim osób, które – z czyjejś winy – uległy śmiertelnemu wypadkowi, stosują m. in. kry-terium wysokości zarobków utraconych przez ofiarę. Powoduje to jednak, że odszkodowanie jest tym mniejsze, im starsza była ofiara wypadku, co jest oczywistą wadą tego rozwiązania. W szczególności suma zarobków utraconych przez emeryta wynosi zero… CDN 23

24 ILE KOSZTUJE KOWALSKI? CD
Alternatywa jest np. analiza decyzji ludzi podejmujących niebezpieczną, lecz dobrze płatną pracę. Np., jeśli ktoś dobrowolnie wystawia się na ryzyko śmiertelnego wypadku, którego prawdopo-dobieństwo wynosi 1%, podejmując pracę na wysokości za dodat-kowy zarobek wynoszący 20 tys. zł, oznacza to, iż ocenia on wartość swego życia na 2 mln zł (100•20 tys. zł)... (Szacunki oparte na takiej metodzie wskazują, że w Stanach ludzie oceniają wartość życia na mniej niż 10 mln dolarów). 24 Czy jednak ludzie rzeczywiście tak samo wyceniają wzrost prawdopodobieństwa własnej śmierci np. z 1% do 2%, z 49% do 50% i z 99% do 100%?

25 25 Koniec długiej dygresji o ANALIZIE KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis)

26 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego past-wiska
26 Dobra prywatne, klubowe, publiczne i tragedia wspólnego past-wiska Także DOBRA, KTÓRYCH DOTYCZY TRAGEDIA WSPÓLNE-GO PASTWISKA (ang. tragedy of commons) wymagają interwencji państwa.   Do tragedii wspólnego pastwiska dochodzi, gdy ktoś, ko- rzystając z dobra, zmniejsza zadowolenie innych korzys- tających, a wszyscy mogą uczestniczyć w konsumpcji. W takiej sytuacji zwykle pojawiają się SZKODLIWE SKUTKI UBOCZNE w postaci uniemożliwienia konsumpcji innym, a nawet zniszczenia dobra. DOBRA Są przedmiotem rywalizacji Nie są przedmiotem rywalizacji Dają się zastrzec Dobra prywatne (np. kanapka z szynką) Dobra klubowe (np. nie zatłoczony basen „na Warszawiance” Nie dają się zastrzec Tragedia wspólnego pastwiska (np. zatłoczona plaża) Dobra publiczne (np. obrona narodowa)

27 Oto przykłady dóbr, którym zagraża TRAGEDIA WSPÓLNEGO PASTWISKA:
przetrzebione łowiska na otwartym oceanie, zatłoczone parki, rzeki, w których już nie ma ryb, „zakorkowane” autostrady, brudne toalety podczas rockowego koncertu, zaśmiecone plaże publiczne, śmieci w lesie. 27

28 28 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy-szącej TRAGEDII WSPÓLNEGO PASTWISKA? Oto rozwiązania: 1. Państwo może wprowadzić opłaty za korzystanie z dobra (np. bilety wstępu na plażę).

29 29 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy-szącej TRAGEDII WSPÓLNEGO PASTWISKA? Oto rozwiązania: 1. Państwo może wprowadzić opłaty za korzystanie z dobra (np. bilety wstępu na plażę). 2. Państwo może innymi sposobami ograniczyć możliwość ko-rzystania z dobra (np. limity połowów).

30 30 Co może zrobić państwo, aby zapobiec nieefektywności towarzy-szącej TRAGEDII WSPÓLNEGO PASTWISKA? Oto rozwiązania: 1. Państwo może wprowadzić opłaty za korzystanie z dobra (np. bilety wstępu na plażę). 2. Państwo może innymi sposobami ograniczyć możliwość ko-rzystania z dobra (np. limity połowów). 3. Państwo może zwiększyć oferowaną ilość dobra (np. zbudować nową autostradę obok starej, na której powstają korki.

31 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra
ZADANIE Kutry z 5 państw łowią ryby na tym łowisku (obowiązuje reguła: jedno państwo – jeden kuter). Fantazja przysłała 2. kuter! Ławica odradza się wolno, więc wszystkie kutry, zamiast po 50 ton dorsza, łowią teraz po 40 ton dziennie. Kiedy kolejne państwo naśladuje Fantazję, dzienny połów kutra znowu maleje o 10 ton. Itd. a) Jak zmienia się ilość ryb: (i) łowionych przez jeden kuter; (ii) łowionych przez wszystkie kutry, w miarę trwania tego procesu (wypełnij ta-belę)? 31 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra (ii) Połów wszystkich kutrów 5 6 7 8 9

