Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl.

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl."— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 NEOTOMIZM J. MARITAINA Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, NEOTOMIZM J. MARITAINA – lekcja 51

3 NEOTOMIZM J. MARITAINA TOMIZM – system filozoficzny Tomasza z Akwinu (1224/1225-1277) odwołujący się i modyfikujący poglądy Arystotelesa, polemizujący z filozofią arabską (Awicenna, Awerroes) oraz z awerroizmem łacińskim. Głównymi pojęciami są tu: istnienie, punkt, możność, kondycja, materia, przyczyna sprawcza, przyczyna, substancja, przypadłości, istota. W drugiej połowie XIX w. tomizm odrodził się. Papież Leon XIII w encyklice Aeterni Patris (1879) i papież Pius X w encyklice Pascendi Dominici Gregis (1907), przypomnieli o filozofii i teologii Akwinaty, zalecając, by powtórnie ją odczytano. W tym czasie również wielu intelektualistów prowadziło badania nad spuścizną św. Tomasza. Leon XIII św. Tomasz Pius X

4 NEOTOMIZM J. MARITAINA Neotomizm to współczesna wersja tomizm, szkoła filozoficzna i kierunek filozoficzny, wywodzący się od św. Tomasza z Akwinu. Badacze filozofii tomistycznej wyróżnili następujące odmiany tej filozofii: neotomizm tradycyjny, neotomizmlowański, neotomizmtranscendentalny, neotomizm egzystencjalny i konsekwentny. We współczesnym tomizmie dyskusje i rozbieżności dotyczą, np. sposobu poznawania istnienia, sposobu formowania i charakteru metafizycznego pojęcia bytu, stosunku między metafizyką a teorią poznania, stosunku między filozofią a naukami szczegółowymi, liczby argumentów tezy "Bóg istnieje". Tomasz z Akwinu

5 NEOTOMIZM J. MARITAINA Tomizm tradycyjny (podręcznikowy, paleotomizm). Tomizm tradycyjny stanowi historycznie pierwszą odmianę tomizmu. Jego źródeł można doszukiwać się już u pierwszych komentatorów dzieł Tomasza. Tomizm tradycyjny charakteryzuje podręcznikowość, werbalizm i kompilacjonizm. Podręcznikowość polega na wykładaniu myśli Tomasza za pomocą luźno zestawionych twierdzeń, bez ukazywania ich genezy. Na skutek tego zabiegu tomizm mógł być wykładany jako ideologiczny system daleki od naukowego, racjonalnego uzasadnienia. Zasadniczą rolę odgrywał tu argument z autorytetu: Tomasz tak powiedział. Podręcznikowość polega na wykładaniu myśli Tomasza za pomocą luźno zestawionych twierdzeń, bez ukazywania ich genezy. Na skutek tego zabiegu tomizm mógł być wykładany jako ideologiczny system daleki od naukowego, racjonalnego uzasadnienia. Zasadniczą rolę odgrywał tu argument z autorytetu: Tomasz tak powiedział. Kompilacjonizm polegał na włączeniu do myśli Tomasza wszystkiego, co w filozofii uznano za prawdziwe, istotne, a nawet modne. Do przedstawicieli tomizmu tradycyjnego w Polsce zalicza się m.in.: Kompilacjonizm polegał na włączeniu do myśli Tomasza wszystkiego, co w filozofii uznano za prawdziwe, istotne, a nawet modne. Do przedstawicieli tomizmu tradycyjnego w Polsce zalicza się m.in.: F. Gabryla, J. Woronieckiego, S. Adamczyka. F. Gabryla, J. Woronieckiego, S. Adamczyka. J. Woroniecki

