Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Pobieranie prezentacji. Proszę czekać

Badanie wykonane na zlecenie

Podobne prezentacje


Prezentacja na temat: "Badanie wykonane na zlecenie"— Zapis prezentacji:

1 Badanie wykonane na zlecenie
Raport z badania „Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego” Badanie wykonane na zlecenie Regionalnego Centrum Polityki Społecznej W Łodzi przez PBS DGA Spółka z o.o. Sopot-Warszawa, 2007 rok

2 Spis treści I. Wstęp 7 II. Opis badania 10 III. Prezentacja wyników
1. Charakterystyka badania 2.1 Cele ogólne 2.2 Cele szczegółowe Przygotowanie próby 3.2 Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru Charakterystyka badanych uczniów 4.1 Wiek i płeć 4.2 Wyniki w nauce 4.3 Nieobecności w szkole 4.4 Style wypoczynku 4.5 Środowisko rodzinne badanych 4.6 Warunki materialne rodziny 4.7 Wydatki na własne potrzeby III. Prezentacja wyników 1. Najważniejsze wyniki badania 2. Palenie papierosów przez młodzież 2.1 Dostępność tytoniu – w opinii badanych 2.2 Wiek inicjacji tytoniowej 2.3 Rozpowszechnienie palenia papierosów 2.4 Częstotliwość i poziom natężenia palenia papierosów w okresie ostatnich 30 dni 2.5 Wydatki związane z kupowaniem tytoniu 2.6 Ryzyko związane z paleniem tytoniu

3 Spis treści 3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież
3.1 Ocena dostępności alkoholu – w opinii uczniów 58 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych 67 3.4 Częstotliwość picia napojów alkoholowych i poziom ich konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni 3.5 Wydatki związane z kupowaniem alkoholu 81 3.6 Ryzyko związane z piciem alkoholu 4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska Pierwsze doświadczenie związane z upiciem się 92 4.3 Częstotliwość i nasilenie zjawiska upijania się w okresie ostatnich 30 dni 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów 6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych (pubach, dyskotekach itp.) 105 7. Postrzegane skutki picia alkoholu 8. Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu 9. Rozpowszechnienie zjawiska używanie leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.1 Rozpowszechnienie zjawiska używania leków 9.2 Rozpowszechnienie zjawiska używania tabletek Wiek inicjacji

4 Spis treści 9.4. Dostępność leków 135
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.1 Ocena dostępności marihuany lub haszyszu (konopi) – w opinii badanych 10.2 Miejsca dostępności marihuany/haszyszu 10.3 Pierwszy kontakt z marihuaną lub haszyszem - wiek inicjacji 10.4 Rozpowszechnienie używania marihuany lub haszyszu 142 10.5 Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół 144 10.6 Przejawy uzależnienia od konopii 10.7 Częstotliwość sięgania po marihuanę lub haszysz w okresie ostatnich 30 dni 10.8 Umiejętność odmawiania na propozycje spróbowania marihuany lub haszyszu 10.9 Wydatki związane z kupowaniem marihuany (konopi) 154 Prawdopodobieństwo doświadczenia różnych zdarzeń, emocji i stanów umysłu w związku z użyciem marihuany 156 Ryzyko związane z używaniem marihuany/haszyszu 159 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1 Amfetamina 11.2 Ecstasy 11.3 Substancje wziewne (np. klej, aerozole itp.) 11.4 Wiek inicjacji

5 Spis treści 12. Ryzyko związane z używaniem najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków 192 14. Przykre doświadczenia związane z używaniem narkotyków 200 15. Przewidywana reakcja rodziców wobec palenia papierosów przez młodzież 16. Przewidywana reakcja rodziców wobec upijania się i używania narkotyków przez młodzież 17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych 18. Relacje z przyjaciółmi 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież 232 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież 243 21. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście relacji z rodzicami 254 22. Picie i upijanie się w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego 23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży 24. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście relacji z rodzicami 25. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego 26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a używanie narkotyków przez młodzież

6 Spis treści 27. Analiza wiarygodności odpowiedzi
27.1 Wskaźniki wiarygodności wyników 27.2 Skłonność do przedstawiania się w lepszym świetle 279 27.3 Skłonność do „koloryzowania zachowań” 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii

7 I. Wstęp

8 I. Wstęp Wyniki badań zrealizowanych przez PBS DGA będą mogły być porównywane z wynikami badań ogólnopolskich ESPAD 2007 oraz tymi samymi badaniami (ESPAD) w wielu innych krajach europejskich. O skali problemu, jakim jest picie i upijanie się nastolatków dziś nie trzeba już nikogo przekonywać. Zjawisko to jest wskazywane przez większość Polaków jako jeden z najpoważniejszych problemów społecznych naszego kraju. Systematyczne działania profilaktyczne i naprawcze w tym zakresie rekomenduje również Komisja Europejska. Jest wiele powodów, dla których władze województwa powinny interesować się tym zjawiskiem. Picie alkoholu ma istotny związek z wieloma ryzykownymi zachowaniami, jakie podejmują nastolatki a w konsekwencji generuje szereg problemów społecznych, zdrowotnych i prawnych. Powoduje pogorszenie wyników w nauce, zmniejsza sprawność fizyczną i psychiczną młodych ludzi, jest także przyczyną pogorszenia się relacji z przyjaciółmi i z rodziną. Jak wykazują niektóre badania amerykańskie (Kandel, 1980; Kandel i Yamaguchi, 1993) opisane w raporcie Nr 29 pt. „Alkohol i młodzież” (PARPA, 2003; w serii „Alkohol a zdrowie”) istnieją poważne dowody na to, iż picie alkoholu często poprzedza sięgnięcie po narkotyki, „toruje drogę” do używania nielegalnych substancji psychoaktywnych. Analiza zjawiska picia i upijania się nastolatków oraz sięgania przez nich po narkotyki w prezentowanych badaniach obejmowała dwie kohorty młodzieży – uczniów trzecich klas gimnazjów (15-16-latków) oraz drugich klas szkół szkół ponadgimnajalnych (17-18-latków). Dzięki takiemu ujęciu możemy zaobserwować zmiany w zachowaniach i postawach nastolatków w szczególnie trudnym okresie dojrzewania. Badając rozpowszechnienie wspomnianych zjawisk pytaliśmy zarówno o osobiste doświadczenia badanych w tym zakresie, jak i o ich opinię na temat powszechności używania alkoholu i narkotyków w środowisku koleżeńskim (rówieśniczym).

9 I. Wstęp Istotne znaczenie we wspomnianej analizie ma również możliwość odniesienia danych dotyczących używania substancji psychoaktywnych do informacji na temat oceny relacji badanej młodzieży ze swoimi rodzicami oraz przyjaciółmi. W literaturze psychologicznej i opracowaniach socjologicznych wielokrotnie podkreśla się wpływ trudnych relacji rodzinnych, w szczególności braku wsparcia i pomocy ze strony rodziców, na występowanie ryzykownych zachowań związanych z piciem alkoholu i sięganiem po narkotyki przez młodzież. Innym równie ważnym korelatem tego zjawiska jest niski poziom więzi koleżeńskich (poczucie izolacji i odrzucenia przez grupę rówieśniczą). Obie te kwestie są przedmiotem naszych badań i zostaną scharakteryzowane w niniejszym raporcie. Ważną częścią realizowanych przez nas badań jest także problem dostępności alkoholu i narkotyków dla młodych ludzi. Kwestia ta podlegała wielopłaszczyznowej analizie. Po pierwsze otrzymaliśmy informacje o subiektywnym poczuciu łatwości zdobycia (kupienia) poszczególnych substancji przez młodzież, po drugie dowiedzieliśmy się, ile pieniędzy na papierosy, napoje alkoholowe i konopie wydaje młodzież. Badania pokazały nam również skalę naruszeń prawa przez sprzedawców napojów alkoholowych, którzy wbrew obowiązującemu prawu bardzo często sprzedają alkohol osobom małoletnim. Wyniki prezentowanych badań dostarczyły nam również wiele informacji na temat konsekwencji ponoszonych przez młodzież w związku z piciem alkoholu i używaniem substancji psychoaktywnych, a także scharakteryzowały ich osobiste przekonania związane ze szkodliwością tego typu zachowań. Realizowane przez ostatnie 12 lat (1995 – 2007) ogólnopolskie badania ESPAD ujawniły dużą zmienność i dynamikę niektórych zjawisk. Dzięki cykliczności i powtarzalność tych badań uzyskano możliwość analizy trendów, co wydaje się jedną z największych wartości tego projektu. Podobną cykliczność warto wprowadzić również w badaniach regionalnych i lokalnych, gdyż dzięki temu możliwa będzie ocena zmian zachodzących w skali województwa, a pośrednio także ocena efektów realizowanych w tym zakresie działań profilaktycznych i naprawczych.

10 II. Opis badania

11 1. Charakterystyka badania
Projekt badawczy: Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego Klient: Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi Wykonawca: PBS DGA Spółka z o.o. Termin realizacji prac terenowych: 18 października – 19 listopada 2007 roku Metodologia: badanie ilościowe w formie ankiety audytoryjnej (z zapewnieniem anonimowości) Długość wywiadu: 45 minut Próba: uczniowie klas trzecich klas gimnazjów oraz drugich klas szkół ponadgimnazjalnych Liczba badanych osób: 3162 uczniów (150 klas): 1553 uczniów III klas gimnazjum (75 klas) w tym: 791 uczniów badanych ankietą typu 1 (ankieta ESPAD 2007) oraz 762 uczniów badanych ankietą typu 2 (ankieta ESPAD 2003) 1609 uczniów II klas szkoły ponadgimnazjalnej (75 klas) w tym: 820 uczniów badanych ankietą typu 1 (ankieta ESPAD 2007) oraz 789 uczniów badanych ankietą typu 2 (ankieta ESPAD 2003) Prace terenowe: przeszkoleni ankieterzy PBS DGA Sp. z o.o. Analizy statystyczne: SPSS, Excel Poniższy raport przedstawia wyniki oparte na kwestionariuszu typu 1 tzn. narzędzie przygotowane do edycji 2007 badania ESPAD

12 2.1. Cele ogólne Podstawowym celem badania jest diagnoza rozpowszechnienia zjawiska używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. W badaniach pytamy nie tylko o skalę tych doświadczeń, ale również o ich częstotliwość i okoliczności dzięki temu możliwe jest oszacowanie wielkości populacji młodych ludzi, którzy mają za sobą pojedyncze eksperymenty lub wielokrotne doświadczenia związane z piciem alkoholu, upijaniem się i używaniem narkotyków. Badania stanowią również cenne źródło wiedzy na temat sposobów, w jakie alkohol i narkotyki najczęściej docierają do rąk nastolatków oraz powodów sprawiających, że młodzi ludzie po nie sięgają. Ważnym celem naszych badań jest również poznanie postaw młodzieży wobec różnych substancji psychoaktywnych, ich orientacji w tym zakresie oraz ocena poziomu ryzyka związanego z używaniem poszczególnych środków. Wiedza ta jest niezbędna przy planowaniu i wdrażaniu nowoczesnych strategii oraz programów profilaktycznych.

13 2.2. Cele szczegółowe Identyfikacja i pomiar czynników mających wpływ na podaż i popyt na alkohol i narkotyki wśród młodzieży. Zagadnienia podlegające badaniu: fizyczna dostępność papierosów, alkoholu i narkotyków (łatwość zakupu), psychologiczna dostępność, czyli subiektywne przekonanie o  łatwości/trudności zdobycia/kupienia określonej substancji psychoaktywnej, gotowość do podjęcia prób (eksperymentów) z tymi środkami, opinie młodzieży na temat szkodliwości picia alkoholu i używania narkotyków, osobiste przykre doświadczenia związane z używaniem alkoholu lub narkotyków, wiedza na temat rozpowszechnienia używania alkoholu i narkotyków w grupie rówieśniczej – wśród przyjaciół oraz starszego rodzeństwa badanych nastolatków. skorelowanie uzyskanych informacji na temat doświadczeń związanych z piciem alkoholu i używaniem narkotyków z odpowiedziami na pytania dotyczące: jakości relacji z rodzicami i przyjaciółmi, stosowania przemocy lub podlegania jej. wiedza dodatkowa: włączenie do ankiety pytań dodatkowych pozwoliło oszacować wielkość populacji młodzieży, która czuje się społecznie izolowana w swojej grupie rówieśniczej.

14 3.1. Przygotowanie próby 3. Procedura badawcza
Próbę badawczą wylosowano na podstawie danych o strukturze populacji uczniów szkół znajdujących się na terenie województwa łódzkiego zawartych w zbiorze danych Ministerstwa Edukacji Narodowej. Losowanie klas przebiegało trójstopniowo. W pierwszym etapie losowano miejscowości proporcjonalnie do ilości uczniów uczęszczających do danego typu szkół w danej miejscowości. W drugim etapie losowano szkoły uwzględniając wielkość populacji uczniów uczęszczających do każdej ze szkół. Prawdopodobieństwo wylosowania szkoły zależało od udziału uczniów danej szkoły w całości populacji uczniów danego typu klas w całym województwie – im więcej uczniów miała szkoła tym większe było prawdopodobieństwo znalezienia się tej szkoły w próbie badanych szkół. Po wylosowaniu próby szkół uczestniczących w badaniu ankieterzy PBS DGA dokonywali losowania klas wewnątrz poszczególnych szkół na podstawie przygotowanego algorytmu zapewniającego losowy dobór klasy wewnątrz poszczególnych szkół. W trakcie realizacji badania w poszczególnych klasach w każdej badanej klasie rozdano dwa typy kwestionariuszy: Kwestionariusz ESPAD 2003 tzn. narzędzie wykorzystane w poprzedniej edycji badania. Narzędzie to zastosowano w celu uzyskania wyników porównywalnych z poprzednimi badaniami wykonywanymi w województwie łódźkim. Kwestionariusz ESPAD 2007 tzn. udoskonalona wersja narzędzia wykorzystana w edycji 2007 badania ESPAD. Dane z arkuszami odpowiedzi respondentów zostały wprowadzone do zbioru danych za pośrednictwem skanera ankiet. Dzięki elektronicznemu procesowi skanowania ankiet uniknięto obarczenia zbioru danych z błędami ludzkimi powstającymi w procesie wprowadzania ankiet tradycyjnymi metodami. Analiz statystycznych dokonano zostały przeprowadzone za pomocą pakietu statystycznego SPSS ver. 15.

15 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru
3. Procedura badawcza 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru W przypadku prowadzenia badania za pomocą metody ankiet samowypełnialnych często konieczne jest dokonanie wtórnej selekcji ankiet, w których jakość danych budzi wątpliwości. W celu otrzymania statystyk najlepiej odzwierciedlających rzeczywistą częstotliwość występowania zjawisk wśród badanych uczniów dokonano kilkuetapowej selekcji ankiet. Wykluczanie ankiet ze zbioru lub pomijanie odpowiedzi w niektórych pytaniach miało na celu wykluczenie wpływu na wyniki odpowiedzi respondentów, którzy mogli nieuważnie lub nierzetelnie wypełniać kwestionariusz. Usuwanie ankiet z nadmierną ilością braków danych Przed rozpoczęciem analiz statystycznych usunięto z zbioru ankiety posiadające więcej niż 50% braków danych. W województwie łódzkim z powodu nadmiernego odsetka braków danych usunięto 13 ankiet (0,42%, w tym nie wystąpiła żadna ankieta dla ankiet typu 1 oraz 13 ankiet typu 2). W celu uniknięcia wpływu typu szkoły wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych odpowiedzi uczniów szkół ponadgimnazjalnych zostały poddane procesowi ważenia. Proces ważenia polega na porównaniu struktury badanej populacji uczniów do próby uczniów odpowiadających w badaniu. W przypadku różnic (nadreprezentacji lub niedoboru uczniów z poszczególnych typów szkół) pomiędzy rzeczywistą strukturą populacji uczniów w województwie łódzkim a strukturą próby przebadanych uczniów, nadawano uczniom należącym do danego typu szkoły ponadgimnazjalnej wagę zrównującą udział w strukturze badanej populacji do struktury uczniów uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych w województwie łódzkim. Proces wykluczania odpowiedzi z analiz statystycznych Odpowiedzi respondentów zostały sprawdzone pod względem spójności logicznej pomiędzy odpowiedziami. Kryteria badania spójności logicznej zostały oparte o metodologię używaną w ogólnoeuropejskich badaniach ESPAD 2003. Proces selekcji danych podzielono na dwa etapy: w pierwszych etapie wyselekcjonowano ankiety, w których znajdowały duże ilości niespójności logicznych pomiędzy odpowiedziami dotyczącymi używania tych samych substancji; w drugim etapie wyselekcjonowano odpowiedzi respondentów mających skłonność do deklarowania potencjalnie zawyżonego poziomu konsumpcji narkotyków.

16 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru
3. Procedura badawcza 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru Wykluczanie odpowiedzi ze względu na niespójności w odpowiedziach W celu wyeliminowania ze zbioru mało wiarygodnych uczniów, którzy wielokrotnie udzielali na pytania ankiety wewnętrznie sprzecznych odpowiedzi dokonano szczegółowej analizy wzorów odpowiedzi respondentów przy użyciu zaawansowanych metod statystycznych tzw. analizy skupień metodą zmiennych latentnych (latent class analysis). W wyniku przeprowadzonych analiz wytypowano grupę respondentów udzielających niespójnych logicznie odpowiedzi w trzech różnych częściach ankiety: 1. niespójności w pytaniach dotyczących palenia tytoniu oraz picia alkoholu (grupy pytań dotyczących spożycia alkoholu) np. respondent twierdzi, że nie pił alkoholu w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a następnie zaznacza, że pił 3-5 razy w ciągu ostatnich 30 dni; 2. niespójności w pytaniach dotyczących używania amfetaminy, ecstasy lub substancji wziewnych; 3. niespójności w deklaracjach dot. używania marihuany, wieku inicjacji narkotykowej oraz inicjacji związanej z używaniem leków uspokajających lub nasennych np. respondent twierdzi, że nie używał w życiu żadnego z narkotyków, a następnie zaznacza, że po raz pierwszy używał amfetaminy w wieku x lat. W wyniku przeprowadzonych analiz statystycznych, opracowując część raportu dotyczącą rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wyeliminowano ze zbioru tych respondentów, którzy wykazali się wysokim poziomem niespójności (w co najmniej dwóch, spośród trzech części ankiety). Wspomniani powyżej respondenci zostali natomiast uwzględnieni w analizach statystycznych, w częściach raportu dotyczących postaw, cech społeczno-demograficznych oraz zachowań niezwiązanych z korzystaniem z substancji psychoaktywnych (np. style spędzania wolnego czasu). W województwie łódzkim zidentyfikowano 34 takich respondentów (tzn. 1,09% badanych, w tym 20 ankiet typu 1 oraz 14 ankiet typu 2).

17 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru
3. Procedura badawcza 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru Wykluczanie odpowiedzi ze względu na ich niewiarygodność W drugim etapie weryfikacji respondentów wprowadzono specjalny algorytm selekcji pozwalający wykluczyć tę grupę badanych, którzy wskazali w ankiecie niewiarygodnie wysoką liczbę używanych narkotyków (kiedykolwiek w życiu) oraz niewiarygodnie wysoką częstotliwość ich używania. Za wskaźnik bardzo wysokiej liczby próbowanych narkotyków uznano używanie przynajmniej dziesięciu spośród trzynastu wymienionych w pytaniu 31 (w nowej wersji ankiety) narkotyków. Treść tego pytania brzmiała „Ile razy w życiu, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać któregoś z niżej wymienionych środków?”. Na liście wymienionych substancji psychoaktywnych figurowało 13 rodzajów substancji: leki uspokajające i nasenne (używane bez przepisu lekarza), amfetamina, LSD lub inne środki halucynogenne, crack, kokaina, relevin (nieistniejący w rzeczywistości narkotyk), heroina, grzyby halucynogenne, GHB, sterydy anaboliczne, narkotyki wstrzykiwane za pomocą igły i strzykawki, alkohol razem z tabletkami (lekami) w celu odurzenia, polska heroina (tzw. "kompot"). Oprócz sprawdzenia deklarowanej liczby substancji psychoaktywnych używanych przez respondentów kiedykolwiek w życiu w konstrukcji opracowanego kryterium selekcji użyto także drugiego „wskaźnika konfabulacji” tj. liczby narkotyków (z tej samej ww. listy), które według respondenta były używane 20 razy lub więcej. Jako pierwszy wskaźnik niewiarygodnej częstotliwości używania różnych substancji uznano używanie pięciu spośród trzynastu wymienionych substancji 20 razy lub więcej (kiedykolwiek w życiu). Jako drugi wskaźnik niewiarygodnych odpowiedzi respondenta dotyczących używania substancji narkotycznych uznano równoczesne wskazanie jako narkotyków używanych kiedykolwiek w życiu 10 lub więcej spośród 13 wymienionych w pytaniu 31 narkotyków. Jako trzeci wskaźnik braku wiarygodności respondenta wybrano udzielenie pozytywnej odpowiedzi w pytaniu dotyczącym używania wirtualnego narkotyku – „relevinu”. Przyjęto, iż podstawą do uznania odpowiedzi respondenta w sprawie używania substancji psychoaktywnych za mało wiarygodne jest wskazanie przez badanego „relevinu” jako narkotyk zażywany kiedykolwiek w życiu przy równoczesnym spełnieniu co najmniej jednego z dwóch warunków: albo udzielenie w pytaniu 31 odpowiedzi o używaniu w ciągu całego życia co najmniej pięciu spośród 13 narkotyków przynajmniej 20 razy, albo wskazanie jako używane kiedykolwiek w życiu 10 lub więcej spośród 13 wymienionych w pytaniu 31 narkotyków.

18 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru
3. Procedura badawcza 3.2. Proces weryfikacji wiarygodności i kontroli rzetelności zbioru W województwie łódźkim kryteria uznania ankiet za niewiarygodne spełniło 24 respondentów spośród badanych 3155 osób tzn. 0,77% próby (w tym jedna ankieta typu 1 oraz 23 ankiety typu 2). Odpowiedzi ww. respondentów dotyczące używania substancji psychoaktywnych oraz bycia ofiarą lub sprawcą przemocy pominięto w dalszych analizach i obliczeniach statystycznych. Osoby te nie zostały jednak całkowicie wykluczone ze zbioru. Zostały one uwzględnione i wykorzystane w obliczeniach przy analizie innych tematów, w szczególności dotyczących postaw. Należy pamiętać, że wyniki przedstawione w tym raporcie dotyczą uczniów badanych za pomocą ankiety typu 1 (ankieta ESPAD 2007) tzn uczniów: 791 uczniów klas trzecich gimnazjum oraz 820 uczniów klas drugich ponadgimnazjalnych. Z tego powodu wyniki przedstawione w tym raporcie dotyczące zagadadniena używania substancji psychoaktywnych oraz przemocy są oparte na odpowiedziach 1583 respondentów (98,26% wszystkich zebranych ankiet). W pytaniach dotyczących takich aspektów jak informacje demograficzne oraz postawy wobec substancji psychoaktywnych nie wykluczano odpowiedzi ze względu na niespójność odpowiedzi lub brak wiarygodności odpowiedzi. Z tego powodu liczebność badanych w przypadku tych pytań jest odpowiednio wyższa i wyniosła 1604 respondentów (99,57% wszystkich zebranych ankiet).

19 4. Charakterystyka badanych uczniów

20 Wiek Płeć 4.1. Wiek i płeć 4. Charakterystyka badanych uczniów
W przeprowadzonym badaniu wzięło udział 791 uczniów z trzecich klas gimnazjów oraz 813 uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Respondenci z pierwszej z podgrup (gimnazjaliści) stanowili 49% próby, a pozostali respondenci pochodzili z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Dziewczęta stanowiły większość badanych osób w przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych – 55%, a w trzecich klasach gimnazjów stanowiły 49%. Wiek III kl. gim. II kl. ponadg. N=791 N=813 Płeć

21 4.2. Wyniki w nauce Średnia ocen 4. Charakterystyka badanych uczniów
Lepsze oceny są udziałem młodszych uczniów: 43% uczniów z trzecich klas gimnazjów miało w ostatnim półroczu średnią ocen 4,0 lub więcej. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczny odsetek wyniósł 27%. Analizując poszczególne grupy wiekowe można zauważyć, iż dziewczęta uczą się lepiej niż chłopcy. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjów średnią ocen 4,0 lub wyższą uzyskało 34% chłopców i 52% dziewcząt. Natomiast w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wynoszą 19% i 33%. Średnia ocen W którym przedziale mieści się średnia Twoich ocen na koniec ostatniego półrocza? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=405 N=364 dziewczęta N=385 N=448 RAZEM N=790 N=812

22 4.2. Nieobecności w szkole Nieobecności w szkole
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.2. Nieobecności w szkole Co najmniej 2 dni zajęć opuściło z powodu choroby po 35% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i z trzecich klas gimnazjów. Rzadziej, zwłaszcza uczniom młodszym, zdarzały się nieobecności z powodu wagarów: 2 lub więcej dni z tego powodu opuściło 23% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 10% uczniów z trzecich klas gimnazjów. Z innych powodów dwa lub więcej dni w szkole opuściło 23-25% badanych w zależności od typu szkoły. Nieobecności w szkole Podczas OSTATNICH 30 dni ile miałeś(aś) pełnych dni nieobecności w szkole? III kl. gim. II kl. ponadg. N=791 N=812

23 4.3. Style wypoczynku 4. Charakterystyka badanych uczniów
Na podstawie przeprowadzonych badań uzyskaliśmy również informacje na temat stylów wypoczynku preferowanych przez badaną młodzież. Respondenci wskazywali jak często poświęcają swój wolny czas różnym „przyjemnościom” (graniu w gry komputerowe, aktywnemu uprawianiu sportu, czytaniu książek dla przyjemności, wychodzeniu z przyjaciółmi wieczorem, wychodzeniu ze znajomymi do centrum handlowego, używaniu internetu dla przyjemności, graniu na automatach do gier oraz posiadaniu innego rodzaju hobby). W większości analizowanych sposobów wykorzystywania wolnego czasu nie widać istotnych zróżnicowań, ani ze względu na płeć, ani na wiek uczniów. Niemniej jednak w kilku przypadkach takie zróżnicowania pojawiają się. I tak: - chłopcy znacznie częściej (zwłaszcza młodsi) grają w gry komputerowe: prawie codziennie gra 48% chłopców oraz 12% dziewcząt w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych; analogiczne wskaźniki dla uczniów trzecich klas gimnazjów wynoszą odpowiednio 61% i 17%; - chłopcy częściej niż dziewczęta aktywnie uprawiają sport; prawie codziennie uprawia go 33% chłopców i 12% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych; natomiast w przypadku uczniów trzecich klas gimnazjów zadeklarowało tak 52% chłopców i 38% dziewcząt; - dziewczęta znacznie częściej niż chłopcy czytają książki dla przyjemności; raz lub dwa razy w miesiącu i częściej czytało 33% dziewcząt i 24% chłopców w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych; w przypadku uczniów trzecich klas gimnazjów analogiczne odsetki wyniosły 53% i 29%; - wychodzenie wieczorem z przyjaciółmi jest bardzo popularnym stylem wypoczynku; niezależnie od wieku i płci, taki sposób wypoczynku deklarowało od 91% do 97% ankietowanych, chłopcy z trzecich klas gimnazjum wychodzą z przyjaciółmi wieczorem nieco rzadziej (85%); - inne hobby posiadało 68%-82% dziewcząt oraz 62% - 64% chłopców; - wychodzenie ze znajomymi do centrum handlowego, podobnie jak wychodzenie z nimi wieczorem, jest bardzo popularnym sposobem spędzania wolnego czasu: taki styl wypoczynku deklarowało od 88% do 95% badanych; - podobnie wyglądają dane w przypadku używania Internetu dla przyjemności; taki styl wypoczynku zadeklarowało od 89% do 94% uczniów; - chłopcy zdecydowanie częściej niż dziewczęta grają na automatach do gier. Taką formę rozrywki uprawia po 34% chłopców i po 15% dziewcząt z obydwu typów szkół.

24 4.3. Style wypoczynku 4. Charakterystyka badanych uczniów chłopcy
III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=406 N=365 dziewczęta N=385 N=448

25 4.3. Style wypoczynku 4. Charakterystyka badanych uczniów chłopcy
III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=406 N=365 dziewczęta N=385 N=448

26 4.3. Style wypoczynku 4. Charakterystyka badanych uczniów chłopcy
III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=406 N=365 dziewczęta N=385 N=448

27 Osoby, z którymi mieszka respondent
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.4. Środowisko rodzinne badanych Spośród uczniów trzecich klas gimnazjów 90% respondentów mieszka z matką, a 78% z ojcem. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych proporcje te są zbliżone i wynoszą odpowiednio 89% i 78%. Z osobami spoza rodziny mieszka po 2% ankietowanych z obydwu typów szkół. Nie stwierdzono znaczących zróżnicowań pomiędzy badanymi grupami wiekowymi pod względem środowiska rodzinnego respondentów. Osoby, z którymi mieszka respondent

28 Wykształcenie rodziców
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.4. Środowisko rodzinne badanych Wykształcenie rodziców ojciec matka

29 4.4. Środowisko rodzinne badanych
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.4. Środowisko rodzinne badanych Najczęściej deklarowanym przez respondentów z klas trzecich gimnazjum wykształceniem rodziców było wykształcenie średnie bądź wyższe. Według respondentów wykształcenie średnie posiadało 35% matek i 30% ojców. Wyższe wykształcenie posiadało 31% matek i 21% ojców uczniów z trzecich klas gimnazjów. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki wyniosły 27% i 17%. Starsi uczniowie najczęściej wskazują średnie bądź zasadnicze zawodowe wykształcenie rodziców. Wykształcenie średnie posiadało 34% matek i 33% ojców uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, a wykształcenie zasadnicze zawodowe 29% matek i 35% ojców uczniów z tych klas. W klasach trzecich gimnazjów wykształcenie zasadnicze zawodowe posiada zaś 18% matek i 25% ojców. Swoją edukację na szkole podstawowej zakończyło 4% rodziców uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz 3%-5% rodziców uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Zwraca uwagę fakt, że % uczniów nie wie, jakie jest wykształcenie ich rodziców.