32 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra
ZADANIE Kutry z 5 państw łowią ryby na tym łowisku (obowiązuje reguła: jedno państwo – jeden kuter). Fantazja przysłała 2. kuter! Ławica odradza się wolno, więc wszystkie kutry, zamiast po 50 ton dorsza, łowią teraz po 40 ton dziennie. Kiedy kolejne państwo naśladuje Fantazję, dzienny połów kutra znowu maleje o 10 ton. Itd. a) Jak zmienia się ilość ryb: (i) łowionych przez jeden kuter; (ii) łowionych przez wszystkie kutry, w miarę trwania tego procesu (wypełnij ta-belę)? 32 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra (ii) Połów wszystkich kutrów 5 50 250 6 40 240 7 30 210 8 20 160 9 10 90 Zob. tabela. b) Które z państw (Fantazja? Pierwsze z naśladujących ją państw? Drugie z ... ? Itd.) pierwsze odkryje nieopłacalność takiego postępo-wania?

33 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra
ZADANIE Kutry z 5 państw łowią ryby na tym łowisku (obowiązuje reguła: jedno państwo – jeden kuter). Fantazja przysłała 2. kuter! Ławica odradza się wolno, więc wszystkie kutry, zamiast po 50 ton dorsza, łowią teraz po 40 ton dziennie. Kiedy kolejne państwo naśladuje Fantazję, dzienny połów kutra znowu maleje o 10 ton. Itd. a) Jak zmienia się ilość ryb: (i) łowionych przez jeden kuter; (ii) łowionych przez wszystkie kutry, w miarę trwania tego procesu (wypełnij ta-belę)? 33 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra (ii) Połów wszystkich kutrów 5 50 250 6 40 240 7 30 210 8 20 160 9 10 90 Zob. tabela. b) Które z państw (Fantazja? Pierwsze z naśladujących ją państw? Drugie z ... ? Itd.) pierwsze odkryje nieopłacalność takiego postępo-wania? Trzecie państwo naśladujące Fantazję. Wszak mimo wysłania na ło-wisko 2. kutra, oba kutry tego państwa łącznie łowią tyle (10 ton+10 ton), ile łowił jeden kuter (20 ton). c) Jak się nazywa powodowana efektami zewnętrznymi forma za-wodności rynku, z którą mamy tu do czynienia? Co powinno zrobić państwo?

34 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra
ZADANIE Kutry z 5 państw łowią ryby na tym łowisku (obowiązuje reguła: jedno państwo – jeden kuter). Fantazja przysłała 2. kuter! Ławica odradza się wolno, więc wszystkie kutry, zamiast po 50 ton dorsza, łowią teraz po 40 ton dziennie. Kiedy kolejne państwo naśladuje Fantazję, dzienny połów kutra znowu maleje o 10 ton. Itd. a) Jak zmienia się ilość ryb: (i) łowionych przez jeden kuter; (ii) łowionych przez wszystkie kutry, w miarę trwania tego procesu (wypełnij ta-belę)? 34 Liczba kutrów na tych wodach (i) Połów jednego kutra (ii) Połów wszystkich kutrów 5 50 250 6 40 240 7 30 210 8 20 160 9 10 90 Zob. tabela. b) Które z państw (Fantazja? Pierwsze z naśladujących ją państw? Drugie z ... ? Itd.) pierwsze odkryje nieopłacalność takiego postępo-wania? Trzecie naśladujące Fantazję. Wszak mimo wysłania na łowisko 2. kutra, oba kutry tego państwa łącznie łowią tyle (10 ton+10 ton), ile łowił jeden kuter (20 ton). c) Jak się nazywa powodowana efektami zewnętrznymi forma za-wodności rynku, z którą mamy tu do czynienia? Co powinno zrobić państwo? To jest “tragedia wspólnego pastwiska”. Np.: należy uzgodnić li-mity połowów.

35 UWAGA NA ZAKOŃCZENIE: W gruncie rzeczy PROBLEM DÓBR PUBLICZNYCH jest odmia-ną PROBLEMU EFEKTÓW ZEWNĘTRZNYCH. Przecież w przy-padku tych dóbr ubocznym skutkiem korzystania z nich przez jedną osobę jest to, że korzystają z nich również inni, co oznacza właśnie występowanie pozytywnego efektu zewnętrznego. Podobnie, kiedy mamy do czynienia z TRAGEDY OF COMMONS, ubocznym skutkiem (efektem zewnętrznym) konsumo-wania dobra przez jedną osobę jest utrudnienie dostępu do tego dobra innym. Jednak z uwagi na swoje praktyczne znaczenie zjawisko dóbr publicznych zasługuje na osobne omówienie, którego dokona-liśmy, .

