Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 REWIZJA PSYCHOANALIZY E. FROMMA
Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, REWIZJA PSYCHOANALIZY E. FROMMA – lekcja 49

3 ERICH FROMM           Erich Fromm ( ), niemiecki filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk, pochodzenia żydowskiego. Studiował we Frankfurcie, Monachium i Heidelbergu. Pracował w Berlińskim Instytucie Psychoanalizy. Od 1935 r. przebywał w Ameryce. Był dyrektorem Instytutu Psychoanalizy w Meksyku i profesorem psychologii na uniwersytecie w Nowym Jorku.            Autor popularnych prac: Szkice z psychologii religii, Zapomniany język, O sztuce miłości, Ucieczka od Wolności.            Zajmował się filozofią społeczną, badał relacje i oddziaływania między jednostką a społeczeństwem. Poszukiwał środków zaradczych na negatywne zjawiska społeczne, zwłaszcza te charakterystyczne dla cywilizacji zachodnioeuropejskiej.             Dokonał "socjalizacji" doktryny Freuda, zastępując biologiczne idee koncepcjami nawiązującymi do problematyki społecznej.

4 ERICH FROMM             E. Fromm w swoich licznych pracach zajmował się problemem kondycji człowieka w świecie współczesnym. Czerpał inspiracje z rozważań Marksa, Freuda, egzystencjalizmu, a nawet buddyzmu.              Zdaniem Fromma istoty człowieka nie sposób zrozumieć wyłączne poprzez odwoływanie się do biologicznych cech gatunku.               Człowiek posiada specyficznie ludzkie potrzeby, których nie dzieli z żadnym innym gatunkiem zwierzęcym. Te potrzeby wraz z ich właściwą realizacją stanowią naturę człowieka. Erich Fromm

5 ERICH FROMM            Fromm wywodził się z klasycznej psychoanalizy, ale inaczej niż Freud rozumiał najistotniejsze czynniki niezbędne do zrozumienia natury człowieka. Dla Freuda były to czynniki biologiczne, dla Fromma natomiast społeczno-kulturowe, to one właśnie mają decydujące znaczenie dla rozwoju psychicznego człowieka. W przeciwieństwie do Freuda uważał, że tym, co determinuje zachowanie seksualne, jest charakter człowieka, a nie jak chciał Freud, charakter jest określony zachowaniem seksualnym.             Inaczej widział też naturę człowieka i procesy rozwoju. Zachowania maja swoje źródło w warunkach egzystencji człowieka. Siły motywujące zachowanie są nierozerwalnie związane z losem ludzkim. Erich Fromm

6 ERICH FROMM                 Dla psychoanalizy humanistycznej punktem wyjścia jest uznanie szczególnego charakteru istnienia ludzkiego.           Najpotężniejsze siły motywujące zachowanie się człowieka wywodzą się z warunków jego egzystencji, z ludzkiego losu.                 Najpełniejsze nawet zaspokojenie wszelkich potrzeb instynktowych nie rozwiąże jego specyficznie ludzkiego problemu, jego egzystencji.                  Najsilniejsze bowiem są nie te namiętności i potrzeby, które mają swoje źródło w ciele, lecz te, które wyrastają ze szczególnego charakteru jego istnienia. Erich Fromm

7 ERICH FROMM Specyficznie ludzkie potrzeby to:
Potrzeba bycia w relacji do osoby – realizowana poprzez miłość, Potrzeba zakorzenienia /braterstwo/, Potrzeba tożsamości /indywidualizm/, Potrzeba transcendencji realizowana w twórczości, Potrzeba układu odniesienia /rozum/.              Sposób zaspokajania potrzeb pokazuje, że natura człowieka wyraża się poprzez kulturę, ma charakter prospołeczny i nie jest biologicznie zdeterminowana. Na drodze do szczęścia pojawiają się jednak trudności, które maja swój początek właśnie w świecie kultury. Kultura jest wytworem człowieka, ale w sposób wtórny oddziałuje każdą jednostkę, często nieprzewidzianie, nieoczekiwanie i niekorzystnie. Erich Fromm

8 ERICH FROMM                   Zdaniem Fromma, postęp nauki i techniki wcale nie gwarantuje lepszej realizacji natury człowieka, nie równa się postępowi człowieczeństwa. Cywilizacyjno - techniczny wymiar świata kultury może i przyczynia się do regresu wartości typowo ludzkich.                    Widać to wyraźnie na przykładzie kapitalizmu, kiedy to z jednej strony, wraz z akceptacją i popularyzowaniem jednostkowej aktywności narodziło się absolutne poczucie indywidualności ludzkiej, którego właściwa realizacja jest niewątpliwie zgodna z potrzebami człowieka, ale jednocześnie narodziła się zdeformowana wersja owej potrzeby. W swej zdegenerowanej postaci potrzeba ta zamienia się w potrzebę identyfikacji z grupą, masami, tłumem, aby uwolnić się od konieczności odpowiedzialności za własną indywidualność i własne czyny.                    Fromm nazywa taką postawę ucieczką od wolności. Przemiany społeczne, jakie zaszły w ciągu kilku ostatnich wieków są odpowiedzialne za utratę przez człowieka podstawowych wolności. Erich Fromm

