Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 Wiedza o społeczeństwie
Temat: Myśl polityczna. Liberalizm

3 Polityka Określeniem „polityka” definiuje się najczęściej ogół działań, które są związane z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy państwowej, jej wykonywaniem, a także z wytyczaniem kierunku rozwoju państwa m.in. w takich dziedzinach jak polityka społeczna oraz polityka zagraniczna. Polityczna sfera życia społecznego obejmuje system organów państwa, system partyjny, system prawny, myśl polityczną i kulturę polityczną System organów państwa definiuje się jako zespół powiązanych ze sobą jednostek organizacyjnych, a w szczególności organów publicznych i samorządowych wraz z obsługującymi je urzędami. System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów. Bardziej ogólnie można system prawny określić też jako uporządkowany zbiór norm prawnych.

4 Polityka System partyjny jest to jedna z trzech kategorii systemów w politologii obok systemów politycznych i systemów wyborczych. Jest to układ wszystkich partii politycznych, a także organizacji quasi- partyjnych: stowarzyszeń (np. BBWR) czy związków zawodowych (np. NSZZ "Solidarność do 2001 r.). Do systemu partyjnego nie zalicza się natomiast tzw. "partii kanapowych", nie uczestniczących w wyborach, założonych często dla żartu (np. Polska Partia Łysych, Partia Dobrego Humoru), jak również stronnictw antysystemowych, dążących do obalenia porządku polityczno-społecznego (np. terrorystycznych). Rozwój myśli politycznej towarzyszy dziejom rozwoju instytucji politycznych. Myśl polityczna wyraża poglądy na temat mechanizmów historycznych, na temat pożądanego i rzeczywistego kształtu życia społecznego i politycznego, formułuje także systemy wartości, jakie powinny być przestrzegane w społeczeństwie. Tak jak wśród ludzi w każdym społeczeństwie występuje duża różnorodność poglądów, tak i myśl polityczna dzieli się na wiele odrębnych, niekiedy ostro ze sobą polemizujących nurtów. We współczesnych państwach demokratycznych najpopularniejsze są następujące nurty myśli politycznej: konserwatywny, liberalny, socjaldemokratyczny i chrześcijańsko-demokratyczny.

5 Polityka Myśl polityczna przejawia się w postaci ideologii, doktryny politycznej bądź programu politycznego. Ideologia to najbardziej ogólny i usystematyzowany zbiór idei, wartości, poglądów na świat, przekonań na temat organizacji i funkcjonowania społeczeństwa właściwy jakiejś grupie, warstwie lub klasie społecznej. Ideologia to uporządkowany zbiór wartości i poglądów dotyczących rzeczywistości społecznej. Ideologia jest etyczną i intelektualną podstawą działań politycznych podejmowanych przez duże zbiorowości społeczne. Określa główne zasady, które powinny obowiązywać w życiu społecznym. Powstanie ideologii politycznych jest związane z tworzeniem się w XIX wieku partii politycznych, którym umożliwiały zdobywanie zwolenników.

6 Polityka Doktryna polityczna jest pojęciem węższym od ideologii. Tym mianem określa się konkretne sformułowania wyodrębnione z danej ideologii i zastosowane, np. do zagadnień społecznych, ekonomicznych. Doktryna może się również odnosić do ogółu życia społeczno – politycznego. Doktryny zawierają bowiem nie tylko teoretyczne uzasadnienia, ale także praktyczne wskazania dotyczące realizacji idei zawartych w ideologii. Doktryna jest uporządkowanym zbiorem poglądów na życie polityczne danego społeczeństwa, przy czym centralne miejsce zajmują w niej zagadnienia władzy i ustroju państwa. Doktryna zawiera projekt postulowanego porządku społecznego oraz praktyczne wskazania na temat jego realizacji w określonym czasie i przestrzeni. Doktryna czerpie wartości z określonej ideologii. Wyznaczenie granicy między ideologią a doktryną jest bardzo trudne. Zwykle treść ideologii kształtuje treść doktryny. Na gruncie jednej ideologii może się narodzić kilka doktryn.