36 Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij.
ZRÓB TO SAM! TAK CZY NIE? Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij. 36 1. Oto efekt gapowicza: Po seansie Jaś ukrył się w WC i jeszcze raz - za darmo - obejrzał Terminatora. 2. W Polsce państwowe szkoły podstawowe wytwarzają dobro pub-liczne. 3. Państwowe szpitale w Polsce wytwarzają dobro publiczne. 4. Państwowa telewizja w Polsce wytwarza dobro publiczne. 5. To oczywiste. Państwo powinno wytwarzać dobra publiczne, a fir-my prywatne – dobra prywatne

37 ZADANIA 1. Poklasyfikuj dobra na prywatne, klubowe, publiczne i takie, któ-rych dotyczy tragedia wspólnego pastwiska: a) Most Łazienkowski. b) Usługi poczty. c) Izba wytrzeźwień. d) Program WORD e) Usługi więzienia w Rawiczu. f) Wiadomości telewizji „Canal+”. g) Bezpieczeństwo na Bałutach. h) Usługi cmentarza na Powązkach. a) Niezatłoczony most nie jest przedmiotem rywalizacji i nie można go zastrzec, a więc jest dobrem publicznym. Gdyby był „zakorko-wany”, dotyczyłaby go „tragedia wspólnego pastwiska”. c) Usługi izby wytrzeźwień są dobrem publicznym. Nie są przed-miotem rywalizacji (jest tam dość miejsca dla pijanych zakłócają-cych spokój wszystkich obywateli) i nie można ich zastrzec (pijani trafiają tam bez względu na to, czyj spokój zakłócają). e) Usługi więzienia zaspakajają potrzebę bezpieczeństwa obywateli. Nie są przedmiotem rywalizacji (tam jest dość miejsca dla przestęp-ców!) i nie można ich zastrzec (do więzienia przestępcy trafiają bez względu na to, kto jest ich ofiarą). Więzienie to public good. g) Bezpieczeństwo na Bałutach stanowi przykład dobra publicznego (nie podlega rywalizacji i nie sposób go zastrzec).

38 2. Rozwiązując poprzednie zadanie, za dobro publiczne uznałeś: a) Most Łazienkowski. b) Usługi izby wytrzeźwień. c) Usługi więzienia w Rawiczu. d) Bezpieczeństwo na Bałutach. Co zrobiło państwo, by powstały te dobra publiczne? Czy był inny sposób rozwiązania pro-blemu? a) Most Łazienkowski zbudowały przedsiębiorstwa działające na zle-cenie państwa. Mosty w wielkich miastach - chyba - powinny pozos-tać własnością państwa. Przekazanie kontroli nad bardzo ważną częścią miejskiej sieci transportowej prywatnej firmie mogłoby za-grozić interesom społeczeństwa. c) Więzienie w Rawiczu jest instytucją państwową. Jednak np. w Sta-nach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii istnieją prywatne więzienia, które świadczą usługi zamówione przez państwo (na po-czątku 2009 r. na całym swiecie istniało ponad 230 prywatnych wię-zień!)

39 Plusami i minusami oznacz prawdziwe i fałszywe warianty odpowiedzi. 1.
TEST Plusami i minusami oznacz prawdziwe i fałszywe warianty odpowiedzi. 1. Dobra publiczne: A. Nie dadzą się zastrzec. B. Są przedmiotem rywalizacji. C. Nie są wytwarzane przez prywatne przedsiębiorstwa. D. Bywają wytwarzane przez państwo.  2. Aby udostępnić społeczeństwu dobra publiczne, państwo może: A. Samo wyprodukować te dobra. B. Zlecić wyprodukowanie tych dóbr prywatnym firmom. C. Stworzyć możliwość zastrzegania tych dóbr. D. Sprawić, że dobra te staną się przedmiotem rywalizacji. 39

40 Aby zapobiec „tragedii wspólnego pastwiska”, państwo m. in.:
40 3. Aby zapobiec „tragedii wspólnego pastwiska”, państwo m. in.: A. Wprowadza opłaty za użytkowanie dobra. B. Ogranicza możliwość korzystania z dóbr za pomocą limitów. C. Tworzy możliwość zastrzegania tych dóbr. D. Chroni konkurencję w gospodarce. 4. Na rysunku obok: A. Pole ABC oznacza stratę nadwyżki całkowitej spowodowaną istnieniem do-bra publicznego. B. Linia D1 ilustruje popyt społeczeńst-wa na dobro publiczne. C. Społecznie optymalna ilość dobra pu- blicznego wynosi Q1 D. Społeczna wartość Q*–ej jednostki tego dobra wynosi Q1B.

