Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu"— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum,
J. LOCKE EMPIRYZM I DEMOKRACJA Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, J. LOCKE - EMPIRYZM I DEMOKRACJA – lekcja 25

3 JOHN LOCKE John Locke ( ), większa część jego życia upłynęła w wieku XVII, ale poglądy zostały ogłoszone dopiero na progu XVIII i były typowe dla XVIII wieku. Z wykształcenia był lekarzem, ale zajmował się działalnością urzędniczą i polityczną. Przyjaźnił się z wybitnym mężem stanu, lordem Shaftesburym, za jego rządów zajmował wysokie urzędy, a po jego upadku w 1675 r. opuścił kraj. Powrócił po rewolucji r. i obaleniu rządów absolutystycznych, wtedy w polityce angielskiej zatriumfowały jego idee. Odzyskał urzędy i wpływy. Do 57 roku życia nie ogłosił nic drukiem, po rewolucji rozwinął działalność pisarską, filozoficzną, polityczną i pedagogiczną. J. Locke

4 JOHN LOCKE Wzorował się na opisowym przyrodoznawstwie i medycynie, chciał badać umysł, tak jak przyrodnicy badają ciało, Kant nazwał go „fizjologiem umysłu". Nauki ścisłe, które w XVII wieku miały największy wpływ na filozofię, znał słabo. Newton, chcąc przedstawić mu swoje dzieło, musiał sporządzić skrót, pomijający matematyczne formuły i uzasadnienia. Był filozofem nowego typu, który więcej pomysłów czerpał z czynnego życia niż z książek. J. Locke

5 Lock badał empirycznie umysł
JOHN LOCKE Prąd empirystyczny, do którego należał Locke, miał od średniowiecza swój główny ośrodek właśnie w Anglii. Ale od wcześniejszych przedstawicieli kierunku różnił się, bo gdy oni zajmowali się kwestiami logicznymi i metodologicznymi, on dał kierunkowi charakterystyczną dla nowszych czasów postać psychologiczną i epistemologiczną. Oni badali empirycznie rzeczy zewnętrzne, on umysł. Lock badał empirycznie umysł

6 JOHN LOCKE Filozofię Locke'a i filozofię Bacona nazywa się „empiryzmem", bo obie wiążą wiedzę z doświadczeniem, z faktami, obie uznają, że nie ma wiedzy bez doświadczenia. Jednak Bacon twierdził, że nie ma wiedzy prawdziwej bez doświadczenia, że bez oparcia się o fakty musimy popaść w błąd, więc powinniśmy trzymać się doświadczenia. Jego teoria była normatywna, miała charakter metodologiczny. Locke zaś twierdził, że wszelka wiedza, wszelkie wyobrażenia, wszelkie sądy, zarówno błędne jak i prawdziwe, wytwarzają się na drodze doświadczenia, innej drogi nie ma. Umysł jest niezapisaną kartą, którą jedynie doświadczenie może zapisać. Teoria Locke'a była opisowa, genetyczna, miała charakter psychologiczny. Bacon mówił o tym, jak należy kierować umysłem. Locke o tym, jak nasz umysł się rozwijał, zanim jeszcze mogliśmy nim kierować. Dla Bacona ważne były przede wszystkim fakty obiektywne, typu: „to ciało jest ciepłe" czy „to ciało jest barwne„ - na nich opiera się wiedza o świecie. Locke interesował się psychologicznym zagadnieniem, jak wiedza zbiera się w naszej świadomości. Dla niego podstawowe były takie fakty, jak: „czuję ciepło" lub „widzę barwę". Pierwszy empiryzm miał charakter obiektywny, a drugi subiektywny. W obu wypadkach empiryzm jest skrajną teorią wiedzy, uwydatniającą wyłącznie rolę doświadczenia.

7 JOHN LOCKE Stary program metafizyczny, Locke zastąpił przez epistemologiczny, zadanie filozofii widział w poznaniu, ale nie bytu, lecz naszych pojęć o bycie. Locke uważał, że umysł ludzki nie może rozwiązać zagadnień metafizyki, dlatego pozostaje badanie poznania i jego pochodzenia. Przedmiot filozofii przesunięty został z bytu na poznanie. J. Locke

8 Badał pojęcia w postaci, w jakiej znajdują się w umyśle ludzkim
JOHN LOCKE Locke nie tylko określił nowe zadanie filozofii, ale też wskazał jej metodę. Jego metoda była: a) psychologiczna: badał nie stosunek pojęć do poznanych przedmiotów, lecz same pojęcia w tej postaci, w jakiej znajdują się w umyśle ludzkim; b) genetyczna: naturę pojęć określał na podstawie ich pochodzenia, zakładając, że objawia się ona najczyściej w ich postaci pierwotnej. Na psychologię dzieci i dzikich kładł też większy nacisk niż na psychologię ludzi dojrzałych i cywilizowanych. c) analityczna: uważał, że dla zrozumienia pojęć wystarcza odnaleźć ich proste składniki. Badał pojęcia w postaci, w jakiej znajdują się w umyśle ludzkim

