Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 EPIKUR – UMIARKOWANY HEDONIZM
Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, EPIKUR - UMIARKOWANY HEDONIZM– lekcja 14

3 EPIKUR Epikur ( p.n.e.) urodził się na wyspie Samos, ale prawie całe życie spędził w Atenach. W wieku 19 lat został wysłany przez rodzinę do Aten, aby służyć w armii ateńskiej i jednocześnie kształcić się w Akademii Platona i Liceum Arystotelesa, nie mógł się już tam, niestety zetknąć z założycielami. Ok. 306 r. p.n.e. kupił dom z ogrodem w Atenach /w pobliżu Gaju Akademosa/, w którym założył swoją własną szkołę filozoficzną zwaną często właśnie "Ogrodem". Skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali system filozoficzny, zwany epikureizmem, konkurujący ze stoicyzmem aż do czasów chrześcijaństwa. Szkoła ateńska, Rafael

4 EPIKUR Jego pisma były bardzo różnorodne i bardzo liczne, Diogenes Laertios wspomina o 300 księgach, a wymienia tytuły 40 dzieł. Dzięki Laertiosowi przechowały się zwięzłe Zasady Epikura oraz 3 jego listy, zawierające zarys fizyki, meteorologii i etyki. Poza tym odnaleziono w Herkulanum części jego wielkiego dzieła ksiąg o naturze. Reszta zaginęła. Herkulanum Herkulanum to miasto położone w sąsiedztwie Wezuwiusza i zniszczone wraz z Pompejami w sierpniu 79 roku. Jednym z najsłynniejszych wykopalisk jest tu Willa Papirusów. Położona nad brzegiem morza, schodzi ku niemu czterema tarasami, na jednym z nich prawdopodobnie stała biblioteka. Odnalezione zwoje papirusu są przechowywane w Muzeum Narodowym w Neapolu. Są tak zniszczone, że jedynie kilka z nich udało się otworzyć i częściowo odczytać, zawierają one dzieła epikurejczyków.

5 EPIKUR Epikureizm to przede wszystkim system etyczny, wszelkie inne rozważania filozoficzne z zakresu teorii poznania czy metafizyki, miały tu znaczenie drugorzędne i służyły wyłącznie do uzasadniania poglądów w sprawie zasadniczego pytania – Jak żyć, żeby być szczęśliwym? Mimo tych założeń jego koncepcje metafizyczne, a zwłaszcza w teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych. Epikur

6 EPIKUR Punktem wyjścia dla Epikura było założenie, że szczęście jest największym dobrem, celem - wyjaśnienie, na czym szczęście polega i jak je można osiągnąć. Szczęście, zdaniem Epikura polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień. Szczęście (eudajmonię) Grecy rozumieli jako życie możliwie najlepsze, w którym osiągnięta została dostępna człowiekowi doskonałość. Epikur pojął doskonałość hedonistycznie, jako doznawanie przyjemności. Dał hedonizmowi /doktryna etyczna, według, której rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania/ oryginalną postać. Podstawową myślą Epikura było, że do szczęścia wystarcza brak cierpienia, bowiem już brak cierpienia odczuwamy jako przyjemność. Człowiekowi jest z natury dobrze, byle tylko nie unieszczęśliwiały go cierpienia Naturalny stan człowieka, gdy nic dobrego i nic złego go nie spotyka, jest stanem przyjemnym. Sam proces życia, samo życie jest radością. Jest to radość wrodzona, o którą nie potrzebujemy zabiegać, gdyż nosimy ją w sobie. Jako wrodzona, jest niezawodna. Niech tylko ciało będzie zdrowe i dusza spokojna, a życie będzie rozkoszą. Najistotniejszym punktem epikureizmu było złączenie hedonizmu z kultem życia. Życie jest dobrem, i to jedynym, jakie naprawdę jest nam dane na własność. Epikur