41

42 II. KŁOPOTY Z INFORMACJĄ

43 W imię EFEKTYWNOŚCI (głównie) państwo m. in
W imię EFEKTYWNOŚCI (głównie) państwo m. in. zapobiega MONOPOLIZACJI, kontroluje EFEKTY ZEWNĘTRZNE, wspiera powstawanie DÓBR PUBLICZNYCH, zwalcza KŁOPO-TY Z INFORMACJĄ trapiące sprzedawców i nabywców.

44 KŁOPOTY Z INFORMACJĄ Kłopoty z informacją przyjmują m. in. dwie formy: ASYMETRYCZNY ROZKŁAD INFORMACJI (ang. asymmetric information) (np. między sprzedawców i nabywców). DOBRA POŻĄDANE (ang. merit goods) i NIEPOŻĄDANE (ang. merit bads) (SPOŁECZNIE).

45 1. ASYMETRYCZNY ROZKŁAD INFORMACJI (ang. asymmetric information) (np. między sprzedawców i nabywców).  Chodzi o sytuacje, w których gorsze poinformowanie jednej ze stron transakcji o ważnych cechach dobra lub samej transakcji może skłonić państwo do obrony „słab- szego”.

46 ASYMETRYCZNY ROZKŁAD INFORMACJI przyjmuje m. in. następujące formy:
1. UKRYTE CECHY (ang. hidden charakteristics). 2. UKRYTE DZIAŁANIA (ang. hidden actions). 3. UKRYTE ZAMIARY (ang. hidden intentions).

47 A. ASYMETRIA INFORMACJI: UKRYTE CECHY (ang. hidden charakteristics)
Oto typowe przykłady asymetrycznego rozkładu infomacji o ce-chach (dobra, transakcji, partnera): - praca przy azbeście, - lek o nieznanych skutkach ubocznych, - pożyczka, której prawdziwy koszt Twój Bank zamaskował finan- sowym żargonem, - sfałszowana kiełbasa „Krakowska”, - marihuana sprzedawana w szkołach podstawowych, - płyta The Best of Pink Floyd nagrana przez grupę Anaconda z Mławy, - pistolet-zabawka, którym przy odrobinie wysiłku można wybić oko siostrze, - niekorzystne klauzule w podpisywanej z developerem umowie.

48 Z problemem asymetrycznego rozkładu infomacji o cechach (dob-ra, transakcji, partnera) mamy do czynienia m. in. w przypadku: DÓBR DOŚWIADCZALNYCH (ang. experience goods) DÓBR ZAUFANIA (ang. confidence goods)

49 DOBRA DOŚWIADCZALNE (ang. experience goods)
Np.: tuńczyk w puszkach, który może zawierać rtęć, studia podyp-lomowe. Jakość tych dóbr jest znana dopiero PO ICH KUPNIE (inaczej niż np. jakość kupowanego cukru lub mebli). (Wcześniej-sze zdobycie informacji o jakości jest zbyt kosztowne). W przypadku dóbr doświadczalnych na rynku może po-jawić się NEGATYWNA SELEKCJA (ang. adverse selection).

50 W przypadku DÓBR DOŚWIADCZALNYCH na rynku może pojawić się NEGATYWNA SELEKCJA (ang. adverse selection). Nabywca będzie chciał płacić CENĘ PRZECIĘTNĄ DOBREJ I ZŁEJ ODMIANY TOWARU, bo to, jakiej jakości produkt dosta-nie, zależy m. in. od przypadku. Producenci przestają zatem oferować dobre jakościowo i drogie odmiany produktu. I tak dalej. W efekcie „ZŁA JAKOŚĆ WYPIERA DOBRĄ JA-KOŚĆ”.

51 ZADANIE Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić więcej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego?

52 Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości
Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić więcej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego? Nie. Asymetria informacji powoduje, że nabywcy nie chcą zapłacić odpowiedniej ceny za dobry samochod. Hamuje to handel. b) Co powiesz o wielkości obrotów dobrymi samochodami?

53 Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości
Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić więcej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego? Nie. Asymetria informacji powoduje, że nabywcy nie chcą zapłacić odpowiedniej ceny za dobry samochod. Hamuje to handel. b) Co powiesz o wielkości obrotów takimi samochodami? Skala handlu dobrymi samochodami będzie stopniowo malała. c) Jak taka zmiana skali handlu dobrymi samochodami wpłynie na cenę na tym rynku?