30 Warunki materialne rodziny
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.5. Warunki materialne rodziny Badani dość dobrze oceniają warunki finansowe własnej rodziny. Przekonanie, iż własna rodzina ma się lepiej w porównaniu z innymi rodzinami w Polsce zadeklarowało 55% uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz 45% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Za gorsze w porównaniu z innymi rodzinami w Polsce, warunki materialne swojej rodziny uznało 12% młodszych i 13% starszych uczniów. Warunki materialne rodziny Jak powodzi się Twojej rodzinie w porównaniu z innymi rodzinami w Polsce? III kl. gim. II kl. ponadg. N=774 N=799

31 Wydatki na własne potrzeby
4. Charakterystyka badanych uczniów 4.6. Wydatki na własne potrzeby Poziom wydatków dokonywanych cotygodniowo bez kontroli rodziców zwiększa się wraz z wiekiem badanych osób. Kwoty powyżej 51 zł tygodniowo wydaje co dziesiąty uczeń trzeciej klasy gimnazjum (po 11% dziewcząt i chłopców). Analogiczne wskaźniki dla starszych uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wynoszą 12% dla dziewcząt i aż 19% dla chłopców. Od 28% do 41% ankietowanych, w zależności od subpopulacji, wydaje tygodniowo od 16 do 50 zł. Warto zwrócić uwagę, iż od 10% do 22% uczniów nie wydaje ani złotówki bez kontroli rodziców (wyższe odsetki wśród młodszych uczniów i chłopców). Wydatki na własne potrzeby Ile pieniędzy tygodniowo zwykle wydajesz na swoje potrzeby bez kontroli ze strony rodziców? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=387 N=350 dziewczęta N=373 N=438

32 1. Najważniejsze wyniki badania

33 1. Najważniejsze wyniki badania
Wyniki pochodzą z ankiety przeprowadzonej wśród dwóch grup młodzieży: uczniów trzeciej klasy gimnazjum i uczniów drugiej klasy szkoły ponadgimnazjalnej. Palenie tytoniu Zgodnie z wynikami badań, wśród uczniów trzecich klasach gimnazjum większy odsetek chłopców niż dziewcząt ma za sobą doświadczenie z paleniem papierosów. Chociaż raz w swoim życiu wypaliło papierosa 60% chłopców i 49% dziewcząt. Z kolei w ciągu ostatnich 30 dni choć raz zapaliło papierosa 21% chłopców i 15% dziewcząt na tym szczeblu edukacji. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych podobny odsetek chłopców i dziewcząt ma za sobą doświadczenie palenia tytoniu: ponad dwie trzecie chłopców (71%) i dziewcząt (67%) przynajmniej raz w życiu zapaliło papierosa. W porównaniu z młodszymi uczniami większy odsetek chłopców i dziewcząt z drugiej klasy szkoły ponadgimnazjalnej zadeklarował palenie papierosów w ciągu ostatnich 30 dni: dotyczyło to 40% chłopców i 31% dziewcząt. Warto zauważyć, że blisko połowa uczniów, którzy mają za sobą inicjację tytoniową, paliła również w ciągu ostatnich 30 dni. Deklarowana ilość papierosów wypalanych przez badanych w ciągu ostatnich 30 dni jest stosunkowo wysoka, zwłaszcza wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Powyżej 5 papierosów dziennie wypala 12% ankietowanych, co znacznie przewyższa analogiczny wskaźnik dla uczniów trzecich klas gimnazjum, wynoszący 5%. W trzecich klasach gimnazjum tak duże ilości papierosów wypalają zbliżone odsetki dziewcząt i chłopców (4-5%), w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych wyraźnie wyższe odsetki w tym zakresie zanotowano wśród chłopców (17% chłopców wypaliło ponad 5 papierosów w ciągu ostatnich 30 dni; w grupie dziewcząt analogiczny wskaźnik wynosił 7%). Mimo, że sprzedaż papierosów osobom poniżej 18. roku życia jest prawnie zabroniona, ponad dwie trzecie (68%) uczniów trzecich klas gimnazjum przyznaje, że dostępność tytoniu jest łatwa. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych uważa tak już 84% respondentów. Świadczy to o nieskuteczności regulacji prawnych i stosowanych środków zapobiegawczych w dziedzinie ograniczenia dostępu młodzieży do papierosów.

34 1. Najważniejsze wyniki badania
Odpowiedzi respondentów wskazują na to, że większość uczniów swojego pierwszego papierosa wypala w okresie szkoły podstawowej lub gimnazjum. Wśród starszych uczniów jest znacznie mniej osób, które jeszcze nie zapaliły papierosa. Chłopcy z obu badanych typów klas częściej niż dziewczęta z ich klasy wcześnie – przed ukończeniem czternastego roku życia – przeszli inicjację tytoniową. Zwyczaj codziennego palenia papierosów następuje przeważnie w późniejszym wieku – wśród uczennic gimnazjów, które mają za sobą doświadczenie codziennego palenia papierosów, większość stanowią dziewczęta, które zaczęły palić codziennie w wieku lat, czyli już w gimnazjum. Wśród palących codziennie chłopców z gimnazjum jednakowy odsetek stanowią ci, którzy zaczęli palić codziennie w gimnazjum (14-15 lat), jak i wcześniej (13 bądź mniej lat). Wśród starszych uczniów największą grupę stanowią ci, którzy zaczęli palić codziennie już po ukończeniu szesnastego roku życia. Można stwierdzić, że uczniowie obu typów analizowanych szkół, a zwłaszcza chłopcy, wykazują raczej skłonność do bagatelizowania zagrożeń związanych z paleniem tytoniu. Picie napojów alkoholowych Jak wynika z przeprowadzonych badań, prawie wszyscy ankietowani uczniowie mają już za sobą inicjację alkoholową. Dotyczy to 89% uczniów trzeciej klasy gimnazjum (po 89% chłopców i dziewcząt) oraz 96% uczniów drugiej klasy ponadgimnazjalnej (97% chłopców i 95% dziewcząt). Zjawiskiem szczególnie niepokojącym jest duża częstotliwość picia, której jednym ze wskaźników jest konsumpcja napojów alkoholowych w ciągu ostatniego miesiąca: blisko połowa uczniów trzeciej klasy gimnazjum (50% chłopców i 47% dziewcząt) oraz ponad trzy czwarte starszej młodzieży z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (80% chłopców i 74% dziewcząt) piło napoje alkoholowe w ciągu ostatnich 30 dni. Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych w badanych środowiskach uczniowskich jest wysokie. Tylko 15% uczniów trzeciej klasy gimnazjum (18% chłopców i 12% dziewcząt) nie ma w swoim środowisku rówieśniczym osoby pijącej napoje alkoholowe. W starszych klasach rozpowszechnienie jest jeszcze większe: tylko 7% badanych uczniów (10% chłopców i 5% dziewcząt) nie ma pijących przyjaciół.

35 1. Najważniejsze wyniki badania
Wyniki badań wskazują również, że w województwie łódzkim około połowa chłopców (48% w klasach trzecich gimnazjum i 57% w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej) po raz pierwszy sięgnęła po piwo w wieku 13 lat lub mniej. Dziewczęta nieco później rozpoczynają swoje doświadczenia z piciem piwa. Odsetek uczniów, którzy jeszcze nie sięgnęli po piwo maleje z wiekiem. W trzecich klasach gimnazjum około jednej czwartej uczennic (24%) i uczniów (23%) nigdy nie piła piwa. W drugich klasach szkoły ponadgimnazjalnej nie sięgnęło po piwo jedynie 8% uczennic i 10% uczniów. Po wino młodzież gimnazjalna sięga dość wcześnie: średnio dwie piąte dziewcząt (38%) i chłopców (44%) po raz pierwszy wypiło wino w wieku 13 lat lub mniej. W szkołach ponadgimnazjalnych osoby, które jeszcze nie próbowały wina stanowią 15% – 24% (częściej chłopcy). Osoby, które spróbowały wina mając 13 lat lub mniej stanowią tu dwie piąte chłopców (39%) oraz jedną trzecią dziewcząt (32%). Niemal połowa dziewcząt (48%) i chłopców (44%) uczęszczających do trzecich klas gimnazjalnych jeszcze nigdy nie sięgnęło po wódkę. Z deklaracji uczniów tych klas wynika natomiast, że 30% chłopców po raz pierwszy wypiła wódkę w wieku 13 lat lub mniej, jedna czwarta (26%) uczyniła to po raz pierwszy mając lat. Dziewczęta później rozpoczynają swoje doświadczenia z piciem wódki – średnio jedna piąta po raz pierwszy sięgnęła po ten napój w wieku 13 lat lub mniej (21%), kolejna jedna trzecia (31%) uczennic po raz pierwszy piła wódkę mając lat. W drugiej klasie szkół ponadgimnazjalnych nie miało jeszcze doświadczeń z piciem wódki jedynie 11% chłopców i 17% dziewcząt; odsetek uczniów, którzy sięgnęli po wódkę pierwszy raz mając 13 lat lub mniej wynosił odpowiednio: 16% dla dziewcząt i 34% dla chłopców. Co trzeci uczeń miał swoje pierwsze kontakty w wódką w wieku lat, a 25-29% po ukończeniu 16 roku życia. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych w przypadku wina i wódki skorelowana jest zarówno z wiekiem, jak i z płcią badanych osób, natomiast w przypadku piwa uzależniona jest tylko od wieku (współczynnik spożycia wśród dziewcząt i chłopców utrzymuje się na zbliżonym poziomie). Picie wódki w lokalach gastronomicznych jest dość silnie skorelowane z wiekiem badanych. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum do faktu picia wódki (drinków na bazie wódki) w lokalach przyznał się co siódmy ankietowany (15%). W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetek ten wzrasta i wynosi 37%, a więc dotyczy dwóch piątych ankietowanych. Dane te wyraźnie pokazują, że zakaz sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim w praktyce często nie jest przestrzegany.

36 1. Najważniejsze wyniki badania
Dostępność napojów alkoholowych Do rozpowszechnienia picia alkoholu wśród młodzieży przyczynia się z pewnością jego łatwa dostępność. Dostępność piwa w badanych grupach młodzieży szkolnej z województwa łódzkiego jest niemal powszechna. Trzy czwarte (74%) uczniów trzecich klas gimnazjalnych uważa, że zdobycie piwa byłoby łatwe. W drugich klasach ponadgimnazjalnych piwo jest łatwo dostępne już dla 88% uczniów. W ciągu 30 dni poprzedzających badanie, co trzeci uczeń trzeciej klasy gimnazjum kupował piwo w sklepie (31%, w tym 7% zrobiło to więcej niż 5 razy, a więc częściej niż średnio raz w tygodniu); wśród starszej badanej młodzieży z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych do takich zakupów przyznaje się połowa uczniów (49%, w tym 13% więcej niż 5 razy). Piwo w lokalu w przeciągu ostatnich 30 dni piła jedna trzecia gimnazjalistów (32%), a w starszej grupie już trzy piąte uczniów (58%). Zdobycie wina byłoby łatwe dla 55% uczniów trzecich klas gimnazjalnych. W drugich klasach ponadgimnazjalnych dostępność wina jest znacznie większa: 75% uczniów z tej klasy uważa, że zdobycie wina byłoby dla nich łatwe. Wódka, zarówno dla gimnazjalistów, jak i uczniów szkół ponadgimnazjalnych jest trudniej dostępna niż wino i piwo. Zdobycie wódki byłoby łatwe dla 44% uczniów trzeciej klasy gimnazjum, natomiast trudne dla 43%. Dla aż 66% uczniów drugiej klasy ponadgimnazjalnej wódka jest łatwo dostępna, tylko dla 24% uczniów w tym wieku jej zdobycie nie jest łatwe. Podobnie jak w przypadku pozostałych alkoholi częściej kupują wódkę chłopcy: w ciągu ostatnich 30 dni kupował ją średnio, co piąty badany chłopak (19%, w tym 3% więcej niż 5 razy) oraz co dziesiąta dziewczyna (10%, w tym 2% więcej niż 5 razy) spośród uczniów trzecich klas gimnazjum. Natomiast w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki były wyższe. Zakup napoju spirytusowego deklarowało dwie piąte chłopców (39%, z czego 7% robiło to częściej niż pięciokrotnie) i ponad dwukrotnie mniej dziewcząt (15%, przy czym 1% więcej niż 5 razy).

37 1. Najważniejsze wyniki badania
Upijanie się Średnio dwie piąte chłopców (44%) i dziewcząt (37%) w trzecich klasach gimnazjum ma już za sobą doświadczenie upicia się. W przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wskaźniki te wyraźnie się zwiększają, zarówno w grupie chłopców, jak i w grupie dziewcząt i wynoszą 66% dla chłopców oraz 60% dla dziewcząt. Tym, na co warto zwrócić szczególną uwagę jest fakt, iż średni, co trzeci uczeń z obydwu badanych roczników (od 28% do 42% w zależności od subpopulacji) swoje pierwsze upicie się przeżył jeszcze przed ukończeniem 16 roku życia. Może to prowadzić do wniosku, iż inicjacja alkoholowa związana z upiciem się w bardzo młodym wieku staje się coraz bardziej powszechna i istnieje ryzyko, iż w kolejnych rocznikach trend ten może zostać zachowany. Analiza danych wskazuje, iż wiek respondenta znacząco wpływa na częstotliwość upijania się: starsi uczniowie upijają się częściej niż młodsi. Natomiast płeć istotnie różnicuje odpowiedzi tylko w przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, podczas gdy w gimnazjach dziewczęta upijają się z podobną częstotliwością co chłopcy.

38 1. Najważniejsze wyniki badania
Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu Analiza danych wykazuje, że istnieje silny związek między piciem alkoholu a przemocą. W ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających badanie piło alkohol 76% respondentów, których na podstawie przeprowadzonych analiz zaklasyfikowaliśmy jako sprawców przemocy rówieśniczej oraz 58% pozostałych uczniów. W populacji uczniów zdefiniowanych jako sprawcy przemocy rówieśniczej odsetek tych, którzy upili się w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie również był znacznie wyższy (54%) niż w pozostałej grupie badanych (34%). Częściej i więcej w porównaniu z innymi uczniami piją nie tylko sprawcy przemocy, ale i jej ofiary - w okresie 30 dni poprzedzających badanie napój alkoholowy piło 72% ofiar przemocy i 61% pozostałych uczniów; w ciągu ostatnich 12 miesięcy upiło się 54% ofiar przemocy w stosunku do 36% pozostałych uczniów. Różnice widać zwłaszcza w przypadku osób, które upijają się najczęściej: 10 razy lub więcej w ciągu ostatniego roku upiło się 9% ofiar przemocy oraz 3% pozostałych uczniów. Jak wynika z przeprowadzonych badań istnieje istotny związek statystyczny pomiędzy jakością relacji młodzieży z rodzicami a konsumpcją napojów alkoholowych przez nastolatków. W okresie ostatnich 30 dni poprzedzających badanie do picia alkoholu przyznało się 77% respondentów, spośród tych którzy swoje aktualne relacje z rodzicami spostrzegali jako negatywne. W pozostałej kohorcie badanych odsetek młodych ludzi pijących alkohol był mniejszy i wynosił 61%. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie upiło się również 50% uczniów, którzy negatywnie ocenili swoje relacje z rodzicami w stosunku do 38% pozostałych badanych. Postrzeganie ryzyka związanego z piciem alkoholu przez badaną młodzież w większym stopniu zależy od płci badanych uczniów niż kategorii wiekowej. Najbardziej ryzykownym zachowaniem jest dla uczniów picie 4-5 drinków prawie codziennie, a najmniej ryzykownym picie 1- 2 drinków prawie codziennie. Ponad jedna trzecia chłopców (36%) z trzecich klas gimnazjum oraz podobny odsetek starszych chłopców (41%) uważa, że wypijanie 1-2 drinków prawie codziennie nie jest związane z ryzykiem dla zdrowia albo oznacza jedynie małe ryzyko. Dziewczęta widzą większe ryzyko odnośnie picia 1-2 drinków prawie codziennie: co piąta z dziewcząt (20%-22%) uważa, że nie wpływa on negatywnie na zdrowie, natomiast dwie na pięć gimnazjalistek i uczennic szkół ponadgimnazjalnych (37%-41%) sądzi, że wiąże się z dużym ryzykiem zdrowotnym.

39 1. Najważniejsze wyniki badania
Używanie narkotyków Spośród uczniów trzecich klas gimnazjum choć raz w życiu paliło marihuanę lub haszysz 19% chłopców oraz 9% dziewcząt. Dla uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki są niemal dwukrotnie wyższe. Do palenia marihuany przyznaje się 36% chłopców i co piąta dziewczyna (20%). Możemy zatem stwierdzić, że zarówno wiek, jak i płeć są istotnymi zmiennymi różnicującymi. Uczniowie często palący marihuanę lub haszysz (trzy lub więcej razy w ciągu ostatnich 30 dni) stanowili wśród chłopców ponad połowę wszystkich palących marihuanę w ciągu ostatnich 30 dni: 6% w trzecich klasach gimnazjum i 9% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. W obu typach szkół, trzy lub więcej razy paliły marihuanę niższe odsetki dziewcząt (po 2%). Potwierdza to hipotezę międzypłciowego zróżnicowania wzorów palenia konopi: uzyskane wyniki sugerują, że osoby regularnie palące marihuanę lub haszysz to przede wszystkim chłopcy, natomiast większość dziewcząt palących konopie czyni to „okazyjnie”. W przypadku marihuany restrykcyjne normy prawne okazują się mało skuteczne. Odsetek osób uważających marihuanę i haszysz za łatwe do zdobycia rośnie wraz z wiekiem. Twierdzi tak jedna piąta (27%) uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz dwie piąte (41%) ankietowanych z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Najczęściej wymienianymi miejscami, w których można łatwo kupić marihuanę lub haszysz były: dyskoteka, bar – od 14% do 23% w zależności od subpopulacji ulica lub park – od 13% do 18% w zależności od subpopulacji szkoła – od 8% do 14% w zależności od subpopulacji. W przypadku szkoły jako miejsca zakupu marihuany lub haszyszu szczególnie zastanawia wysoki odsetek chłopców drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (14%). Informacja, że co siódmy chłopiec deklaruje, iż zakup marihuany lub haszyszu jest w szkole stosunkowo łatwy, stanowi niepokojący sygnał wskazujący na potrzebę wzmożenia działań profilaktycznych w placówkach edukacyjnych.

40 1. Najważniejsze wyniki badania
Uczniowie nie są w pełni świadomi istniejących zagrożeń wynikających z używania marihuany. 11% do nawet 26% ankietowanych (w zależności od płci, typu szkoły i pytania) stwierdziło, iż nie wie, jakie ryzyko wiąże się z paleniem marihuany/haszyszu. Odsetek chłopców uznających palenie haszyszu za duże zagrożenie jest, niezależnie od typu szkoły i ocenianej częstotliwości palenia, niższy niż u dziewcząt. Chłopcy mają większą skłonność do bagatelizowania i niedoceniania zagrożeń związanych z paleniem marihuany lub haszyszu. Częściej używają marihuany lub haszyszu uczniowie mający złe relacje z rodzicami. W okresie ostatnich 12 miesięcy paliło marihuanę lub haszysz 27% uczniów będących w złych relacjach z rodzicami oraz 14% sposób pozostałej grupy badanych. Analiza danych wskazuje na bardzo znaczną nadreprezentację sprawców przemocy w stosunku do pozostałych uczniów w ilości uczniów używających marihuany lub haszyszu. W ciągu ostatnich 12 miesięcy do używania wspomnianych narkotyków przyznał się prawie, co trzeci badany sprawca przemocy rówieśniczej (27%) i blisko trzykrotnie mniej respondentów (11%) w pozostałej grupie badanych (wśród osób nie będących sprawcami przemocy). Także w przypadku ofiar przemocy widzimy nadreprezentację osób używających marihuany lub haszyszu. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie przynajmniej raz paliło marihuanę lub haszysz 29% ofiar przemocy i 12% pozostałych uczniów. Niepokój muszą budzić pojawiające się wypowiedzi o dostępności narkotyków syntetycznych. Co siódmy (14%) uczeń z trzecich klas gimnazjum i blisko co czwarty (23%) badany z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarował, iż zdobycie amfetaminy byłoby dla niego łatwe. Bardzo zbliżone wyniki uzyskano w pytaniu o dostępność ecstasy: 14% i 22%. Przynajmniej raz w życiu amfetaminę zażyło 5% chłopców i 4% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Wskaźniki te rosną dwukrotnie wraz z wiekiem ankietowanych. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych amfetaminę spróbowało już 10% chłopców i 7% dziewcząt. Należy jednak pamiętać, że chodzi o małe liczebności respondentów: (N=37 w klasach trzecich gimnazjum oraz N=58 w drugich klasach ponadgimnazjalnych). Zażywanie amfetaminy w okresie 30 dni poprzedzających badanie zdarzało się z podobną częstotliwością uczniom drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (2,5%), jak i badanym z trzecich klas gimnazjum (2,4%).

41 1. Najważniejsze wyniki badania
Przynajmniej raz w życiu ecstasy zażyło 7% chłopców i 4% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Wskaźniki te nie ulegają zmianie wraz z wiekiem ankietowanych. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych ecstasy spróbowało 6% chłopców i 4% dziewcząt. Przy analizie danych należy jednak zwrócić uwagę na niskie liczebności (N=44 w klasach trzecich gimnazjum oraz N=40 w drugich klasach ponadgimnazjalnych). Zażywanie ecstasy w okresie 30 dni poprzedzających badanie zdarzało się z podobną częstotliwością uczniom drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (2,3%), co badanym z trzecich klas gimnazjum (2,4%). Podobnie jak w przypadku amfetaminy, zażywanie ecstasy znacznie częściej zdarzało się chłopcom niż dziewczętom. Szczególnie niepokojące jest ustalenie, iż zażywanie amfetaminy i ecstasy przez uczniów nie ma charakteru incydentalnego. Przynajmniej raz w życiu środki wziewne, takie jak kleje, aerozole i tym podobne, w celu odurzenia się zażyło 5% chłopców i 6% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych takie doświadczenie miało za sobą 8% chłopców i 4% dziewcząt – różnice te nie były jednak istotne statystycznie.

42 2. Palenie papierosów

43 Dostępność papierosów
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.1. Dostępność tytoniu - w opinii badanych Wskaźnik dostępności papierosów, co nie stanowi specjalnego zaskoczenia, zwiększa się wraz z wiekiem badanych. Ponad dwie trzecie (68%) uczniów trzecich klas gimnazjum przyznaje, że dostępność tytoniu jest łatwa. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych uważa tak już 84% respondentów. Dla co siódmego ucznia (17%) z trzeciej klasy gimnazjum zdobycie papierosów stanowi problem: 12% wskazało, iż jest to trudne, natomiast 5%, że niemożliwe. Z kolei w przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki wynosiły 5% i 2%. Stosunkowo wysoki odsetek uczniów trzecich klas gimnazjum wybrał odpowiedź nie wiem: stwierdziło tak 16% uczniów, w porównaniu z 8% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W tym kontekście warto podkreślić, iż sprzedaż papierosów (podobnie jak napojów alkoholowych) osobom poniżej 18. roku życia jest zgodnie z obowiązującym prawem zabroniona. Jak widać z przedstawionych wyników, przestrzeganie tego przepisu w województwie łódzkim pozostawia wiele do życzenia. Z pewnością warto rozważyć możliwość rozszerzenia działań interwencyjnych w tym zakresie, w szczególności przy okazji podejmowania kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w których można również kupować papierosy. Jedną z bardziej skutecznych metod weryfikacji przestrzegania prawa przez sprzedawców jest badanie z wykorzystaniem metody „tajemniczego klienta”. Dostępność papierosów Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie papierosów, gdybyś tego chciał(a)?

44 2. Palenie papierosów przez młodzież
2.2. Wiek inicjacji tytoniowej Odpowiedzi respondentów wskazują na to, że większość uczniów swojego pierwszego papierosa wypala w okresie szkoły podstawowej lub gimnazjum. Wśród starszych uczniów jest znacznie mniej osób, które jeszcze nie zapaliły papierosa. Chłopcy z obu badanych typów klas częściej niż dziewczęta z ich klasy wcześnie – przed ukończeniem czternastego roku życia – przeszli inicjację tytoniową. Na podstawie deklaracji respondentów, jedna czwarta uczennic (26%) i trzech na pięciu uczniów (40%) trzeciej klasy gimnazjum swojego pierwszego papierosa zapalił w wieku 13 lat lub niższym, co oznaczałoby, iż inicjacja ta dokonała się jeszcze w szkole podstawowej (lub wkrótce po jej zakończeniu). W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetek osób, które przeszły inicjację tytoniową w wieku 13 lat lub mniej wynosi 24% wśród dziewcząt i 39% w grupie chłopców. Dla 23% dziewcząt i 18% chłopców w trzecich klasach gimnazjum inicjacja tytoniowa przypadła na okres 14. lub 15. rok życia, a więc dokonała się już w gimnazjum. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, inicjację tytoniową na poziomie gimnazjalnym przeszedł średnio co szósty uczeń (16%) i co piąta uczennica (22%). Dla co piątej dziewczyny (19%) i co siódmego chłopca (14%) spośród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych inicjacja tytoniowa rozpoczęła się w wieku 16 lat lub wyższym. Z kolei w przypadku trzecich klas gimnazjum, wskaźnik inicjacji tytoniowej w tym wieku dla obu płci miał minimalny poziom. Zaobserwowane różnice wynikają w głównej mierze z różnicy wieku pomiędzy badanymi grupami: jedynie część spośród uczniów trzeciej klasy gimnazjum ukończyła 16. rok życia, z kolei uczniowie drugich klas szkół ponadgimnazjalnych mieli średnio dwa lata więcej na rozpoczęcie palenia niż ich młodsi koledzy. Wreszcie, połowa dziewcząt (51%) i trzy piąte chłopców (40%) w trzecich klasach gimnazjum przyznała, iż do tej pory nie zdarzyło im się jeszcze zapalić papierosa. W przypadku starszych uczniów (ze szkół ponadgimnazjalnych) liczba abstynentów tytoniowych jest wyraźnie mniejsza. Średnio co trzecia dziewczyna (33%) i co czwarty chłopak (29%) nie palili jeszcze papierosów.

45 Wiek inicjacji tytoniowej II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.2. Wiek inicjacji tytoniowej Wiek inicjacji tytoniowej Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu palić papierosa? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

46 Wiek inicjacji tytoniowej - codzienne palenie
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.2. Wiek inicjacji tytoniowej Wiek inicjacji tytoniowej - codzienne palenie Dla znaczącej większości uczniów w trzecich klasach gimnazjum palenie papierosów nie przekształciło się dotychczas w stały nałóg czy przyzwyczajenie. Cztery piąte dziewcząt (84%) i zbliżony odsetek chłopców (77%) stwierdziło, że nigdy nie zdarzyło im się palić papierosów codziennie. Odsetek ten wyraźnie maleje wraz z wiekiem respondentów. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogicznie odpowiedziało 74% dziewcząt i 58% chłopców. Wśród tych uczennic gimnazjów, które mają za sobą doświadczenie codziennego palenia papierosów, większość stanowią dziewczęta, które zaczęły palić codziennie w wieku lat, czyli już w gimnazjum. Wśród palących codziennie chłopców z gimnazjum jednakowy odsetek stanowią ci, którzy zaczęli palić codziennie w gimnazjum (14-15 lat), jak i wcześniej (13 lat lub mniej). Wśród starszych uczniów największą grupę stanowią ci, którzy zaczęli palić codziennie już po ukończeniu szesnastego roku życia.