9 Nie ma nic w umyśle, czego nie było przedtem w zmyśle.
JOHN LOCKE Przejęty metodą genetyczną, wysunął na czoło teorii poznania zagadnienie pochodzenia wiedzy. Nasza wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia, umysł jest niezapisaną tablicą, którą zapisuje doświadczenie. Nie ma nic w umyśle, czego nie było przedtem w zmyśle. J. Locke

10 Locke powoływał się na dzieci, dzikich, umysłowo chorych.
JOHN LOCKE Ze stanowiska empiryzmu zwalczał teorię idei wrodzonych, głównym argumentem było to, że idee, rzekomo wrodzone umysłowi ludzkiemu, wcale nie są znane wielu ludziom, powoływał się zwłaszcza na dzieci, na dzikich, na umysłowo chorych. Kładł nacisk na empiryzm, zachował jednak pewne czynniki wrodzone. Mówił, że przez doświadczenie nabywamy cały materiał wiedzy, ale tylko materiał, natomiast władze umysłu nie są nabyte, lecz wrodzone. Vincent van Gogh, Autoportret, 1889 Locke powoływał się na dzieci, dzikich, umysłowo chorych.

11 JOHN LOCKE Doświadczenia nabywamy, według Locke'a, na dwóch drogach:
doświadczając rzeczy zewnętrznych, doświadczając samego siebie. Świata zewnętrznego doświadczamy przez „postrzeżenia", operacji własnego umysłu przez „refleksję". Postrzeganie to doświadczenie uzyskiwane przez narządy zmysłowe, refleksja to bezpośrednie doświadczanie konkretnych faktów wewnętrznych. Gdyby nie brak właściwego narządu, można by mówić o „zmyśle wewnętrznym" jako równoległym do zmysłów zewnętrznych. Postrzeżenie wyprzedza refleksję, gdyż umysł wtedy dopiero zaczyna działać, gdy przez postrzeżenie otrzymał materiał do swych działań, refleksja ma natomiast tę wyższość, że wiedza na niej oparta jest pewniejsza.

12 Postrzeganie zmysłowe
JOHN LOCKE Teoria refleksji była ważnym składnikiem filozofii Locke'a. Wskazywała na trzecie źródło wiedzy, obok myślenia i postrzegania zmysłowego, na introspekcję. Doświadczenie zostało rozszerzone o doświadczenie wewnętrzne, jego zakres przestał być równy zakresowi zmysłowego postrzegania. Filozoficzne przeciwstawienie rozumu i zmysłów przekształciło się w nowe: rozumu i doświadczenia. Myślenie Postrzeganie zmysłowe Introspekcja

13 JOHN LOCKE Wszystko, cokolwiek znajdujemy w umyśle, zarówno postrzeżenia zewnętrzne i doświadczenia wewnętrzne, jak i ich kopie, powstające w umyśle, a także abstrakcyjne pojęcia i wyobrażenia fantazji, wszystko to Locke obejmował wspólną nazwą „idei" Znamy bezpośrednio tylko idee, a nie rzeczy. One też, a nie rzeczy, są jedynym punktem wyjścia wiedzy. Są dwa rodzaje idei, jedne odpowiadają własnościom „pierwotnym", inne „wtórnym", jedne obiektywnym, a inne subiektywnym. John Locke

14 Własności subiektywne,
JOHN LOCKE Mamy np. ideę rozciągłości i ideę barwy, ale rozciągłość jest własnością rzeczy, barwa zaś tylko wynikiem działania rzeczy na wzrok. Za obiektywne własności Locke uważał rozciągłość, kształt, ruch, za subiektywne - barwy, dźwięki, smaki itp. Jego poprzednicy uważali własności ujmowane przez rozum za obiektywne, a przez same zmysły za subiektywne, Locke odróżnił te dwa rodzaje wśród samych jakości zmysłowych. Własności subiektywne, barwy, dźwięki, smaki

15 JOHN LOCKE Co przemawia za tym, aby niektóre własności, jak smaki, barwy, uważać za subiektywne? Roślina trująca, którą spożywamy, wywołuje pewien smak w ustach, a chorobę w kiszkach, choroby nikt nie uważa za własność rośliny, dlaczego więc smak uważać za jej własność? Nie tkwi on w roślinie, lecz powstaje w ustach, tak samo jak choroba powstaje w kiszkach. Wosk pod wpływem słońca blednie, nikt jednak nie uważa tej bladości za własność słońca, podobnie i barwy, którą słońce wywołuje działając na oczy, nie należy uważać za jego własność. Narząd Smaku