6 NEOTOMIZM J. MARITAINA Tomizm lowański stanowi połączenie myśli Tomasza z naukami przyrodniczymi. Charakteryzuje go indukcyjność i eklektyczność. Indukcyjność tomizmu lowańskiego wiąże się z postulatem, by filozofia dostarczała ogólnych wyników syntezom nauk szczegółowych, tzn. przedstawiała ogólną koncepcję bytu, który szczegółowo rozważa np. biologia, fizyka. Eklektyzm zaś, proponuje łączenie ze sobą różnych koncepcji naukowych w jeden system. I tak np. łączono tomizm z kantyzmem (Marechal), z marksizmem (Mounier) i heglizmem (Gemelli). Eklektyzm zaś, proponuje łączenie ze sobą różnych koncepcji naukowych w jeden system. I tak np. łączono tomizm z kantyzmem (Marechal), z marksizmem (Mounier) i heglizmem (Gemelli). Obecnie łączy się tomizm z egzystencjalizmem Heideggera oraz fenomenologią Husserla. W ten sposób powstała nowa odmiana tomizmu zwana tomizmem transcendentalnym. Tomizm w tej wersji bada jawienie się świadomości bytu, koncentruje się na zagadnieniach z płaszczyzny fenomenologicznej teorii poznania. W Polsce do przedstawiciela tomizmu transcendentalnego zalicza się A. B. Stępnia oraz poniekąd K. Wojtyłę. Ich wersje tomizmu określa się mianem tomizmu fenomenologizującego. W Polsce do przedstawiciela tomizmu transcendentalnego zalicza się A. B. Stępnia oraz poniekąd K. Wojtyłę. Ich wersje tomizmu określa się mianem tomizmu fenomenologizującego.

7 NEOTOMIZM J. MARITAINA Tomizm egzystencjalny stanowi próbę odczytania myśli Tomasza w ujęciu E. Gilsona i J. Maritaina. Charakteryzuje go wyłączenie z tomizmu tez filozoficznych nie pochodzących od Tomasza, odróżnienie metafizyki Arystotelesa (esencjalizm), od metafizyki Tomasza (egzystencjalizm), zaakcentowanie w bycie roli aktu istnienia jako urealniającego i uwyraźnienie samoistnego aktu istnienia jako zewnętrznej przyczyny sprawczej aktu istnienia zapoczątkowującego byt. W tomizmie egzystencjalnym nie oddzielono od twierdzeń Tomasza wątków pochodzących z filozofii arabskiej (szczególnie Awicenny). Dokonał tego Mieczysław Gogacz. Ta wersja nosi nazwę tomizmu konsekwentnego i jest doprecyzowaniem tomizmu egzystencjalnego. Etienne Gilson Mieczysław Gogacz

8 NEOTOMIZM J. MARITAINA Jacques Maritain – filozof, teolog, myśliciel katolicki, (1882 – 1973). W 1940 roku wraz z żoną (R. Umancow, poetka) wyjechał do USA z oficjalną misją rządu francuskiego, pozostał tam do końca II wojny światowej, pracując w Columbia University w Nowym Jorku. W 1944 otrzymał nominację na ambasadora Francji przy Watykanie (do 1948). W 1960 powrócił do Francji. Po śmierci żony osiadł w klasztorze Małych Braci od Jezusa w Rangueil k. Tuluzy, włączając się w życie klasztorne. W 1970 wstąpił do ich nowicjatu i złożył śluby zakonne.

9 NEOTOMIZM J. MARITAINA Był współtwórcą zapoczątkowanego na przełomie XIX i XX w. odrodzenia tomizmu, uprawiał filozofię otwartą, a za taką uważał filozofię klasyczną w wydaniu Tomasza z Akwinu. Otwarty był na dyskusję ze współczesnymi kierunkami – egzystencjalizmem, fenomenologią oraz naukami szczegółowymi. Reprezentował tomizm egzystencjalny, uważał, że metafizyka tomistyczna jest metafizyką egzystencjalną, […] jest i pozostanie mądrością, która kroczy drogą intelektualną, zgodnie z wymaganiami rozumu i właściwej sobie intuicyjności. Charles Journet i Jacques Maritain Maritain