47 Wiek inicjacji tytoniowej - codzienne palenie
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.2. Wiek inicjacji tytoniowej Wiek inicjacji tytoniowej - codzienne palenie Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu palić codziennie papierosy? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

48 Rozpowszechnienie palenia papierosów
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.3. Rozpowszechnienie palenia papierosów Wśród uczniów trzecich klas gimnazjów większy odsetek chłopców niż dziewcząt ma za sobą doświadczenie z paleniem papierosów. W swoim życiu papierosa chociaż raz wypaliło 60% chłopców i co druga dziewczyna (49%) z trzeciej klasy gimnazjum. Z kolei w ciągu ostatnich 30 dni choć raz paliło papierosa 21% chłopców i 15% dziewcząt na tym szczeblu edukacji. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zblizony odsetek chłopców i dziewcząt ma za sobą doświadczenie palenia tytoniu: prawie ¾ chłopców (71%) i ponad 2/3 dziewcząt (67%) przynajmniej raz w życiu zapaliło papierosa. W porównaniu z młodszymi uczniami większy odsetek chłopców i dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarował palenie papierosów w ciągu ostatnich 30 dni: dotyczyło to 40% chłopców i 31% dziewcząt. Tak więc blisko połowa uczniów, którzy mają za sobą inicjację tytoniową, paliła również w ciągu ostatnich 30 dni – odsetki te są wyraźnie wyższe od notowanych w młodszych rocznikach. Rozpowszechnienie palenia papierosów Odsetek uczniów, którzy choć raz palili papierosy III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=353 dziewczęta N=379 N=439

49 Rozpowszechnienie papierosów wśród przyjaciół
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.3. Rozpowszechnienie palenia papierosów Rozpowszechnienie papierosów wśród przyjaciół Rozpowszechnienie palenia papierosów w badanych środowiskach uczniowskich jest dość wysokie. Zaledwie co szósta gimnazjalistka (16%) i co piąty badany chłopak uczący się w trzeciej klasie gimnazjum (21%) nie ma w swoim najbliższym otoczeniu osób palących. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych jedynie co dziesiąty badany – w gronie swoich przyjaciół – nie ma osób palących papierosy. Wskaźnik ten wynosi odpowiednio: 9% w przypadku dziewcząt i 12% w grupie chłopców. Wśród gimnazjalistów największe grupy stanowią respondenci deklarujący, że wśród ich przyjaciół kilkoro (29% wśród dziewcząt i 32% wśród chłopców) lub sporo (odpowiednio: 32% i 29%) osób pali papierosy. Natomiast uczniowie z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych najczęściej wskazywali, że wśród ich znajomych pali sporo osób (35-39%). Co piąty badany chłopak – uczeń trzeciej klasy gimnazjum (18%) i co czwarty w starszej badanej kohorcie tj. wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (28%) stwierdził, iż w kręgu jego przyjaciół pali większość lub wszyscy znajomi.

50 Rozpowszechnienie papierosów wśród przyjaciół
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.3. Rozpowszechnienie palenia papierosów Rozpowszechnienie papierosów wśród przyjaciół Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół pali papierosy? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

51 Częstotliwość palenia papierosów (ostatnie 30 dni)
2. Palenie papierosów przez młodzież Częstotliwość i poziom natężenia palenia papierosów w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość palenia papierosów (ostatnie 30 dni) Deklarowana ilość papierosów wypalanych przez badanych w ciągu ostatnich 30 dni jest stosunkowo wysoka, zwłaszcza wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Powyżej 5 papierosów dziennie wypala 12% ankietowanych, co znacznie przewyższa analogiczny wskaźnik dla uczniów trzecich klas gimnazjum, wynoszący 5%. Z kolei od 1 do 5 papierosów dziennie wypala 11% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 5% badanych z trzecich klas gimnazjum. „Incydentalni palacze”, którzy wypalają mniej niż jednego papierosa na tydzień stanowią 8% wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 6% uczniów trzecich klas gimnazjum. W klasach trzecich gimnazjum w ciągu ostatnich 30 dni chłopcy palili papierosy częściej niż dziewczęta (21% wobec 15%). Również w starszych klasach odsetek palących chłopców jest wyższy niż dziewcząt (40% wobec 31%). Większe ilości papierosów wypaliły w ciągu ostatnich 30 dni podobne odsetki dziewcząt i chłopców w gimnazjum - powyżej pięciu papierosów dziennie wypala 5% chłopców oraz 4% dziewcząt. Natomiast w przypadku uczniów ze szkół ponadgimnazjalnych chłopcy częściej od dziewcząt wypalali większe ilości papierosów – analogiczne odsetki wynoszą tu 17% chłopców i 7% dziewcząt. Takie dysproporcje nie występują wśród „palaczy umiarkowanych”, wypalających od 1 do 5 papierosów dziennie – dla uczniów gimnazjum odsetek odpowiedzi jest niezależny od płci badanych (5-6% odpowiedzi), a w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych - 10% dla dziewcząt i 11% dla chłopców. Odsetki palaczy incydentalnych utrzymują się na poziomie 4-9% odpowiedzi w zależności od badanej subpopulacji, nie korelując znacząco z płcią, w przypadku dziewcząt korelują z wiekiem respondentów.

52 Częstotliwość palenia papierosów (ostatnie 30 dni)
2. Palenie papierosów przez młodzież Częstotliwość i poziom natężenia palenia papierosów w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość palenia papierosów (ostatnie 30 dni) Jak często paliłe(a)ś papierosy w ciągu OSTATNICH 30 DNI? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=352 dziewczęta N=376 N=430 RAZEM N=764 N=782

53 2.5. Wydatki związane z kupowaniem tytoniu
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.5. Wydatki związane z kupowaniem tytoniu W okresie 30 dni poprzedzających badanie uczniowie nie przeznaczali znaczących kwot na zakup tytoniu. Spośród uczniów trzecich klas gimnazjum 85% dziewcząt i 83% chłopców zadeklarowało, iż w tym czasie nie przeznaczyło żadnych środków na zakup tytoniu. W przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych brak wydatków na papierosy zadeklarowało 3/4 badanych dziewcząt (77%) i 2/3 chłopców (66%). Widać więc, iż wraz ze wzrostem wieku respondentów wzrastają wydatki ponoszone przez uczniów na zakup wyrobów tytoniowych. Wysokość wydatków na tytoń zależy przede wszystkim od wieku, a w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych zależy również istotnie od płci. Dla uczniów trzecich klas gimnazjum wskaźnik osób przeznaczających na zakup tytoniu co najmniej 26 zł/mc wyniósł 4% dla dziewcząt i 6% dla chłopców. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych chłopcy znacznie częściej wydawali taką kwotę: 19% (w tym aż 7% powyżej 100 zł) wobec 9% dziewcząt. Niewielkie wydatki na tytoń (od 1 do 15 złotych w ciągu ostatnich 30 dni) ponosiło 7-8% respondentów, w zależności od subpopulacji, nie korelując istotnie ani z płcią, ani z wiekiem badanych.

54 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.5. Wydatki związane z kupowaniem tytoniu Wydatki na tytoń Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Jak dużo wydałe(a)ś pieniędzy w tym czasie na tytoń? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

55 Ryzyko związane z paleniem tytoniu
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.6. Ryzyko związane z paleniem tytoniu Można stwierdzić, że uczniowie obu typów analizowanych szkół wykazują raczej skłonność do bagatelizowania zagrożeń związanych z paleniem tytoniu od czasu do czasu. Prawie połowa ankietowanych – w obydwu badanych kohortach - stwierdziła, iż w takim przypadku ryzyko związane z paleniem papierosów jest małe lub żadne. W drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych podobne opinie wyraziło 48% chłopców i 44% dziewcząt. Wśród gimnazjalistów – zarówno w grupie chłopców, jak i dziewcząt odsetek respondentów nisko oceniających wspomniane ryzyko wynosił 42%. Co czwarty chłopak (23%) i co trzecia dziewczyna (31%) ucząca się w trzeciej klasie gimnazjum uważa, że palenie papierosów od czasu do czasu niesie za sobą umiarkowane ryzyko. Przekonanie o wysokim stopniu ryzyka związanym ze sporadycznym paleniem tytoniu towarzyszy co piątej badanej dziewczynie – w obydwu grupach wiekowych (19-20%) oraz podobnej populacji chłopców z trzecich klas gminazjum. Wśród starszych chłopców odsetek ten wyraźnie spada. Pogląd, iż palenie papierosów od czasu do czasu może wiązać się z dużym ryzykiem prezentuje jedynie 13% badanych w tej populacji. Ryzyko związane z paleniem tytoniu Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli palą papierosy od czasu do czasu? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=353 dziewczęta N=380 N=442

56 Ryzyko związane z paleniem tytoniu
2. Palenie papierosów przez młodzież 2.6. Ryzyko związane z paleniem tytoniu Ryzyko podejmowane przez osoby palące co najmniej paczkę papierosów dziennie jest zdaniem respondentów znacząco wyższe. Wyraźnie wyżej szacują to ryzyko dziewczęta. Zdecydowana większość uczennic z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (71%), jaki i z trzecich klas gimnazjum (69%) uważała, iż osoby palące ponad paczkę papierosów dziennie podejmują duże ryzyko. W przypadku chłopców odsetek ten był znacznie mniejszy – podobną opinię przedstawiał jedynie, co drugi badany chłopak (50% wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 49% w grupie gimnazjalistów). Ryzyko związane z paleniem tytoniu Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli wypalają co najmniej paczkę papierosów dziennie? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=402 N=363 dziewczęta N=383 N=444

57 3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież

58 Ocena dostępności alkoholu - w opinii badanych
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.1 Ocena dostępności alkoholu - w opinii badanych Ocena dostępności alkoholu - w opinii badanych Decydujące znaczenie w kwestii oceny dostępności napojów alkoholowych dla młodzieży mają postawy dorosłych, przede wszystkim sprzedawców alkoholu i rodziców. W tym przypadku szczególny wpływ na możliwość kupna alkoholu przez niepełnoletnich nastolatków mają lokalne samorządy. To do nich należy monitorowanie przestrzegania prawa, które - co warto podkreślić - zabrania sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18. roku życia. Jak pokazują realizowane przez PBS DGA badania metodą "tajnego klienta", polskie miasta bardzo różnią się od siebie w kwestii sprzedaży alkoholu nieletnim. W poważnym stopniu na te różnice wpływają systematyczne i konsekwentne działania kontrolne (tajny klient + edukacja) oraz szkolenia sprzedawców i pracowników gastronomii, w szczególności pubów, klubów i dyskotek. Warto także wspomnieć o potencjalnym partnerze pozarządowym, który w tym zakresie może być cennym wsparciem i uzupełnieniem lokalnych działań tj. Ogólnopolskim Stowarzyszeniu "RoPSAN - Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim ( Postrzegana przez uczniów dostępność napojów alkoholowych zwiększa się wraz z wiekiem badanych osób. Dostępność piwa w badanych grupach młodzieży szkolnej z województwa łódzkiego jest bardzo duża. Trzy czwarte (74%) uczniów trzecich klas gimnazjalnych (15-latków) uważa, że zdobycie piwa byłoby łatwe, natomiast 19% sądzi, że byłoby to trudne lub niemożliwe. W drugich klasach ponadgimnazjalnych tj. wśród 17-latków niemal 90% uczniów stwierdziło, że piwo jest dla nich łatwo dostępne, natomiast tylko co dziesiąty miał w tej sprawie przeciwną opinię. Zdobycie wina byłoby łatwe dla co drugiego ucznia trzecich klas gimnazjalnych (55%), natomiast co trzeci w tej grupie wiekowej uznał, iż byłoby to trudne lub niemożliwe (32%). W drugich klasach ponadgimnazjalnych dostępność wina jest znacznie większa: 75% uczniów z tych klas uważa, że zdobycie wina byłoby łatwe, a tylko 16% jest innego zdania. Wódka, zarówno dla gimnazjalistów, jak i uczniów szkół ponadgimnazjalnych jest trudniej dostępna niż wino i piwo. Niemal tyle samo uczniów trzecich klas gimnazjów uważa, że zdobycie wódki byłoby dla nich łatwe (44%), jak i trudne (43%). Inaczej wygląda to wśród starszej młodzieży z drugich klas ponadgimnazjalnych. W tej grupie badanych aż 2/3 respondentów (66%) jest zdania, iż wódka jest dla nich łatwo dostępna a tylko co czwarty (24%) uważa, że jej zdobycie nie jest takie proste.

59 3.1 Ocena dostępności alkoholu - w opinii badanych
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.1 Ocena dostępności alkoholu - w opinii badanych Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie PIWA, gdybyś tego chciał(a)? Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie WINA, gdybyś tego chciał(a)? Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie WÓDKI, gdybyś tego chciał(a)?

60 Wiek inicjacji alkoholowej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji alkoholowej Jednym z istotnych celów programów profilaktycznych realizowanych w środowisku szkolonym jest zatrzymanie procesu obniżania się wieku inicjacji alkoholowej, który zaobserwowano w Polsce w połowie lat 90-tych. Na podstawie wielu badań zrealizowanych w Polsce w poprzedniej dekadzie (E. Stepień, A. Frączek, oraz A. Zieliński i J. Sierosławski, 2002) ustalono średni wiek inicjacji na poziomie lat. W badaniach ESPAD (realizowanych od 1995 r.) do tej pory nie prowadzono żadnych analiz dotyczących wieku inicjacji alkoholowej. Rzetelna ocena zmian, jakie następują w tym zakresie możliwa jest bowiem dopiero po przeprowadzeniu kilku pomiarów i można mieć nadzieję, że po zakończeniu tegorocznej edycji takie prace zostaną wykonane. W przypadku badań lokalnych ciekawe mogą okazać się porównania wieku inicjacji (i ewentualne przesunięcia) w następnych badaniach, za kilka lat. Około połowy chłopców (48% w klasach trzecich gimnazjum i 57% w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej) po raz pierwszy sięgnęło po piwo w wieku 13 lat lub mniej tzn. w ostatniej klasie szkoły podstawowej lub na początku gimnazjum. Co piąty chłopak z ostatniej klasy gimnazjum (19%) i co trzeci uczący się w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej (31%) - po raz pierwszy w życiu wypił piwo w wieku lat. Stosunkowo najniższy odsetek wśród badanych stanowili ci chłopcy, którzy pierwszy raz wypili piwo w wieku 16 lat – w gronie uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych stanowili oni 12% wszystkich respondentów. Dziewczęta nieco później niż chłopcy rozpoczynają swoje doświadczenia z piciem piwa – dwie piąte uczennic trzecich klas gimnazjum (44%) i drugich klas ponadgimnazjalnych (38%) po raz pierwszy wypiła piwo w wieku 13 lat lub mniej. Około jedna trzecia badanych dziewcząt w obu klasach - 33% w trzecich klasach gimnazjum oraz 36% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych - zrobiła to mając lat, zaś 18% uczennic w starszej badanej kohorcie miała takie doświadczenie w wieku 16 lat lub więcej. Warto także zwrócić uwagę, że w grupie 17-letnich dziewcząt (ze szkół ponadgimnazjalnych) odsetek tych, które swój pierwszy kontakt z piwem miały w wieku 13 lat lub mniej był nieco niższy niż wśród ich młodszych 15-letnich koleżanek z gimnazjum. Warto na to zwrócić uwagę w kolejnych badaniach, ponieważ może to być dobry wskaźnik obniżania się wieku inicjacji alkoholowej. Odsetek uczniów, którzy jeszcze nie sięgnęli po piwo maleje z wiekiem. W trzecich klasach gimnazjum (15-latki) około jednej czwartej uczennic (24%) i uczniów (23%) nigdy nie piła piwa. W grupie 17-latków tj. uczniów drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych nie sięgnęło po ten napój jedynie 8% dziewcząt i co dziesiąty chłopak (10%).

61 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji - piwo „Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się po raz pierwszy w życiu (jeśli w ogóle) pić piwo (co najmniej jedną szklankę)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

62 Wiek inicjacji alkoholowej c.d.
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji alkoholowej c.d. Alkopopy czyli tzw. (butelkowane) drinki alkoholowe nie są w łódzkim tak popularnym napojem, jak piwo. Z deklaracji uczniów trzecich klas gimnazjum wynika, że napojów tych próbował średnio co piąty 15-latek i jedna trzecia respondentów w szkołach ponadgimnazjalnych tj. 17-latków. W trzecich klasach gimnazjum 15% chłopców i o połowę mniej dziewcząt (7%) po raz pierwszy sięgnęło po ten napój w wieku 13 lat lub mniej, a co dziesiąty gimnazjalista (9%) – zarówno chłopak, jak i dziewczyna - zrobił to w wieku lat. Podobne wyniki uzyskano również w starszej grupie badanych uczniów – w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. W wieku 13 lat lub mniej po raz pierwszy piło alkopop 7% dziewcząt i 15% chłopców. Na tej podstawie możemy stwierdzić, iż ten rodzaj napojów alkoholowych wśród młodszych uczniów jest znacznie bardziej popularny w grupie chłopców, niż wśród dziewcząt. W starszych klasach różnice te zacierają się. Podobny odsetek badanych – niezależnie od płci – przyznaje, że próbował alkopopu. Po wino młodzież gimnazjalna sięga dość wcześnie: średnio dwie piąte dziewcząt (38%) i chłopców (44%) po raz pierwszy wypiło wino w wieku 13 lat lub mniej. Odsetek osób, które pierwszy raz w życiu spróbowały tego napoju w wieku 14 – 15 lat wynosi wśród dziewcząt 26%, zaś wśród chłopców – 17%. W szkołach ponadgimnazjalnych osoby, które jeszcze nie próbowały wina stanowią 15% – 24% (częściej chłopcy). Osoby, które spróbowały wina mając 13 lat lub mniej stanowią dwie piąte chłopców (39%) oraz jedną trzecią dziewcząt (32%). Wśród dziewcząt grupa uczennic, które pierwszy kontakt z winem miały w wieku 14 – 15 lat stanowi jedną trzecią – 33% (w stosunku do 25% chłopców). Kolejne 11% dziewcząt i 19% chłopców miało swój pierwszy kontakt z winem już w szkole ponadgimnazjalnej. Warto zwrócić uwagę na większe odsetki dziewcząt pijących wino kiedykolwiek w życiu niż chłopców, którzy wypili kiedykolwiek przynajmniej jeden kieliszek tego napoju. Zależność ta występuje w klasach ponadgimnazjalnych, w gimnazjum odsetki spożywających kiedykolwiek wino chłopców i dziewcząt są zbliżone.

63 Wiek inicjacji - alkopop II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji - alkopop „Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się po raz pierwszy w życiu (jeśli w ogóle) pić alkopop (co najmniej jedną szklankę)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

64 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji - wino „Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się po raz pierwszy w życiu (jeśli w ogóle) pić wino (co najmniej jeden kieliszek)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

65 Wiek inicjacji alkoholowej c.d.
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji alkoholowej c.d. Niemal połowa dziewcząt (48%) i ponad 2/5 chłopców (44%) uczęszczających do trzecich klas gimnazjum jeszcze nigdy nie próbowało wódki. Z deklaracji uczniów tych klas wynika, że 30% chłopców po raz pierwszy wypiło ten napój w wieku 13 lat lub mniej, a jedna czwarta (26%) uczyniła to po raz pierwszy mając lat. Dziewczęta później rozpoczynają swoje doświadczenia z piciem wódki – średnio co piąta po raz pierwszy sięgnęła po ten alkohol w wieku 13 lat lub mniej (21%), a co trzecia (31%) odbyła taką inicjację mając lat. W drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych znacznie mniejszy odsetek badanych uczniów nie miał jeszcze doświadczeń z piciem wódki. Jedynie co dziesiąty chłopak (11%) i co szósta dziewczyna (17%) przyznają, iż dotąd nie pili tego alkoholu. Warto podkreślić, iż w grupie 17-letnich dziewcząt, uczennic szkół ponadgimnazjalnych odsetek tych, które swój pierwszy kontakt z wódką miało w wieku 13 lat lub mniej był nieco niższy niż wśród ich młodszych koleżanek z gimnazjum.

66 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.2 Wiek inicjacji alkoholowej Wiek inicjacji - wódka „Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się po raz pierwszy w życiu (jeśli w ogóle) pić wódkę (co najmniej jeden kieliszek)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

67 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych przez młodzież ulegało poważnym zmianom na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Wskazują na to nie tylko badania ESPAD prowadzone od połowy lat 90-tych, ale również inne projekty realizowane jeszcze w latach 80-tych. Szczególne znaczenie dla oceny trendów konsumpcji alkoholu wśród nastolatków mają tzw. Badania Mokotowskie realizowane przez Pracownię "Pro-M" działającą w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (przez wiele lat pod kierunkiem dr Barbary Wolniewicz-Grzelak a obecnie dr Krzysztofa Ostaszewskiego). Badania te realizowano w oparciu o ten sam kwestionariusz ankiety, na tej samej próbie badawczej, jaką stanowili uczniowie pierwszych klas szkół ponadpodstawowych, czyli obecni gimnazjaliści z klas trzecich. Jak wynika z ustaleń wspomnianych badań na przestrzeni lat w szczególny sposób wzrosło rozpowszechnienie piwa i w nieco mniejszym stopniu wódki. W ciągu 16 lat dzielących pierwszy i piąty pomiar nastąpił bardzo wyraźny wzrost rozpowszechnienia konsumpcji piwa i wódki, zarówno w populacji chłopców, jak i dziewcząt. Warto także podkreślić, iż dynamika tego procesu była wyższa wśród dziewcząt niż u chłopców. W połowie lat 80-tych (1984) picie piwa w ciągu ostatnich 30 dni deklarowało 10% dziewcząt i 19% chłopców w wieku. Osiem lat później (1992) co trzecia dziewczyna (36%) i połowa badanej populacji chłopców (50%) - przyznała, że piła piwo w ciągu ostatniego miesiąca. Badania z roku pokazały dalszy wyraźny wzrost spożycia piwa wśród dziewcząt (44%) i ustabilizowanie się poziomu konsumpcji - na poprzednim poziomie (50%) - wśród chłopców. Do spożycia wódki - w ostatnich 30 dniach - przyznała się co piąta dziewczyna (18%) i co czwarty chłopiec (25%). Również międzynarodowe badania ESPAD realizowane w Polsce już od 12 lat dają pewien obraz zmian w zakresie rozpowszechnienia konsumpcji alkoholu przez młodzież. Także w tym przypadku badaną populację stanowi uczniowie odpowiadający wiekowo kohortom badanym w poprzednich projektach (tj lat). W ogólnopolskich badaniach zrealizowanych w 2003 r. stwierdzono, że w ciągu ostatniego miesiąca po piwo sięgało ponad 60% dziewcząt (62%) i chłopców (76%). W przypadku wódki odsetki te kształtowały się na nieco niższym poziomie - odpowiednio 29% dziewczęta i 45% chłopcy.

68 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych c.d. Jak wynika z prezentowanych badań w województwie łódzkim prawie wszyscy ankietowani uczniowie mają już za sobą inicjację alkoholową. Dotyczy to 89% uczniów trzeciej klasy gimnazjum (po 89% chłopców i dziewcząt) oraz 96% uczniów drugiej klasy ponadgimnazjalnej (97% chłopców i 95% dziewcząt). Zjawiskiem szczególnie niepokojącym jest duża częstotliwość picia. Blisko połowa uczniów trzecich klas gimnazjum (50% chłopców i 47% dziewcząt) oraz ponad trzy czwarte w starszej badanej kohorcie tj. uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (80% chłopców i 74% dziewcząt) piło napoje alkoholowe w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem. Generalnie rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych w badanych środowiskach uczniowskich jest bardzo wysokie, szczególnie wśród dziewcząt. Tylko 15% uczniów trzecich klas gimnazjum (18% chłopców i 12% dziewcząt) nie ma w swoim środowisku rówieśniczym osoby pijącej napoje alkoholowe. W starszych klasach rozpowszechnienie jest jeszcze większe: tylko 7% badanych uczniów (10% chłopców i 5% dziewcząt) nie ma pijących przyjaciół. Zjawisko powszechnego używania napojów alkoholowych przez młodzież nasilania się wraz z wiekiem. Wskazują na to wyniki badania i zmieniający się rozkład odpowiedzi respondentów w obu badanych kohortach. Wśród 15-latków co trzynasta osoba (8%) deklaruje, że wszyscy jej przyjaciele piją napoje alkoholowe – zaś w grupie starszej młodzieży tj. wśród 17-latków czyli uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych taką opinię prezentuje już co siódma osoba (14%). W przypadku starszych badanych klas dziewczęta i chłopcy mają zbliżoną liczbę znajomych, którzy piją alkohol. W grupie młodszych respondentów, dziewczęta znacznie częściej niż chłopcy wskazują, że większość lub wszyscy ich przyjaciele (40% wobec 28%) piją napoje alkoholowe. Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych pośród znajomych

69 Rozpowszechnienie picia alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Rozpowszechnienie picia alkoholu Odsetki uczniów, którzy choć raz pili napój alkoholowy III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=353 dziewczęta N=378 N=437

70 Picie alkoholu przez przyjaciół II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.3 Rozpowszechnienie picia napojów alkoholowych Picie alkoholu przez przyjaciół „Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół pije napoje alkoholowe (piwo, wino, wódkę, itp.)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

71 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia napojów alkoholowych i poziom ich konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Wśród badanej młodzieży z województwa łódzkiego picie napojów alkoholowych jest niemal powszechne. W trzecich klasach szkół gimnazjalnych prawie połowa badanych uczniów piła alkohol w ciągu ostatniego miesiąca (50% chłopców i 47% dziewcząt). Wśród uczniów drugich klas ponadgimnazjalnych 77% osób deklarowało picie alkoholu w ciągu ostatnich 30 dni (80% chłopców i 74% dziewcząt). Najpopularniejszym napojem alkoholowym wśród młodzieży jest piwo. W ciągu ostatniego miesiąca 47% uczniów trzecich klas gimnazjalnych (50% chłopców i 44% dziewcząt) oraz aż 73% uczniów drugich klas ponadgimnazjalnych (78% chłopców i 68% dziewcząt) piło piwo. Drugim w rankingu popularności napojem alkoholowym jest wódka. W ciągu ostatnich 30 dni piło ją 28% uczniów trzecich klas gimnazjalnych (34% chłopców i 22% dziewcząt) i 58% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (63% chłopców i 53% dziewcząt). Na kolejnym miejscu znajduje się wino, które piła ostatnio ponad jedna czwarta uczniów trzecich klas gimnazjalnych (25%) oraz jedna trzecia uczniów drugich klas ponadgimnazjalnych (35%). To jedyny alkohol, który piją w zbliżone odsetki dziewcząt i chłopców. Stosunkowo najmniej popularnym napojem alkoholowym wśród młodzieży są tzw. alkopopy. W ciągu ostatniego miesiąca jedynie co dziesiąty uczeń trzecich klas gimnazjalnych (12% chłopców i 7% dziewcząt) i co siódmy (15%) w starszej badanej grupie uczniów szkół ponadgimnazjalnych (21% chłopców i 10% dziewcząt) sięgał po ten typ napoju alkoholowego.

72 Częstotliwość picia alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia alkoholu „Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się pić napój alkoholowy, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy w ciągu ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=377 N=436 RAZEM N=767 N=788

73 Częstotliwość picia piwa
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia piwa „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ PIWO w czasie ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=377 N=437 RAZEM N=767 N=789

74 Częstotliwość picia alkopopów
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia alkopopów „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ ALKOPOP w czasie ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=384 N=349 dziewczęta N=372 N=429 RAZEM N=756 N=778

75 Częstotliwość picia wina
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia wina „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ WINO w czasie ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=353 dziewczęta N=378 N=435 RAZEM N=768 N=788

76 Częstotliwość picia wódki
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość picia wódki „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się PIĆ WÓDKĘ w czasie ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=378 N=436 RAZEM N=768 N=788

77 Poziom konsumpcji piwa
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Poziom konsumpcji piwa Podczas ostatniej konsumpcji napojów alkoholowych piwo okazało się niezwykle popularnym trunkiem wśród młodzieży. Wśród chłopców, trzy lub więcej butelki (puszki) tego napoju wypił co siódmy gimnazjalista (14%) i niemal co czwarty uczeń starszej badanej grupy tj. uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (24%). W populacji dziewcząt odsetek pijących 3 lub więcej butelki/puszki piwa – podczas ostatniej okazji - był nieco niższy i wynosił odpowiednio: 7% wśród gimnazjalistek oraz 8% w grupie uczennic szkół ponadgimnazjalnych. Należy podkreślić, iż wypicie takiej ilości piwa (3 lub więcej butelek) przy jednej okazji oznacza, że wszyscy ci młodzi ludzie znaleźli się w stanie nietrzeźwości a w przypadku części z nich (tych, którzy wypili powyżej 4 butelek piwa), w stanie głębokiego upojenia alkoholowego (mając we krwi ponad 2 promile alkoholu ). Poziom konsumpcji piwa „Jeśli podczas ostatniego dnia, kiedy piłeś(aś) jakiś napój alkoholowy, piłeś(aś) piwo, to ile go wypiłeś(aś)?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=299 N=324 dziewczęta N=292 N=393

78 Poziom konsumpcji alkopopów
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Poziom konsumpcji alkopopów Alkopopy, podobnie jak wino i w mniejszym stopniu wódka, są znacznie mniej popularnym trunkiem niż piwo. Większość uczniów – ponad połowa chłopców i ¾ dziewcząt - nie sięgała te napoje podczas ostatniej okazji, kiedy pili alkohol. Częściej po alkopopy sięgają chłopcy niż dziewczęta: jedną lub więcej butelkę/puszkę takiego napoju podczas ostatniego picia spożyło 13% dziewcząt i 26% chłopców w trzecich klasach gimnazjum oraz 11% dziewcząt i 29% chłopców w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. Poziom konsumpcji alkopopów „Jeśli podczas ostatniego dnia, kiedy piłeś(aś) jakiś napój alkoholowy, piłeś(aś) alkopop, to ile go wypiłeś(aś)?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=105 N=123 dziewczęta N=77 N=142

79 Poziom konsumpcji wina
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Poziom konsumpcji wina Wino, podobnie jak alkopopy, nie jest trunkiem szczególnie popularnym wśród uczniów. Podczas ostatniej okazji ponad połowa badanych uczniów nie spożywała wina. Większość badanych, spośród tych którzy deklarują, iż pili ostatnio wino to osoby, które wypiły stosunkowo niewielkie ilości tego napoju - mniej niż dwa kieliszki. Taki poziom konsumpcji zadeklarowała co trzecia badana dziewczyna (29-32%) i co czwarty chłopak uczeń trzeciej klasy gimnazjum (25%). Wśród starszych chłopców odsetek pijących niewielkie ilości wina był znacznie niższy i wynosił 13%. Znaczne ilości wina (powyżej 6 kieliszków) częściej wypijają chłopcy, niż dziewczęta. Więcej niż 6 kieliszków podczas ostatniej okazji wypiło 1% - 3% dziewcząt oraz 8% - 10% chłopców - w zależności od wieku (typu szkoły). Poziom konsumpcji wina „Jeśli podczas ostatniego dnia, kiedy piłeś(aś) jakiś napój alkoholowy, piłeś(aś) wino, to ile go wypiłeś(aś)?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=225 N=240 dziewczęta N=225 N=334

80 Poziom konsumpcji wódki
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.4 Częstotliwość i poziom konsumpcji w okresie ostatnich 30 dni Poziom konsumpcji wódki Wódka nie jest tak bardzo popularnym trunkiem wśród młodzieży, jak piwo. Jednak w porównaniu z alkopopami lub winem sięga po nią znaczna część młodzieży. Co trzeci chłopak (37%) i połowa dziewcząt (47% do 50%) piło wódkę podczas ostatniego spotkania, na którym pito alkohol. Wielu nastolatków sięga po ten napój wypijając jednorazowo znaczne ilości, tak aby się upić. Dotyczy to zwłaszcza chłopców, wśród których co piąty gimnazjalista (21%) i co czwarty uczeń drugiej klasy szkoły ponadgimnazjalnej (27%) wypija jednorazowo ponad ćwiartkę półlitrowej butelki wódki tj. ponad 25 cl. Nieco inaczej wygląda to w populacji dziewcząt. Co dziesiąta z nich (9% -10%) podczas ostatniej okazji wypiła 6 lub więcej kieliszków wódki (ponad ćwierć litra). Poziom konsumpcji wódki „Jeśli podczas ostatniego dnia, kiedy piłeś(aś) jakiś napój alkoholowy, piłeś(aś) wódkę, to ile jej wypiłeś(aś)?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=230 N=284 dziewczęta N=186 N=336

81 3.5 Wydatki związane z kupowaniem alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.5 Wydatki związane z kupowaniem alkoholu Do zakupu napojów alkoholowych w ciągu ostatniego miesiąca przyznaje się co trzeci chłopak (33%) i co czwarta dziewczyna (28%) w trzecich klasach gimnazjum. W starszej grupie respondentów tj. wśród 17-latków do takich zakupów przyznaje się dwa razy więcej młodzieży – ponad 2/3 chłopców (68%) i ponad połowa dziewcząt (57%). W przypadku gimnazjalistów większość kupujących przyznaje, iż na zakup napojów alkoholowych w ciągu ostatniego miesiąca wydała kwotę poniżej 25 zł. Twierdzi tak średnio co piąta z dziewcząt (21%) i co czwarty chłopak (23%) w tej grupy badanych (15-latków). W starszej badanej populacji tj. wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych podobną kwotę na zakup alkoholu w ciągu miesiąca wydaje dwukrotnie większa grupa badanych - co szósta dziewczyna (17%) i co trzeci chłopak (35%). Większe kwoty - powyżej 25 zł miesięcznie – przeznacza na zakup napojów alkoholowych 8% - 9% gimnazjalistów. Wraz z wiekiem rosną również wydatki uczniów na napoje alkoholowe. W drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych odsetek dziewcząt, które na zakup alkoholu wydają ponad 25 zł miesięcznie wzrasta dwukrotnie (17%) a w grupie chłopców prawie czterokrotnie (35%) – w stosunku do wydatków gimnazjalistów.