7 Polityka Program polityczny (wyborczy) jest dalszym uszczegółowieniem ideologii i przeważnie efektem dopasowania doktryny politycznej do aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej. Zadaniem programu politycznego jest bezpośrednie kształtowanie różnych sfer życia publicznego. Program polityczny jest formułowany przez partie i zawiera konkretne rozwiązania dotyczące funkcjonowania instytucji politycznych, życia społeczno-gospodarczego, polityki zagranicznej itd. Program danej partii czerpie inspirację z określonej doktryny, jednak nie jest to zależność prosta i automatyczna. Dzisiejsze partie, dążąc do poszerzania elektoratu, często inspirują się więcej niż jedną doktryną - i z tego punktu widzenia ich programy mają charakter coraz bardziej praktyczny, a mniej ideologiczny.

8 Polityka Tomasz Mann „ Nie ma nie – polityki. Wszystko jest polityką”. W politologii istnieje wiele klasyfikacji doktryn, przyjmujących różne kryteria podziału. Najczęściej stosowany jest podział odnoszący się do partii politycznych na: prawicę, centrum, lewicę. Generalnie przyjmuje się następujące elementy charakterystyczne dla: prawicy – charakteryzuje się szacunkiem dla tradycyjnych wartości (m.in. tradycji, kultury, rodziny) i podkreślaniem ich roli. Ważniejsza jest dla niej wolność niż równość. Prawicę określa również niechęć do wszelkich gwałtownych zmian. Zwolennicy prawicy twierdzą, że bogactwo człowieka zależy od niego samego, od wkładu pracy i pracowitości. Ich zdaniem społeczeństwo powinno charakteryzować się hierarchicznością.

9 Polityka Do prawicy zalicza się środowiska o poglądach konserwatywnych, konserwatywno-liberalnych (reprezentujące najczęściej liberalizm gospodarczy nie społeczny), chrześcijańsko-demokratycznych i narodowe (nacjonalistyczne). W szerszym znaczeniu do prawicy zalicza się również środowiska skrajnie prawicowe (o poglądach np. faszystowskich, rasistowskich, szowinistycznych) oraz środowiska centroprawicowe (które bywają również zaliczane do centrum sceny politycznej). Marek Jurek, przewodniczący Prawicy Rzeczypospolitej Ideologia prawicowa odwołuje się niekiedy do politycznych zasad porządku "wyższego", których wspólnym mianownikiem jest przeciwstawianie się doktrynom i ruchom lewicowym, zwłaszcza rewolucyjnym, klasowym, egalitarystycznym i laicystycznym, jak jakobinizm, socjalizm czy komunizm.

10 Polityka centrum – cechuje się dążeniem do utrzymania równowagi między interesami różnych grup społecznych. Doktryny centrowe uznają istnienie nierówności społecznych, ale domagają się ich ograniczenia oraz łagodzenia negatywnych skutków gospodarki rynkowej nie tylko przez państwo, ale przez społeczeństwo (np. działalność organizacji charytatywnych). Doktryny centrowe można określić jako kompromisowe. lewicy – głosi hasła sprawiedliwości społecznej oraz zasadę równości wszystkich ludzi. Występuje w obronie jednostek słabszych ekonomicznie, a więc biedniejszych. Dla lewicy ważniejsza jest równość od wolności. Lewica występuje przeciwko wszelkim dyskryminacjom (np. dyskryminacji kobiet) i żąda demokratyzacji życia politycznego. Uznaje kontrolę państwa nad gospodarką oraz postuluje prowadzenie programów społecznych (np. bezpłatnej oświaty). Grzegorz Napieralski, przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej

11 Funkcje ideologii politycznych
Ideologiom politycznym przypisuje się następujące funkcje: integracyjną – zbliżają do siebie ludzi na płaszczyźnie wspólnych poglądów, poznawczą – tworzą spójny obraz rzeczywistości społecznej i politycznej, pomagając w ten sposób jednostce zrozumieć otaczającą rzeczywistość, programowo – polityczną – mają ogromny wpływ na kształtowanie się programów partii politycznych, mobilizacyjną – dzięki zwartemu w nich ładunkowi emocji mobilizują ludzi do aktywności, uprawomocniającą – tworzą ideową podstawę funkcjonowania partii politycznych.