9 Średniowieczny kleryk, rycerz i chłop
ERICH FROMM              Średniowiecze charakteryzował brak wolności indywidualnej. Człowiek był przykuty do swej roli w porządku społecznym. Nie czul się jednak samotny i odizolowany, bo identyfikowano go z jego rolą w społeczeństwie, był chłopem, rzemieślnikiem, rycerzem, nie zaś jednostką, która przypadkowo trudni się tym lub owym.              Suma wolności jaką dysponował człowiek średniowiecza oraz jego zakorzenienie w relacjach społecznych sprawiają, że człowiek średniowiecza miał szansę realizacji typowo ludzkich potrzeb. Średniowieczny kleryk, rycerz i chłop

10 ERICH FROMM                W Renesansie człowiek odkrywa własną indywidualność i jednostkową wolność. Jednocześnie traci poczucie przynależności, które dawała mu średniowieczna struktura społeczna. Cieszy się większą swobodą, ale jest również bardziej osamotniony.                  Reforma religijna Lutra i Kalwina obdarzyła człowieka niezawisłością w sprawach religii i pozbawiła Kościół władzy, a przyznała ją jednostce. Wiara i zbawienie stały się indywidualnym doświadczeniem człowieka, ale postawiony na przeciw Boga człowiek jako jednostka odkrywa swoją nicość i samotność. Marcin Luter Marcin Luter Jan Kalwin

11 ERICH FROMM              Epoka przemysłowa przyniosła człowiekowi nową wolność. Ukształtowanie się klasy robotników było możliwe tylko przy nadaniu jednostce prawa do swobodnego podróżowania. Jednocześnie taka jednostka staje się jeszcze bardziej samotna i wyzuta z tradycyjnych więzów społecznych.               W sposób właściwie niezauważalny człowiek wyzbył się wolności we wszelkich możliwych jej wymiarach. Jedyną wolnością jaka mu pozostała jest wolność konsumenta, może wybierać z 50 rodzajów musztard, chociaż w końcu się przekona, że nie ma żadnego wyboru bo musztardy różnią się tylko etykietami.                 Dla wielu jest to wbrew pozorom sytuacja komfortowa, albowiem wolność łączy się z odpowiedzialnością, natomiast wyzbycie się wolności zwalnia z odpowiedzialności.                  Ucieczka od wolności jest jednocześnie ucieczką od odpowiedzialności za swoje czyny. W ten sposób Fromm tłumaczy genezę komunizmu i faszyzmu, w ramach których setki tysięcy ludzi, wykonujących czyny haniebne, właśnie poczuły się całkowicie poybawione odpowiedzialności, powołując się na rozkazy czy też prawa biologii lub historii.

12 ERICH FROMM Fromm wskazuje na cechy cywilizacji przemysłowej, które wypaczają naturę ludzką. Reifikacja, czyli urzeczowienie oraz alienacja, czyli wyobcowanie, to dwie charakterystyczne własności relacji międzyludzkich epoki technicznej.               W świecie zdominowanym przez maszyny człowiek – osoba czuje się obco, zaczyna żałować, że nie jest maszyną. Społeczeństwo przemysłowe pogardza przyrodą jak wszystkim, co nie zostało      wytworzone maszynami – i wszystkimi ludźmi, którzy maszyn nie produkują.                 Ludzie są zafascynowani mechanizmami,      potęgą maszyny, tym co nieżyjące. Dlatego też      i inne osoby traktują jak rzeczy. Drugi człowiek      staje się rzeczą, którą należy wykorzystać i wyrzucić.               Jednostka przestaje być niepowtarzalną osobą, staje się standardowym, absolutnie wymiennym przedmiotem. TAŚMA PRODUKCYJNA TELEWIZORÓW LCD

13 ERICH FROMM            Zasada reifikacji prowadzi do odczłowieczenia relacji międzyludzkich. Człowiek zapomniał, że budując maszynę myślącą lub nawet tylko pragnąc to uczynić,jednocześnie jakby stwarzał siebie na nowo i określał jako maszynę. Nie wiadomo czy uda się uczłowieczyć maszynę, ale już wiadomo, że udało się zmechanizować człowieka.             W świecie maszyn człowiek jest coraz bardziej wyobcowany. Jego alienacja wyraża się zanikiem fundamentalnych więzi emocjonalnych z drugim człowiekiem.              Reifikacja i alienacja kształtują zdeformowanego człowieka, którego zachowania nazywa Fromm postawą typu mieć. Taśma produkcyjna