82 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.5 Wydatki związane z kupowaniem alkoholu Wydatki na alkohol „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Jak dużo wydałe(a)ś pieniędzy w tym czasie na napoje alkoholowe?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

83 3.6 Ryzyko związane z piciem alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.6 Ryzyko związane z piciem alkoholu Postrzeganie ryzyka związanego z piciem alkoholu przez badaną młodzież w większym stopniu zależy od płci badanych uczniów niż kategorii wiekowej. Najbardziej ryzykownym zachowaniem jest dla uczniów picie 4-5 drinków prawie codziennie, a najmniej ryzykownym picie 1- 2 drinków prawie codziennie. Ponad jedna trzecia chłopców (36%) z trzecich klas gimnazjum oraz podobny odsetek starszych chłopców (41%) uważa, że wypijanie 1-2 drinków prawie codziennie nie jest związane z ryzykiem dla zdrowia albo oznacza jedynie małe ryzyko. Innego zdania jest co czwarty (24%) badany uczeń w gimnazjach oraz co piąty (20%) w starszej kohorcie badanych chłopców. Uważają oni, że taki model picia wiąże się z dużym ryzykiem dla zdrowia. Natomiast 21% - 27% chłopców sądzi, że z tego typu piciem wiąże się umiarkowane ryzyko zdrowotne. Dziewczęta w większym stopniu niż chłopcy spostrzegają ryzyko w przypadku picia 1-2 drinków prawie codziennie. Tylko co piąta z nich (19%-20%) uważa, że taki model picia nie ma negatywnego wpływu na zdrowie, natomiast prawie 40% jest w tej sprawie przeciwnego zdania (37% - 41%) i sądzi, że wiąże się on z dużym ryzykiem zdrowotnym. Oceniając ryzyko intensywnego picia alkoholu tj. 4-5 drinków prawie codziennie, ponad 2/3 badanych dziewcząt stwierdziło, że wiąże się z tym duże ryzyko dla zdrowia. Jedynie 6-7% było odmiennego zdania. W populacji chłopców kwestia ta wygląda nieco inaczej. Odsetek tych, którzy sądzą, że taki model picia alkoholu jest bardzo ryzykowny jest znacznie niższy niż wśród dziewcząt – średnio jedynie 2/5 badanych chłopców w obu grupach wiekowych (15 i 17-latków) uważa, że wypijanie drinków prawie codziennie jest bardzo ryzykowne (38% - 43%). Co czwarty badany chłopak uważa, że taki model konsumpcji alkoholu nie jest ryzykowny dla zdrowia lub wiąże się jedynie z małym ryzykiem. Picie znacznych ilości alkoholu w weekendy jest w opinii badanej młodzieży mniej ryzykowne niż codzienne picie 4-5 drinków. Jedynie co trzeci chłopak (23-30%) i nieco ponad 40% dziewcząt (43-48%) jest zdania, że taki model picia oznacza duże ryzyko dla zdrowia. W grupie chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych niemal taki sam odsetek badanych (30%) ma w tej sprawie przeciwne zdanie twierdząc, że wspomniany (weekendowy) styl picia alkoholu nie niesie za sobą żadnego lub jedynie bardzo małe ryzyko dla zdrowia. Mniej optymistycznie widzą to dziewczęta, wśród których o połowę niższy jest odsetek tych (12-18%), które zgadzają się się z poglądami chłopców w kwestii małego ryzyka picia weekendowego.

84 Ryzyko związane z piciem alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.6 Ryzyko związane z piciem alkoholu Ryzyko związane z piciem alkoholu „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli wypijają 1-2 drinki prawie codziennie?” „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli wypijają 4 lub 5 drinków prawie codziennie?” III kl. gim. II kl. ponadgimn. chłopcy N=401 N=363 dziewczęta N=382 N=443

85 Ryzyko związane z piciem alkoholu
3. Picie napojów alkoholowych przez młodzież 3.6 Ryzyko związane z piciem alkoholu Ryzyko związane z piciem alkoholu „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli wypijają 5 drinków lub więcej w czasie weekendu?” III kl. gim. II kl. ponadgimn. chłopcy N=401 N=363 dziewczęta N=382 N=443

86 4. Problem upijania się młodzieży

87 Rozpowszechnienie upijania się
4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska W kwestionariuszu do badania poprosiliśmy uczniów, aby subiektywnie ocenili w skali od 1 do 10 własne odczuwanie efektu działania alkoholu, podczas ostatniej okazji, kiedy zdarzyło im się pić. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum, blisko trzy czwarte ankietowanych (68% chłopców i 77% dziewcząt) oszacowała ten efekt na 4 lub mniej na dziesięciostopniowej skali (brak efektu lub słaby efekt). W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetki te były niższe – odpowiedziało tak średnio dwie trzecie ankietowanych (59% chłopców i 71% dziewcząt). Warto zauważyć, że uczniowie nie odczuwający efektu wypitego alkoholu stanowią największą grupę wśród gimnazjalistów (jedna trzecia respondentów). Nieco inaczej rozkładają się odpowiedzi uczniów, przekonanych o silnym upiciu się (oceny 7 i więcej). O ile w klasach trzecich gimnazjum wskaźniki te utrzymują się na podobnym poziomie wśród chłopców i dziewcząt, o tyle w klasach drugich szkoły ponadgimnazjalnej znacznie częściej dotyczą chłopców niż dziewcząt. Wskaźnik ten wyraźnie wzrasta wraz z wiekiem badanych chłopców. W trzecich klasach gimnazjum w trakcie ostatniego picia przekonanie o silnym efekcie wypitego alkoholu (upiciu się) miało 15% chłopców i 13% dziewcząt. W przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych dotyczyło to co czwartego chłopca (23%) i co ósmej dziewczyny (13%). Rozpowszechnienie upijania się „Oceń na skali od 1 do 10 jak silnie czułeś efekt alkoholu, ostatniego dnia, kiedy go piłe(a)ś?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=346 N=337 dziewczęta N=320 N=418

88 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska
4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska W trzecich klasach gimnazjum w ciągu ostatniego roku upił się co trzeci chłopak (33%) chłopak i co czwarta (28%) dziewczyna (różnica w odsetkach nieistotna statystycznie). W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetki te znacznie wzrastają. Takie doświadczenie ma już za sobą ponad połowa chłopców (54%) i ponad 3/5 dziewcząt (41%). Co dziesiąty badany gimnazjalista przyznaje, iż upił się w ciągu ostatniego miesiąca przed badaniem – 12% chłopców i 10% dziewcząt. Wraz z wiekiem odsetki te wyraźnie rosną. W populacji starszych chłopców, uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetek tych, którzy upili się w ciągu ostatnich 30 dni jest ponad dwukrotnie wyższy niż wśród gimnazjalistów. Co czwarty badany w tej grupie wiekowej (17-latków) upił się w tym okresie czasu (28%). W grupie 17-letnich dziewcząt również odnotowano podobną tendencję. Populacja starszych dziewcząt, które deklarują, że upiły się w ciągu ostatniego miesiąca wzrosła do 16% (w gimnazjach było to 10%).

89 Rozpowszechnienie upijania się
4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska Rozpowszechnienie upijania się Odsetki uczniów, którzy się choć raz upili się III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=353 dziewczęta N=378 N=439

90 Upijanie się wśród przyjaciół
4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska Upijanie się wśród przyjaciół Średnio jedna trzecia uczniów z trzecich klas gimnazjum (30% dziewcząt i 36% chłopców) deklaruje, iż spośród ich przyjaciół nikt nie upija się. W przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych twierdziło tak prawie dwukrotnie mniej badanych (16% dziewcząt i 18% chłopców). Warto zwrócić uwagę, iż od 17% do 28% w zależności od płci i typu szkoły zadeklarowało, iż spośród ich znajomych upija się sporo osób. Upijanie się większości lub wszystkich przyjaciół jest skorelowane z wiekiem badanych, natomiast nie można zaobserwować różnic w odpowiedziach na poziomie płci respondentów. Chłopcy ze szkół ponadgimnazjalnych deklarujący, że spośród ich znajomych upija się większość lub wszyscy stanowili 17% badanych, dziewczęta w tej samej grupie wiekowej 14%. Natomiast wśród gimnazjalistów analogiczne odsetki dotyczyły 11% chłopców i 9% dziewcząt.

91 Upijanie się wśród przyjaciół
4. Problem upijania się młodzieży 4.1. Rozpowszechnienie zjawiska Upijanie się wśród przyjaciół „Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół upija się?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

92 Wiek inicjacji - upicie się
4. Problem upijania się młodzieży 4.2. Pierwsze doświadczenia związane z upiciem się Wiek inicjacji - upicie się Ponad 2/5 chłopców (44%) i ponad 1/3 dziewcząt (37%) w trzecich klasach gimnazjum ma już za sobą pierwsze upicie się. W przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wskaźniki te są wyraźnie wyższe. Doświadczenie upicia się deklaruje w badaniu 2/3 (66%) chłopców oraz 60% dziewcząt w starszej kohorcie badanych. Chłopcy wcześniej od dziewczęta przechodzą inicjację w młodszym wieku - pierwsze upicie się w wieku 13 lat lub mniej wskazało 8% dziewcząt i 16% badanych chłopców z trzecich klas gimnazjum. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wyniosły 7% w grupie dziewcząt i 15% u chłopców. Warto podkreślić, iż znaczna część uczniów w obu badanych populacjach - od 28% do 42% - swoje pierwsze doświadczenie upicia się przeżyło jeszcze przed ukończeniem 16 roku życia.

93 Wiek inicjacji - upicie się II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
4. Problem upijania się młodzieży 4.2. Pierwsze doświadczenia związane z upiciem się Wiek inicjacji - upicie się Ile miałeś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle), upić się alkoholem? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

94 Częstotliwość upijania się
4. Problem upijania się młodzieży 4.3. Częstotliwość i nasilenie zjawiska upijania się w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość upijania się W kwestionariuszu do niniejszego badania poprosiliśmy także respondentów, aby zadeklarowali, ile razy w ciągu ostatnich 30 dni zdarzyło im się upić napojem alkoholowym. Analiza danych wskazuje, iż wiek respondenta znacząco wpływa na częstotliwość upijania się: starsi uczniowie upijają się częściej niż młodsi. Natomiast płeć istotnie różnicuje odpowiedzi tylko w przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, podczas gdy w gimnazjach dziewczęta upijają się z podobną częstotliwością jak chłopcy. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum w ciągu ostatnich 30 dni upiło się 11% ankietowanych (w tym 5% trzy razy i więcej). Z kolei w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to dwukrotnie więcej respondentów - 22% (w tym 5% trzy razy i więcej). Wśród uczniów trzecich klas gimnazjum w ciągu ostatnich 30 dni upił się średnio co dziesiąty badany (12% chłopców i 10% dziewcząt). W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych chłopcy upijają się znacznie częściej niż dziewczęta: analogiczne wskaźniki wyniosły 28% i 16%.

95 Częstotliwość upijania się
4. Problem upijania się młodzieży 4.3. Częstotliwość i nasilenie zjawiska upijania się w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość upijania się „Ile razy w ciągu ostatnich 30 dni (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się upić napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką, tzn. wypić tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, nie pamiętać co się działo?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=353 dziewczęta N=377 N=437 RAZEM N=766 N=790

96 Wypicie pięciu lub więcej drinków
4. Problem upijania się młodzieży 4.3. Częstotliwość i nasilenie zjawiska upijania się w okresie ostatnich 30 dni Wypicie pięciu lub więcej drinków Odsetek uczniów, którzy w ciągu ostatnich 30 dni przy jednej okazji wypili pięć lub więcej drinków rośnie wraz z wiekiem oraz skorelowany jest z płcią badanych (definicja pojęcia „drink” znalazła się w kwestionariuszu ankiety i została przytoczona zaraz pod tytułem poniższego wykresu). Warto tu zwrócić uwagę na częstotliwość upijania się - wypicie pięciu i więcej drinków przynajmniej 3 razy w ciągu ostatnich 30 dni zadeklarowało 16% chłopców w trzecich klasach gimnazjum oraz 28% chłopców w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. Dla dziewcząt analogiczne odsetki wyniosły: 9% oraz 15%. Odsetek uczniów wypijających pięć lub więcej drinków raz lub dwa razy w miesiącu był istotnie wyższy wśród uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych (33%), niż wśród uczniów klas trzecich gimnazjum (28%), natomiast nie zaobserwowano tu różnic na poziomie płci respondentów.

97 Wypicie pięciu lub więcej drinków
4. Problem upijania się młodzieży 4.3. Częstotliwość i nasilenie zjawiska upijania się w okresie ostatnich 30 dni Wypicie pięciu lub więcej drinków „Znowu pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) wypiłe(a)ś pięć lub więcej drinków przy jednej okazji? („drink” to jest szklanka/ butelka/puszka piwa (ok. pół litra), szklanka/butelka/puszka cidera (ok. pół litra), 2 szklanki/butelki alcopopsa (ok. pół litra), kieliszek wina (ok. 15 cl), kieliszek wódki lub innego napoju spirytusowego (ok. 5 cl) lub szklanka koktajlu).” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=387 N=352 dziewczęta N=378 N=438 RAZEM N=765 N=790

98 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów

99 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Na podstawie analizowanych danych można stwierdzić, że piwo i wódka były częściej kupowane przez uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, niż trzecich klas gimnazjum. W przypadku wina natomiast nie zaobserwowano znaczących różnic w odpowiedziach uczniów z obydwu badanych roczników. W grupie osób w tym samym wieku napoje alkoholowe zdecydowanie częściej kupują chłopcy niż dziewczęta. Warto w tym kontekście zauważyć, iż sprzedaż alkoholu osobom poniżej 18 roku życia jest sprzeczna z polskim prawem. Zakup piwa W ciągu 30 dni poprzedzających badanie, co trzeci uczeń trzeciej klasy gimnazjum kupował piwo (w tym 7% zrobiło to więcej niż 5 razy, a więc częściej niż średnio raz w tygodniu) oraz połowa uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (w tym 13% więcej niż 5 razy). Wśród gimnazjalistów, w ciągu ostatnich 30 dni piwo kupowało 40% chłopców (11% więcej niż 5 razy) oraz 22% dziewcząt (4% więcej niż 5 razy). Dla uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wyniosły 63% dla chłopców oraz 37% dla dziewcząt.

100 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Zakup alkoholu Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło się, że kupiłeś na własne potrzeby piwo w jakimś sklepie sprzedającym na wynos (sklep monopolowy, sklep osiedlowy, supermarket, sklep na stacji benzynowej, itp.)? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=369 N=349 dziewczęta N=361 N=433 RAZEM N=730 N=782

101 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Zakup wina Liczba uczniów, którzy w miesiącu poprzedzającym badanie kupili wino była podobna w obu typach szkół: do zakupu przyznało sie 12% uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz 15% badanych z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Wino, podobnie jak piwo częściej kupują chłopcy niż dziewczęta: w ciągu ostatnich 30 dni uczyniło tak 16% chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz 22% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, w stosunku do 9% dziewcząt z obydwu badanych typów szkół.

102 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Zakup alkoholu Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło się, że kupiłeś na własne potrzeby wino w jakimś sklepie sprzedającym na wynos (sklep monopolowy, sklep osiedlowy, supermarket, sklep na stacji benzynowej, itp.)? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=350 dziewczęta N=362 N=433 RAZEM N=734 N=783

103 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Zakup wódki Wódka jest znacznie częściej kupowana przez starszych uczniów: w ciągu 30 dni poprzedzających badanie kupowało ją 14% uczniów trzecich klas gimnazjum i 26% uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Podobnie jak w przypadku pozostałych alkoholi, wódkę częściej kupują chłopcy niż dziewczęta: w ciągu ostatnich 30 dni wódkę kupował średnio co piąty badany chłopak (w tym 3% dokonało zakupu co najmniej 5 razy) oraz co dziesiąta dziewczyna (w tym 2% więcej niż 5 razy) spośród uczniów trzecich klas gimnazjum. Natomiast w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki były wyższe. Zakup wódki deklarowało dwie piąte chłopców (z czego 7% robiło to częściej niż pięciokrotnie) i 15% dziewcząt (przy czym 1% nabył wódkę więcej niż 5 razy).

104 5. Częstotliwość zakupu napojów alkoholowych przez młodzież – osobiste doświadczenia uczniów
Zakup alkoholu Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło się, że kupiłeś na własne potrzeby wódkę w jakimś sklepie sprzedającym na wynos (sklep monopolowy, sklep osiedlowy, supermarket, sklep na stacji benzynowej, itp.)? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=351 dziewczęta N=362 N=434 RAZEM N=734 N=785

105 6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych (pubach, dyskotekach, itp.)

106 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Picie piwa w lokalu Jak pokazują wyniki, młodzież ucząca się w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych częściej niż młodsi respondenci piła piwo w lokalu, pubie lub dyskotece (w ostatnich 30 dniach przed badaniem). W młodszej grupie taka sytuacja była udziałem ponad trzydziestu procent badanych, a w starszej dotyczyła niemal sześćdziesięciu procent. Warto podkreślić, iż ten typ zachowań jest w takim samym stopniu podejmowany przez chłopców, jak i przez dziewczęta - nie odnotowano istotnej różnicy między płciami wśród gimnazjalistów (31% dziewcząt wobec 32% chłopców). W grupie starszych uczniów różnice były znaczące tylko dla osób deklarujących spożycie na najwyższym poziomie – 10 i więcej razy alkohol piło 9% chłopców oraz 4% dziewcząt.

107 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Znowu pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) piłe(a)ś piwo w pubie, barze, kawiarni, restauracji lub dyskotece? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=351 dziewczęta N=363 N=436 RAZEM N=735 N=787

108 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Picie wina w lokalu Wino, według deklaracji badanych, nie jest napojem często spożywanym przez młodzież w lokalach gastronomicznych. Na podstawie zebranych danych można stwierdzić, że częściej kupują wino w lokalu chłopcy niż dziewczęta oraz że odsetek starszych uczniów jest wyższy niż młodszych. Wino w lokalach gastronomicznych w ciągu 30 dni poprzedzających badanie piło od 8% do 19% uczniów w zależności od badanej grupy.

109 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Znowu pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) piłe(a)ś wino w pubie, barze, kawiarni, restauracji lub dyskotece? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=371 N=352 dziewczęta N=362 N=436 RAZEM N=733 N=788

110 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Picie wódki w lokalu Picie wódki w lokalach gastronomicznych jest dość silnie skorelowane z wiekiem badanych. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum do faktu picia wódki w lokalach przyznał się co siódmy ankietowany Wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odsetek ten znacznie wzrasta i wynosi prawie 40%. W przypadku uczniów z gimnazjum nie ma znaczących różnic pomiędzy płciami - w trzecich klasach gimnazjum wódkę w lokalu gastronomicznym w okresie 30 dni poprzedzających badanie piło 17% chłopców i 13% dziewcząt. Natomiast w grupie uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wskaźniki są uzależnione od płci badanych i wynoszą 40% dla chłopców oraz 33% dla dziewcząt.

111 Picie alkoholu w lokalu
6. Częstotliwość picia napojów alkoholowych przez uczniów w lokalach gastronomicznych Picie alkoholu w lokalu Znowu pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Ile razy, (jeśli w ogóle) piłe(a)ś wódkę w pubie, barze, kawiarni, restauracji lub dyskotece?? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=370 N=352 dziewczęta N=363 N=435 RAZEM N=733 N=787

112 7. Postrzegane skutki picia alkoholu

113 Postrzegane skutki picia alkoholu
W kwestionariuszu poprosiliśmy respondentów o ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych typów zdarzeń związanych z piciem alkoholu. Respondent miał określić, na ile prawdopodobne jest to, że po alkoholu będzie doświadczał następujących stanów bądź sytuacji: odprężenie, kłopoty z policją, kłopoty ze zdrowiem, zapomni o problemach, nie będzie mógł powstrzymać się od picia, będzie miał kaca, będzie bardziej towarzyski, zrobi coś, czego będzie żałował; będzie się świetnie bawił; zrobi mu się niedobrze. Wyniki wskazują, że większe prawdopodobieństwo wystąpienia - według deklaracji respondentów - mają zdarzenia, które można określić mianem pozytywnych: - świetna zabawa (49% do 67% odpowiedzi bardzo prawdopodobne i prawdopodobne w zależności od typu szkoły); - poczucie odprężenia (od 45% do 67%); - bycie bardziej przyjaznym i towarzyskim (od 43% do 55%); - poczucie bycia szczęśliwym (od 36% do 46%); Przewaga w postrzeganiu prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń „pozytywnych” nad „negatywnymi” wydaje się poważnym wyzwaniem w kontekście prowadzonych działań profilaktycznych. Jeśli młodzież traktuje alkohol jako źródło dobrej zabawy, a w znacznie mniejszym stopniu jako źródło problemów, trudno będzie ją przekonać do zaprzestania bądź ograniczenia picia. Dodatkowo warto w tym kontekście zwrócić uwagę, iż od 14% do 28% (w zależności od typu szkoły i zdarzenia) badanych nie potrafiło oszacować prawdopodobieństwa wystąpienia określonych sytuacji.

114 Postrzegane skutki picia
7. Postrzegane skutki picia alkoholu Postrzegane skutki picia Na ile jest prawdopodobne, że każda z poniższych możliwości mogłaby się zdarzyć Tobie osobiście, jeśli napijesz się alkoholu? III kl. gim. II kl. ponadg. N=735 N=791

115 Postrzegane skutki picia
7. Postrzegane skutki picia alkoholu Postrzegane skutki picia Na ile jest prawdopodobne, że każda z poniższych możliwości mogłaby się zdarzyć Tobie osobiście, jeśli napijesz się alkoholu? III kl. gim. II kl. ponadg. N=735 N=791

116 8. Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu

117 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
W niniejszym badaniu poproszono także respondentów, aby określili częstotliwość przykrych zdarzeń, które spotkały ich w ciągu ostatnich 12 miesięcy z powodu picia alkoholu. Zdarzenia o które pytano to: bójka, wypadek lub uszkodzenie ciała, poważne problemy z rodzicami, poważne problemy z przyjaciółmi, gorsze wyniki w nauce lub pracy, bycie ofiarą rabunku/kradzieży, kłopoty z policją, interwencja pogotowia ratunkowego, seks bez zabezpieczenia oraz niechciane przez respondenta doświadczenie seksualne. W obrębie całej populacji negatywnie wyróżniają się chłopcy z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, którzy przykre doświadczenia mieli wyraźnie częściej niż pozostałe badane grupy. Natomiast analiza poszczególnych typów zdarzeń nie pozwala na stwierdzenie stałych zależności na poziomie płci czy wieku badanych. Szczególnie niepokojące wydaje się to, iż w większości analizowanych sytuacji przykre doświadczenia dla badanych nie miały charakteru incydentalnego, lecz powtarzały się, co najmniej kilkakrotnie w roku poprzedzającym badanie.

118 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
W ciągu ostatnich 12 miesięcy w związku z piciem alkoholu, co czwarty (27%) chłopak uczący się w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej wdał się w bójkę, z czego 12% zrobiło to 3 lub więcej razy. W młodszej kohorcie podobna sytuacja zdarzyła się co siódmemu uczniowi (z czego 5% doświadczyło tego 3 lub więcej razy). Z kolei 18% chłopców z drugich klas ponadgimnazjalnych i 12% chłopców z trzecich klas gimnazjum miało wypadek lub uszkodzenie ciała. Warto też zwrócić uwagę, iż zdarzenia te znacznie rzadziej spotykały dziewczęta - od 6% do 10% w zależności od typu szkoły wdało się w bójkę, a wypadek bądź uszkodzenia ciała miało odpowiednio od 7% do 12%.

119 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Ile razy w czasie ostatnich 12 miesięcy doświadczyłe(a)ś Z POWODU PICIA ALKOHOLU następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=373 N=353 dziewczęta N=364 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=439

120 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Poważne problemy z rodzicami z powodu picia alkoholu miał co czwarty badany chłopiec (25%) z drugich klasy szkoły ponadgimnazjalnej (z czego 10% miało takie problemy co najmniej 3 razy). W grupie dziewcząt odsetek ten był mniejszy i wynosił 14%. Wśród gimnazjalistów różnice między płciami również były zauważalne - 21% chłopców i 10% dziewcząt problemy z rodzicami na tle alkoholu. W kontekście poważnych problemów z przyjaciółmi różnice te wyglądają następująco – w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych deklarowało je 20% chłopców i 16% dziewcząt, w trzecich klasach gimnazjum 12% chłopców i 10% dziewcząt. Warto zwrócić uwagę na wyższą częstotliwość występowania odpowiedzi „3 razy i więcej” w grupie chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych niż w pozostałych grupach.

121 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Ile razy w czasie ostatnich 12 miesięcy doświadczyłe(a)ś Z POWODU PICIA ALKOHOLU następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=438

122 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Gorsze wyniki w nauce lub pracy z powodu picia alkoholu częściej stawały się udziałem uczniów szkół ponadgimnazjalnych – zadeklarowało je 23% chłopców i 18% dziewcząt w stosunku do 16% chłopców i 13% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Płeć uczniów nie była tu czynnikiem różnicującym. Ofiarami rabunku lub kradzieży były znacznie niższe odsetki uczniów – w zależności od badanego rocznika zdarzenia te spotkały od 4,7-5% chłopców i 1,4- 3,3,% dziewcząt.

123 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Ile razy w czasie ostatnich 12 miesięcy doświadczyłe(a)ś Z POWODU PICIA ALKOHOLU następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=437 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=436

124 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Kłopoty z policją z powodu picia alkoholu miało aż 15% chłopców i 5% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 7% chłopców i 6% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Natomiast dla 5% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 4,3% chłopców z trzecich klas gimnazjum picie alkoholu zakończyło się według ich deklaracji interwencją pogotowia ratunkowego. W przypadku dziewcząt były to przypadki dotyczące 0,7% uczennic z obydwu badanych roczników.

125 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Ile razy w czasie ostatnich 12 miesięcy doświadczyłe(a)ś Z POWODU PICIA ALKOHOLU następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=353 dziewczęta N=364 N=438 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=370 N=353 dziewczęta N=364 N=437

126 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Do seksu bez zabezpieczenia mającego związek z piciem alkoholu przyznało się 18% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (w tym 11% 3 razy i więcej) oraz 11% chłopców z trzecich klas gimnazjum (w tym 5% 3 razy i więcej) . W przypadku dziewcząt wskaźniki te były niższe i wyniosły 9% dla uczennic z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 5% dla uczennic z trzecich klas gimnazjum. Z kolei dla 11% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 6% chłopców z trzecich klas gimnazjum picie alkoholu zakończyło się niechcianymi doświadczeniami seksualnymi. Podobne przykre doświadczenie stało się udziałem odpowiednio 3% i 4% dziewcząt.