54 Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości
Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić wię-cej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego? Nie. Asymetria informacji powoduje, że nabywcy nie chcą zapłacić odpowiedniej ceny za dobry samochod. Hamuje to handel. b) Co powiesz o wielkości obrotów takimi samochodami? Asymetria informacji hamuje handel dobrymi samochodami. c) Jak taka zmiana skali handlu dobrymi samochodami wpłynie na cenę na tym rynku? Skoro jest handlowane raczej złymi niż dobrymi samochodami, to rośnie prawdopodobieństwo natrafienia w trakcie transakcji na kiepski samochód. W efekcie maleje wartość oczekiwana kupowa-nego auta, a zatem również jego cena. d) Do czego doprowadzi ten proces?

55 Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości
Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić więcej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego? Nie. Asymetria informacji powoduje, że nabywcy nie chcą zapłacić odpowiedniej ceny za dobry samochod. Hamuje to handel. b) Co powiesz o wielkości obrotów takimi samochodami? Asymetria informacji hamuje handel dobrymi samochodami. c) Jak taka zmiana skali handlu dobrymi samochodami wpłynie na cenę na tym rynku? Skoro jest handlowane raczej złymi niż dobrymi samochodami, to rośnie prawdopodobieństwo natrafienia w trakcie transakcji na kiepski samochód. W efekcie maleje wartość oczekiwana kupowa-nego auta, a zatem również jego cena. d) Do czego doprowadzi ten proces? Do wyparcia towaru dobrej jakości (w żargonie ekonomistów infor-macji: „plums”; pol. sliwki) przez towar złej jakości (w żargonie ekonomistów: „lemons”; pol. cytryny). e) Wskaż 2 sposoby („prywatny” i „publiczny”) rozwiązania prob-lemu.

56 Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości
Oferowane są używane samochody dobrej i złej jakości. Tylko sprzedawcy znają ich jakość. Ostrożni nabywcy nie chcą płacić więcej, niż wynosi WARTOŚĆ OCZEKIWANA kupowanego auta (wartość dobrego auta razy prawdopodobieństwo natrafienia na nie plus wartość kiepskiego auta razy prawdopodobieństwo natra-fienia na nie). a) Czy na takim rynku łatwo jest sprzedać używany dobry samochód? Dlaczego? Nie. Asymetria informacji powoduje, że nabywcy nie chcą zapłacić odpowiedniej ceny za dobry samochod. Hamuje to handel. b) Co powiesz o wielkości obrotów takimi samochodami? Asymetria informacji hamuje handel dobrymi samochodami. c) Jak taka zmiana skali handlu dobrymi samochodami wpłynie na cenę na tym rynku? Skoro jest handlowane raczej złymi niż dobrymi samochodami, to rośnie prawdopodobieństwo natrafienia w trakcie transakcji na kiepski samochód. W efekcie maleje wartość oczekiwana kupowa-nego auta, a zatem również jego cena. d) Do czego doprowadzi ten proces? Do wyparcia towaru dobrej jakości (w żargonie ekonomistów infor-macji: „plums”; pol. sliwki) przez towar złej jakości (w żargonie ekonomistów: „lemons”; pol. cytryny). e) Wskaż 2 sposoby („prywatny” i „publiczny”) rozwiązania prob-lemu. Wystawianie certyfikatów jakości przez instytucje prywatne i pańs-twowe.

57 DYGRESJA Podobnie bywa na rynku kredytu i usług ubezpieczeniowych. Kredytodawcy i ubezpieczyciele żądają ceny pośredniej między ceną właściwą dla klientów z grupy „dobrego ryzyka” i z grupy „złego ryzyka”. To sprawia, że klienci z grupy „dobrego ryzyka” względnie często rezygnują z transakcji. To powoduje ko-nieczność podwyższenia ceny, ponieważ wśród klientow wzrasta od-setek tych z grupy „złego ryzyka”. To dodatkowo zniechęca klien-tów z grupy „dobrego ryzyka”… Itd. Znowu „ZŁA JAKOŚĆ WYPIERA DOBRĄ JAKOŚĆ”. Tym razem źli klienci (a nie - zły towar) wypierają dobrych klien-tów. (a nie – dobry towar). W efekcie wiele osób z grupy „dobrego ryzyka” nie jest się w stanie ubezpieczyć i zaciągnąć kredytu. KONIEC DYGRESJI

58 DOBRA ZAUFANIA (ang. confidence goods)
ICH JAKOŚĆ NIE JEST ZNANA NAWET PO ICH KUPNIE! [Np. niektóre rodzaje usług z zakresu służby zdrowia, niektóre leki, niektóre usługi edukacyjne (studia Master of Business Administra-tion)]. W przypadku takich dóbr na rynku może dochodzić do skrajnie asymetrycznego rozkladu informacji, co - znowu – znie-chęca do zawierania transakcji.