12 Doktryny polityczne Podział doktryn politycznych:
Konserwatywne – są niechętne zmianom, chociaż uznają powiem konieczny postęp cywilizacyjny. Opowiadają się za utrzymaniem całokształtu stosunków społeczno – politycznych. Reformistyczne – domagają się przeprowadzenia koniecznych zmian społecznych, gospodarczych i politycznych drogą ewolucyjną. Rewolucyjne – uznają rewolucję za podstawowy i najlepszy sposób działania politycznego. Chcą natychmiastowych zmian i negują tradycyjne rozwiązania ustrojowe. Reakcyjne – nawołują do przywrócenia albo utrwalenia przestarzałego ustroju, który nie przystaje do rzeczywistości politycznej. Utopijne – wskazują cele nierealne, niemożliwe do zrealizowania w danym momencie. Są przeciwstawne (antynomiczne) wobec pozostałych doktryn.

13 Liberalizm Początki liberalizmu jako ideologii sięgają XVII wieku. Nazwa tego nurtu pochodzi od łacińskiego liber, czyli ‘wolny’. Liberałowie za wartość naczelną i niepodważalną uznali bowiem wolność jednostki. Przyjęli jako aksjomat, że to jednostka, a nie jakakolwiek zbiorowość, jest podmiotem życia społecznego. Twórcą pierwszej doktryny liberalnej był John Locke ( ), który swoje poglądy polityczne wyłożył w książce Dwa traktaty o rządzie, opublikowanej w roku Sformułował w niej tezę, że wolność jednostki jest w każdym społeczeństwie dobrem najwyższym i żaden człowiek nie może być ograniczany w swoich działaniach dopóty, dopóki nie krzywdzi innych. Państwo powinno zredukować swą rolę w życiu społecznym do minimum, jego zadaniem jest tylko dbanie o bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, a nie regulowanie postępowania jednostek. Państwo powinno być „stróżem nocnym” - niewidocznym w swoich działaniach, niedotkliwym dla przestrzegających prawo obywateli. John Locke

14 Liberalizm Dalszy rozwój ideologii nastąpił w okresie oświecenia. Ogromny wkład wnieśli w tym czasie Adam Smith (1723 – 1790), twórca liberalnej doktryny gospodarczej, a także myśliciele francuskiego oświecenia, przede wszystkim Monteskiusz (1689 – 1755). Przejawem triumfu myśli liberalnej, a jednocześnie wielkim bodźcem dla jej dalszego rozwoju była rewolucja francuska. Głoszone przez liberałów prawa naturalne znalazły swoje miejsce w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (sierpień 1789 roku), znoszącej podziały stanowe i wprowadzającej równość wszystkich wobec prawa, a także w republikańskiej konstytucji z roku Również na zachodniej półkuli w II połowie XVIII wieku zwyciężył liberalizm – jego treści znalazły się w amerykańskiej Deklaracji Niepodległości z roku 1776. Adam Smith Monteskiusz

15 Liberalizm W XIX wieku następuje rozkwit liberalizmu. Głównymi jego hasłami są: walka z absolutyzmem i przywilejami feudalnymi, oparcie ustroju na konstytucji, rozdział Kościoła od państwa, laicyzacja kultury, wolna gospodarka rynkowa. W pierwszej połowie XX wieku pod wpływem katolickiej nauki społecznej i socjalizmu liberalizm zaakceptował konieczność integracji państwa w gospodarkę i pomocy najuboższym warstwom. W ten sposób narodził się liberalizm socjalny. W latach 70 – tych nastąpił nawrót do liberalizmu klasycznego. Współcześni liberałowie, nazywani neoliberałami (lub liberałami konserwatywnymi), dopuszczają większy zakres integracji państwa w gospodarkę niż liberałowie klasyczni.