127 Przykre doświadczenia związane z piciem alkoholu
Ile razy w czasie ostatnich 12 miesięcy doświadczyłe(a)ś Z POWODU PICIA ALKOHOLU następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=370 N=353 dziewczęta N=363 N=438 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=370 N=353 dziewczęta N=364 N=436

128 9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież

129 Rozpowszechnienie używania leków
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.1. Rozpowszechnienie używania leków Niezależnie od typu szkoły, po leki uspokajające lub nasenne (bez wskazania lekarskiego) częściej sięgały dziewczęta niż chłopcy. Wśród uczniów trzecich klas gimnazjum do używania takich substancji przyznała się blisko co piąta dziewczyna i co dziesiąty chłopiec. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wskaźniki te pozostają na zbliżonym poziomie i wynoszą 20% dla dziewcząt oraz 11% dla chłopców. Rozpowszechnienie używania leków Ile razy w życiu, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=371 N=352 dziewczęta N=361 N=439

130 Rozpowszechnienie używania tabletek
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.2. Rozpowszechnienie używania tabletek Łączenie alkoholu z tabletkami nie jest popularne wśród młodzieży. Podobnie jak w przypadku samowolnego zażywania leków, dziewczęta częściej od chłopców eksperymentują z łączeniem alkoholu z tabletkami. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum przynajmniej raz w życiu spróbowało takiego sposobu odurzenia się 5% dziewcząt i 3% chłopców. W przypadku uczniów drugich klas ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki nieznacznie wzrastają i wynoszą 8% dla dziewcząt oraz 5% dla chłopców. Rozpowszechnienie używania tabletek Ile razy w życiu, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=373 N=352 dziewczęta N=364 N=438

131 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji – leki
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji – leki Zdecydowana większość badanych uczniów nie próbowała jeszcze zażywania leków uspokajających lub nasennych, których nie przepisał lekarz. Zadeklarowało tak 82% dziewcząt i 92% chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz 80% dziewcząt i 90% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Biorąc pod uwagę osoby, które inicjację z tego typu specyfikami mają już za sobą, możemy stwierdzić, iż dziewczęta przechodzą ją wcześniej niż chłopcy: w wieku 13 lat lub mniej leki nasenne lub uspokajające bez przepisu lekarza pierwszy raz spróbowało 6% dziewcząt i 3% chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz 4% dziewcząt i 2% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych.

132 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - leki Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować leków uspokajających lub nasennych bez przepisu lekarza? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

133 Wiek inicjacji – alkohol z tabletkami
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji – alkohol z tabletkami Znaczna większość badanych nie próbowała jeszcze łączyć alkoholu z tabletkami w celu odurzenia. Zadeklarowało tak 97% chłopców i 95% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum oraz 95% chłopców i 92% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Nieco wcześniej inicjację związaną z próbowaniem tego typu mieszanek przechodzą dziewczęta, ale nie jest to różnica statystycznie istotna. W przypadku uczniów z obydwu badanych typów szkół łączenie alkoholu z tabletkami w wieku 13 lat lub mniej miało za sobą 2% dziewcząt i 1% chłopców. .

134 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - alkohol z tabletkami
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.3. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - alkohol z tabletkami Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować alkohol razem z tabletkami (leki) w celu odurzenia? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

135 9.4. Dostępność leków Dostępność leków
9. Rozpowszechnienie zjawiska używania leków uspokajających i nasennych przez młodzież 9.4. Dostępność leków Zdobycie leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza nie sprawia wielu badanym zbyt dużych trudności. Jedna trzecia uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz dwie piąte uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarowała, iż zdobycie leków byłoby dla nich łatwe. Trudności z ich zdobyciem zadeklarowało 54% uczniów z trzecich klas gimnazjum: 23% stwierdziło, iż byłoby to trudne, a kolejne 31%, że niemożliwe. W przypadku uczniów trzecich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki wyniosły 42%: po 21%. Dostępność leków Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie leków uspokajajacych i nasennych, gdybyś tego chciał(a)?

136 10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież

137 Dostępność marihuany lub haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież Dostępność marihuany lub haszyszu (konopi) Zanim przejdziemy do analizy danych, warto zwrócić uwagę, iż obie analizowane substancje są w Polsce zakazane, a osoby które je posiadają podlegają sankcjom karnym. Tym bardziej zaskakujący jest wysoki odsetek osób deklarujących, iż dostępność zakazanych substancji jest łatwa. Odsetek osób deklarujących, iż marihuana i haszysz są łatwe do zdobycia, rośnie wraz z wiekiem. Twierdzi tak jedna czwarta (27%) uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz dwie piąte (41%) ankietowanych z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Dla ponad połowy (58%) badanych uczniów z trzeciej klasy gimnazjum zdobycie marihuany i haszyszu stanowiłoby problem: co czwarty uważa, że byłoby to trudne (27%) a co trzeci, że niemożliwe (31%). Wśród starszej młodzieży tylko co piąty badany (19%) uważa, iż zdobycie ww. narkotyków byłoby dla niego niemożliwe. Dostępność marihuany lub haszyszu „Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie marihuany lub haszyszu (konopi), gdybyś tego chciał(a)?”

138 Miejsca dostępności marihuany lub haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.2. Miejsca dostępności marihuany lub haszyszu Miejsca dostępności marihuany lub haszyszu Około połowy uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (52% chłopców i 53% dziewcząt) nie zna miejsc, w których łatwo można kupić marihuanę lub haszysz. W przypadku młodszej grupy uczniów z trzecich klas gimnazjum takiej odpowiedzi udziela dwie trzecie ankietowanych (63% chłopców i 66% dziewcząt). Najczęściej wymienianymi miejscami, w których można łatwo kupić marihuanę lub haszysz były: - dyskoteka, bar – od 14% do 23% w zależności od subpopulacji - ulica lub park – od 13% do 18% w zależności od subpopulacji - szkoła – od 8% do 14% w zależności od subpopulacji. W przypadku szkoły jako miejsca zakupu marihuany lub haszyszu szczególnie zastanawia wysoki odsetek chłopców drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (14%). Informacja, że co siódmy chłopiec deklaruje, iż zakup marihuany lub haszyszu jest w szkole stosunkowo łatwy, stanowi niepokojący sygnał wskazujący na potrzebę wzmożenia działań profilaktycznych w placówkach edukacyjnych.

139 Miejsca dostępności marihuany lub haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.3. Pierwszy kontakt z marihuaną lub haszyszem – wiek inicjacji Miejsca dostępności marihuany lub haszyszu „W których miejscach, z niżej podanych, mógłbyś (mogłabyś) łatwo kupić marihuanę lub haszysz, gdybyś tego chciał(a)?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=376 N=344 dziewczęta N=368 N=429

140 Wiek inicjacji - marihuana
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.3. Pierwszy kontakt z marihuaną lub haszyszem – wiek inicjacji Wiek inicjacji - marihuana W stosunku do papierosów wiek inicjacji w zakresie używania marihuany lub haszyszu jest nieco wyższy: poniżej 13 roku życia, w zależności od subpopulacji inicjację związaną z używaniem marihuany/haszyszu przeszło od 2% (dziewczęta w trzeciej klasie gimnazjum) do 6% - 7% (chłopcy z obu badanych klas) respondentów. Na podstawie analizowanych danych można stwierdzić, iż obecni gimnazjaliści najczęściej inicjację związaną z używaniem marihuany lub haszyszu przechodzili w gimnazjum: 11% chłopców i 6% dziewcząt wśród obecnych gimnazjalistów. Starsi uczniowie najczęściej próbowali konopi w swoich obecnych szkołach: technikach, liceach bądź zawodówkach (10% dziewcząt i 16% chłopców).

141 Wiek inicjacji – marihuana/haszysz II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.3. Pierwszy kontakt z marihuaną lub haszyszem – wiek inicjacji Wiek inicjacji – marihuana/haszysz „Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować marihuany lub haszyszu (konopi)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

142 Rozpowszechnienie używania marihuany lub haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.4. Rozpowszechnienie używania marihuany lub haszyszu Rozpowszechnienie używania marihuany lub haszyszu Spośród uczniów trzecich klas gimnazjum choć raz w życiu paliło marihuanę lub haszysz 19% chłopców oraz 9% dziewcząt. Dla uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki są niemal dwukrotnie wyższe. Do palenia marihuany przyznaje się 36% chłopców i co piąta dziewczyna (20%). Możemy zatem stwierdzić, że zarówno wiek, jak i płeć są istotnymi zmiennymi różnicującymi. Z kolei w ciągu ostatnich 30 dni paliła około połowa chłopców z klas trzecich gimnazjum, którzy kiedykolwiek mieli doświadczenia z paleniem haszyszu lub marihuany (10% spośród 19% tych, którzy kiedykolwiek palili ten narkotyk) oraz blisko połowa (15% spośród 36%) uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W przypadku dziewcząt była to blisko połowa uczennic z trzeciej klasy gimnazjum (4% spośród 9%) i około jedna trzecia uczennic z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (6% spośród 20%, które kiedykolwiek używały marihuany/haszyszu).

143 Rozpowszechnienie marihuany/haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.4. Rozpowszechnienie używania marihuany lub haszyszu Rozpowszechnienie marihuany/haszyszu Odsetki uczniów, którzy choć raz palili marihuanę lub haszysz. III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=353 dziewczęta N=379 N=438

144 Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.5. Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół Palenie marihuany/haszyszu jest dość rozpowszechnionym zjawiskiem w badanych środowiskach uczniowskich. Od jednej czwartej do jednej trzeciej uczniów trzecich klas gimnazjum (26% dziewcząt i 30% chłopców) wskazuje, iż wśród ich najbliższych przyjaciół, marihuanę lub haszysz pali kilka osób. W drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych deklaruje tak 35% dziewcząt i 40% chłopców. Co ósmy chłopak (13%) i co dziesiąta dziewczyna (9%) z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych stwierdzili, że wśród ich przyjaciół po marihuanę lub haszych sięga sporo osób, a kilka procent przyznaje, że dotyczy to większości ich grupy koleżeńskiej – 8% wśród chłopców i 4% w populacji dziewcząt.

145 Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.5. Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół Używanie marihuany/haszyszu przez przyjaciół „Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół pali marihuanę lub haszysz (konopie)?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

146 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii Spośród osób, które paliły konopie w ciągu ostatnich 12 miesięcy, część wykazuje pewne objawy mogące budzić zaniepokojenie. Jednak ze względu na niewysokie liczebności w poszczególnych subpopulacjach jakiekolwiek generalizowanie jest obarczone dużym ryzykiem błędu. W większości przypadków widoczne są znacząco wyższe wskaźniki dla palących konopie chłopców niż dla dziewcząt, szczególnie w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. Na kilka elementów warto w tym aspekcie zwrócić uwagę: - 11% chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz 13% chłopców z drugich klas ponadgimnazjalnych oraz 7-8% dziewcząt z obu klas paliło konopie przed południem raczej często lub bardzo często; - 10% chłopców z klasy trzeciej gimnazjum i 12% chłopców z drugich klas szkól ponadgimnazjalnych zdarzało się raczej często lub bardzo często palić konopie samotnie; - w porównaniu z dziewczętami istotnie większy odsetek chłopców palił konopie samotnie (33% i 36% wobec 24% i 13%), co może świadczyć o międzypłciowych różnicach we wzorach używania marihuany i haszyszu; - różnic między płciami natomiast nie widać w przypadku problemów z pamięcią podczas palenia konopi: 35% uczniów klasy III gimnazjum oraz 38% uczniów klasy II szkoły ponadgimnazjalnej miało problemy z pamięcią, w porównaniu z odpowiednio 33% i 35% uczennic; - chłopcy z obu klas znacznie częściej deklarowali, iż ich przyjaciele lub krewni zwracali się do nich z sugestiami, iż powinni ograniczyć lub zaprzestać używania konopi (32% chłopców z klas trzecich gimnazjum oraz 38% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych) wobec 24% dziewcząt z gimnazjum oraz 15% uczennic szkół ponadgimnazjalnych; w tym 5% chłopców z trzecich klas gimnazjum i 11% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarowało, iż często lub bardzo często ich przyjaciele lub krewni zwracali się do nich z sugestiami, iż powinni ograniczyć lub zaprzestać używania konopi; - co trzeci chłopiec (29%-32%) w obu klasach oraz co trzecia dziewczyna z klas trzecich gimnazjum (32%), spośród uczniów przyznających się do palenia konopi w ciągu ostatnich 12 miesięcy zadeklarował/-a, iż próbował/-a w tym okresie – niestety nieskutecznie - ograniczyć lub zaprzestać używania konopi.

147 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii W przypadku osób mających różnego rodzaju problemy związane z paleniem marihuany lub haszyszu, widzimy związek między płcią ucznia a intensywnością tych zagrożeń: 34% chłopców z klas trzecich gimnazjum oraz 23% chłopców z klas drugich szkół ponadgimnazjalnych miało problemy związane z używaniem konopi. W populacji dziewcząt taka sytuacja dotyczyła co dziesiątej badanej respondentki (9%-11%) w obu kategoriach wiekowych. Na podstawie uzyskanych wyników możemy przedstawić hipotezę, iż używanie marihuany lub haszyszu dla części badanych uczniów tworzy realne zagrożenie uzależnieniem się od tych narkotyków, co negatywnie odbija się na ich relacjach z otoczeniem. W sposób szczególny narażeni wydają się chłopcy.

148 Przejawy uzależnienia od konopii
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii Przejawy uzależnienia od konopii „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy paliłeś konopie przed południem?” „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy paliłeś konopie samotnie?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=53 N=75 dziewczęta N=14 N=42

149 Przejawy uzależnienia od konopii
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii Przejawy uzależnienia od konopii „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy miałeś problemy z pamięcią, kiedy paliłeś konopie?” „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy Twoi przyjaciele lub krewni mówili Ci, że powinieneś ograniczyć lub zaprzestać używania konopi?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=53 N=75 dziewczęta N=14 N=42

150 Przejawy uzależnienia od konopii
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.6. Przejawy uzależnienia od konopii Przejawy uzależnienia od konopii „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy próbowałeś bezowocnie ograniczyć lub zaprzestać używania konopi?” „Czy w czasie OSTATNICH 12 MIESIĘCY przydarzyły Ci się następujące rzeczy: czy miałeś z powodu używania konopi jakieś problemy (kłótnia, bójka, wypadek, złe wyniki w szkole itp.” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=53 N=75 dziewczęta N=14 N=42

151 10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież
10.7. Częstotliwość sięgania po marihuanę lub haszysz w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość sięgania po marihuanę lub haszysz w okresie ostatnich 30 dni Palenie marihuany lub haszyszu w okresie ostatnich 30 dni nieco częściej uczniom zdarzało się uczniom drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (10%) niż ich młodszym kolegom z trzecich klas gimnazjum (7%). Wśród 15-latków (gimnazjalistów) częściej palili konopie chłopcy: 10% wobec 4% dziewcząt, natomiast w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych różnice są bardzo wyraźne: 15% chłopców wobec 6% dziewcząt. Uczniowie często palący marihuanę lub haszysz (trzy lub więcej razy w ciągu ostatnich 30 dni) stanowili wśród chłopców ponad połowę wszystkich palących marihuanę w ciągu ostatnich 30 dni: 6% w trzecich klasach gimnazjum i 9% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. W obu typach szkół, trzy lub więcej razy paliły marihuanę niższe odsetki dziewcząt (po 2%). Potwierdza to hipotezę międzypłciowego zróżnicowania wzorów palenia konopi. Uzyskane wyniki sugerują, że osoby regularnie palące marihuanę lub haszysz to przede wszystkim chłopcy, natomiast większość dziewcząt palących konopie czyni to „okazyjnie”. Incydentalni palacze (palący w ciągu ostatnich 30 dni jeden lub dwa razy marihuanę/haszysz) stanowili 6% chłopców i 4% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 4% chłopców i 2% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum.

152 Częstotliwość używania marihuany/haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.7. Częstotliwość sięgania po marihuanę lub haszysz w okresie ostatnich 30 dni Częstotliwość używania marihuany/haszyszu „Ile razy, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać marihuany lub haszyszu (konopi) w ciągu ostatnich 30 dni?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=353 dziewczęta N=379 N=437 RAZEM N=767 N=790

153 Umiejętność odmawiania - konopie
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.8. Umiejętność odmawiania na propozycje spróbowania marihuany lub haszyszu Spośród uczniów, którzy nie palili marihuany ani haszyszu, częściej deklarowali, że mieli do tego okazję starsi uczniowie. Takie sytuacje zdarzały się co szóstej dziewczynie (16%) i co piątemu chłopcu (21%) z trzecich klas gimnazjum. Wśród starszej młodzieży (17-latków) co trzeci badany uczeń drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych potwierdził, iż miał okazję zapalić marihuanę (29% dziewcząt i 34% chłopców). Większość spośród nich miała takie okazje raczej incydentalnie: do 5 razy odmówiło spróbowania marihuany lub haszyszu 13% dziewcząt (na 16% ogółem) i 16% chłopców (na 21%) z trzecich klas gimnazjum oraz 23% (na 29%) dziewcząt i 25% (na 34%) chłopców drugiej szkoły ponadgimnazjalnej. Umiejętność odmawiania - konopie „Ile razy miałe(a)ś okazję spróbować marihuany lub haszyszu, ale nie zrobiłe(a)ś tego?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=309 N=225 dziewczęta N=341 N=340

154 10.9. Wydatki związane z kupowaniem marihuany (konopi)
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.9. Wydatki związane z kupowaniem marihuany (konopi) Poziom wydatków uczniów na marihuanę lub haszysz, poniesionych w ciągu ostatnich 30 dni, był uzależniony od płci badanych osób. O ile w przypadku dziewcząt był to poziom stosunkowo niewielki (po 97% uczennic z trzecich klas gimnazjum i z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarowało brak wydatków na konopie – przypomnijmy, że odpowiednio 96% i 94% twierdziło, że konopi w tym okresie nie paliło), tak w przypadku chłopców był on nieco wyższy (brak wydatków na konopie zadeklarowało 90% chłopców z trzecich klas gimnazjum i 84% z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wobec odpowiednio 90% i 85% niepalących). Znaczące środki na zakup konopi (powyżej 26 zł miesięcznie) deklaruje 2% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum i 1% uczennic z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Wśród chłopców wskaźniki te wzrastają: wynoszą 4% dla chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz 7% dla badanych uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych.

155 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież 10.9. Wydatki związane z kupowaniem marihuany (konopi) Wydatki na konopie „Teraz pomyśl o OSTATNICH 30 DNIACH. Jak dużo wydałe(a)ś pieniędzy w tym czasie na konopie?” III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

156 10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież
Prawdopodobieństwo doświadczenia różnych zdarzeń, emocji i stanów umysłu w związku z użyciem marihuany Badanie miało określić zweryfikować prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zdarzeń związanych z paleniem marihuany lub haszyszu. Były to: bardziej intensywne postrzeganie rzeczy, trudności z prowadzeniem rozmowy, utrata wątku myślenia, mniejsza nieśmiałość, trudność z koncentracją, zwiększenie otwartości, zwiększenie intensywności radości, zwiększenie intensywności doświadczeń, zmniejszenie zahamowań oraz poczucie bycia prześladowanym przez innych. Niezależnie od badanej klasy i typu zjawiska od dwóch piątych do połowy ankietowanych (od 40% do 58%) zadeklarowała, iż wystąpienie wymienionych powyżej zjawisk jest niemożliwe lub mało prawdopodobne. Podobnie, niezależnie od badanej klasy i typu zjawiska, około jedna trzecia uczniów (od 30% do 36%) stwierdziła, że określone zjawisko może wystąpić po wypaleniu przez nich osobiście haszyszu lub marihuany. Z kolei od 10% (bardziej intensywne postrzeganie rzeczy w trzeciej klasie gimnazjum) do 25% (zwiększenie intensywności radości przez uczniów drugich klas szkoły ponadgimnazjalnej) zadeklarowało, iż wystąpienie określonych zjawisk jest całkiem prawdopodobne lub pewne.

157 Emocje i stany umysłu po marihuanie/haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież Prawdopodobieństwo doświadczenia różnych zdarzeń, emocji i stanów umysłu w związku z użyciem marihuany Emocje i stany umysłu po marihuanie/haszyszu „Na ile jest prawdopodobne, że każda z poniższych możliwości mogłaby się zdarzyć Tobie osobiście, jeśli wypalisz marihuanę lub haszysz (konopie):” III kl. gim. II kl. ponadg. N=736 N=760

158 Emocje i stany umysłu po marihuanie/haszyszu
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież Prawdopodobieństwo doświadczenia różnych zdarzeń, emocji i stanów umysłu w związku z użyciem marihuany Emocje i stany umysłu po marihuanie/haszyszu „Na ile jest prawdopodobne, że każda z poniższych możliwości mogłaby się zdarzyć Tobie osobiście, jeśli wypalisz marihuanę lub haszysz (konopie):” III kl. gim. II kl. ponadg. N=736 N=760

159 Ryzyko związane z używaniem marihuany
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież Ryzyko związane z używaniem marihuany lub haszyszu Ocena ryzyka związanego z używaniem marihuany lub haszyszu jest związana z wskazaną w pytaniu częstotliwością palenia. Odsetek osób podkreślających duże ryzyko związane z używaniem tych substancji znacząco wzrasta w sytuacji, gdy mówimy o regularnym paleniu marihuany lub haszyszu. W takim przypadku ryzyko za duże uważała blisko połowa chłopców (48% w drugich klasach ponadgimnazjalnych i 45% w trzecich klasach gimnazjum) i około trzy czwarte dziewcząt (74% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych oraz 72% uczennic trzecich klas gimnazjum). Odsetek chłopców uznających palenie haszyszu za duże zagrożenie jest, niezależnie od typu szkoły i ocenianej częstotliwości palenia, niższy niż u dziewcząt. Jednocześnie, chłopcy częściej niż ich koleżanki wskazują, że ryzyko palenia marihuany lub haszyszu jest małe lub żadne. Chłopcy mają większą skłonność do bagatelizowania i niedoceniania zagrożeń związanych z paleniem marihuany lub haszyszu. Dodatkowo zwraca uwagę, iż od 11% do nawet 26% ankietowanych (w zależności od płci, typu szkoły i pytania) stwierdziło, iż nie wie, jakie ryzyko wiąże się z paleniem marihuany/haszyszu. Ten brak wiedzy wskazuje na pewien potencjał profilaktyczny możliwy do wypełnia przez specjalistyczne programy antynarkotykowe skierowane do uczniów. Ryzyko związane z używaniem marihuany „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli próbują 1 raz lub 2 razy marihuany lub haszyszu.” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=398 N=358 dziewczęta N=378 N=436

160 Ryzyko związane z używaniem marihuany
10. Używanie marihuany lub haszyszu przez młodzież Ryzyko związane z używaniem marihuany lub haszyszu Ryzyko związane z używaniem marihuany „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli palą marihuanę lub haszysz od czasu do czasu?” „Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli palą marihuanę lub haszysz regularnie?” III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=398 N=358 dziewczęta N=378 N=436

161 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków

162 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków Wstęp Analizując upowszechnienie używania substancji psychoaktywnych należy zwrócić uwagę, że w omawianych badaniach pytano młodzież zarówno substancje, które są powszechnie dostępne na rynku (leki przeciwbólowe i nasenne, sterydy anaboliczne i substancje wziewne) oraz o preparaty, które mają status środków nielegalnych (narkotyki). Warto także podkreślić, iż zgodnie z obowiązującym prawem posiadanie takich środków jest prawnie zakazane, a naruszenie tego zakazu grozi poważnymi sankcjami karnymi. Badania prowadzone wśród młodzieży pokazują tylko pewien fragment polskiej sceny narkotykowej i nie mogą posłużyć do oceny rozmiarów narkomanii. Sięganie po narkotyki przez polską młodzież było przedmiotem badań już na początku lat 90-tych. W 1992 r. przeprowadzono badania ogólnopolskie na próbie uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych (CBOS), w których 5% respondentów zadeklarowało używanie narkotyków w ciągu ostatniego roku. Badania te były jeszcze kilkakrotnie powtarzane. W 1994 r. odsetek młodzieży przyznającej się do eksperymentowania z narkotykami (w skali całego kraju) wzrósł do 10%, co oznaczało dwukrotny wzrost w ciągu zaledwie 2 lat. Narkotykiem najczęściej wskazywanym wówczas przez młodzież były marihuana i haszysz, których w ciągu ostatniego roku próbowało ok. 6% badanych. Używanie amfetaminy deklarowało wtedy (1994 r.) mniej niż 1% respondentów. Począwszy od 1995 r. cykliczne ogólnopolskie badania dotyczące używania substancji psychoaktywnych uruchomił Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie w ramach międzynarodowego projektu ESPAD (Europejski Program Badań Szkolnych nad Używaniem Alkoholu i innych Substancji Psychoaktywnych). Badania te były przeprowadzone na próbie uczniów z I i III klas szkół ponadpodstawowych (było to jeszcze przed reformą systemu oświaty, która wprowadziła gimnazja). Pierwszy pomiar przeprowadzony w 1995 r. pozwolił stwierdzić, iż najbardziej rozpowszechnioną nielegalną substancją psychoaktywną są przetwory konopi indyjskich, czyli marihuana lub haszysz, po które w ciągu ostatnich 12 miesięcy sięgało wówczas ok. 7% młodszych (pierwszoklasistów) i 10% starszych (trzecioklasistów) uczniów. Na drugim miejscu znalazły się legalne substancje wziewne (kleje, aerozole), używane przez młodzież w celu odurzania się (4,3% - w młodszej grupie badanych oraz 2,8% w starszej). Eksperymentowanie z pozostałymi narkotykami miało jedynie śladowy charakter i nie przekraczało 1% badanych populacji. Sytuacja ta wyraźnie zmieniła się już pod koniec lat 90-tych.

163 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków Wstęp W kolejnej edycji badań ESPAD-1999 nadal na pierwszym miejscu wśród najpopularniejszych narkotyków figurowała marihuana ale już na drugiej pozycji znalazła się amfetamina. Do sięgania po ten groźny narkotyk – w ciągu ostatniego roku - przyznało się wówczas prawie 7% młodszych i niemal 8% starszych badanych uczniów (oznaczało to 8-krotny wzrost w stosunku do połowy lat 90-tych). Przedostatnia edycja badań ESPAD z 2003 r. pokazała nam kilka interesujących zmian na scenie narkotykowej kraju. Przede wszystkim odnotowano dalszy wzrost odsetka uczniów, którzy deklarowali używanie przetworów konopi (marihuany lub haszyszu) w ciągu ostatniego roku. W stosunku do roku 1999 grupa ta zwiększyła się o połowę (wśród starszej badanej młodzieży) i o prawie 20% w grupie gimnazjalistów (trzecioklasiści). Zmalała natomiast – i to niemal dwukrotnie - populacja użytkowników amfetaminy wśród młodszej kohorty badanych (z 6,8% do 3,5% w 2003 r.). Niestety narkotyk ten nadal zyskiwał popularność wśród starszej badanej młodzieży (z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych). W tym przypadku odnotowano wzrost populacji osób użytkowników tej substancji o ponad 20% (z 7,7% do 9,5% w 2003 r.). Od kilku do kilkunastu procent badanych deklarowało używanie niektórych substancji w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem. Najwięcej osób wskazywało na palenie marihuany (8,3% wśród gimnazjalistów i 13,3% - w grupie uczniów drugich klas ponadgimnazjalnych). Do częstego sięgania po amfetaminę – w ciągu ostatniego miesiąca – w 2003 r. przyznawało się niecałe 2% trzecioklasistów z gimnazjum i 5% ich starszych (pełnoletnich) kolegów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Wśród pozostałych nielegalnych narkotyków warto także podkreślić zauważalną wśród młodzieży obecność ecstasy, po którą w ciągu roku sięgało prawie 4%, a w ostatnim miesiącu ok. 2% badanych respondentów ze starszej badanej kohorty (w 2003 r.). Częste używanie wszystkich pozostałych substancji – jak wskazują wyniki badań – było stosunkowo niewielkie i dotyczyło mniej niż 1% badanej młodzieży.

164 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków Wstęp Wyraźne zmiany w stosunku do poprzednich badań odnotowano w ostatniej edycji projektu ESPAD w 2007 r. Materiał ten nie został jeszcze w pełni podsumowany, ale na podstawie uzyskanych przez PBS DGA informacji (przekazywanych także dziennikarzom podczas konferencji prasowej Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii) możemy stwierdzić, że rozpowszechnienie używania niektórych narkotyków uległo wyraźnemu zmniejszeniu. Odsetek uczniów trzecich klas gimnazjum którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy palili marihuanę lub haszysz spadł o jedną czwartą – z 14,5% w 2003 do 10,9% w 2007 r. Jeszcze bardziej zmniejszył się odsetek starszej młodzieży używającej tego narkotyku, uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W badaniach z 2007 r. uzyskano wynik niższy aż o jedną trzecią w stosunku do wyników badań ESPAD z 2003 r. (spadek z 26,1% w 2003 r. do 17,4% w 2007 r.). Również w przypadku sięgania po amfetaminę uzyskano niższe wskaźniki używania tej substancji niż w roku 2003, w szczególności w grupie latków. W 2003 r. co dziesiąty badany w tej kohorcie deklarował, że w ostatnim roku używał amfetaminy zaś w badaniach z ESPAD – 2007 podobną deklarację złożyło jedynie 4,4% respondentów. W badaniach zrealizowanych w 2007 r. nie odnotowano znaczących różnic w przypadku używania innych substancji psychoaktywnych. Przestawione powyżej wyniki stanowią uniwersalny punkt odniesienia, który pozwala Państwu, przynajmniej w przybliżeniu ocenić skalę zagrożenia związanego z aktualnym rozpowszechnieniem sięgania po niektóre narkotyki w Waszym województwie.

