Europejskie ostoje entomofauny - chruściki (Trichoptera) obszarów chronionych Europy Środkowej i Wschodniej S. Czachorowski, G. Visinskiene, A. Uherkovich,

Prezentacja na temat: "Europejskie ostoje entomofauny - chruściki (Trichoptera) obszarów chronionych Europy Środkowej i Wschodniej S. Czachorowski, G. Visinskiene, A. Uherkovich,"— Zapis prezentacji:

1 Europejskie ostoje entomofauny - chruściki (Trichoptera) obszarów chronionych Europy Środkowej i Wschodniej S. Czachorowski, G. Visinskiene, A. Uherkovich, P. Chvojka, M. Kalnins, M. Moroz, P. Neu, L. Ujvarosi, T. Pitsch, V. D. Ivanov, R. Goduńko,

2 Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?
Główną przyczyną wymierania chruścików są zmiany w środowisku: zanieczyszczenie i eutrofizacja wód, melioracyjne przekształcanie dolin rzecznych, eksploatacja i osuszanie torfowisk. W niektórych krajach część gatunków uznano za wymarłe, inne za silnie zagrożone wyginięciem. Jednocześnie w ostatnich latach zauważyć można procesy oczyszczania wód powierzchniowych i poprawy ich stanu, a także aktywne działania renaturalizacyjne w skali krajobrazu. Fot. E. Serafin Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

3 Refugia i renaturalizacja fauny?
Istniałaby więc szansa na rekolonizacje i odbudowę zagrożonych populacji. Pod jednym jednakże warunkiem: muszą zachować się ostoje tych gatunków w Europie. Wydaje się, że parki narodowe, krajobrazowe oraz rezerwaty biosfery mogą pełnić taką funkcję, nie tylko w odniesieniu do pojedynczych krajów, lecz także w odniesieniu dla Europy. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

4 Europejskie ostoje entomofauny
cel Ile i jakie gatunki chruścików są zagrożone w poszczególnych krajach? Czy w Europie występują naturalne ostoje zagrożonych gatunków? Jeśli tak to gdzie te obszary się znajdują? Czy obszarowa ochrona przyrody w Europie zabezpiecza bezpieczną egzystencję chruścików? Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

5 Ile gatunków chruścików żyje w obszarach chronionych Polski?
Pierwsza przymiarka - Czachorowski i Majewski 2003 Brak 36 gatunków, z czerwonej listy 27 Zaktualizowane dane (sporo niepublikowanych i w druku): Brak 31 gatunków, z czerwonej listy 22 Jest więc postęp… ale… pozostało jeszcze dużo do opublikowania i zbadania! Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

6 Europejskie ostoje entomofauny
38 27 ? 23 61 58 38 64 ? ? ? 25 46 12 53 31 17 60 Parki narodowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone) 44 27 125 67 37 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

7 Europejskie ostoje entomofauny
3 9 ? 2 8 5 2 9 ? ? ? 2 5 1 4 3 1 8 Parki narodowe, liczba gatunków z czerwonej listy Szczęsnego 5 2 26 6 10 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

8 Europejskie ostoje entomofauny
? 17 38 62 56 4 74 38 63 14 41 7 1? 2 7 6 7 3 18 34 ? 1 61 2 5 Parki krajobrazowe i większe rezerwaty, liczba gatunków (pewnie oznaczone) 5 42 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

9 Europejskie ostoje entomofauny
1 1 3 7 2 10 5 1 1 1 ? 6 ? 5 Parki krajobrazowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone) 6 ? Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

10 Europejskie ostoje entomofauny
Parki narodowe… Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

11 Parki narodowe – czerwona lista
Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

12 Europejskie ostoje entomofauny
RED Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

13 Europejskie ostoje entomofauny
REBp (6) (1- 100%) Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

14 Europejskie ostoje entomofauny
Białoruś 6 10 42 10 23 8 3 29 18 7 13 23 26 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

15 Obszary chronione Białorusi
Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

16 Europejskie ostoje entomofauny
Ile gatunków 130 gatunków Trichoptera na Białorusi 79 występuje w obszarach chronionych 51 brak Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

17 Europejskie ostoje entomofauny
Litwa Zbadano 3 rezerwaty ścisłe, jeden biosfery, 5 parków narodowych. Do zbadania 30 parków regionalnych i 357 rezerwatów. 171 gatunków chruścików na Litwie 134 (78%) obecnych w obszarach chronionych Czerwona księga: Philopotamus montanus, Semblis phalaenoides, Apatania zonella Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

18 Europejskie ostoje entomofauny
Litwa (Trichoptera) Parki regionalne Rezerwaty 86 Parki narodowe 83 19 66 48 krajowe – 19% narodowe – 19% biosfery – 2% Regionalne – 57% 84 21 45 40 Rezerwaty ścisłe i rezerwat biosfery Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

19 Europejskie ostoje entomofauny
Łotwa (Trichoptera) Ochrona obszarowa – 9% republiki 4 rezerwaty ścisłe, 3 parki narodowe, 1 rezerwat biosfery, 25 parków regionalnych, 6 parków krajobrazowych, ok. 500 małych rezerwatów 196 gatunków na Łotwie Brak czerwonej listy Czerwona księga: Semblis phalaenoides, Arctopsyche ladogensis Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