7 EPIKUR Filozofia starożytna uświadomiła sobie wartość życia równocześnie z uświadomieniem jego znikomości. Dobro, jakie posiadamy, trzeba ocenić i użyć od razu, bo jest przemijające i jednorazowe. Trzeba go użyć docześnie, na przyszłe bytowanie nie można liczyć. Życie doczesne

8 EPIKUR Radość życia jest głównym składnikiem szczęścia, ale oprócz tej wewnętrznej radości istnieją przyjemności powodowane przyczynami zewnętrznymi, zależne od okoliczności. Gdzie są potrzeby, tam zawsze grozi ich niezaspokojenie, "Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb". Przyjemności są fizyczne bądź duchowe. Cielesne są bardziej zasadnicze, gdyż duchowe nie mogłyby bez nich istnieć, są bowiem (np. przyjemność jedzenia) związane z podtrzymywaniem życia, a życie jest pierwszym warunkiem szczęścia. Dobra duchowe są wyższe, dają bowiem przyjemności więcej, a to dzięki temu, iż dusza obejmuje nie tylko teraźniejszość, ale siłą wyobraźni również przeszłość i przyszłość. Epikur zalecał zabieganie o radości duchowe, szerzył kult przyjaźni i szlachetnego, wysubtelnionego życia . "Nie uczty i pochody świąteczne, rozkosze miłości i rozkosze podniebienia przy zastawnych stołach czynią życie słodszym, lecz trzeźwy rozum, który odrzuca błędne mniemania, najwięcej niepokoju sprawiające duszy". Najskromniejsze przyjemności - grono przyjaciół i kwiaty w ogrodzie - były dla epikurejczyków największymi przyjemnościami. Kwiaty w ogrodzie

9 EPIKUR Są dwa sposoby na szczęście: cnota i rozum.
"Nie ma życia przyjemnego, które nie byłoby rozumne, moralnie podniosłe i sprawiedliwe, ani też nie ma życia rozumnego, moralnie podniosłego i sprawiedliwego, które nie byłoby przyjemne." Wszystkie przepisy epikurejskie oparte były na egoizmie. Ale też altruizm nikomu do niczego, według Epikura, nie jest potrzebny. Społeczeństwo nie potrzebuje bezinteresownych obywateli, najlepszymi obywatelami są bowiem interesowni egoiści, o ile są rozumni. Epikur chciał trzeźwej filozofii, jako, że na niej lepiej niż na innej można oprzeć sprawy ludzkie, moralność i prawo, ustrój społeczny i serdeczne stosunki między ludźmi.

10 EPIKUR Przyrody nie warto badać dla niej samej, warto natomiast, jeśli badanie wzmoże szczęście, przede wszystkim jeśli uspokoi umysł. A może go uspokoić wykazawszy, że przyroda nie jest dla człowieka groźna. Z tą myślą Epikur budował swoją teorię przyrody, która w ogólnych zarysach Była demokrytejska. Była materialistyczna - przyjmowała, że nie istnieje nic poza ciałami i pustą przestrzenią. Ciała składają się z mnogości wzajem od siebie niezależnych atomów. H2O - Woda

11 Wizja atomu wielowelektronowego
EPIKUR Ruch atomów tłumaczył wyłącznie ich mechanicznym ciężarem, dlatego ruch ten odbywa się w kierunku z góry na dół. Gdyby wszystkie atomy spadały równomiernie w tym samym kierunku, to ich układ nie ulegałby zmianie. Aby więc wytłumaczyć zmiany zachodzące w świecie, Epikur przyjmował, że atomy spadając odchylają się od pionu. Uważał, że odchylenia wystarczają, by wytłumaczyć całą różnorodność w układzie świata i w jego dziejach. Sądził, że wyjaśnia świat jako wynik mechanicznie działających, materialnych sił. A to było najważniejsze, bo stąd wyprowadził wniosek, że przyroda tłumaczy się sama, bez udziału bóstw. Wizja atomu wielowelektronowego

12 EPIKUR Epikur nie był ateistą, bogowie istnieją, są wieczni, szczęśliwi, wolni od zła, ale bytują w poza światach i w błogim, niezmąconym spokoju, nie wtrącając się do losów świata. Oni są tylko wzorami dla świata. Jeśli bogowie nie mają udziału w losach świata, to nie ma powodu obawiać się ich. Nauka Epikura uwalniała człowieka od jednego z najgorszych lęków ludzkich: lęku przed bogami.