165 Ocena dostępności amfetaminy - w opinii badanych Dostępność amfetaminy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1. Amfetamina Ocena dostępności amfetaminy - w opinii badanych W badaniach zaobserwowano wysoki poziom dostępności narkotyków określanych mianem „twarde”. Co siódmy uczeń z trzecich klas gimnazjum i blisko co czwarty z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarował, iż zdobycie amfetaminy byłoby dla niego łatwe. Dla 69% uczniów z trzecich klas gimnazjum zdobycie amfetaminy stanowiłoby problem: 22% uznało, iż byłoby to trudne, a 47%, że niemożliwe. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wyniosły 60%: 27% i 33%. Dostępność amfetaminy Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie amfetaminy, gdybyś tego chciał(a)?

166 Rozpowszechnienie amfetaminy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1. Amfetamina Rozpowszechnienie amfetaminy Przynajmniej raz w życiu amfetaminę zażyło 5% chłopców i 4% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Wskaźniki te rosną dwukrotnie wraz z wiekiem ankietowanych. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych amfetaminę spróbowało już 10% chłopców i 7% dziewcząt. Należy jednak pamiętać, że chodzi o małe liczebności respondentów: (N=37 w klasach trzecich gimnazjum oraz N=58 w drugich klasach ponadgimnazjalnych). Dodatkowo, spośród chłopców którzy mieli za sobą doświadczenia z tym narkotykiem, trzy piąte w trzecich klasach gimnazjum oraz połowa w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych zażywało amfetaminę w okresie 30 dni poprzedzających badanie. W przypadku dziewcząt była to co siódma uczennica drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz co druga uczennica z trzecich klas gimnazjum spośród tych, które kiedykolwiek używały amfetaminy.

167 Rozpowszechnienie amfetaminy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1. Amfetamina Rozpowszechnienie amfetaminy Odsetki uczniów, którzy choć raz zażyli amfetaminę III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=351 dziewczęta N=377 N=439

168 Częstotliwość użycia amfetaminy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1. Amfetamina Częstotliwość użycia amfetaminy Zażywanie amfetaminy w okresie 30 dni poprzedzających badanie zdarzało się z podobną częstotliwością uczniom drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, jak i badanym z trzecich klas gimnazjum – około 2,5%. Przy analizie wyników należy pamiętać, że chodzi o niskie liczebności. Częściej zdarzało się to chłopcom niż dziewczętom: w przypadku trzecich klas gimnazjum było to 3% chłopców i 1,8% dziewcząt, natomiast w przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 4,5% chłopców i 0,8% dziewcząt. Szczególnie niepokojące jest ustalenie, iż zażywanie amfetaminy przez uczniów nie ma charakteru incydentalnego: w przypadku uczniów z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych średnio połowa, a w przypadku uczniów z trzecich klas gimnazjum aż ośmiu na dziesięciu zażywających amfetaminę w ciągu ostatnich 30 dni zrobiło to 3 razy lub więcej.

169 Częstotliwość użycia amfetaminy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.1. Amfetamina Częstotliwość użycia amfetaminy Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać amfetaminy w ciągu ostatnich 30 dni? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=351 dziewczęta N=376 N=437 RAZEM N=766 N=788

170 Dostępność ecstasy 11.2. Ecstasy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Dostępność ecstasy, podobnie jak amfetaminy, nie stanowi dla istotnej części respondentów zbyt wielkiego problemu. Co siódmy (14%) uczeń z trzecich klas gimnazjum i średnio co piąty (22%) uczeń z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych zadeklarował, iż zdobycie tego narkotyku jest łatwe. Dla 68% uczniów z trzecich klas gimnazjum zdobycie ecstasy stanowiłoby problem: 22% stwierdziło, iż byłoby to trudne, a 46%, że niemożliwe. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wyniosły 57%: 26% i 31%. Dostępność ecstasy Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie ecstasy, gdybyś tego chciał(a)?

171 Rozpowszechnienie ecstasy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Rozpowszechnienie ecstasy Przynajmniej raz w życiu ecstasy zażyło 7% chłopców i 4% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum. Wskaźniki te nie ulegają zmianie wraz z wiekiem ankietowanych. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych ecstasy spróbowało 6% chłopców i 4% dziewcząt. Przy analizie danych należy jednak zwrócić uwagę na niskie liczebności (N=44 III kl. gim. oraz N=40 II kl. ponadgim.). Dodatkowo, spośród chłopców którzy mieli za sobą doświadczenia z tym narkotykiem, ponad połowa uczących się w trzecich klasach gimnazjum (4% w stosunku do 7%), a także połowa w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych (3% w stosunku do 6%) zażywało ecstasy w okresie 30 dni poprzedzających badanie. W przypadku dziewcząt, była to jedna czwarta uczennic zarówno w trzecich klasach gimnazjum, jak i w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych (1% wobec 4%, które kiedykolwiek używała ecstasy).

172 Rozpowszechnienie ecstasy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Rozpowszechnienie ecstasy Odsetki uczniów, którzy choć raz zażyli ecstasy III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=352 dziewczęta N=379 N=439

173 11.2. Ecstasy 11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie,
najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Dostępność ecstasy Zażywanie ecstasy w okresie 30 dni poprzedzających badanie zdarzało się z podobną częstotliwością uczniom drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (2,3%) i badanym z trzecich klas gimnazjum (2,4%). Znacznie częściej zdarzało się to chłopcom niż dziewczętom: w przypadku trzecich klas gimnazjum było to 3,6% chłopców i 1,0% dziewcząt, natomiast w przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 3,3% chłopców i 1,3% dziewcząt. Szczególnie niepokojące jest ustalenie, że podobnie jak w przypadku amfetaminy, zażywanie ecstasy przez uczniów nie ma charakteru incydentalnego: w przypadku chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych większość zażywających ecstasy w ciągu ostatnich 30 dni zrobiło to 3 razy lub więcej.

174 Częstotliwość użycia ecstasy
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Częstotliwość użycia ecstasy Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać ecstasy w ciągu ostatnich 30 dni? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=350 dziewczęta N=376 N=437 RAZEM N=765 N=787

175 Używanie ecstasy przez przyjaciół
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Używanie ecstasy przez przyjaciół Zdecydowana większość ankietowanych dziewcząt (82%) i chłopców (79%) w trzecich klasach gimnazjum nie ma w swoim najbliższym, koleżeńskim otoczeniu osób zażywających ecstasy. Wraz z wiekiem wskaźniki te pozostają na zbliżonym poziomie: dla uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wynoszą 80% dla dziewcząt oraz 77% dla chłopców. Spośród uczniów, którzy zadeklarowali, że wśród ich znajomych są biorący ecstasy, największą grupę stanowią uczniowie wskazujący, że w ich otoczeniu ecstasy bierze kilka osób (14% dziewcząt i 13% chłopców w trzecich klasach gimnazjum oraz odpowiednio po 17% uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych). Chłopcy nieco częściej niż dziewczęta mają w swoim otoczeniu osoby używające ecstasy: 6% chłopców i 4% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 8% chłopców i 3% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum zadeklarowało, iż spośród ich znajomych ecstasy bierze sporo osób, większość lub wszyscy.

176 Używanie ecstasy przez przyjaciół II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.2. Ecstasy Używanie ecstasy przez przyjaciół Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół bierze ecstasy? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

177 Dostępność substancji wziewnych Dostępność środków wziewnych
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Dostępność substancji wziewnych Średnio jedna trzecia uczniów z trzecich klas gimnazjum (30%) i z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (36%) zadeklarowało, iż zdobycie środków wziewnych byłoby dla nich łatwe. Dla ponad połowy uczniów z trzecich klas gimnazjum zdobycie środków wziewnych stanowiłoby problem: 16% uznało, iż byłoby to trudne, a 37%, że niemożliwe. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne wskaźniki wyniosły 42%: odpowiednio 17% i 25%. Dostępność środków wziewnych Jak sądzisz, jak trudne byłoby dla Ciebie zdobycie substancji wziewnych (np. klejów), gdybyś tego chciał(a)?

178 Rozpowszechnienie substancji wziewnych
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Rozpowszechnienie substancji wziewnych Przynajmniej raz w życiu środki wziewne, takie jak kleje, aerozole i tym podobne, zażyło 5% chłopców i 6% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum w celu odurzenia się. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych takie doświadczenie miało za sobą 8% chłopców i 4% dziewcząt. Dodatkowo, spośród chłopców którzy choć raz w życiu próbowali odurzać się w ten sposób, średnio połowa z trzecich klas gimnazjum (2% w stosunku do 5%) oraz jedna czwarta z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (2% w stosunku do 8%) zażywało środki wziewne w okresie 30 dni poprzedzających badanie. W przypadku dziewcząt była to jedna druga uczennic trzecich klas gimnazjum (3% wobec 6%) oraz jedna czwarta uczennic drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (1% wobec 4%), która przyznała się do doświadczeń ze środkami wziewnymi.

179 Rozpowszechnienie środków wziewnych
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Rozpowszechnienie środków wziewnych Odsetki uczniów, którzy choć raz zażyli środków wziewnych III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=378 N=439

180 Dostępność substancji wziewnych
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Dostępność substancji wziewnych Zażywanie środków wziewnych w okresie 30 dni poprzedzających badanie zadeklarowało 2,4% uczniów z trzecich klas gimnazjum oraz 1,4% badanych z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Równie często zdarzało się to chłopcom co dziewczętom: w przypadku trzecich klas gimnazjum było to 2,3% chłopców i 2,6% dziewcząt, natomiast w przypadku drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 1,7% chłopców i 1,3% dziewcząt. Szczególnie niepokojące jest fakt, że podobnie jak w przypadku amfetaminy i ecstasy, zażywanie środków wziewnych przez uczniów nie ma charakteru incydentalnego: około połowa uczniów z obu klas, którzy zażywali środki wziewne w ciągu ostatnich 30 dni, zrobiła to 3 razy lub więcej.

181 Częstotliwość użycia środków wziewnych
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Częstotliwość użycia środków wziewnych Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać środków wziewnych (kleje, areozole, itp.) po to, żeby być odurzonym, w ciągu ostatnich 30 dni? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=376 N=437 RAZEM N=766 N=789

182 Używanie środków wziewnych przez przyjaciół
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Używanie środków wziewnych przez przyjaciół Mniej więcej cztery na pięć ankietowanych dziewcząt (84%) i chłopców (80%) w trzecich klasach gimnazjum nie ma w swoim najbliższym, koleżeńskim otoczeniu osób zażywających środki wziewne. Wraz z wiekiem wskaźnik ten pozostaje na zblizonym poziomie: dla dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wynosi on 84%, a dla chłopców – 83%. Poszczególne środowiska uczniowskie są w podobnym stopniu nasycone osobami, które odurzają się za pomocą substancji wziewnych: od 3% do 6% uczniów, zależnie od wieku i płci, zadeklarowało, że spośród ich znajomych środki takie stosuje większość lub wszyscy.

183 Używanie środków wziewnych przez przyjaciół
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.3. Substancje wziewne (kleje, aerozole, itp.) Używanie środków wziewnych przez przyjaciół Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół używa środków wziewnych? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

184 Wiek inicjacji - amfetamina
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.4. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - amfetamina Wyniki badania wskazują, że działania profilaktyczne w przypadku „twardych” narkotyków powinny być intensywnie prowadzone w szkole podstawowej i gimnazjum, ponieważ już wtedy uczniowie zaczynają eksperymentować z tymi narkotykami. W grupie gimnazjalistów 3% dziewcząt i 2% chłopców zadeklarowało, że ich pierwsze doświadczenia z amfetaminą miały miejsce w wieku lat, a więc na obecnym szczeblu edukacji. W przypadku uczniów z drugich klas ponadgimnazjalnych równie duża grupa przeszła inicjację z amfetaminą po ukończeniu szesnastego roku życia, co w wieku lat – 2% dziewcząt i 4% chłopców przeszło inicjację wcześniejszą, kolejne 3% i 2% późniejszą. Z analizy wynika także, iż bardzo wczesne, pierwsze próby zażywania amfetaminy (do 13 roku życia) nie zależą od płci i wieku. Wiek inicjacji - ecstasy We wszystkich wyróżnionych grupach większość pierwszych doświadczeń z ecstasy miała miejsce jeszcze w czasach szkoły podstawowej lub gimnazjum (do 15 roku życia). Podobnie jak w przypadku amfetaminy, bardzo wczesne (13 lat lub mniej) próby z amfetaminą nie zależą od płci ani wieku uczniów: w każdej z grup, niezależnie od płci i wieku, odsetek osób próbujących ecstasy wynosił od 1% do 2%. Wiek inicjacji – substancje wziewne W przypadku substancji wziewnych można zaobserwować nieznacznie częstsze przypadki inicjacji w wieku lat 13 i mniej, niż inicjacji w późniejszym wieku. Dotyczy to uczniów z trzecich klas gimnazjum, jednakże nie są to zależności istotne statystycznie - 3% dziewcząt i 2% chłopców przeszło inicjację mając 13 i mniej lat, 1- 2% wieku 14 lub więcej lat. Wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych uczniowie z podobną częstotliwością przechodzili inicjację w młodszym, jak i w starszym wieku - 1% dziewcząt i 3% chłopców miało za sobą inicjację w wieku lat 13 i mniej w stosunku do 2-3% uczniów, którzy przeszli ją w późniejszym wieku.

185 Wiek inicjacji - amfetamina II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.4. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - amfetamina Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować amfetaminy? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

186 Wiek inicjacji - ecstasy II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.4. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - ecstasy Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować ecstasy? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

187 Wiek inicjacji - substancje wziewne II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
11. Rozpowszechnienie używania innych niż konopie, najbardziej rozpoznawalnych przez młodzież narkotyków 11.4. Wiek inicjacji Wiek inicjacji - substancje wziewne Ile miałe(a)ś lat, kiedy zdarzyło Ci się PO RAZ PIERWSZY w życiu, (jeśli w ogóle) spróbować substancji wziewnych (kleju itp.) w celu odurzenia? III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

188 12. Ryzyko związane z używaniem najbardziej rozpoznawanych narkotyków

189 Ryzyko związane z używaniem najbardziej rozpoznawanych narkotyków
Ocena ryzyka związanego z używaniem amfetaminy lub ecstasy jest związana z wskazaną w pytaniu częstotliwością ich zażywania. Odsetek osób wskazujących na duże ryzyko związane z używaniem tych substancji znacząco wzrasta w sytuacji, gdy opinia dotyczyła regularnego zażywania. W przypadku regularnego zażywania amfetaminy, ryzyko jako duże postrzegała średnio połowa chłopców - w trzecich klasach gimnazjum 46% oraz w drugich klasach ponadgimnazjalnych 53%. Podobną opinię wyraziło 71% dziewcząt z trzecich klas gimnazjum oraz 76% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Odsetek chłopców, którzy uznają zażywanie amfetaminy za duże zagrożenie jest, niezależnie od typu szkoły i ocenianej częstotliwości stosowania, niższy niż u dziewcząt. Chłopcy mają więc większą skłonność do bagatelizowania i niedoceniania zagrożeń związanych z zażywaniem amfetaminy. Na zbliżonym poziomie są także odpowiedzi uczniów związane z zażywaniem ecstasy. Również w przypadku tego narkotyku, częściej chłopcy niż dziewczęta wykazują tendencję do marginalizowania zagrożeń. Dodatkowo zwraca uwagę fakt, iż od 13% do nawet 30% ankietowanych (w zależności od płci, typu szkoły i pytania) stwierdziło, iż nie wie, jakie ryzyko wiąże się z zażywaniem amfetaminy bądź ecstasy. W obu typach klas częściej takiej odpowiedzi udzielali chłopcy. Ten brak wiedzy, podobnie jak w przypadku konopi, wskazuje na pewien potencjał profilaktyczny możliwy do wypełnia przez specjalistyczne programy antynarkotykowe skierowane do uczniów. Znaczny odsetek uczniów nie posiada wiedzy o stopniu zagrożenia związanego z używaniem ecstasy oraz amfetaminy, przy równoczesnym lekceważeniu, w szczególności przez chłopców, zagrożenia związanego z używaniem tych narkotyków. Z tego powodu planując działania profilaktyczne oraz szkolenia z zakresu przeciwdziałania narkomanii wśród młodzieży należy zwrócić szczególną uwagę na uświadomienie uczniom zagrożeń i konsekwencji związanych z używaniem narkotyków takich jak ecstasy lub amfetamina.

190 Ryzyko związane z używaniem narkotyków
12. Ryzyko związane z używaniem najbardziej rozpoznawanych narkotyków Ryzyko związane z używaniem narkotyków Jak bardzo, twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli próbują 1 raz lub 2 razy amfetaminę? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=396 N=362 dziewczęta N=381 N=443 Jak bardzo, twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli biorą amfetaminę regularnie? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=398 N=361 dziewczęta N=383 N=440

191 Ryzyko związane z używaniem narkotyków
12. Ryzyko związane z używaniem najbardziej rozpoznawanych narkotyków Ryzyko związane z używaniem narkotyków Jak bardzo, twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli próbują 1 raz lub 2 razy ecstasy? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=397 N=359 dziewczęta N=376 N=442 Jak bardzo, twoim zdaniem, ludzie ryzykują, że sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli biorą ecstasy regularnie? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=396 N=360 dziewczęta N=380 N=439

192 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków

193 Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Grzyby halucynogenne W przypadku zażywania grzybów halucynogennych mamy do czynienia z oddziaływaniem płci. Chłopcy, zwłaszcza starsi, częściej niż dziewczęta mieli doświadczenia z grzybami halucynogennymi (od 2,1% do 5,5% w zależności od tyou szkoły). Odpowiednie odsetki dziewcząt w przypadku zażywania grzybów halucynogennych wynoszą 1,5% i 1,7%. LSD i inne środki halucynogenne LSD i innych środków halucynogennych próbowało już w swoim życiu średnio 3,5% dziewcząt oraz około 4% chłopców w obu badanych klasach. W przypadku chłopców z trzeciej klasy gimnazjum, za pierwszą próbą z LSD poszły w większości przypadków następne: ponad połowa uczniów, którzy kiedykolwiek spróbowali LSD, zażyło je co najmniej 3 razy w życiu. Wśród pozostałych uczniów największą grupę stanowią osoby zażywające te środki incydentalnie (1-2 razy w życiu). Kokaina i crack W przypadku zażywania kokainy (również w postaci cracku, odrębnie potraktowanego w kwestionariuszu) nie można zaobserwować istotnych statystycznie różnic w poziomie zażywania tych substancji w poszczególnych podgrupach uczniów. Jednak, o ile wśród dziewcząt przeważają raczej osoby eksperymentujące z tymi narkotykami (1-2 prób), o tyle wśród chłopców przeważają osoby zażywające kokainę (lub crack) 3 razy i więcej. Wśród chłopców z gimnazjum deklarujących zażywanie tych narkotyków, ponad połowa brała kokainę, a dwie trzecie crack 3 i więcej razy. Wśród chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wszyscy spośród biorących kokainę oraz dwie trzecie spośród biorących crack zrobiło to 3 razy i więcej. Należy jednak pamiętać, że mamy do czynienia z niskimi liczebnościami (N=20 dla chłopców kiedykolwiek zażywających kokainę oraz N=19 dla chłopców kiedykolwiek zażywających crack). Heroina i polska heroina(„kompot”) Również w przypadku heroiny wiek ani płeć nie mają wpływu na częstość jej używania. Zażywanie heroiny było udziałem od 1,1% do 1,3% dziewcząt oraz od 1,6% do 2,4% chłopców. Do wstrzykiwania specyficznej postaci heroiny zwanej potocznie „kompotem” przyznaje się 0,9-3,2% dziewcząt i 2,5-3% chłopców w zależności od badanego rocznika. Pomimo braku istotnych statystycznie zróżnicowań w odsetkach osób zażywających heroinę, chłopcy częściej niż dziewczęta sięgali po nią 3 i więcej razy. Należy zwrócić uwagę, że mamy tu do czynienia z niskimi liczebnościami (od N=12 do N=22 uczniów zażywających kiedykolwiek heroinę).

194 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Używanie narkotyków Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=352 dziewczęta N=379 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=352 dziewczęta N=379 N=439

195 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Używanie narkotyków Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=379 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=352 dziewczęta N=379 N=439

196 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Używanie narkotyków Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=352 dziewczęta N=379 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=379 N=438

197 Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Narkotyki wstrzykiwane i sterydy anaboliczne Środki ze zbiorczej kategorii narkotyków wstrzykiwanych zażywa niski odsetek uczniów (od 0,9% do 1,4% dziewcząt i od 1,2% do 2,4% chłopców; bardzo małe liczebności: od N=4 do N=8). Zażywanie sterydów anabolicznych jest domeną mężczyzn. Przyznaje się do tego od 4,4% do 7,1% badanych chłopców i zaledwie 1,7-2,1% dziewcząt. Chłopcy, którzy już raz próbowali sterydów, często nie poprzestają tylko na jednej próbie: jedna trzecia uczniów z drugich klas ponadgimnazjalnych oraz połowa chłopców z trzecich klas gimnazjum zażywała sterydy co najmniej 3 razy. GHB Również w przypadku GHB większe odsetki chłopców niż dziewcząt przyznają się do zażywania tego narkotyku – od 1,9% do 2,6% chłopców w stosunku do 0,3-0,6% dziewcząt.

198 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Używanie narkotyków Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=379 N=439 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=379 N=439

199 13. Częstotliwość używania innych grup (kategorii) narkotyków
Używanie narkotyków Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=378 N=439

200 14. Przykre doświadczenia związane z używaniem narkotyków

201 14. Przykre doświadczenia związane z używaniem narkotyków
W kwestionariuszu poproszono respondentów, aby określili częstotliwość przykrych sytuacji, których doświadczyli w ciągu ostatnich 12 miesięcy z powodu używania narkotyków. Pytano o następujące sytuacje: bójka, wypadek lub uszkodzenie ciała, poważne problemy z rodzicami, poważne problemy z przyjaciółmi, gorsze wyniki w nauce lub pracy, bycie ofiarą rabunku/kradzieży, kłopoty z policją, interwencja pogotowia ratunkowego, seks bez zabezpieczenia oraz niechciane doświadczenie seksualne. Sumując odpowiedzi respondentów można stwierdzić, że niezależnie od typu tych przykrych sytuacji, częściej ich ofiarą byli chłopcy niż dziewczęta. Natomiast wśród chłopców częściej przykre doświadczenie dotykały tych z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych niż z trzecich klas gimnazjalnych. Wśród badanych dziewcząt wyższy odsetek takich, które doświadczyły przykrych konsekwencji zażywania narkotyków zaobserwowano w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych niż w trzecich klasach gimnazjum. Niepokojący może być fakt, że w większości przypadków przykre doświadczenia nie miały charakteru incydentalnego, ale powtarzały się co najmniej kilkakrotnie w ciągu 12 miesięcy przed udziałem w badaniu. Bójka W ciągu ostatnich 12 miesięcy w bójkę wdało się 5% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (z czego 2,7% 3 razy i więcej) oraz 3,4% chłopców z trzecich klas gimnazjum (2,0% 3 razy i więcej). Udział w bójce z powodu narkotyków zadeklarowało również 3% gimnazjalistek oraz 2,1% uczennic szkół ponadgimnazjalnych. Wypadek lub uszkodzenie ciała Co dwudziesty piąty chłopiec (4,1%) z drugich klas ponadgimnazjalnych oraz co czterdziesty (2,5%) chłopiec z trzecich klas gimnazjum miał z powodu używania narkotyków wypadek lub uszkodzenie ciała (w stosunku do 1,3% gimnazjalistek oraz 3% uczennic szkół ponadgimnazjalnych).

202 Przykre doświadczenia związane z narkotykami
z używaniem narkotyków Przykre doświadczenia związane z narkotykami Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyłeś(aś) z POWODU UŻYWANIA NARKOTYKÓW (np. konopi, ecstasy, lub amfetaminy) następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=386 N=348 dziewczęta N=376 N=436 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=385 N=347 dziewczęta N=376 N=435

203 14. Przykre doświadczenia związane z używaniem narkotyków
Poważne problemy z rodzicami i przyjaciółmi Poważne problemy z rodzicami zadeklarowało 3,4% chłopców (z czego 1,6% 3 razy i więcej) oraz 3,2% dziewcząt z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W trzecich klasach gimnazjum problemy z rodzicami z powodu narkotyków miało 4,1% chłopców (z czego 1,5% 3 razy i więcej) i 1,1% dziewcząt. Poważne problemy z przyjaciółmi miało zaś 6,5% chłopców (4,5% dziewcząt) z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 3,8% chłopców (2,1% dziewcząt) z trzecich klas gimnazjum. Gorsze wyniki w pracy lub szkole Gorsze wyniki w nauce lub pracy z powodu używania narkotyków miało 7,1% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 6,2% chłopców z trzecich klas gimnazjum oraz po około 4% dziewcząt z obu badanych typów klas. Bycie ofiarą rabunku lub kradzieży Prawie 4% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 2,8% chłopców z trzecich klas gimnazjum było ofiarą rabunku lub kradzieży. Wśród dziewcząt takiej sytuacji doświadczyło niecałe 2% uczennic ze szkół ponadgimnazjalnych; żadna z uczennic gimnazjum nie była ofiarą rabunku lub kradzieży. Kłopoty z policją Kłopoty z policją z powodu używania narkotyków miało 3% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (z czego 2,8% miało takie problemy częściej niż 3 razy) oraz 3,3% chłopców z trzecich klas gimnazjum. Analogiczne wskaźniki dla dziewcząt były niższe i wyniosły odpowiednio 1,8% i 0,4%. Interwencja pogotowia ratunkowego Dla 2,8% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 2,4% chłopców z trzecich klas gimnazjum używanie narkotyków zakończyło się według ich deklaracji interwencją pogotowia ratunkowego. W przypadku dziewcząt były to przypadki incydentalne, dotyczące od 0,8% do 1,7% uczennic.

204 Przykre doświadczenia związane z narkotykami
z używaniem narkotyków Przykre doświadczenia związane z narkotykami Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyłeś(aś) z POWODU UŻYWANIA NARKOTYKÓW (np. konopi, ecstasy, lub amfetaminy) następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=349 dziewczęta N=377 N=436 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=348 dziewczęta N=378 N=436

205 Przykre doświadczenia związane z narkotykami
z używaniem narkotyków Przykre doświadczenia związane z narkotykami Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyłeś(aś) z POWODU UŻYWANIA NARKOTYKÓW (np. konopi, ecstasy, lub amfetaminy) następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=387 N=347 dziewczęta N=379 N=435 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=346 dziewczęta N=378 N=436

206 Przykre doświadczenia związane z narkotykami
z używaniem narkotyków Przykre doświadczenia związane z narkotykami Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyłeś(aś) z POWODU UŻYWANIA NARKOTYKÓW (np. konopi, ecstasy, lub amfetaminy) następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=387 N=349 dziewczęta N=378 N=436 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=349 dziewczęta N=378 N=436

207 14. Przykre doświadczenia związane z używaniem narkotyków
Seks bez zabezpieczeń Seks bez zabezpieczenia był według deklaracji udziałem 4,3% chłopców, niezależnie od typu szkoły (w tym od 2,2% do 3% uczestniczyło w takie sytuacji 3 razy lub więcej) . W przypadku dziewcząt wskaźniki te były niższe i wyniosły 2,8% wśród uczennic szkół ponadgimnazjalnych i 1,3% wśród gimnazjalistek. Niechciane doświadczenia seksualne Dla 4% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz dla 2% chłopców z trzecich klas gimnazjum używanie narkotyków zakończyło się niechcianymi doświadczeniami seksualnymi. Analogiczne wskaźniki dla dziewcząt wyniosły odpowiednio 1,5% i 1,1%.

208 Przykre doświadczenia związane z narkotykami
z używaniem narkotyków Przykre doświadczenia związane z narkotykami Ile razy w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyłeś(aś) z POWODU UŻYWANIA NARKOTYKÓW (np. konopi, ecstasy, lub amfetaminy) następujących problemów? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=349 dziewczęta N=378 N=436 III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=388 N=349 dziewczęta N=378 N=435

209 15. Przewidywana reakcja rodziców wobec palenia papierosów przez młodzież

210 Przewidywana reakcja rodziców wobec palenia papierosów przez młodzież
Analiza danych wskazuje, iż poziom restrykcyjności nie jest zależny od płci rodzica: ojcowie i matki, zdaniem respondentów, w podobnym stopniu akceptują lub nie akceptują palenia papierosów przez swoje dzieci. Można natomiast zaobserwować nieco mniejszą częstotliwość występowania odpowiedzi „w ogóle nie pozwoliłby mi palić” w starszej z badanych grup. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum nie zaakceptowałoby palenia u swoich dzieci ponad dwie trzecie rodziców (71% matek i 69% ojców). Zaledwie co czternasty – co szesnasty badany rodzic pozwoliłby im palić (7% matek i 6% ojców). Również w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych nie zaakceptowałoby palenia blisko trzy piąte rodziców (58% ojców i 61% matek). Pogodziłby się z tym faktem średnio co dziesiąty rodzic ucznia drugiej klasy szkoły ponadgimnazjalnej (11% ojców i 10% matek).