59 Ogólnie, asymetryczny rozkład infomacji o cechach (dobra, tran-sakcji, partnera) sprawia, że produkowana jest NIEWŁAŚCIWA ILOŚĆ DÓBR, KTÓRE ŹLE ODPOWIADAJĄ POTRZEBOM NABYWCÓW. Asymetryczny rozkład infomacji o cechach (dobra, tran-sakcji, partnera) bywa także przyczyną negatywnej selekcji, która powoduje, że NIE DOCHODZI DO ZAWARCIA CZĘŚCI PO-TENCJALNIE KORZYSTNYCH DLA STRON TRANSAKCJI, CZYLI – POJAWIA SIĘ UBYTEK NADWYŻKI CAŁKOWITEJ.

60 B. ASYMETRIA INFORMACJI: UKRYTE DZIAŁANIA (ang. hidden actions).
Jedna ze stron transakcji po zawarciu umowy zmienia swoje zachowanie w sposób niekorzystny dla partnera. Druga strona nie jest zaś w stanie tego ustalić (wykazać). To się nazywa POKUSA NADUŻYCIA (ang. moral hazard).

61 POKUSA NADUŻYCIA (ang. moral hazard), przykłady:
Ubezpieczenie samochodu przed kradzieżą (ubezpieczywszy się, ludzie przestają dbać o swoją własność*). Wymuszanie niepotrzebnych świadczeń przez lekarzy (np. dro-gich dodatkowych badań). * Oto żart z pewnego niemieckiego podręcznika: Spotykają się dwaj chłopi i jeden mówi do drugiego: „Ubezpieczyłem się od og-nia i od gradu”. Po chwili zastanowienia drugi pyta: „Z ogniem to wiem, ale skąd bierzesz grad?” .

62 Efektem jest znowu negatywna selekcja i – nieefektywność
Efektem jest znowu negatywna selekcja i – nieefektywność. (Na przykład, ubezpieczyciele bronią się przed skutkami pokusy nad-użycia, podnosząc ceny polis. Z kupna polisy rezygnują wtedy rzetelni klienci). NIE DOCHODZI DO ZAWARCIA CZĘŚCI POTENCJALNIE KORZYSTNYCH DLA STRON TRANSAK-CJI., CZYLI – POJAWIA SIĘ UBYTEK NADWYŻKI CAŁKO-WITEJ. * Oto żart z pewnego niemieckiego podręcznika: Spotykają się dwaj chłopi i jeden mówi do drugiego: „Ubezpieczyłem się od og-nia i od gradu”. Po chwili zastanowienia drugi pyta: „Z ogniem to wiem, ale skąd bierzesz grad?” .

63 C. ASYMETRIA INFORMACJI - UKRYTE ZAMIARY (ang
C. ASYMETRIA INFORMACJI - UKRYTE ZAMIARY (ang. hidden intentions) [„PROBLEM NAPADU RABUNKOWEGO” (ang. hold up problem)]. Jedna ze stron zmienia interpretację umowy w sposób niekorzyst-ny dla drugiej strony. (Pojawieniu się takiego problemu sprzyja pewna swoboda zachowań stron umowy wynikająca z niemożnoś-ci przewidzenia i umownego uregulowania wszystkich szczegółów transakcji). Ten problem dotyczy zwłaszcza sytuacji, kiedy umowa stron obo-wiązuje przez pewien, względnie długi, okres, a jedna ze stron po-nosi niemożliwe do odzyskania KOSZTY UTOPIONE (ang. sunk costs).

64 PRZYKŁADY: - Np. ponosząc wysokie koszty, pracownik inwestuje w swój kapitał ludzki (specyficzny, a nie uniwersalny), a potem – wbrew obietni-com - nie dostaje podwyżki wynagrodzenia. - Np. nieoczekiwana podwyżka czynszu po wprowadzeniu się lo-katora do wynajętego mieszkania i po jego zagospodarowaniu. ZAUWAŻ: inaczej niż w przypadku ukrytych działań i pokusy nadużycia niepożądane zachowanie partnera można łatwo zaobserwować. Poszkodowany nie jest jednak w stanie wymusić na partnerze lojalnosci. NIE DOCHODZI DO, KORZYSTNYCH DLA WSZYST-KICH, INWESTYCJI. NIE DOCHODZI DO ZAWARCIA CZĘŚ-CI POTENCJALNIE KORZYSTNYCH DLA STRON TRANSAK-CJI., CZYLI – POJAWIA SIĘ UBYTEK NADWYŻKI CAŁKO-WITEJ.

