Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki

Prezentacja na temat: "Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki"— Zapis prezentacji:

1 Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki
Metodologia ekonomii Zajęcia 2 Wstęp do filozofii nauki Dominika Milczarek

2 Ewolucja metod wyjaśniania
Indukcyjna koncepcja nauki (XIX w.); Standardowy pogląd na teorie –pozytywizm logiczny (pocz. XX w.) Hipotetyczno-dedukcyjny model wyjaśniania naukowego; Obalenie poglądu standardowego w latach 60-tych - podejście Poppera, Polanyi’ego, Kuhna, Lakatosa, Feyerabenda. Indukcyjna koncepcja nauki Stuart Mill Pozytywizm logiczny Koło Wiedeńskie Pozytywizm logiczny – kierunek filozoficzny XIX i XX w. Pojmujący naukę jako badanie faktów oparte na metodach nauk przyrodniczych, głoszący hasła usunięcia z myślenia naukowego wszelkiej metafizyki, wskazywał na społeczne uwarunkowanie i konsekwencje nauki.

3 Model hipotetyczno-dedukcyjny
Wszystkie wyjaśnienia naukowe mają wspólną strukturę logiczną. Zawierają: explanans: prawo uniwersalne i warunki początkowe (graniczne); explanandum. Model używa tylko reguł logiki dedukcji. Prawa uniwersalne są hipotezami (a nie wynikiem indukcji). Nazywana przez krytyków: Model wyjaśnienia przez odwołanie się do prawa wyższego rzędu. Explanans – zbiór przesłanek, z którego przy pomocy reguł logiki dedukcyjnej wyprowadzane jest explanandum – twierdzenie odnoszące się do pewnego zdarzenia. Przykład prawa uniwersalnego: za każdym razem gdy zachodzą zjawiska typu A, zachodzą jednocześnie zjawiska typu B. Artykuł Crala Hempela i Petera Oppenheima (1965) Dedukcja – wyprowadzanie sądów szczegółowych z sądów ogólnych. Logika dedukcyjna to wyprowadzanie pewnych zdań z określonych innych zdań.

4 Model hipotetyczno-dedukcyjny
Teza o symetrii – istnieje doskonała symetria logiczna pomiędzy naturą wyjaśnienia i naturą prognozy. Wyjaśnienie jest późniejsze w stosunku do zjawisk a prognoza wcześniejsza. Krytyka: model hipotetyczno-dedukcyjny wyklucza wielką część tego co można uważać za naukę. W przypadku wyjaśnienia wychodzimy od wyjaśnianego zjawiska i znajdujemy co najmniej jedno prawo uniwersalne, które wraz z zespołem warunków początkowych, jest logiczną przesłanką jego stwierdzenia. W przypadku prognozy punkt wyjścia stanowi prawo uniwersalne i zespół warunków początkowych. W oparciu o nie wyprowadzamy logiczne stwierdzenie odnoszące się do nieznanego zjawiska. Prognoza stosowana jest głównie by stwierdzić czy fakty potwierdzają dane prawo. Wyjaśnienie jest „retrospektywną prognozą”. Krytyka: prognoza nie musi zakładać istnienia wyjaśnienia (wystarczy zwykła korelacja). Przykład – teoria grawitacji Newtona Wyjaśnienie nie musi pociągać za sobą prognozy. Przykład: teoria ewolucji Darwina, psychologia głębi Freuda, teoria samobójstwa Durkheima, wyjaśnienia historyczna. Krytyka normatywnej, preskrypcyjnej funkcji modelu. Blaug broni model wyjaśnienia naukowego przez odwołanie się do prawa wyższego rzędu: „jeśli rozumieniu nie towarzyszy zdolność do formułowania predykcji, powinniśmy spytać czy dzieje się tak dlatego, że nie jesteśmy w stanie zgromadzić wszystkich istotnych informacji o warunkach początkowych, jak ma to miejsce w przypadku ewolucji biologicznej, czy też jest tak, ponieważ oferowane wyjaśnienie w żaden sposób nie opiera się na ogólnym prawie, ani nawet na pewnego rodzaju luźnej generalizacji, tak jak ma to miejsce w przypadku tak wielu wyjaśnień historycznych.” (1995, s. 46).

5 Współczesne podejścia metodologiczne
Według Marka Blauga (1995): Karl Popper - metodologia agresywna Charakter normatywny: jak powinna wyglądać właściwa praktyka naukowa Thomas Kuhn - metodologia defensywna Uzasadnianie rzeczywistej praktyki naukowej Imre Lakatos – kompromis Paul Feyerabend – łagodzenie agresywnych cech poppeperyzmu Karl Popper – (1902-?) przedstawiciel neopozytywizmu, w metodologii nauk wyróżniał dwa kierunki: indukcjonizm i antyindukcjonizm, którego był rzecznikiem. W metodologii nauk społecznych występuje przeciwko zasadzie historyzmu (zwłaszcza przeciwko historyzmowi marksistowskiemu, przecząc możliwości wykrywania prawidłowości rozwoju i kształtowania się struktury społeczeństw).

6 Idea falsyfikacjonizmu
Wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (z łac. falsum – fałsz) Dla teorii naukowych nie należy szukać potwierdzenia (weryfikacji) lecz kontrprzypadków, mogących badanej teorii zaprzeczyć.

7 Idea falsyfikacjonizmu
Przy użyciu danych obserwacyjnych nie można udowodnić prawdziwości teorii lub określić prawdopodobieństwo, że teoria jest prawdziwa. Można jedynie wykazać jej fałszywość. Przykład: „Nieczarny kruk został zaobserwowany w miejscu x i czasie t”.