13 EPIKUR Był przekonany, że dusza, jako rzeczywista i czynna, musi być cielesna. Jest cielesna, ale innej natury niż ciała. Pojmował ją jako materię płynną rozprowadzoną po całym ciele, na podobieństwo ciepła. Dusza i ciało są dwiema materiami, dwoma rodzajami atomów, oddziaływającymi na siebie nawzajem. Dusza, jak wszystko cielesne, jest w ruchu, a wynikiem jej ruchu jest życie i świadomość, wrażenia są przemianami, dokonywanymi w duszy przez działające na nią przedmioty zewnętrzne. Różnorodności funkcji psychicznych nie umiał wytłumaczyć inaczej, niż zakładając, że dusza składa się z różnych materii, że jedna materia jest przyczyną spokoju, druga - ruchu, trzecia - ciepła podtrzymującego życie, czwarta, najsubtelniejsza - czynności psychicznych. Dusza jest złożonym układem cielesnym, więc - jest zniszczalna, ze śmiercią kończy się jej istnienie. Wiara w nieśmiertelność jest złudzeniem. Nieuzasadniona jest obawa przed śmiercią, to źródło niepokoju i nieszczęść ludzkich. "Śmierć nas nic nie obchodzi, bo zło i dobro jest tylko tam, gdzie można coś odczuwać zmysłami, śmierć zaś jest końcem zmysłowego odczuwania"

14 EPIKUR Cierpienie Według Epikura są cztery rzeczy unieszczęśliwiające człowieka, cztery obawy: przed niemożnością osiągnięcia szczęścia, przed cierpieniem, przed bogami, przed śmiercią. Lekarstwem na te cztery cierpienia miała być filozofia Epikura, dwa pierwsze leczyła etyka, dwa następne fizyka: radość, która jest jedynym dobrem, łatwa jest do zdobycia, jeśli tylko człowiek żyje rozumnie; cierpienie, które jest jedynym złem, łatwe jest do zniesienia, bo gdy jest silne, to nie jest długotrwałe, a gdy długotrwałe, to nie silne, a zresztą, to nie cierpienie naprawdę dokucza ludziom, lecz lęk przed cierpieniem ; bogów nie ma się co lękać, bo nie mieszają się do życia ludzkiego; i śmierci nie, bo "największe zło, śmierć, nie dotyka nas ani trochę, gdyż póki jesteśmy, nie ma śmierci, a odkąd jest śmierć, nie ma nas." Bogowie Śmierć

15 EPIKUR Źródłem nieszczęścia są więc przesądy, dlatego warunkiem szczęścia jest oświecony umysł. Do szczęścia potrzebna jest kultura myśli, należy więc uprawiać logikę. Jednak zagłębianie się w szczegóły jest zbędne, bo Epikurowi chodziło tylko o umiejętność odróżniania prawdy od fałszu. Tak pojętą logikę nazywał kanonika, od greckiego "kanon", czyli miara, kryterium.

16 EPIKUR Logika indukcyjna była jedyną, jaką epikurejczycy chcieli się zajmować, była w starożytności ich domeną. Było to naturalne przy ich sensualizmie. Usiłowali odnaleźć podstawę wnioskowania indukcyjnego i dopatrzyli się jej w podobieństwie jednych rzeczy do drugich. Nazywali też indukcję wnioskowaniem wedle podobieństwa. Sądzili, że jej uogólnienia obejmują nie tylko dostępne nam zjawiska, ale także rzeczy niedostępne.