65 PRYWATNE ROZWIĄZANIA PROBLEMU ASYMETRYCZNEJ INFORMACJI:
SCREENING (pol. badanie) Np. badanie w stacji diagnostycznej kupowanego używanego auta, badanie ubezpieczającego się na życie klienta, badanie kariery za-wodowej kandydata na pracownika).

66 PRYWATNE ROZWIĄZANIA PROBLEMU ASYMETRYCZNEJ INFORMACJI:
SCREENING (pol. badanie) Np. badanie w stacji diagnostycznej kupowanego używanego auta, badanie ubezpieczającego się na życie klienta, badanie kariery za-wodowej kandydata na pracownika). SIGNALLING (pol. sygnalizacja) Np. zbudowanie reputacji (m. in. przez szkołę, warsztat samocho-dowy, restaurację); udzielanie gwarancji; zgoda na udział własny w kosztach; zwrot części ceny lub rabat przy kolejnych zakupach pod warunkiem niewystąpienia szkody). Signalling jest skuteczny zwłaszcza w przypadku powta-rzalnych zakupów dóbr doświadczalnych.

67 PRYWATNE ROZWIĄZANIA PROBLEMU ASYMETRYCZNEJ INFORMACJI:
SCREENING (pol. badanie) Np. badanie w stacji diagnostycznej kupowanego używanego auta, badanie ubezpieczającego się na życie klienta, badanie kariery za-wodowej kandydata na pracownika). SIGNALLING (pol. sygnalizacja) Np. zbudowanie reputacji (m. in. przez szkołę, warsztat samocho-dowy, restaurację); udzielanie gwarancji; zgoda na udział własny w kosztach; zwrot części ceny lub rabat przy kolejnych zakupach pod warunkiem niewystąpienia szkody). Signalling jest skuteczny zwłaszcza w przypadku powta-rzalnych zakupów dóbr doświadczalnych. UZGADNIANIE INTERESÓW STRON Np. honorarium adwokata (lekarza) uzależnione od skuteczności usługi i wypłacane tylko w przypadku sukcesu. Podobnie jest w przypadku menedżerów wynagradzanych udziałem w zysku kiero-wanej przez nich firmy.

68 FORMY INTERWENCJI PAŃSTWA:
- Udostępnianie informacji. Ustawy o gwarancjach. - Ustawy o rekompensowaniu szkód powodowanych cechami produktu. Przymus ubezpieczania się. Ustawy o bezpieczeństwie pracy. - Ustawy o uczciwym handlu. Ograniczanie dostępu dóbr do rynku. - Ograniczanie dostępu producentów do rynku.

69 2. DOBRA POŻĄDANE (ang. merit goods) i NIEPOŻĄDANE (ang. merit bads) (SPOŁECZNIE). Chodzi o sytuacje, w których jednostka - nie biorąc pod uwagę efektów zewnętrznych swojego działania, a także norm kulturowych - podejmuje (RZEKOMO!) niewłaściwe decyzje o ilości nabywanych (konsumowa nych) dóbr. Nawet jeśli informacja jest symetryczna, ludzie (rzeko-mo!) źle oceniają użyteczność pewnych dóbr...

70 Przykłady DÓBR POŻĄDANYCH I NIEPOŻĄDANCYH SPO-ŁECZNIE:
Szczepienia ochronne, alkohol, wyroby tytoniowe, hazard, handel częściami ludzkiego ciała, „wysoka” kultura, aborcja, edukacja, niektóre rodzaje ubezpieczeń (OC, ubezpieczenie emerytalne), pornografia, prostytucja, transmisja z meczu Reprezentacji Narodowej, samochodowe pasy bezpieczeństwa, eutanazja.

71 Asymetryczna informacja, dobra pożądane i niepożądane a efek-tywność
Asymetria informacji oraz dobra pożądane i niepożądane społecznie są przyczyną straty efektywności. Odpowiada jej obszar AE1E lub obszar BE2E.

72 FORMY INTERWENCJI PAŃSTWA:
Nakazy i zakazy. Podatki i subsydia. Propaganda „społeczna”.

73 Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij. 1.
ZRÓB TO SAM! TAK CZY NIE? Czy te opinie są prawdziwe, czy fałszywe? Odpowiedzi uzasadnij. 1. Zakaz sprzedaży alkoholu młodziezy poniżej 18. roku życia wpro-wadzono w celu usunięcia asymetrii informacji. 2. Montowany w nowych samochodach osobowych sprzedawanych w Polsce katalizator jest przykładem dobra pożądanego społecznie. 3. Przyczyną istnienia dóbr pożądanych społecznie (ang. merit goods) i dóbr niepożądanych społecznie (ang. merit bads) są efekty zew-nętrzne i (lub) normy społeczne. 4. Dobrami pożądanymi społecznie nazywamy dobra, których cena jest wysoka, co sprawia, że niewielu może sobie na nie pozwolić (np. samochód mercedes). 73 73