10 NEOTOMIZM J. MARITAINA Jako zwolennik egzystencjalnej wersji tomizmu i jej współtwórca akcentował rolę intuicji bytu jako intuicji jego transcendentalnego charakteru i jego analogicznej wartości oraz rolę istnienia w strukturze bytu, podkreślał znaczenie intuicji istnienia – sądów egzystencjalnych /sąd egzystencjalny - nazwa pierwotnego aktu poznawczego, bezpośrednio ujmującego istnienie rzeczy jednostkowej – bytu, nazwa zdania typu "A istnieje", występującego w systemie metafizyki klasycznej, będącego werbalizacją tego aktu/. Jacques Maritain

11 NEOTOMIZM J. MARITAINA Twórczość Maritaina koncentrowała się wokół zagadnień filozofii teoretycznej (prace dotyczące filozofii bytu jako bytu, filozofii Boga, poznania, przyrody, antropologii, historii filozofii, metodologii nauk, logiki tradycyjnej), filozofii praktycznej (filozofia kultury, literatury, etyki, socjologii, ekonomii politycznej, pedagogiki, katolickiej etyki społecznej) oraz szeroko pojętej teologii (książki z zakresu teologii moralnej, ascetyki, religii).

12 NEOTOMIZM J. MARITAINA Filozofię Akwinaty uważał za klucz otwierający drogę do poznania rzeczywistości. Przedmiotem rozważań metafilozoficznych są zagadnienia związane ze sposobem uprawiania filozofii klasycznej, zwłaszcza metafizyki i filozofii przyrody, a także relacji zachodzących między poszczególnymi dyscyplinami filozoficznymi. Jako zwolennik realizmu poznawczego głosił tezę, że bazą metafizyki w ujęciu Tomasza z Akwinu są sądy egzystencjalne. Analizą prowadzącą do utworzenia pojęcia bytu jako bytu jest abstrakcja intuicyjna (intuicja bytu). Tomasz z Akwinu

13 NEOTOMIZM J. MARITAINA Sformułował teorię pierwszych zasad metafizykalnych. Metafizykę uważał za fundamentalną dyscyplinę filozoficzną, jej rozstrzygnięć nie można pominąć w pozostałych dyscyplinach filozoficznych. Metafizyka to wiedza o bycie jako bycie. Sformułował teorię pierwszych zasad metafizykalnych. Metafizykę uważał za fundamentalną dyscyplinę filozoficzną, jej rozstrzygnięć nie można pominąć w pozostałych dyscyplinach filozoficznych. Metafizyka to wiedza o bycie jako bycie. Twierdził, że metafizyka Tomasza z Akwinu w aspekcie przedmiotu formalnego nakierowana jest na istnienie bytu, a nie na istotę, jak dotąd uważano. Jest to egzystencjalna interpretacja metafizyki (w przeciwieństwie do esencjalnej). Tak pojęta metafizyka uzasadnia, przedmiotowy charakter klasycznej filozofii w wydaniu Tomasza z Akwinu i istotnie rożni się od ujęcia metafizyki przez Arystotelesa oraz XIX-wiecznych tomistow. Tomasz i Maritain

14 NEOTOMIZM J. MARITAINA Poglądy na rzeczywistość i jej strukturę wyrażał w metafizyce i filozofii przyrody. Opracował teorię wyjaśniania ontologicznego w filozofii przyrody. Głosił pogląd, że nauki przyrodnicze potrzebują wniosków i prawd ustalonych w filozofii przyrody jako swoich zasad regulujących, nie interweniując w wewnętrzną strukturę tych nauk. W filozofii przyrody, nazywanej przez Maritaina filozofią natury lub filozofią naturalną, przedmiotem jest rzeczywistość materialna badana w aspekcie jej zmienności. Przedmiotem metafizyki jest to, co istnieje lub może istnieć.