16 Liberalizm – wizja człowieka
Liberałowie w swej doktrynie wyszli od określenia cech natury ludzkiej. Ich zdaniem, obdarzony rozumem człowiek jest zdolny do rozpoznawania własnego interesu i dlatego ma w pełni prawo decydować o sobie. Ta wiara w rozum i racjonalność postępowania jednostki prowadzi do wniosku, że żadna władza nie ma prawa wywierania nacisku na indywidualne decyzje i wybory. Szczególne znaczenie przywiązują liberałowie do własności prywatnej, traktując ją jako najlepszą gwarancję wolności. Ich argumentacja jest następująca: tylko człowiek dysponujący własnością jest niezależny ekonomicznie, a w konsekwencji i politycznie. Człowiek bez własności może być manipulowany przez tych, od których jest uzależniony finansowo. Podstawą społeczeństwa obywatelskiego są więc ludzie samodzielni dzięki posiadanej własności. Podstawowe prawa człowieka to prawo do życia, wolność osobista, sumienia i wyznania, zgromadzeń, słowa i druku. Prawa te mają charakter naturalny i ani państwo ani społeczeństwo, ani żadna inna jednostka nie może ich odebrać.

17 Liberalizm – wizja państwa i społeczeństwa
Istnienie państwa jest dla liberała koniecznością, jednak władza państwowa powinna mieć charakter ograniczony. Klasyczni liberałowie byli zwolennikami idei państwa jako stróża nocnego. Według nich państwo powinno zapewniać bezpieczeństwo obywatelom, ochraniać własność prywatną i stwarzać warunki dla działalności gospodarczej. Liberałowie opowiadają się za trójpodziałem władzy, który chroni przed despotyzmem. Społeczeństwo nie jest wartością autonomiczną, a jedynie środkiem służącym człowiekowi do samorealizacji. W klasycznym liberalizmie dominowała wizja zatomizowanego społeczeństwa, według której społeczeństwo nie jest ograniczoną całością, lecz zbiorem jednostek.

18 Liberalizm – wizja gospodarki
Liberałowie opowiadają się za gospodarką wolnorynkową. Są przeciwni interwencjonizmowi państwowemu, który ogranicza wolność jednostki i hamuje rozwój gospodarczy. Według liberałów gospodarka powinna być oparta na zasadzie leseferyzmu, w myśl której jednostki i inne podmioty gospodarcze powinny mieć pełną swobodę działalności gospodarczej i konkurowania ze sobą. Francois Quesnay Liberałowie postulują wolność gospodarczą, niskie, proste podatki oraz ograniczenie liczby przepisów regulujących gospodarkę. Podstawą gospodarki jest własność prywatna, która stwarza człowiekowi możliwość rozwoju i jest gwarancją wolności.

19 Libertarianizm Libertarianizm to najbardziej skrajny nurt liberalizmu. Postuluje nieufność do państwa i biurokracji, które są traktowane przede wszystkim jako zagrożenie dla wolności. Rola państwa powinna się ograniczać do minimum. Państwo ma się troszczyć tylko o bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne, nie ingerując w gospodarkę i sprawy społeczne (ideałem byłaby likwidacja państwa). Libertarianizm postuluje zniesienie podatków i zastąpienie ich dobrowolnymi datkami na rzecz państwa. Zakłada także likwidację wszelkich form własności państwowej. Radykalni libertarianie domagają się nawet likwidacji armii i zastąpienia jej w razie potrzeby formacjami ochotniczymi. Do najwybitniejszych twórców współczesnego libertarianizmu zalicza się m.in. Roberta Nozicka i Roberta W. Poole’a. w Polsce elementy libertarianizmu występują w programie Unii Polityki Realnej.