14 ERICH FROMM                  Postawa typu mieć. Jednostka pragnie połknąć świat, wszystko objąć w swoje posiadanie, wszystko uczynić swoją własnością, nawet samego siebie. Każdy obiekt, każdy przedmiot traktuje jedynie jako symbol świadczący o statusie Ja, świadczący o pozycji i władzy. Owo Ja sądzi, że tym bardziej jest, im więcej ma. Dlatego funkcjonuje w schemacie: zawładnąć -zużyć-wyrzucić.                   Żadna z pięciu potrzeb opisujących naturę ludzką, w relacji typu mieć nie jest realizowana w sposób właściwy. Jednostka rozwija umiejętność manipulowania rzeczami, natomiast całkowitemu zwyrodnieniu ulega emocjonalno - uczuciowy wymiar natury człowieka. Nie można bowiem żywić prawdziwie głębokich uczuć do rzeczy, a w tej rzeczywistości wszystko jest rzeczą.                    Ludzie funkcjonujący w ramach struktury mieć są pozbawieni wrażliwości, niezdolni do głębszych uczuć, cechuje ich brak empatii, wyrozumiałości. Emocjonalna deformacja natury człowieka jest niebezpieczna dla całej ludzkości, prowadzi bowiem w ostateczności do umiłowania śmierci.

15 ERICH FROMM Taką postawę nazywa postawą nekrofilną, gdyż pragnie ona wszystko co ożywione zamienić w nieożywione. Umiłowanie destrukcji nie musi się wcale świadomie manifestować okrzykiem niech żyje śmierć!              Często osoba nie jest świadoma, że jej człowieczeństwo zostało zdeformowane, że została pozbawiona możliwości przeżywania naprawdę ludzkich uczuć. Funkcjonuje bowiem w doskonale w społeczeństwie przemysłowym, dopiero tragiczne wydarzenia społeczne odkrywają jak wielu ludzi zarażonych jest tą chorobą.

16 ERICH FROMM                  O ile postawa typu mieć, postawa nekrofilna jest wynikiem deformacji natury ludzkiej związanej z fałszywymi wartościami cywilizacji przemysłowej, to postawa typu być, to postawa sprzyjająca życiu, postawa biofilna jest próbą właściwej realizacji tejże natury.                    Biofil pragnie wyzwolić się z pod dyktatu cywilizacji. Chce mieć władzę, chce mieć wiedzę, chce mieć autorytet, chce mieć miłość. Biofil niczego nie chce mieć. On po prostu wie, jest autorytetem, wierzy, kocha.                    Postawa typu być jest postawą aktywną, realizującą potrzeby natury ludzkiej. Aktywność jej nie wyrażą się w kolejnych zawładnięciach różnych rzeczy, lecz jest aktywnością intelektualno-emocjonalną, w której oba te wymiary są rozwijane w jednakowym stopniu.

17 ERICH FROMM                Dla biofila być czynnym to znaczy dawać wyraz swoim uzdolnieniom. Oznacza to także ciągłe odnawianie samego siebie, uruchamianie siebie, kochanie, rozsadzanie więzienia własnego Ja, interesowanie się innymi, nasłuchiwanie, dawanie.                W tej aktywności druga osoba jest niepowtarzalną osobą, a nie rzeczą. Dla postawy być jest jasne, że nie ten jest bogaty kto dużo ma, lecz ten kto dużo daje. Dlatego biofil lubi dzielić się z innymi własnym światem.                W postawie tej wcale nie nawołuje się do rezygnacji z posiadania rzeczy materialnych, do ascetyzmu. Ważna jest jedynie umiejętność odróżniania celów od środków. Celem jest zawsze drugi człowiek – osoba, jej dobro.                Posiadanie rzeczy samo w sobie nie czyni człowieka ani lepszym, ani szczęśliwszym. Nie można pozwolić by rzeczy przysłaniały nam całą rzeczywistość.

18 ERICH FROMM Erich Fromm:
Człowiek tylko wówczas jest szczęśliwy, kiedy interesuje się tym, co tworzy. Ludzie samolubni nie są zdolni kochać innych, ale tak na prawdę nie są tez zdolni kochać siebie. Żyć - to myśleć. Miłość zaczyna się rozwijać dopiero wówczas, gdy kochamy tych, którzy nie mogą się nam na nic przydać. Nie jest bogaty ten, kto dużo ma, lecz ten, kto dużo daje. Technicznie żyjemy w epoce atomowej, uczuciowo ciągle w epoce kamiennej. Dawanie samo w sobie jest doskonałą radością. Dzięki miłości człowiek może rozwiązać generalny problem ludzkiego istnienia - przezwyciężyć uczucie osamotnienia. Miłość jest poszanowaniem życia we wszystkich przejawach. Niecierpliwość jest zawsze stanem towarzyszącym utajonej intencji użycia siły. Najbardziej zasadniczym rodzajem miłości, który stanowi podstawę wszelkich innych typów miłości, jest miłość braterska.

19 BIBLIOGRAFIA Chałubiński M., Antropologia i utopia. Jednostka a społeczeństwo w poglądach Ericha Fromma, Warszawa 1992. Fromm E., Mieć czy być, Poznań 1999. Fromm E., O sztuce miłości, Warszawa 1992. Fromm E., Kryzys psychoanalizy, Poznań 2000. Fromm E.,Ucieczka od wolności, Warszawa 1993. Kucia M., Filozofia Ericha Fromma, Kraków 1994.