15 NEOTOMIZM J. MARITAINA W tym, co istnieje wyróżniał dwa podstawowe elementy: istotę i istnienie, uznając prymat aktu istnienia nad istotą w znaczeniu, że istnienie jako element strukturalny bytu stanowi podstawę realności bytu. Istnienie sprawia, że byt znajduje się poza kręgiem nicości i właściwych mu przyczyn. Podkreślając ten aspekt, byt jako taki interpretował egzystencjalnie, a nie esencjalnie, jak to czyniono dotychczas. Paweł VI i Maritain (1965)

16 NEOTOMIZM J. MARITAINA W metafizyce opisuje się byt w aspekcie przysługujących mu cech oraz jego strukturę z racji istnienia. Odkrywa się nadto i opisuje ostateczne przyczyny bytu jako bytu, w tym także przyczynę sprawczą – Boga. Przypomniał 5 dowodów, którymi Tomasz z Akwinu uzasadniał istnienie Boga jako pierwszej, głównej przyczyny bytu. Dowody te oczyścił z ówczesnej fizyki i sformułował w języku współczesnym. Podkreślał rolę przedfilozoficznego poznania Boga, poznania uzyskanego w sposób naturalny, instynktowny, w pierwotnych apercepcjach umysłowej władzy poznawczej, przed wszelkim filozoficznym lub naukowym dociekaniem. Uważał, że dowody filozoficzne Tomasza są rozwinięciem i wyjaśnieniem poznania naturalnego, spontanicznego. Tomasz z Akwinu

17 NEOTOMIZM J. MARITAINA Poza klasycznymi pięcioma drogami zaproponował własną, szóstą drogę oraz drogi rozumu praktycznego do Boga (doświadczenie poetyckie, doświadczenie moralne, świadectwo przyjaciół Boga, czyli doświadczenie mistyczne). Oryginalne poglądy na naturę ludzkiego poznania wyraził w teorii poznania. Poznać w znaczy spostrzec realnie istniejący przedmiot. Oryginalność ujęcia natury poznania wyraża się w tym, że jego istotę upatruje w powiązaniu istnienia podmiotu poznającego z istnieniem przedmiotu poznawanego, a nie tylko z formą tego przedmiotu, jak to czyniono do jego czasu. Rezultatem aktu poznania jest istnienie intencjonalne przedmiotu poznawanego w podmiocie poznającym. Poznanie nazywał ponadistnieniem. Oryginalne poglądy na naturę ludzkiego poznania wyraził w teorii poznania. Poznać w znaczy spostrzec realnie istniejący przedmiot. Oryginalność ujęcia natury poznania wyraża się w tym, że jego istotę upatruje w powiązaniu istnienia podmiotu poznającego z istnieniem przedmiotu poznawanego, a nie tylko z formą tego przedmiotu, jak to czyniono do jego czasu. Rezultatem aktu poznania jest istnienie intencjonalne przedmiotu poznawanego w podmiocie poznającym. Poznanie nazywał ponadistnieniem. Stanął w opozycji do tych tomistów, którzy naturę poznania upatrywali w łączeniu się podmiotu z przedmiotem poznawanym tylko przez formę przedmiotu oraz w opozycji do idealizmu teoriopoznawczego Kartezjusza, I. Kanta i innych myślicieli z XVIII i XIX w. Zajmował stanowisko empiryzmu genetycznego oraz realizmu krytycznego. Stanął w opozycji do tych tomistów, którzy naturę poznania upatrywali w łączeniu się podmiotu z przedmiotem poznawanym tylko przez formę przedmiotu oraz w opozycji do idealizmu teoriopoznawczego Kartezjusza, I. Kanta i innych myślicieli z XVIII i XIX w. Zajmował stanowisko empiryzmu genetycznego oraz realizmu krytycznego.

18 NEOTOMIZM J. MARITAINA Dziedziną filozofii, która wywarła znaczny wpływ na współczesnych, jest filozofia praktyczna, do której zaliczał filozofię moralną, filozofię kultury, naukę o stosunku jednostki do społeczeństwa i do państwa, a przede wszystkim teorię personalizmu chrześcijańskiego opartą na klasycznym rozróżnieniu między jednostką a osobą, między indywidualizmem a personalizmem. W tej filozofii został po raz pierwszy sformułowany postulat akceptacji pluralizmu światopoglądowego.