20 Europejskie ostoje entomofauny
Węgry 10 parków narodowych, 29 parków krajobrazowych, wiele innych obszarów o różnym statusie ochrony – łącznie 8,5% kraju 210 gatunków Trichoptera 11 gatunków objętych ochroną: Rhyacophila hirticornis, Plectrocnemia minima, Oligotricha striata, Apatania muliebris, Limnephilus elegans, Drusus trifidus, Melampophyalx nepos, Chaetopteryx rugulosa, Ceraclea nigronervosa, w tym dwa ochroną ścisłą: Platyphylax frauenfeldi, Chaetopteryx schmidi mecsekensis. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

21 Europejskie ostoje entomofauny
Węgry – czerwona lista 6 gat. wymarłych lub prawdopodobnie wymarłych, w tym Limnephilus nigriceps 67 - silnie zagrożonych 48 – zagrożonych 8 (z 10) parków narodowych jest dobrze poznanych (2 bardzo dobrze) Zaledwie 7 krajobrazowych posiada dane od 23 do 126 gatunków w parku Wszystkie gatunki zagrożone występują na obszarach chronionych Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

22 Europejskie ostoje entomofauny
Czechy 4 parki narodowe, 24 obszary chronionego krajobrazu, ponad 2 tysiące małych rezerwatów i innych obszarów chronionych Zbadano 15 parków narodowych i krajobrazowych, 11 posiada dane fragmentaryczne 247 gatunków w Czechach Czerwona lista: 10 uznanych za wymarłe, 18 – krytycznie zagrożone, 25 zagrożone, 29 – narażone. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

23 Europejskie ostoje entomofauny
Niemcy 314 gatunków Trichoptera 11 uznane za wymarłe: Agrypnia picta, Ceraclea albimacula, Ceraclea aurea, Ceraclea riparia, Hydropsyche tobiasi, Limnephilus externus, Molanna nigra, Rhyacophila pascoei, Stactobia maclachlani, Stactobiella risi, Ylodes conspersus. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

24 Europejskie ostoje entomofauny
Niemcy c.d. 24 gatunki silnie zagrożone wymarciem 41 – zagrożone 56 – słabiej zagrożone. Wiele z nich została wykazana z terenów Poski, Białorusi, Litwy i Łotwy, w tym na obszarach chronionych. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

25 Europejskie ostoje entomofauny
Rumunia 285 gatunków (lista niepełna) 18 obszarów chronionych: 2 rezerwaty biosfery, 11 parków narodowych, 5 parków przyrody Z których wykazano od 1 do 138 gatunków Trichoptera 220 gatunków obecnych w obszarach chronionych (141 dane współczesne i aktualne), w tym 55 endemitów i rzadkich Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

26 Europejskie ostoje entomofauny
Rumunia 27 57 69 3 1 21 52 138 40 3 41 39 54 70 12 30 4 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

27 Europejskie ostoje entomofauny
Ukraina Dopiero w przygotowaniu spis gatunków Ukrainy (Czachorowski i Goduńko, przygotowanie do druku) 237 gatunków Trichoptera 3 rezerwaty biosfery 14 rezerwatów przyrody (duże) 7 parków narodowych Brak rozpoznania pod kątem Trichoptera Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

28 Rosja – europejska część
Czerwona księga Karelii Czerwona księga Obwodu Leningradzkiego (45 gatunków) Badania są niezbędne w wielu częściach kraju i typach krajobrazu. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

29 Europejskie ostoje entomofauny
Wnioski Stan badań w wielu krajach jest niewystarczający. Niezbędna jest współpraca międzynarodowa. Zbadać chruściki obszarów chronionych Ukrainy oraz europejskiej części Rosji. Kontynuacji wymagają także badania w obszarach chronionych Polski, Białorusi, republik bałtyckich, Rumunii, Słowacji. W niektórych krajach opracować czerwone listy Trichoptera, a w dalszej kolejności europejską czerwoną listę. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

30 Współpraca międzynarodowa
Wiele silnie zagrożonych gatunków oraz uznanych za wymarłe w niektórych krajach, ma swoje silne populacje w innych obszarach chronionych Europy Centralnej i Europy Wschodniej. Tak więc obszary chronione mogą pełnić rolę europejskich ostoi dla Trichoptera. Konieczne jest jednak lepsze rozeznanie obecnego stanu trichopterofauny oraz niezbędne będą skoordynowane, międzynarodowe działania. Białowieża Europejskie ostoje entomofauny

31 Europejskie ostoje entomofauny
Dziękuję za uwagę… Publikować wszystkie dane, nawet drobne i rozproszone (niedoceniana faunistyka) Ocalić zebrane materiały i oznaczyć (inni hydrobiolodzy i entomolodzy…) A może by tak połączyć siły (owady wodne) i ze wspólnym grantem wystąpić? Stanisław Czachorowski, UWM w Olsztynie Białowieża Europejskie ostoje entomofauny