8 Czym jest nauka? Falsyfikacjonista rozumie naukę jako zbiór hipotez, które stawia się na próbę po to, aby prawidłowo opisać lub wyjaśnić zachowanie pewnego aspektu świata.

9 Własności hipotez Hipoteza musi być falsyfikowalna
Hipoteza jest falsyfikowalna, jeżeli istnieje logicznie możliwe zdanie lub zdania obserwacyjne, które są z nią niezgodne, to znaczy takie, które jeżeli okazałyby się prawdziwe, to mogłyby sfalsyfikować hipotezę. Przykład: „Deszcz nigdy nie pada w środy” „Pada albo nie pada”, „Może spotkać cię szczęście w zakładach sportowych”.

10 Własności hipotez Powinna informować o faktycznym sposobie zachowania się świata Własność ta wyklucza tym samym pewne sposoby zachowania świata, które są możliwe, ale faktycznie nie zachodzą Przykład: „Wszystkie planety poruszają się po elipsach wokół Słońca” Jest to przykład zdania naukowego, ponieważ mówi, że planety poruszają się po elipsach, a wyklucza, że poruszają się po orbitach.

11 Własności hipotez Sformułowana w sposób jasny i precyzyjny
Jeżeli teoria jest sformułowana tak niejasno, że nie wiadomo, o czym informuje, wówczas wszelkie wyniki obserwacji i eksperymentów można uznać za zgodne z tą teorią i bronić jej przed falsyfikacją im bardziej falsyfikowalna jest teoria, tym jest lepsza.

12 Własności dobrej teorii
Dobra teoria to taka, która: zawiera twierdzenia o świecie o bardzo dużym zasięgu, dzięki temu jest falsyfikowalna w wysokim stopniu i zarazem nie ulega falsyfikacji, ilekroć poddawana jest sprawdzaniu. Przykład: a) „Mars porusza się po elipsie wokół Słońca.” b) „Wszystkie planety poruszają się po elipsach wokół Słońca.”

13 Własności dobrej teorii
Popper: „Falsyfikacjoniści wolą śmiały domysł mający na celu rozwiązanie pewnego interesującego problemu, nawet (i zwłaszcza) wtedy, gdy okazuje się on fałszywy, niż jakąkolwiek listę prawdziwych, ale nieistotnych banałów… w ten sposób zyskujemy możliwość uczenia się na własnych błędach oraz dowiadujemy się wiele o prawdzie i zbliżamy do niej.”

14 Podnoszenie stopnia falsyfikowalności oraz modyfikacje ad hoc
AD HOC - nie akceptowalne przez falsyfikacjonistów, Dołączenie dodatkowego postulatu lub zmiana już istniejących, która nie posiada żadnych sprawdzalnych konsekwencji. Rezultatem takiej modyfikacji jest zmniejszenie poziomu falsyfikowalności. Nie-AD HOC – akceptowalne modyfikacje, prowadzą do nowych sprawdzianów oraz zwiększają poziom falsyfikowalnosci hipotezy. Przykład: „Chleb jest pożywny” Chleb, z wyjątkiem wypieku z francuskiej wioski, jest pożywny. Wszelki chleb jest pożywny, z wyjątkiem chleba wypieczonego z pszenicy, która jest zanieczyszczona określonym rodzajem grzyba.

15 Falsyfikacjonizm i postęp
Nauka wychodzi od problemów związanych z wyjaśnianiem zachowania pewnych aspektów świata Przykład: Dlaczego nietoperze potrafią latać w ciemnościach, skoro mają bardzo małe i słabe oczy? Postęp naukowy to przechodzenie od problemów do hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do nowych problemów. Nauka rozwija się dzięki stawianiu śmiałych, nowatorskich hipotez np. teoria Kopernika w XVI w.

16 Falsyfikacjonizm i postęp
Nauka rozwija się metodą prób i błędów, metodą hipotez i ich obaleń. Nowa hipoteza powinna być falsyfikowalna w stopniu większym niż ta, którą miałaby zastąpić (wyrafinowany falsyfikacjonizm). W miarę postępu nauki, teorie posiadają coraz większa zawartość informacyjną. Oznaką znaczącego postępu naukowego jest zarówno falsyfikacja ostrożnej hipotezy jak i potwierdzenie śmiałej hipotezy.

17 Krytyka falsyfikacjonizmu
Wszelkie teorie są akceptowalne tymczasowo, natomiast odrzucenie teorii jest ostateczne. Teoria naukowa składa się z zespołu zdań uniwersalnych, co utrudnia jej sprawdzalność. Teza Duhema – Quine’a: Żadna pojedyncza hipoteza naukowa nie może zostać sfalsyfikowana w niezbity sposób, ponieważ testowi poddawany jest zawsze cały explanans, konkretna hipoteza z w powiązaniu z twierdzeniami pomocniczymi.

18 Krytyka falsyfikacjonizmu
Zdania obserwacyjne są zależne od teorii i mogą być błędne. zdania obserwacyjne, dające podstawę dla falsyfikacji, mogą okazać się fałszywe w świetle późniejszych zdobyczy naukowych.

19 Co jest a co nie jest nauką
Nauka różni się od nie-nauki: zastosowaniem metody indukcji Indukcyjna koncepcja nauki (ale problem indukcji) dzięki sfalsyfikowaniu przez obserwacje empiryczne Podejście Poppera: tym co dzieli naukę od nie-nauki jest falsyfikowalność oraz metodologiczne reguły, które zakazują dokonywania zabiegów ochronnych.

20 Ważne pojęcia Falsyfikacjonizm Indukcjonizm
Kryterium demarkacji Poppera Teza Duhema-Quine’a Zabiegi ochronne (modyfikacje ad-hoc) Indukcjonizm Problem indukcji Dedukcja Model hipotetyczno-dedukcyjny Explanans i explanandum Teza o symetrii