74 ZADANIA 1. Wyjaśnij, dlaczego przyczyną asymetrii informacji mogą być: a) Reklama myląca. b) Stosowanie przez sprzedawców niekorzyst-nych dla nabywców klauzul we wzorach umów. c) Podaj stosowne przykłady takich sytuacji (np. fikcyjne). 74 74

75 (iii) Album The Best of Beatles grupy Anaconda z Mławy.
75 2. a) Co różni dobra, których dotyczy asymetria informacji, i dobra społecznie pożądane/niepożądane? W przypadku dóbr społecznie pożądanych/niepożądanych infor-macja jest dostępna, lecz mimo to – zdaniem wielu ekonomistów - ludzie niewłaściwie oceniają użyteczność dobra. b) Które z tych dóbr są społecznie pożądane/niepożądane, a któ-rych dotyczy asymetria informacji (za każdym razem wskaż, co w takiej sytuacji robi państwo): (i) Heroina? To zależy od odbiorcy. Tak czy owak, państwo stara się ograniczyć konsumpcję heroiny. (ii) Wiersze Miłosza? (iii) Album The Best of Beatles grupy Anaconda z Mławy. Asymetria informacji. Państwo zwykle wymusza udostępnianie na-bywcom rzetelnej informacji o cechach oferowanego dobra. (iv) Ubezpieczenie kierowców od odpowiedzialności cywilnej (OC)? (v) Eutanazja? W wielu krajach, za sprawą lokalnych norm kulturowych, dobro niepożądane społecznie. (vi) 1397 odcinek brazylijskiej telenoweli Serce Diany? (vii) Pistolet-zabawka, którym – przy odrobinie wysiłku – można wybić oko młodszej siostrze? Asymetria informacji. Państwo kontroluje dobra będące przedmio-tem handlu. (viii) Kredyt, którego cenę Twój Bank ukrył, stosując finansowy żargon? 

76 3. W Hipotecji działa wiele płatnych prywatnych stacji telewizyjnych. Czy bezpłatna telewizja państwowa powinna nadać te programy? Dlaczego? a) „Za kierownicą” (poradnik dla kierowców); „Dobra publiczne i efekty zewnętrzne” (wykład z ekonomii Telewizyjnego Uniwersytetu Otwartego). b) „Na sklepowej półce” (program infor-macyjny dla konsumentów); „To ci się należy! (poradnik prawny dla pracowników). c) „Hamlet” (spektakl teatru telewizji); „Dama z łasiczką” (program z cyklu Telewizyjna galeria). d) „Terminator 9” (film sensacyjny); Manchester United – Barcelona (transmisja meczu piłkarskiego). 76 76

77  TEST Plusami i minusami oznacz prawdziwe i fałszywe warianty odpowie-dzi. 1. Dobro pożądane społecznie: A. To np. obowiązkowe szczepienia przeciwko gruźlicy. B. Państwo upowszechnia m. in. ze względu na efekty zewnętrzne. C. Pojawia się w wyniku korzystnej dla sprzedawców asymetrii in-formacji. D. Często jest usługą, a skutki korzystania z niego ujawniają się ze znacznym odroczeniem. 77 77  2. Na rysunku obok linia D jest linią popytu na rynku, na którym nie występują kłopoty z informacją. Na tym samym rysunku: A. Linia popytu D1 może odnosić się do dóbr niepożądanych społecznie. B. Obszar ABE jest miarą społecznej nieefektywności, gdy nabyw-cy nie znają pewnych wad dobra. C. Linia popytu D2 może odnosić się do dóbr, których dotyczy asy-metria informacji. D. Obszar CEF jest miarą społecznej nieefektywności np. w sytu-acji, gdy dobro jest pożądane społecznie. A B C F E D1 D2 D S Q P

78 Państwo sfinansowało remont Stadionu Śląskiego w Chorzowie, po-nieważ:
3. Państwo sfinansowało remont Stadionu Śląskiego w Chorzowie, po-nieważ: A. Chciało przeciwdziałać negatywnym efektom zewnętrznym. B. Chciało udostępnić ludziom atrakcyjne dobro klubowe. C. Chciało przeciwdziałać asymetrii informacji. D. Uznało sport za dobro pożądane społecznie. 4. Dofinansowywane z budżetu państwa tanie kredyty dla studentów: A. Są przyczyną pozytywnych efektów zewnętrznych. B. Stanowią dobro publiczne. C. Pozwalają usunąć skutki asymetrii informacji. D. Wspierają konsumpcję dobra pożądanego społecznie. 78 78