211 Reakcja rodziców wobec palenia papierosów
15. Przewidywana reakcja rodziców wobec palenia papierosów przez młodzież Reakcja rodziców wobec palenia papierosów Gdybyś chciał(a) palić papierosy (lub jeśli już palisz), jak sądzisz czy Twój ojciec i Twoja matka pozwoliliby Ci na to? OJCIEC MATKA

212 16. Przewidywana reakcja rodziców wobec upijania się i używania narkotyków przez młodzież

213 16. Przewidywana reakcja rodziców wobec upijania się i używania narkotyków przez młodzież
Analizując wyniki badań w kontekście reakcji rodziców na upijanie się stwierdzono pewną różnicę w poziomie restrykcyjności pomiędzy ojcami i matkami. W opinii badanej młodzieży ci pierwsi rzadziej zabraniają ww. zachowań. Z kolei w przypadku zażywania marihuany lub haszyszu oraz ecstasy nie ma różnicy pomiędzy odpowiedziami uczniów dotyczących obojga rodziców. Co ciekawe, w odróżnieniu od papierosów, przewidywana restrykcyjność rodziców na upijanie się, używanie marihuany lub haszyszu i zażywanie ecstasy nie spada wraz z wiekiem uczniów. I tak, zdaniem młodzieży: - dwie trzecie rodziców (66% matek i 67% ojców) zdecydowanie nie zaakceptowałoby upijania się swoich dzieci uczących się w trzecich klasach gimnazjum; reakcją kolejnych 10% i 8% byłoby zniechęcanie swoich dzieci do upijania się; w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne deklaracje dotyczyły 60% (14%) matek i 60% (13%) ojców; - średnio trzy czwarte rodziców (76% matek i 74% ojców) nie pozwoliłoby na używanie przez uczniów trzecich klas gimnazjum marihuany lub haszyszu; analogiczne wskaźniki dla rodziców uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wynoszą odpowiednio 75% i 74%; - także trzy czwarte rodziców (77% matek, 74% ojców) zdecydowanie nie zaakceptowałoby używania ecstasy przez uczniów trzecich klas gimnazjum; w przypadku rodziców uczniów drugich klas szkól ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki wyniosły również 77% i 75%. Na prawdopodobną akceptację upijania się i używania narkotyków przez swoich rodziców wskazało jedynie 2% do 5% uczniów w zależności od płci rodzica i typu substancji psychoaktywnej. Warto także podkreślić, iż od 6% do 13% uczniów stwierdziło, że ich rodzice nie dowiedzieliby się o fakcie picia alkoholu i zażywania przez nich narkotyków.

214 16. Przewidywana reakcja rodziców wobec upijania się i używania narkotyków przez młodzież
Jak sądzisz, jaka byłaby reakcja Twojej matki/Twojego ojca, gdybyś Ty robił(a) następujące rzeczy? III kl. gim. II kl. ponadg. matka N=763 N=792 ojciec N=756 N=787

215 17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych

216 17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych
Ogromna większość badanych uczniów jest zadowolona z kontaktów ze swoimi rodzicami. Z uzyskanych danych wynika, że zarówno płeć, jaki i wiek badanych są istotnymi zmiennymi różnicującymi. Chłopcy są ogólnie bardziej zadowoleni ze swoich stosunków z obojgiem rodziców (przy zagregowanych odpowiedziach „bardzo zadowolony” i „zadowolony”), dziewczęta oceniają je nieco gorzej. Wyjątkiem jest ocena relacji z matką wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. W tym przypadku nieco lepiej niż chłopcy oceniają swoje relacje dziewczęta. Gimnazjaliści nieco wyżej od swoich starszych kolegów oceniają stosunki z ojcem, natomiast ocena stosunków z matką nie jest zależna od wieku badanych. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum zadowolonych lub bardzo zadowolonych z relacji z matką jest 78% dziewcząt i 82% chłopców. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych analogiczne odsetki wynoszą 79% i 75%. Z kolei niezadowolonych lub bardzo niezadowolonych z relacji z matką jest od 5% do 10% uczniów w zależności od populacji. Nieco gorzej badani oceniają swoje relacje z ojcem. Spośród uczniów trzecich klas gimnazjum 68% dziewcząt i 79% chłopców było zadowolonych lub bardzo zadowolonych z relacji z ojcem. Analogiczne odsetki wśród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wyniosły 62% i 66%. Złe relacje z ojcem (odpowiedzi „bardzo niezadowolony” i „niezadowolony”) były udziałem od 8% do 19% uczniów w zależności od subpopulacji. Sytuacja rodzinna badanych W kwestionariuszu niniejszego badania poprosiliśmy respondentów o ustosunkowanie się do kilku stwierdzeń i zaznaczenie, w jakim stopniu są one prawdziwe - z ich punktu widzenia. Były to zdania: „moi rodzice określili ścisłe zasady, co mogę robić w domu”, „moi rodzice określili ścisłe zasady, co mogę robić poza domem”, „moi rodzice wiedzą, z kim spędzam wieczory”, „moi rodzice wiedzą, gdzie spędzam wieczory”, „mogę łatwo otrzymać ciepło i opiekę od matki lub ojca”, „mogę łatwo otrzymać wsparcie emocjonalne od matki lub ojca”, „mogę łatwo pożyczyć pieniądze od matki lub ojca”, „mogę łatwo dostać w podarunku pieniądze od matki lub ojca”. Relacje z rodzicami

217 17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych
Sytuacja rodzinna badanych c.d. Analiza zebranych danych wskazuje, iż znacząca większość młodzieży przyznaje, że ich rodzice wiedzą z kim (72% w trzeciej klasie gimnazjum i 66% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych) i gdzie (77% i 68%) spędzają oni wieczory. Jednocześnie znaczna część badanych (od 37% do 47%) uważa, iż ich rodzice nie określili ścisłych zasad, dotyczących tego, co młodzi ludzie mogą robić w domu lub poza domem. Wyraźna większość badanych (od 59% do 82% w zależności od typu szkoły i analizowanego stwierdzenia) deklaruje, że może często lub prawie zawsze liczyć na wsparcie swoich rodziców w różnych wymiarach, zarówno emocjonalnych, jak i finansowych. Z kolei odsetek uczniów uważających, iż rzadko lub prawie nigdy nie otrzymuje tego typu wsparcia od rodziców wyniósł od 8% do 18%.

218 17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych
Na ile zwykle jesteś zadowolony(a) ze stosunków z matką? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=389 N=354 dziewczęta N=373 N=436 Na ile zwykle jesteś zadowolony(a) ze stosunków z ojcem? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=369 N=338 dziewczęta N=355 N=415

219 Sytuacja rodzinna badanych
17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych Sytuacja rodzinna badanych Jak często poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie? III kl. gim. II kl. ponadg. N=771 N=791

220 Sytuacja rodzinna badanych
17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych Sytuacja rodzinna badanych Jak często poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie? III kl. gim. II kl. ponadg. N=771 N=791

221 Sytuacja rodzinna badanych
17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych Spędzanie wolnego czasu Znacząca większość rodziców, według deklaracji respondentów, wie, gdzie ich dzieci spędzają sobotnie wieczory. Nieco większą wiedzę posiadają w tej kwestii rodzice dziewcząt, nie jest to natomiast zależne od wieku uczniów. Wśród uczniów trzecich klas gimnazjum odpowiedzi „zwykle wiedzą” i „zawsze wiedzą” wybrało 85% dziewcząt i 79% chłopców. W przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych odpowiedziało tak 85% dziewcząt i 75% chłopców. Sytuacja rodzinna badanych Czy Twoi rodzice wiedzą, gdzie spędzasz sobotnie wieczory? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=393 N=353 dziewczęta N=375 N=438

222 Złe relacje z rodzicami vs. poczucie zadowolenia z kontaktów z rodziną
17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych Złe relacje z rodzicami vs. poczucie zadowolenia z kontaktów z rodziną Na podstawie deklaracji respondentów postanowiliśmy stworzyć zbiorczą kategorię osób posiadających złe relacje z rodzicami. Były to osoby, które spełniały, co najmniej dwa z poniższych warunków: - stwierdziły, że są niezadowolone lub bardzo niezadowolone ze stosunków z matką; - stwierdziły, że są niezadowolone lub bardzo niezadowolone ze stosunków z ojcem; - stwierdziły, że prawie nigdy lub rzadko mogą łatwo otrzymać ciepło i opiekę od matki lub ojca; - stwierdziły, że prawie nigdy lub rzadko mogą łatwo otrzymać wsparcie emocjonalne od matki lub ojca. Na podstawie analizy tak zagregowanych danych stwierdziliśmy, iż odsetek młodzieży mającej złe relacje z rodzicami jest istotnie skorelowany i z płcią, i z wiekiem badanych. O ile w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych nie można zaobserwować istotnych statystycznie różnic w odsetku osób mających złe relacje z rodzicami (11% dla dziewcząt i 12% dla chłopców), o tyle w przypadku gimnazjalistów odsetek dziewcząt pozostaje na niezmienionym poziomie i wynosi 11% (a dla chłopców - 7%).

223 Złe relacje z rodzicami II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
17. Relacje z rodzicami oraz sytuacja rodzinna badanych Złe relacje z rodzicami III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

224 18. Relacje z przyjaciółmi

225 Relacje z przyjaciółmi Relacje z przyjaciółmi
Ogromna większość badanych, niezależnie od płci i wieku, deklaruje, że jest zadowolona z relacji ze swoimi przyjaciółmi. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum zadowolonych lub bardzo zadowolonych z relacji z przyjaciółmi było po 86% dziewcząt i chłopców. Analogiczne odsetki dla uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych wyniosły 88% dla dziewcząt i 84% dla chłopców. Odsetek uczniów niezadowolonych lub bardzo niezadowolonych z relacji z przyjaciółmi jest niewielki i wynosi od 2% do 6% w zależności od subpopulacji. Relacje z przyjaciółmi Na ile zwykle jesteś zadowolony(a) ze swoich stosunków z przyjaciółmi? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=386 N=357 dziewczęta N=375 N=439

226 Relacje z przyjaciółmi Relacje z przyjaciółmi
Zdecydowana większość badanych uczniów (66% w trzecich klasach gimnazjum i 74% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych) stwierdziło, że prawie zawsze lub często może otrzymać ciepło i opiekę od swojego najlepszego przyjaciela. Przeciwnego zdania (rzadko lub prawie nigdy) było 13% badanych w trzecich klasach gimnazjum i 12% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. Z kolei w przypadku wsparcia emocjonalnego uzyskiwanego od najlepszego przyjaciela pozytywne deklaracje wyraziło trzy czwarte badanych - 75% uczniów w trzecich klasach gimnazjum i 74% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych). Przeciwnego zdania było od 12% do 13% uczniów w zależności od rodzaju szkoły. Relacje z przyjaciółmi Jak często poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie? III kl. gim. II kl. ponadg. N=765 N=795

227 Samoocena kontaktów z kolegami
18. Relacje z przyjaciółmi Samoocena kontaktów z kolegami Próbując zbadać negatywne aspekty funkcjonowania w grupie rówieśniczej, poprosiliśmy ankietowanych o odpowiedź na cztery pytania, zawierające w sobie takie elementy jak: lekceważące odnoszenie się, wyśmiewanie, sprawianie przykrości oraz unikanie kontaktów. Analiza danych wskazuje, iż negatywne zjawiska związane z wykluczeniem rówieśniczym częściej zagrażają chłopcom niż dziewczętom w obu typach badanych klas. I tak: - 19% dziewcząt i 29% chłopców w trzecich klasach gimnazjum zdecydowanie lub z pewnym wahaniem zgodziło się ze stwierdzeniem, że większość kolegów lub koleżanek odnosi się do nich lekceważąco; w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 14% dziewcząt i 21% chłopców; - 19% dziewcząt i 28% chłopców w trzecich klasach gimnazjum zgodziło się ze stwierdzeniem, że większość kolegów lub koleżanek wyśmiewa się z nich; w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 13% dziewcząt i 22% chłopców; - 18% dziewcząt i 31% chłopców w trzecich klasach gimnazjum zgodziło się ze stwierdzeniem, że większość kolegów lub koleżanek odnosi się do nich w sposób, sprawiający im przykrość; w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 11% dziewcząt i 24% chłopców; - 14% dziewcząt i 20% chłopców w trzecich klasach gimnazjum zgodziło się ze stwierdzeniem, że większość kolegów lub koleżanek unika z nimi kontaktu; w przypadku uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych było to 13% dziewcząt i 18% chłopców.

228 Samoocena kontaktów z kolegami
18. Relacje z przyjaciółmi Samoocena kontaktów z kolegami Czy uważasz, że w Twojej klasie większość kolegów lub koleżanek odnosi się do Ciebie lekceważąco? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=352 N=335 dziewczęta N=350 N=417 Czy uważasz, że w Twojej klasie większość kolegów lub koleżanek wyśmiewa się z Ciebie? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=352 N=334 dziewczęta N=350 N=419

229 Samoocena kontaktów z kolegami
18. Relacje z przyjaciółmi Samoocena kontaktów z kolegami Czy uważasz, że w Twojej klasie większość kolegów lub koleżanek odnosi się do Ciebie w sposób, który sprawia Ci przykrość? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=353 N=335 dziewczęta N=353 N=416 Czy uważasz, że w Twojej klasie większość kolegów lub koleżanek unika kontaktów z Tobą? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=354 N=335 dziewczęta N=350 N=419

230 Zagrożenie wykluczeniem rówieśniczym
18. Relacje z przyjaciółmi Zagrożenie wykluczeniem rówieśniczym Na podstawie odpowiedzi na powyższe cztery pytania wyodrębniono grupę badanych, którzy mogą być zagrożeni wykluczeniem ze strony rówieśników. Zaliczono do niej respondentów, którzy udzieli twierdzącej odpowiedzi („zdecydowanie tak” lub „raczej tak”) na co najmniej dwa spośród czterech ww. pytań. Tak zagregowane dane pokazują, iż chłopcy z trzecich klas gimnazjum zdecydowanie najczęściej mogą być zagrożeni wykluczeniem społecznym - dotyczy to aż 26% spośród badanych w tej grupie wiekowej. W przypadku ich rówieśniczek zagrożenie wykluczeniem rówieśniczym dotyczy 18% badanych. W drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych również zaobserwowano znaczącą różnicę pomiędzy dziewczętami a chłopcami (14% w stosunku do 22%). Wraz z wiekiem uczniów odsetki osób zagrożonych wykluczeniem nieznacznie spadają.

231 Zagrożeni wykluczeniem rówieśniczym II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
18. Relacje z przyjaciółmi Zagrożeni wykluczeniem rówieśniczym III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

232 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież

233 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Analizując dane dotyczące sprawców przemocy, warto zauważyć, że niezależnie od typu zdarzenia, częściej ich sprawcami są chłopcy niż dziewczęta. Chłopcy z obu badanych klas dopuszczają się przemocy z podobną częstością. W okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, ponad dwie piąte chłopców ze szkół ponadgimnazjalnych i tyle samo z trzecich klas gimnazjum dokuczało innym uczniom. Wśród dziewcząt z gimnazjum analogiczne odsetki były zbliżone, natomiast dziewczęta z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych rzadziej niż chłopcy dokuczały rówieśnikom (30%). Warto także zwrócić uwagę, że 7% chłopców i 4% dziewcząt z obydwu badanych roczników uczestniczyło w takiej sytuacji 10 lub więcej razy w ciągu ostatniego roku. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło uczestniczyć w grupie dokuczającej innym? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=371 N=341 dziewczęta N=366 N=427

234 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa publicznego są mniej lub bardziej sformalizowane grupy młodzieżowe, które w swoim repertuarze agresywnych zachowań mają także bójki. W ciągu ostatniego roku co czwarty chłopiec, zarówno z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, jak i z trzecich klas gimnazjum znalazł się w grupie, która używała fizycznej przemocy wobec innych (biła innych). W przypadku dziewcząt odsetki te były niższe i wynosiły odpowiednio 9% oraz 14%. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło uczestniczyć w grupie, która bije innych? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=372 N=341 dziewczęta N=365 N=429

235 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Nieco inny charakter wydają się mieć grupy, które rozpoczynają bójki z innymi grupami. Na użytek naszych analiz zdefiniowano je jako „grupy zaczepne”. Przynależność do takich formacji zadeklarowało 23% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 25% chłopców z trzecich klas gimnazjum. Wspomniane grupy wydają się szczególnie niebezpieczne, ponieważ przemoc i agresja wydają się być wpisane w podstawowe zasady ich działania. Przynależność do tego typu grup zadeklarowało również 10% dziewcząt w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych i 14% w trzecich klasach gimnazjum. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło uczestniczyć w grupie, która rozpoczyna bójki z innymi grupami? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=371 N=339 dziewczęta N=365 N=428

236 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Oprócz przemocy i agresji w grupie, przedmiotem niniejszych badań była również skłonność do indywidualnego używania przemocy wobec rówieśników. Odsetki respondentów, którzy zadeklarowali, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło im się indywidualnie inicjować bójkę, były zbliżone do tych, które odnotowano w przypadku przemocy grupowej (udziału w grupach inicjujących bójki). W populacji chłopców takie deklaracje przedstawiła prawie jedna czwarta, niezależnie od rodzaju szkoły, oraz średnio co dziesiąta dziewczyna w każdej badanej grupie wiekowej. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło rozpoczynać z kimś bójkę indywidualnie? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=371 N=340 dziewczęta N=364 N=429

237 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Dość zaskakujące wydają się wyniki badań dotyczące skłonności młodych ludzi do kradzieży. Średnio co dziesiąty badany chłopak w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej i trzeciej klasie gimnazjum przyznaje, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło mu się ukraść coś wartego co najmniej 100 zł. W populacji dziewcząt odsetki te były o połowę niższe. Stosowanie przemocy 'W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło ukraść coś wartego co najmniej 100 zł? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=369 N=340 dziewczęta N=365 N=429

238 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Stosunkowo często uczniowie są sprawcami zuchwałych kradzieży połączonych z włamaniem. Do takich zachowań przyznaje się blisko co dziesiąty badany chłopiec zarówno w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych, jak i w trzecich klasach gimnazjum. W grupie dziewcząt podobne zachowania zdarzają się znacznie rzadziej - deklaruje je 2% starszych i 4% młodszych dziewcząt. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło włamać w celu kradzieży? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=370 N=340 dziewczęta N=365 N=429

239 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Za niszczenie mienia publicznego - murów szkoły, budynków użyteczności publicznej, przystanków autobusowych itp. w znacznej części odpowiedzialność ponosi także młodzież. Jak wynika z badań, w ciągu ostatnich 12 miesięcy średnio co piąty chłopiec uczący się w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych (20%, w tym 8% więcej niż 2 razy) i w trzecich klasach gimnazjum (17% - w tym 8% więcej niż 2 razy) celowo zniszczył mienie publiczne. Podobne sytuacje stały się udziałem średnio co dziesiątej dziewczyny z drugiej klasy szkoły ponadgimnazjalnej i z trzeciej klasy gimnazjum. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło celowo zniszczyć własność publiczną lub prywatną? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=368 N=336 dziewczęta N=364 N=427

240 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
W katalogu zachowań związanych z przemocą i agresją wśród młodzieży istotne miejsce zajmuje również handel kradzionym towarem. Do tego typu zachowań - w ciągu ostatnich 12 miesięcy - przyznaje się 15% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 11% z trzecich klas gimnazjów. W populacji dziewcząt takie zachowania zdarzają się trzykrotnie rzadziej - deklaruje je 4-5% dziewcząt w obu typach badanych szkół. Stosowanie przemocy W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło sprzedać coś kradzionego? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=368 N=338 dziewczęta N=365 N=426

241 19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież
Na podstawie odpowiedzi na powyższe pytania wyodrębniono kategorię osób zdefiniowaną jako „sprawcy przemocy”. Zaliczono do niej tych respondentów, którzy przyznali, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy, byli uczestnikami co najmniej dwóch z poniższych sytuacji: - uczestnictwo w grupie dokuczającej innym; - uczestnictwo w grupie, która bije innych; - uczestnictwo w grupie, która rozpoczyna bójki z innymi grupami; - rozpoczęcie bójki indywidualnej; - kradzież mienia o wartości co najmniej 100zł; - włamanie z kradzieżą; - celowe zniszczenie własności publicznej lub prywatnej. Analiza tak zagregowanych danych wskazuje na zaskakująco wysoki poziom stosowania przemocy, zwłaszcza wśród chłopców. Do wyróżnionej kategorii możemy zaliczyć średnio co trzeciego chłopca zarówno w trzecich klasach gimnazjów jaki i w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych. W przypadku dziewcząt analogiczne odsetki są nieco niższe (choć i tak bardzo wysokie) i wynoszą odpowiednio 22% i 15%.

242 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
19. Zachowania przemocowe podejmowane przez młodzież Sprawcy przemocy III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

243 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież

244 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Niezależnie od typu doświadczeń związanych z przemocą, częściej jej ofiarami, w subiektywnym odczuciu, są chłopcy niż dziewczęta (w obydwu badanych typach szkół obserwujemy podobną częstotliwość występowania tych zdarzeń). Mniej więcej co piąty badany chłopak uczący się w gimnazjum albo w szkole ponadgimnazjalnej przyznaje, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy był dręczony przez grupę. Analogiczne odsetki wśród dziewcząt wynoszą 12% dla uczennic drugich klas szkół ponadgimnazjalnych oraz 16% dla uczennic trzecich klas gimnazjum. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło być dręczonym przez grupę? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=369 N=335 dziewczęta N=364 N=426

245 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Dość wysoki wskaźnik przemocy definiowanej jako pobicie przez grupę zaobserwowano wśród chłopców. Piętnaście procent badanych chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 12% z trzecich klas gimnazjum przyznaje, iż w ciągu ostatniego roku doznało pobicia przez grupę. Analogiczne wskaźniki wśród dziewcząt są znacząco niższe i wynoszą odpowiednio 4% i 6%. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło być pobitym przez grupę? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=367 N=335 dziewczęta N=365 N=425

246 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Spośród uczniów drugich klas szkół ponadgimnazjalnych, 21% chłopców oraz 9% dziewcząt było w grupie, która została zaatakowana przez inną grupę. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum analogiczne wskaźniki wynoszą 16% i 10%. Ten typ przemocy, podobnie jak wcześniej analizowane przypadki, doświadczany jest więc ze zbliżoną częstotliwością w obydwu badanych grupach wiekowych. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło być w grupie atakowanej przez inną grupę? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=367 N=334 dziewczęta N=364 N=425

247 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Podobne rezultaty uzyskano pytając o poczucie bycia ofiarą przemocy ze strony osoby indywidualnej. W okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie, 23% chłopców z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 19% chłopców z trzecich klas gimnazjum przyznało, że zdarzyło się im być zaatakowanym. Podobne doświadczenia stały się udziałem 7% dziewcząt z drugich klas szkoły ponadgimnazjalnej oraz 10% z trzecich klas gimnazjum. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło zostać zaatakowanym przez kogoś? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=366 N=334 dziewczęta N=362 N=424

248 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Co ósmy chłopiec (13%) i co czternasta z dziewcząt (7%) z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych stwierdziło, iż w ciągu ostatniego roku zostało okradzionych z przedmiotów wartych co najmniej 100 zł. W przypadku uczniów trzecich klas gimnazjum analogiczne wskaźniki wyniosły 9% dla chłopców i 6% dla dziewcząt. Nie zaobserwowano więc tak istotnego zróżnicowania odpowiedzi na poziomie płci respondentów, które występuje wśród uczniów klas ponadgimnazjalnych. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło zostać okradzionym z czegoś wartego co najmniej 100 zł? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=368 N=334 dziewczęta N=364 N=425

249 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Zbliżona liczba chłopców z obu typów badanych klas przyznała, że padła ofiarą kradzieży z włamaniem: 10% w drugich klasach szkół ponadgimnazjalnych i 7% w trzecich klasach gimnazjum. W przypadku dziewcząt podobnej sytuacji doświadczyło mniej więcej 5% uczennic, niezależnie od typu szkoły. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło paść ofiarą kradzieży z włamaniem? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=367 N=332 dziewczęta N=363 N=425

250 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
W okresie 12 miesięcy poprzedzających udział w badaniu 14% chłopców drugich klas szkół ponadgimnazjalnych i 16% chłopców z trzecich klas gimnazjum przyznało, iż zdarzyło im się mieć rzeczy celowo przez kogoś zniszczone. Podobnie deklaracje pochodziły od 7% do 8% dziewcząt w zależności od typu szkoły. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło mieć rzeczy celowo przez kogoś zniszczone? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=366 N=340 dziewczęta N=367 N=424

251 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Chłopcy, częściej niż dziewczęta, przyznawali, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło się im kupić coś kradzionego. Zrobiło to 18% chłopców ze szkół ponadgimnazjalnych i 14% gimnazjalistów. W przypadku dziewcząt analogicznie odpowiedziało 6% i 4% badanych. Doświadczana przemoc W czasie ostatnich 12 miesięcy, jak często Ci się zdarzyło kupić coś kradzionego? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=366 N=340 dziewczęta N=366 N=423

252 20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież
Na podstawie odpowiedzi na powyższe pytania wyodrębniono kategorię „ofiar przemocy”. Zaliczono do niej tych badanych, którzy przyznali, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy byli ofiarami co najmniej dwóch z niżej wymienionych sytuacji: a) bycie dręczonym przez grupę; b) pobicie przez grupę; c) bycie w grupie atakowanej przez inną grupę; d) zaatakowanie przez kogoś; e) bycie okradzionym z mienia o wartości co najmniej 100 zł; f) bycie ofiarą kradzieży z włamaniem; g) posiadanie rzeczy celowo przez kogoś zniszczonej. Analiza tak zagregowanych danych pokazuje, iż częściej ofiarami przemocy są chłopcy niż dziewczęta. Wśród chłopców za ofiarę przemocy można uznać co piątego ucznia z trzecich klas gimnazjum i co czwartego z drugich klas szkół ponadgimnazjalnych. Wśród dziewcząt za ofiarę przemocy można uznać 13% uczennic z klas trzecich gimnazjum oraz 9% z drugich klas szkoły ponadgimnazjalnej. Dane te wykazują podobieństw do danych dotyczących sprawców przemocy. Te grupy (jak w przypadku chłopców), w których nasycenie „sprawcami przemocy” jest największe, mają również największą grupę „ofiar przemocy”.

253 II klasa szkoły ponadgimnazjalnej
20. Zachowania przemocowe doświadczane przez młodzież Ofiary przemocy III klasa gimnazjum II klasa szkoły ponadgimnazjalnej

254 21. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście relacji z rodzicami

255 Picie wśród młodzieży w kontekście relacji z rodzicami
21. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście relacji z rodzicami Picie wśród młodzieży w kontekście relacji z rodzicami Jak wynika z przeprowadzonych badań, istnieje zależność statystyczna pomiędzy jakością relacji młodzieży z rodzicami a konsumpcją napojów alkoholowych przez nastolatków. W okresie ostatnich 30 dni poprzedzających badanie do picia alkoholu przyznało się 77% respondentów spośród tych, którzy swoje aktualne relacje z rodzicami spostrzegali jako negatywne. W pozostałej grupie badanych (tj. wśród tych, którzy nie ocenili negatywnie swoich relacji z rodzicami) odsetek młodych ludzi pijących alkohol był mniejszy i wynosił 61% (różnica ta jest istotna statystycznie p<0,05). Na podstawie omawianych badań nie można jednoznacznie stwierdzić czy złe relacje badanych uczniów z rodzicami były wynikiem picia alkoholu przez młodzież, czy też sięganie po alkohol było efektem negatywnych relacjami z rodzicami. Nie ulega jednak wątpliwości, iż jakość relacji pomiędzy nastolatkami i ich rodzicami jest powiązana z piciem alkoholu przez młodzież. Osoby będące w nienajlepszych relacjach z rodzicami piły alkohol z nieco większą częstotliwością niż pozostali uczniowie (różnica nieistotna statystycznie): odpowiednio 14% i 9% piło alkohol co najmniej 10 razy w ciągu 30 dni poprzedzających badanie.