19 NEOTOMIZM J. MARITAINA Uznawał teorię prawa naturalnego, ale przeprowadził radykalną rewizję tego pojęcia. Zawarty w jego poglądach personalizm prowadzi do stwierdzenia naturalnej więzi między chrześcijaństwem i demokracją, a do odrzucenia wszelkich form totalitaryzmu. Jacques Maritain Ade Bethune, Dorothy Day, Dorothy Weston, Jacques Maritain, Peter Maurin, Nowy Jork, 1934.

20 NEOTOMIZM J. MARITAINA Człowieka pojmował, zgodnie z tradycją tomistyczną, jako wszechświat natury duchowej. Byt ludzki złożony jest z duszy i ciała – takie złożenie stanowi ludzką osobę. Jako osoba, człowiek przewyższa cały świat materialny. Odróżnił jednostkowość bytu ludzkiego od osobowości. Człowiek jako jednostka jest immanentny wobec przyrody, a jako osoba transcenduje zarowno przyrodę, jak i społeczność. Jacques Maritain

21 NEOTOMIZM J. MARITAINA Interesował się filozofią polityczną, zwłaszcza prawdziwie chrześcijańska polityką, usiłował w świetle filozofii i kultury wskazać znaczenie inspiracji demokratycznej i natury nowego humanizmu (humanizm integralny). Główne tematy filozofii politycznej to rozróżnienie między człowiekiem jako jednostką i człowiekiem jako osobą, poszanowanie godności ludzkiej w każdym ludzkim wymiarze, także w życiu społecznym, w życiu politycznym współdziałanie ludzi o rożnych przekonaniach w dążeniu do wspólnego dobra. Uważał, że demokracja dla realizowania swoich celów potrzebuje inspiracji Ewangelii. Raïssa i Jacques Maritain

22 NEOTOMIZM J. MARITAINA Filozofia moralna, która ma za zadanie kierować ludzkimi czynami, musi brać pod uwagę dane nie tylko socjologii czy psychologii, lecz także objawienia Bożego i teologii. Zajmował się estetyką. Podkreśla się, że ten dział filozofii, dostępny również ludziom nie wprowadzonym w kategorie myślowe filozofii spekulatywnej, zadecydował o wpływie myśli Maritaina na formację intelektualistów katolickich w pierwszej połowie XX w. Jacques Maritain

23 NEOTOMIZM J. MARITAINA Rozwiązania Maritaina z zakresu filozofii moralnej były zapowiedzią i przygotowaniem soborowej konstytucji Gaudium et spes. /Gaudium et spes (Radość i Nadzieja) Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ogłoszona przez papieża Pawła VI, 7 grudnia 1965 roku. Stanowi obszerny wykład nauki społecznej Kościoła. Zajmuje się sprawą powołania człowieka i Kościoła w obliczu zmian, które dokonały się w XX wieku. Dokument ten w dużej mierze opiera się na filozofii neotomistycznej i poglądach Maritaina./ Często spotyka się stwierdzenia, że z filozofii Maritaina wyrosło dzisiejsze otwarcie się Kościoła na świat oraz współczesna działalność Kościoła dokonująca się pod hasłem Justitia et Pax/Sprawiedliwości i Pokoju/ Paweł VI i Maritain

24 BIBLIOGRAFIA Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom VI (Su - U), Warszawa 2007.Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Tom VI (Su - U), Warszawa 2007. Gilson E., Tomizm, Warszawa 1998.Gilson E., Tomizm, Warszawa 1998. Gogacz M., Człowiek i jego relacje, Warszawa 1986.Gogacz M., Człowiek i jego relacje, Warszawa 1986. Kowalczyk S., Wprowadzenie do filozofii J. Maritaina, Lublin 1992.Kowalczyk S., Wprowadzenie do filozofii J. Maritaina, Lublin 1992. Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 6: (Kr-Mc), Lublin 2005.Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 6: (Kr-Mc), Lublin 2005. Mrowczyński T., Personalizm. Maritaina i współczesna myśl katolicka, Warszawa 1964.Mrowczyński T., Personalizm. Maritaina i współczesna myśl katolicka, Warszawa 1964. Stępień T., Podstawy tomistycznego rozumienia człowieka, Warszawa 2004.Stępień T., Podstawy tomistycznego rozumienia człowieka, Warszawa 2004.