20 Liberalizm w Polsce W Polsce doktryna liberalna nigdy nie cieszyła się szczególną popularnością, a liberałowie nigdy nie mieli zbyt dużych wpływów. Pierwszym ugrupowaniem liberalnym byli kaliszanie działający w latach 1820 – 1831 w Królestwie Polskim. W II połowie XIX wieku i na początku XX wieku poglądy liberalne głosił Aleksander Świętochowski – przywódca ideowy warszawskich pozytywistów, a także tzw. ekonomiczna szkoła krakowska, skupiona wokół Adama Krzyżanowskiego. W okresie międzywojennym liberałowie nie odgrywali większej roli politycznej. Byli skupieni wokół czasopisma „Wiadomości literackie”. Odrodzenie myśli liberalnej nastąpiło na przełomie lat 70 – tych i 80 – tych. Jej najwybitniejszymi przedstawicielami byli Mirosław Dzielski i Stefan Kisielewski. Po 1989 roku liberałowie uzyskali znaczny wpływ na przemiany gospodarcze w Polsce. W latach 90 – tych dużą rolę odgrywały partie odwołujące się do ideologii liberalnej – Kongres Liberalno – Demokratyczny, a następnie Unia Wolności. Aleksander Świętochowski

21 Współcześni myśliciele liberalni
Myśl liberalna jest bardzo silnie obecna w życiu politycznym państw o ustroju demokratycznym. Jednocześnie klasyczne partie liberalne (takie jak na przykład Partia Wolnych Demokratów w Niemczech czy partie liberalne w Skandynawii) odgrywają coraz mniejszą rolę. Ten pozorny paradoks da się łatwo wytłumaczyć: treści liberalne dotyczące wolności obywatelskich i zasad rządzenia znalazły się w programach wszystkich partii demokratycznych, a więc partie liberalne dawno straciły na nie monopol. Z drugiej zaś strony głoszona przez ugrupowania liberalne pochwała wolnego rynku nie może liczyć na szeroką akceptację społeczną. Friedrich von Hayek (1899 – 1992), ekonomista austriacki, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, autor m.in. Drogi do zniewolenia, Konstytucji wolności. Karl Popper ( ), filozof austriacki, autor książki Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie.

22 Współcześni myśliciele liberalni
Raymond Aron przyczynił się do odnowy współczesnego liberalizmu, krytykował wszystkie formy totalitaryzmu w tym współczesny mu marksizm i komunizm. Inny myśliciel liberalny, francuski socjolog i dziennikarz Raymond Aron ( ) przeprowadził gruntowną analizę i krytykę komunizmu jako największego wroga liberalnej demokracji. Definiując liberalną demokrację pisał, że cechuje ją ustrój konstytucyjny, polityczny i społeczny pluralizm oraz wolna gra sił politycznych i ich organizacji. Jednocześnie opowiadał się za rozwijaniem przez państwo funkcji socjalnej, co było odejściem od klasycznego liberalizmu. Uważał, iż państwo musi wziąć na siebie odpowiedzialność za ludzi najuboższych, którzy nie są sobie w stanie poradzić w realiach gospodarki wolnorynkowej.

23 Współcześni myśliciele liberalni
Obrony wolnego rynku przed ingerencją państwa podjął się natomiast amerykański ekonomista Milton Friedman (ur. w roku 1912), czołowy przedstawiciel chicagowskiej szkoły ekonomii politycznej. Jego naczelna teza brzmi: bez wolności gospodarczej nie może istnieć wolność polityczna. Dla Friedmana ingerencja państwa w rynek pracy polegająca na ustalaniu wysokości minimalnej płacy, sterowanie działalnością gospodarczą poprzez system licencji i zezwoleń czy rozwijanie budownictwa socjalnego to nie tylko przykłady ekonomicznego absurdu, ale i politycznego zniewolenia. Ingerencja państwa w gospodarkę ma - zdaniem Friedmana - także inny aspekt: jest wyrzeczeniem się efektywności i dobrobytu na rzecz niekompetencji i biedy. Milton Friedman ( ), ekonomista amerykański, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, autor publikacji Kapitalizm i wolność, Tyrania status quo.