256 Picie alkoholu a relacje z rodzicami
21. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście relacji z rodzicami Picie alkoholu a relacje z rodzicami Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się pić jakiś napój alkoholowy, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy w ciągu ostatnich 30 dni? różnica między odsetkami pijących alkohol istotna statystycznie w złych relacjach z rodzicami reszta uczniów N=146 N=1409

257 Upijanie się a relacje z rodzicami
21. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście relacji z rodzicami Upijanie się a relacje z rodzicami Istotne statystyczne różnice dotyczące upijania się młodzieży odnotowano porównując populację nastolatków będących w złych relacjach ze swoimi rodzicami z pozostałą częścią badanej młodzieży. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie upiło się aż 50% uczniów, którzy negatywnie ocenili swoje relacje z rodzicami oraz 38% pozostałych uczniów (różnica istotna statystycznie p<0,05). Różnice pomiędzy tymi grupami są szczególnie wyraźne wśród uczniów, którzy upijali się stosunkowo często: 3 lub więcej razy upiło się w tym okresie 26% uczniów będących w złych relacjach z rodzicami oraz 16% w pozostałej grupie badanych. Upijanie się a relacje z rodzicami Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się upić napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką, tzn. wypić tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, nie pamiętać co się działo, w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami upijających się istotna statystycznie w złych relacjach z rodzicami reszta uczniów N=147 N=1410

258 22. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego

259 Picie alkoholu a zagrożenie wykluczeniem
22. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego Picie alkoholu a zagrożenie wykluczeniem W przypadku podziału wszystkich uczniów na dwie kategorie: zagrożonych wykluczeniem rówieśniczym (kategoria ta została zdefiniowana we wcześniejszej części raportu) oraz pozostałych, można zauważyć, że w pierwszej z tych grup odsetek osób przyznających się do picia alkoholu w ciągu ostatnich 30 dni był porównywalny do odsetka pozostałej populacji. Liczba osób w dwóch wymienionych kohortach, które w ostatnim miesiącu sięgnęły po alkohol była niemal identyczna i wynosiła ponad 60% badanych (1% różnicy pomiędzy kohortami). Osoby zagrożone wykluczeniem rówieśniczym piją napoje alkoholowe z podobną częstotliwością co pozostali – co dziesiąty sięgał po alkohol 10 lub więcej razy w ciągu ostatnich 30 dni. Wśród reszty badanych odsetek ten wynosił 9%. Picie alkoholu a zagrożenie wykluczeniem 'Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się pić jakiś napój alkoholowy, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy w ciągu ostatnich 30 dni? różnica między odsetkami pijących alkohol nieistotna statystycznie zagrożeni wykluczeniem reszta uczniów N=300 N=1255

260 Upijanie się a zagrożenie wykluczeniem
22. Picie i upijanie się młodzieży w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego Upijanie się młodzieży a zagrożenie wykluczeniem Jak pokazują badania, syndrom wykluczenia rówieśniczego koreluje ze zjawiskiem upijania się młodzieży. Nie można jednak określić czy jest on skutkiem intensywnego picia (upijania się), czy też młodzi ludzie upijają się, ponieważ mają poczucie izolacji w grupie rówieśniczej. Wyjaśnienie tej zależności wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań. W ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie upiło się 43% uczniów zagrożonych wykluczeniem oraz 38% z pozostałej grupy. Istotne różnice można zaobserwować w populacji badanych, którzy upijają się najczęściej: w ciągu ostatniego roku 7% uczniów zagrożonych wykluczeniem społecznym i 4% pozostałych uczniów upiło się co najmniej 10 razy. Upijanie się a zagrożenie wykluczeniem Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się upić napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką, tzn. wypić tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, nie pamiętać co się działo, w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami upijających się istotna statystycznie zagrożeni wykluczeniem reszta uczniów N=299 N=1258

261 23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży

262 Picie alkoholu a przemoc
23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży Picie alkoholu a bycie sprawcą przemocy Badanie ujawniło istotną statystycznie współzależność pomiędzy zjawiskiem przemocy i agresji wśród nastolatków a piciem alkoholu przez młodzież. W ciągu 30 dni poprzedzających badanie 76% respondentów zakwalifikowanych jako sprawców przemocy rówieśniczej piło alkohol; w pozostałej grupie badanych 58% przyznało się do picia alkoholu w ostatnim miesiącu. Widać wyraźnie, iż w populacji sprawców przemocy odsetek tych, którzy sięgnęli po jakikolwiek napój alkoholowy był zdecydowanie wyższy (różnica istotna statystycznie p<0,05). Większe różnice zaobserwowano porównując uczniów, którzy deklarują wysoką częstotliwość picia. W grupie respondentów pijących alkohol 10 lub więcej razy w ciągu ostatnich 30 dni było 16% sprawców przemocy i ponad połowę mniej takich, którzy nie dopuścili się aktów przemocy (7%). W tym kontekście należy stwierdzić, iż jednym z priorytetów rozwoju szkolnych programów profilaktyki powinny być działania ściśle ukierunkowane na redukcję zachowań agresywnych, poprawę komunikacji rówieśniczej oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów. Picie alkoholu a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się pić jakiś napój alkoholowy, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy w ciągu ostatnich 30 dni? różnica między odsetkami pijących alkohol istotna statystycznie sprawcy przemocy reszta uczniów N=389 N=1166

263 23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży
Upijanie się a bycie sprawcą przemocy Wyniki badań jednoznacznie potwierdzają współzależność pomiędzy upijaniem się nastolatków i stosowaniem przez nich przemocy wobec rówieśników. W populacji uczniów zdefiniowanych jako sprawcy przemocy rówieśniczej, odsetek tych, którzy upili się w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie był znacznie wyższy (54%) niż w pozostałej grupie badanych (34%). Różnice pomiędzy wymienionymi powyżej grupami są szczególnie widoczne, gdy porównujemy ze sobą frakcje badanych, którzy upijają się najczęściej tj. co najmniej 10 razy w ciągu ostatniego roku. We wspomnianym okresie 8% uczniów zagrożonych wykluczeniem rówieśniczym oraz 3% pozostałych respondentów upiło się 10 razy lub więcej. Upijanie się a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się upić napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką, tzn. wypić tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, nie pamiętać co się działo, w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami upijających się istotna statystycznie sprawcy przemocy reszta uczniów N=389 N=1168

264 Picie alkoholu a przemoc
23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży Picie alkoholu a bycie ofiarą przemocy Zwraca uwagę fakt, iż częściej w stosunku do pozostałych uczniów piją nie tylko sprawcy przemocy, ale także ofiary przemocy rówieśniczej. Bardzo często osoby określające siebie jako ofiary przemocy są również sprawcami przemocy. Młodzi ludzie uwikłani w agresywne zachowania czasem wychodzą z nich z poczuciem bycia ofiarą przemocy, a czasem, w sposób mniej lub bardziej zamierzony stają się sprawcami. W okresie 30 dni poprzedzających udział w badaniu, napoje alkoholowe piło 72% ofiar przemocy i 61% pozostałych uczniów (różnica istotna statystycznie). Picie alkoholu a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się pić jakiś napój alkoholowy, tzn. piwo, wino, wódkę lub inny napój spirytusowy w ciągu ostatnich 30 dni? różnica między odsetkami upijających się istotna statystycznie ofiary przemocy reszta uczniów N=251 N=1304

265 23. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją a picie i upijanie się młodzieży
Upijanie się a bycie ofiarą przemocy Podobnie, jak w przypadku samego spożycia alkoholu, istotną współzależność odnotowano również pomiędzy zjawiskiem upijania się i byciem ofiarą przemocy. W okresie ostatnich 12 miesięcy znacznie częściej upijały się ofiary przemocy (54%) niż pozostali uczniowie (36%). Różnice widać także wśród osób, które w roku poprzedzającym badanie upiły się co najmniej 10 razy: było wśród nich 9% ofiar przemocy oraz 3% pozostałych uczniów (w obu przypadkach różnice istotne statystycznie; p<0,05). Upijanie się a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się upić napojem alkoholowym, tzn. piwem, winem lub wódką, tzn. wypić tyle, żeby np. zataczać się, bełkotać, nie pamiętać co się działo, w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami upijających się istotna statystycznie ofiary przemocy reszta uczniów N=251 N=1306

266 24. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście relacji z rodzicami

267 Narkotyki a relacje z rodzicami
24. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście relacji z rodzicami Używanie marihuany a zagrożenie wykluczeniem Analizując wyniki badań można zauważyć korelację pomiędzy jakością relacji młodzieży z rodzicami a używaniem marihuany lub haszyszu przez badanych. Trudno w oparciu o uzyskane dane stwierdzić czy złe relacje pomiędzy nastolatkami i ich rodzicami były efektem sięgania przez młodzież po narkotyki, czy raczej uruchomiły one ciąg zdarzeń, których konsekwencją było używanie narkotyków. W okresie ostatnich 12 miesięcy marihuanę lub haszysz paliło 27% uczniów będących w złych relacjach z rodzicami oraz 14% sposób pozostałej grupy badanych (różnica istotna statystycznie; p<0,05). Z kolei, blisko co piąty badany uczeń (17%) negatywnie oceniający swoje aktualne relacje z rodzicami przyznał, iż w okresie ostatnich 12 miesięcy palił wspomniane co najmniej 3 razy. W pozostałej grupie badanych odsetek respondentów, którzy z taką częstotliwością sięgali po marihuanę był wyraźnie niższy i wynosił 8%. Narkotyki a relacje z rodzicami Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać marihuany lub haszyszu (konopi) w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie w złych relacjach z rodzicami reszta uczniów N=146 N=1409

268 Narkotyki a relacje z rodzicami
24. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście relacji z rodzicami Używanie amfetaminy a zagrożenie wykluczeniem Podobnie jak w przypadku marihuany, także używanie amfetaminy przez młodzież ma związek z relacjami, jakie w ocenie młodzieży łączą je z rodzicami. W populacji nastolatków krytycznie patrzących na swoje relacje z rodzicami odnotowano znacznie wyższy odsetek tych, którzy sięgali po amfetaminę niż w pozostałej grupie. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie, do używania amfetaminy przyznał się blisko co dziesiąty badany nastolatek spośród tych, którzy swoje relacje z rodzicami oceniali jako złe. W pozostałej grupie respondentów zażywanie tego narkotyku było o połowę mniejsze. Należy również podkreślić, iż w populacji respondentów, którzy krytycznie oceniają swoje stosunki z rodzicami, więcej było osób „rozpoczynających przygodę” z narkotykiem (używały 1-2 razy). Narkotyki a relacje z rodzicami Ile raz, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać amfetaminy w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie w złych relacjach z rodzicami reszta uczniów N=146 N=1408

269 25. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego

270 Narkotyki a zagrożenie wykluczeniem
25. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego Używanie marihuany a zagrożenie wykluczeniem W populacjach respondentów zagrożonych wykluczeniem rówieśniczym oraz w grupie pozostałych uczniów odsetek osób, którym zdarzyło się używać marihuany lub haszyszu w ciągu ostatnich 12 miesięcy jest zbliżony. Średnio co szósty badany przyznał, iż w ciągu ostatniego roku miał kontakt z marihuaną. Zagrożenie wykluczeniem rówieśniczym nie ma również wpływu na częstość zażywania omawianych narkotyków. W obu grupach odsetek osób, które w ostatnim roku miały kontakt z marihuaną bądź haszyszem był podobny, a dwuprocentowa różnica była nieistotna statystycznie. Poczucie izolacji lub braku akceptacji w grupie rówieśniczej w niektórych przypadkach może być odczuwane jako szczególnie przykre doświadczenie. W takiej sytuacji młodzi ludzie poszukują czegoś, co pozwoliłoby im odreagować rosnące napięcie lub zdobyć pozycję w grupie rówieśniczej. Narkotyk może być taką właśnie „przepustką” do zdobycia uznania wśród rówieśników. Narkotyki a zagrożenie wykluczeniem Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać marihuany lub haszyszu (konopi) w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku nieistotna statystycznie zagrożeni wykluczeni reszta uczniów N=300 N=1255

271 Narkotyki a zagrożenie wykluczeniem
25. Używanie marihuany i amfetaminy w kontekście syndromu wykluczenia rówieśniczego Używanie amfetaminy a zagrożenie wykluczeniem Pomiędzy używaniem amfetaminy a poczuciem wykluczenia rówieśniczego nie ma zależności statystycznej. W przypadku tego narkotyku, odsetek osób, które sięgnęły po niego w ostatnim roku jest podobny wśród respondentów zagrożonych wykluczeniem rówieśniczym (6%), jak i w pozostałej grupie badanych (4%) – zróżnicowanie nieistotne statystycznie. Różnice w tych subpopulacjach są bardziej widoczne jeśli weźmie się pod uwagę częstość zażywania amfetaminy w okresie 12 miesięcy poprzedzających udział w badaniu. Wśród osób z poczuciem zagrożenia rówieśniczego 2% stanowiły osoby, które sięgnęły po amfetaminę 10 razy i więcej. Wśród uczniów niezagrożonych wykluczeniem nie był takich, którzy przyjmowali amfetaminę więcej niż 9 razy. Narkotyki a zagrożenie wykluczeniem Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać amfetaminy w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku nieistotna statystycznie zagrożeni wykluczeni reszta uczniów N=300 N=1254

272 26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją rówieśniczą a używanie narkotyków przez młodzież

273 26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją rówieśniczą a używanie narkotyków przez młodzież Używanie marihuany a bycie sprawcą przemocy Jak pokazują wyniki badań, osoby zdefiniowane jako sprawcy przemocy rówieśniczej znacznie częściej niż pozostała grupa badanej młodzieży sięgały po marihuanę lub haszysz. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie, do używania wspomnianych narkotyków przyznał się prawie co trzeci badany sprawca przemocy rówieśniczej i blisko trzykrotnie mniej respondentów nie będących sprawcami przemocy. Wśród sprawców przemocy odsetek osób sięgających po marihuanę lub haszysz 10 i więcej razy w ostatnim roku był ponad trzykrotnie większy niż w pozostałej grupie badanych uczniów (odpowiednio 10% i 3%). Narkotyki a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać marihuany lub haszyszu (konopi) w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie sprawcy przemocy reszta uczniów N=388 N=1167

274 26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją rówieśniczą a używanie narkotyków przez młodzież Używanie amfetaminy a bycie sprawcą przemocy Istotne statystycznie zróżnicowania dotyczące używania amfetaminy wśród badanej młodzieży widzimy również w kontekście zjawiska przemocy rówieśniczej. Wśród sprawców tej przemocy odnotowano znacznie więcej osób używających amfetaminy niż w pozostałej grupie badanych nastolatków. Co dziesiąty spośród sprawców przemocy używał amfetaminy w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie. W pozostałej grupie uczniów odsetek ten był pięciokrotnie mniejszy. Narkotyki a przemoc 'Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać amfetaminy w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie sprawcy przemocy reszta uczniów N=388 N=1166

275 Używanie marihuany a przemoc
26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją rówieśniczą a używanie narkotyków przez młodzież Używanie marihuany a bycie ofiarą przemocy Także w przypadku ofiar przemocy widzimy nadreprezentację osób używających marihuany lub haszyszu. W ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie przynajmniej raz paliło marihuanę lub haszysz 29% ofiar przemocy i 12% pozostałych uczniów (różnice istotne statystycznie; p<0,05). Zależność widać także wśród osób często sięgających po marihuanę lub haszysz (3 lub więcej razy w ciągu roku). Takie doświadczenia ma za sobą 17% ofiar przemocy i 7% pozostałych uczniów. Używanie marihuany a przemoc Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać marihuany lub haszyszu (konopi) w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie ofiary przemocy reszta uczniów N=251 N=1304

276 Używanie amfetaminy a przemoc
26. Udział w działaniach związanych z przemocą i agresją rówieśniczą a używanie narkotyków przez młodzież Używanie marihuany a bycie ofiarą przemocy Wysoki poziom korelacji odnotowano również pomiędzy używaniem amfetaminy a byciem ofiarą przemocy rówieśniczej. Badania wykazały, iż znacznie częściej sięgają po ten narkotyk uczniowie, którzy mają poczucie, że są ofiarami przemocy. W ciągu ostatnich 12 miesięcy co dziesiąta ofiara przemocy przynajmniej raz spróbowała amfetaminy. W pozostałej grupie badanych odsetek ten był ponad trzykrotnie mniejszy. Używanie amfetaminy a przemoc 'Ile razy (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać amfetaminy w ciągu ostatnich 12 miesięcy? różnica między odsetkami używających narkotyku istotna statystycznie ofiary przemocy reszta uczniów N=250 N=1304

277 27. Analiza wiarygodności odpowiedzi

278 27.1. Wskaźnik wiarygodności wyników
27. Analiza wiarygodności odpowiedzi 27.1. Wskaźnik wiarygodności wyników Warto podkreślić, iż respondenci uczestniczący w anonimowych badaniach ankietowych mogą udzielać nieprawdziwych odpowiedzi. W niektórych przypadkach w szczególności młodzi respondenci (a z takimi mamy tu do czynienia) próbują nieco „podkolorować swoje życie”, przyznając się do takich zachowań, które w rzeczywistości nie miały miejsca, ale w ich opinii są czymś wartościowym, „dającym poczucie siły, odwagi i nowoczesności”. W skrajnych przypadkach młodzi respondenci mogą również udzielać nieprawdziwych odpowiedzi jako wyraz swojego lekceważenia dla tematu badań. Aby ocenić wiarygodność respondentów uczestniczących w badaniu do ankiety wprowadzono specjalne pytanie będące wskaźnikiem tej wiarygodności, które dotyczyło używania narkotyku faktycznie nieistniejącego (nazwano go relevin). Pytanie to wykorzystano jako jedno z kryteriów wykluczania odpowiedzi ze względu na ich niewiarygodność (opisanego w części I, w rozdziale ).

279 Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu „relevinu”
27. Analiza wiarygodności odpowiedzi 27.2. Skłonność do „koloryzowania zachowań” Deklaracje o używaniu „relevinu” Po wykluczeniu odpowiedzi uznanych za niewiarygodne odsetek osób deklarujących, że ma doświadczenia z tą substancją, nie przekracza 2%. Do używania relevinu przyznaje się od 0,6% (dziewczęta z klas trzecich gimnazjów) do 1,5% (chłopcy z klas trzecich gimnazjów) uczniów. Chociaż wśród uczniów klas trzecich gimnazjów chłopcy nieznacznie częściej (1,5%) niż dziewczęta 0,6% składają tego typu deklaracje, to różnica ta nie jest istotna statystycznie. Wśród uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych również nie występowały istotne statystycznie różnice: wśród dziewcząt 1,4% deklarowało używanie relevinu, wśród chłopców 0,7%. Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu „relevinu” Ile razy w życiu, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać któregoś z niżej wymienionych środków? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=379 N=438

280 Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu GHB
27. Analiza wiarygodności odpowiedzi 27.3. Skłonność do „koloryzowania zachowań” Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu GHB W celu sprawdzenia, czy deklaracja o używaniu przez ucznia relevinu wiąże się z deklarowaniem używania innych rzadko spotykanych narkotyków przeanalizowano odsetki uczniów deklarujących równoczesne używanie relevinu oraz dość rzadko spotykanego w Polsce narkotyku – GHB (tzw. „pigułki gwałtu”). Z powodu małej rozpoznawalności nazwy GHB wśród młodzieży oraz rzadkiego stosowania tego narkotyku uznano, że deklarowanie używania tego narkotyku połączone z deklaracją używania nieistniejącego narkotyku, jakim jest „relevin”, może być oznaką skłonności respondenta do zawyżania częstotliwości używania narkotyków oraz deklarowania użycia narkotyków, których respondent w rzeczywistości nie używał. Analizując odsetki uczniów deklarujących używanie przynajmniej raz relevinu lub GHB, możemy zauważyć, że łączny odsetek uczniów używających przynajmniej jednego z tych narkotyków wynosił od 1,1% (dziewczęta z klas trzecich gimnazjów) do 3,3% (chłopcy z klas drugich szkół ponadgimnazjalnych). Znikomy jest jednak odsetek uczniów, którzy deklarowali używanie zarówno relevinu, jak i GHB. Takie przypadki wystąpiły jedynie wśród chłopców z gimnazjum i stanowiły zaledwie 0,2% próby. Podsumowując: niski odsetek uczniów deklarujących używanie relevinu i GHB pozwalają uznać, że ogólna skłonność do fałszywych deklaracji o spożyciu narkotyków wśród badanych uczniów jest niska.

281 Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu GHB
27. Analiza wiarygodności odpowiedzi 27.3. Skłonność do „koloryzowania zachowań” Skłonność do zawyżania spożycia – deklaracje o używaniu GHB Ile razy w życiu, (jeśli w ogóle) zdarzyło Ci się używać któregoś z niżej wymienionych środków (relevin lub GHB)? III kl. gim. II kl. ponadg. chłopcy N=390 N=352 dziewczęta N=378 N=438

282 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii

283 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii Podsumowując wyniki badań należy rozważyć możliwość wprowadzenia do szkół w województwie łódzkim, a zwłaszcza gimnazjów – nowoczesnych programów interwencyjnych, których podstawowym celem jest udzielenie pomocy i wsparcia uczniom często sięgającym po alkohol lub używającym innych substancji psychoaktywnych, a także ich rodzicom. Metoda interwencji profilaktycznej opracowana przez zespół naukowców z Pracowni Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M” Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie jest jednym z najbardziej wartościowych programów w tym zakresie wdrażanych od kilku lat w Polsce. Efektywność działań podejmowanych w ramach tego programu wymaga spełnienia szeregu warunków, przede wszystkim zdobycia odpowiednich kompetencji przez nauczycieli oraz ścisłej współpracy pomiędzy szkołą i rodzicami. Głównym czynnikiem motywującym do zmiany ryzykownych zachowań ucznia (picia, palenia, brania narkotyków) jest pisemny kontrakt opracowany wspólnie przez rodziców i nauczyciela podejmującego interwencję w szkole. Kontrakt ten, podpisany przez ucznia, reguluje jego zachowania, zarówno w domu, jak i w szkole oraz wskazuje pożądany kierunek zmian w tych zachowaniach. Monitorowanie postanowień określonych w kontrakcie oraz wspieranie ucznia i jego rodziców w realizacji zapisów kontraktu stanowi drugi podstawowy warunek skuteczności programu. Należy także pamiętać, iż wyciągnięcie konsekwencji prawnych wobec ucznia (np. w związku z posiadaniem narkotyków w szkole) nie wyklucza podjęcia metody interwencji profilaktycznej i udzielenia mu pomocy przez szkołę. Co więcej, pozwala także realnie rozważyć możliwość wprowadzenia – po uzgodnieniu tego z rodzicami – wyrywkowych kontroli sprawdzających trzeźwość oraz obecność narkotyków w organizmach uczniów – przy użyciu specjalnych testów. Posiadając aktualną diagnozę sytuacji w zakresie używania przez uczniów szkół w województwie łódzkim substancji psychoaktywnych – jaką taką dają nam wyniki prezentowanych badań – warto jest poszerzyć prowadzone dotychczas działania profilaktyczne o charakterze edukacyjnym i wprowadzić do szkolnego programu profilaktycznego metodę interwencji profilaktycznej. Realizacja tego zadania wymaga jednak wcześniejszych uzgodnień z rodzicami oraz akceptacji za strony kadry pedagogicznej.

284 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii Po spełnieniu przedstawionych poprzednio wstępnych warunków programu należy skoncentrować się na odpowiednim przygotowaniu wybranej grupy nauczycieli, którzy zostaliby przeszkoleni w zakresie umiejętności prowadzenia trudnej rozmowy interwencyjnej z uczniem i jego rodzicami. W tym miejscu należy także podkreślić, iż programy profilaktyczne realizowane w szkołach powinny mieć charakter komplementarny tzn. obejmować zarówno problemy związane z używaniem substancji psychoaktywnych (alkoholu, papierosów i narkotyków), coraz częściej pojawiającym się syndromem uzależnienia od gier komputerowych i internetu, jak również problemy wynikające z przedwczesnej aktywności seksualnej, nieodpowiedniego odżywiania się (bulimia i anoreksja) a także kwestii przemocy i agresji rówieśniczej oraz przestępczości wśród nieletnich. Skala i zakres tych zjawisk wymagają wielogodzinnego, dobrze skonstruowanego bloku zajęć dydaktycznych, w którym istotną rolę powinny odgrywać otwarte debaty wśród młodzieży. Integralną częścią takich zajęć może być również koncert muzyczny lub spektakl teatralny, nawiązujący w swej treści do prowadzonych zajęć. Należy jednak podkreślić, iż ani koncert ani przedstawienie teatralne same w sobie nie są żadnym programem profilaktycznym i nie powinny być traktowane jako samodzielne formy profilaktyczne. Poziom artystyczny i merytoryczna wartość oferowanych przedstawień bywa bardzo różna dlatego warto wcześniej poprosić o odpowiednie referencje i skontaktować się z kilkoma gminami, w których takie spektakle już się odbyły. Pamiętajmy, iż prawdziwa profilaktyka opiera się na żywym i pogłębionym kontakcie ucznia z mądrym, wrażliwym i rozumiejącym wychowawcą. Niestety, takie kryteria spełnia nieliczna grupa nauczycieli pracujących w szkołach. Stąd niezwykle ważną rolę odgrywa właściwy dobór i odpowiednie przygotowanie kadry pedagogicznej do realizacji tego typu zajęć. Specjalistycznych umiejętności wymaga także prowadzenie programów socjoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowań. Praca ta wymaga ciągłego doskonalenia kompetencji oraz superwizji ze strony bardziej doświadczonych specjalistów. Przynajmniej raz do roku wychowawcy pracujący w świetlicach lub klubach młodzieżowych powinni uczestniczyć w warsztatach doskonalących metody pracy socjoterapeutycznej, powinni również mieć okazję do własnej pracy psychologicznej np. treningu interpersonalnego, który pozwoliłby im lepiej radzić sobie ze stresem i syndromem wypalenia zawodowego.

285 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii Bardzo istotną kwestią związaną z wysokim poziomem konsumpcji alkoholu przez młodzież jest skuteczne ograniczanie możliwości jego kupna przez osoby niepełnoletnie. Działania interwencyjno-kontrolne podejmowane w tym zakresie są równie ważne, jak nowoczesne programy profilaktyczne realizowane w szkołach i powinny być traktowane, jako ich naturalne dopełnienie – stanowiąc strategiczny element gminnych programów profilaktycznych. Innym ważnym elementem służącym ograniczeniu rozmiarów zjawiska sprzedaży alkoholu osobom nieletnim jest włączenie do działań interwencyjnych rodziców. W tym celu warto przygotować krótką prezentację oraz podsumowanie wyników przeprowadzonych badań (np. w formie kilkustronnicowego raportu) i wręczyć go podczas wywiadówki szkolnej każdemu z rodziców. Można oczekiwać, iż rodzice nastolatków, którzy należą do populacji objętej wspomnianymi badaniami, będą szczególnie zainteresowani wynikami badań, a przede wszystkim propozycjami działań, które mogłyby zmniejszyć problemy i zagrożenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych przez ich dzieci. Byłaby to również doskonała okazja do przypomnienia rodzicom, że zdrowie i bezpieczeństwo ich dzieci może w znacznym stopniu zależeć także od tego, czy będą mieć odwagę i chęci aby osobiście interweniować przeciwko sprzedaży alkoholu lub papierosów osobie wyglądającej na nieletnią, kiedy są świadkami takiej sytuacji. Aby wzmocnić i uwiarygodnić ten przekaz można również przygotować specjalną ulotkę dla rodziców, zawierającą krótką instrukcję i przypomnienie zapisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości (…) dotyczących tej kwestii, a także wskazać specjalny numer telefonu interwencyjnego. Aby jeszcze bardziej zintegrować rodziców wokół tego problemu warto również przedstawić im cele i założenia ogólnopolskiego stowarzyszenia „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim” ( zachęcając do stworzenia lokalnego koła tej organizacji. Jak wynika z ogólnopolskich badań sondażowych przeprowadzonych w 2003 r. przez Pracownię Badań Społecznych w Sopocie - w ramach kampanii „Alkohol – nieletnim dostęp wzbroniony” - 22% dorosłych mieszkańców naszego kraju było w ciągu ostatniego roku świadkami sprzedaży alkoholu osobom nieletnim. Niemal 70% spośród nich przyznało, iż nie podjęło w tej sprawie żadnej interwencji. Co należałoby zrobić aby zmienić nasze postawy i zachowania w tej sprawie? To jeden z kluczowych elementów dyskusji z rodzicami, która mogłaby się odbywać podczas wspomnianej wywiadówki. Jak ułatwić rodzicom podejmowanie interwencji wobec sprzedaży alkoholu nieletnim, jak zwiększyć jej skuteczność?

286 28. Rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych i narkomanii Mądry i troskliwy dialog rodziców z dziećmi, podparty rzetelnymi i wiarygodnymi wynikami badań ankietowych mógłby stać się pierwszym krokiem do tzw. profilaktyki domowej. Warto byłoby także przy tej okazji, wyposażyć rodziców w jakieś dostępne na rynku lub specjalnie przygotowane w tym celu poradniki. Jednym z kluczowych elementów tzw. profilaktyki domowej jest odpowiednie przygotowanie rodziców do rozmawiania ze swoimi dziećmi nt. zagrożeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Rozmiary zjawiska picia i upijania się nastolatków a także sięganie przez nich po narkotyki uświadamiają nam, że prawie każdy rodzic może kiedyś znaleźć się w sytuacji, że jego dziecko wróci do domu pijane albo pod wpływem jakiegoś narkotyku. Dlatego warto wcześniej zaproponować rodzicom wspólną rozmowę (debatę) na ten temat. Być może część z nich zechce wziąć udział w specjalnych zajęciach dotyczących poprawy komunikacji z dorastającym dzieckiem, które mogłyby także przygotowywać ich do różnych trudnych sytuacji, pokazując skuteczne metody wspierania i pomocy własnemu dziecku, ale również możliwe do zastosowania konsekwencje, które powinny jednoznacznie pokazywać dezaprobatę rodziców dla pewnych zachowań. Takie zajęcia dla rodziców mogą z powodzeniem stanowić integralną część szkolnego programu profilaktyki. Przygotowując projekt nowego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii warto także rozważyć możliwość przeprowadzenia dodatkowych badań jakościowych: na populacji młodzieży, które pozwoliłyby lepiej zrozumieć przyczyny różnych ryzykownych zachowań młodych ludzi oraz mechanizmy psychologiczne rządzące tymi zachowaniami, na populacji rodziców, które pozwoliłyby lepiej poznać ich problemy wychowawcze oraz metody radzenia sobie z tymi problemami, a także dowiedzieć się jak oceniają rozmiary różnych zjawisk w środowisku szkolnym i jakiej pomocy oczekiwaliby ze strony specjalistów.


Pobierz ppt "Badanie wykonane na zlecenie"

Podobne prezentacje


Reklamy Google