17 EPIKUR Teoria poznania Epikura służyła przede wszystkim rozwijaniu cnoty, rozumianej jako umiejętność racjonalnego panowania nad swoim potrzebami lub jak najprostszego ich realizowania. Schemat ludzkiego poznania według Epikura: Zmysły bierne (dotyk, węch, smak) odbierają bodźce przez bezpośredni kontakt z atomami otoczenia. Zmysł czynny – czyli wzrok, "wysyła" do otoczenia strumień atomów duszy, które się "odbijają" od przedmiotów i wracając do oczu generują wrażenie ich widzenia. Bodźce te są w zmysłach odbierane jako wrażenia pierwotne, które są wg Epikura odpowiednimi konfiguracjami atomów duszy, będącymi odpowiednikami takich samych konfiguracji zwykłych atomów w świecie zewnętrznym. Wrażenia pierwotne – mogą być błędne (np. możemy śnić), ale struktura naszej duszy umożliwia przez porównywanie z pamięcią innych wrażeń stwierdzenie, czy są one prawdziwe, czy też trzeba je odrzucić. Zaakceptowane wrażenia pierwotne stają się już preideami, które następnie są porządkowane i wielokrotnie składane, aż do uzyskania uogólnionych, abstrakcyjnych pojęć, którymi możemy się już posługiwać w naszym myśleniu. Te abstrakcyjne pojęcia jednak nadal są tylko konfiguracjami atomów duszy, tyle że nie mającymi już dosłownych odpowiedników w świecie zewnętrznym, lecz tylko będącymi ich dalekimi echami. Po oczyszczeniu schematu Epikura z rozważań o atomach duszy, otrzymujemy klasyczny, empiryczny schemat ludzkiego poznania – bodźce – wrażenia pierwotne – idee pierwotne – idee wtórne.

18 EPIKUR Sensualistyczna teoria Epikura obejmowała również uczucia. Uczucia zmysłowe, przyjemność i przykrość nigdy nie mylą, błąd może powstać dopiero, gdy na ich podstawie tworzymy sądy. Gdy na podstawie odczucia przyjemności i przykrości wydajemy sądy o dobru i złu. Sensualistyczna teoria dała więc Epikurowi podwaliny dla hedonistycznej etyki. Uczucia

19 EPIKUR Epikureizm zawdzięcza popularność swojej doktrynie etycznej. Epikur został patronem hedonistów, ale nie tyle za swoje subtelne pomysły, co za ogólnikowy hedonizm. W dziejach nauki największe znaczenie miała jego fizyka, choć epikurejczycy byli tu kontynuatorami poglądów atomistycznych. Poczynając jednak od III w. p.n.e. byli jedyną szkołą, która stała na stanowisku czysto przyczynowego i mechanistycznego traktowania przyrody. Dzięki czemu stali się pośrednikami między starogrecką a nowożytną nauką. W erze chrześcijańskiej tradycja epikureizmu została przerwana. W wiekach średnich epikureizm był synonimem ateizmu, materializmu, zaprzeczającego istnieniu nieśmiertelnej duszy, mechanistycznego ujęcia, negującego wolność, i hedonizmu, odrzucającego wszelkie ideały etyczne. Przez wieki był więc traktowany jako doktryna przewrotna i gorsząca, i żaden myśliciel nie mógł się doń głośno przyznawać. Co prawda w początkach ery chrześcijańskiej antagonizm ten jeszcze się nie objawił. W świadomości ówczesnego ogółu pogańskiego, chrześcijanie z epikurejczykami należeli do jednej kategorii: wrogów religii. Pierwsi byli wrogami religii panującej, drudzy religii w ogóle, ale dla przeciętnego człowieka było to jedno i to samo. źródło:

20 BIBLIOGRAFIA Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, Warszawa 1982. Łojek M., Teksty filozoficzne dla szkół średnich, Warszawa Reale G., Historia Filozofii Starożytnej , t. 1, Lublin 2000. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Warszawa