16 /wystarczy zgasić światło, by pozbawić rzeczy ich barw/
JOHN LOCKE Rzeczy posiadają tylko własności pierwotne: wielkość, kształt, liczbę, ruch. Działając na różne narządy naszego ciała wywołują w nich własności wtórne: barwy w oczach, dźwięki w uszach, smaki w ustach. Własności pierwotne przysługują rzeczom stale i nie można usunąć ich z naszych wyobrażeń o rzeczach. Z własnościami wtórnymi jest inaczej: wystarczy zgasić światło, by pozbawić rzeczy ich barw. Własności pierwotne są postrzegane przez wiele zmysłów, które w ten sposób jak gdyby sprawdzają się nawzajem i dają świadectwo obiektywności tych własności, natomiast własności wtórne są przedmiotem zawsze jednego tylko zmysłu. Własności pierwotne np. wielkość Własnościami wtórne /wystarczy zgasić światło, by pozbawić rzeczy ich barw/

17 JOHN LOCKE Wśród idei złożonych Locke oddzielał: idee substancji,
Locke odróżniał idee proste i złożone. Proste idee stanowią materiał całej wiedzy, pochodzą wyłącznie z doświadczenia. Łącząc idee, umysł wprowadza do idei czynnik dowolności i naraża się na błędy, tym większe, im dalej odbiega od idei prostych, dlatego idee złożone nie mają już dla poznania tej wagi, co proste. Wśród idei złożonych Locke oddzielał: idee substancji, stosunków, objawów. Najdokładniej zanalizował ideę substancji, z nowego, epistemologicznego punktu widzenia. Wynikiem tej analizy był wniosek, że nie można rozstrzygnąć, jaka jest natura substancji, bo doświadczenie, jedyne nasze źródło, nic o substancjach nie mówi, ani o substancji cielesnej, ani o duchowej. Doświadczenie dotyczy zawsze tylko własności. Umysł zaś pojmuje własności jako przywiązane do substancji i, mimo zmienności własności, uznaje ich trwałość. Umysł jest tak zbudowany, że nie potrafi obejść się bez tego pojęcia. Skoro nie wiemy o substancji z doświadczenia, to znaczy, iż nic o niej nie wiemy, gdyż doświadczenie jest, w myśl poglądów Locke'a, jedynym źródłem wiedzy. Nie wiemy o niej nic, ale to nie znaczy, aby była czystą fikcją umysłu. Locke zaprzeczał poznawalności substancji, ale chcąc być ostrożnym nie zaprzeczał jej istnieniu.

18 JOHN LOCKE Locke jak racjonaliści wymagał od prawdziwego poznania, aby ustalało prawdy konieczne. Wbrew późniejszym empirystom, a zgodnie z Kartezjuszem i innymi racjonalistami XVII w., za najwyższy rodzaj poznania uważał nie poznanie faktów jednostkowych, lecz poznanie - przez intuicję i dowód - prawd ogólnych. Wynikiem połowiczności empiryzmu Locke'a był jego pesymistyczny pogląd na poznanie. Posiadamy je tylko w zakresie idei prostych, w zakresie idei złożonych jedynie w matematyce i etyce. Nie osiągamy go nie tylko w dziedzinie metafizyki, ale i fizyki, która, wychodząc poza sferę idei prostych, przestaje mieć wyniki pewne. Kartezjusz Locke

19 JOHN LOCKE Locke przywiązywał większą wagę do spraw praktycznych niż do teorii, jednak sam systematycznie opracował tylko teoretyczne działy filozofii, praktyczne traktował fragmentarycznie i w zastosowaniu do aktualnych potrzeb. Domagał się jednak: prowadzenia badań w łączności z życiem; oparcia ich na podstawie psychologicznej; przyznania każdemu prawa swobodnego rozwoju i sądu. J. Locke

20 JOHN LOCKE W etyce wszystkie te hasła znalazły zastosowanie: reguły etyczne powinny być żywe i konkretne, oparte na psychologii popędów i woli, a życie moralne powinno być wolne, oparte na własnym rozumie, nie zaś na autorytecie. Był przekonany, że ludzie zabiegają jedynie o własny interes, i myślał, że to jest w porządku, byle zabiegali rozumnie, w ten sposób przygotował grunt pod późniejszy utylitaryzm /pogląd etyczny, głoszący, że to, co dobre, jest pożyteczne, że miarą słuszności postępowania winna być użyteczność jego skutków i że celem działania moralnego, społecznego, politycznego powinna być przewaga przyjemności nad bólem i największe szczęście największej liczby ludzi, dążenie do osiągnięcia celów utylitarnych, praktycznych, materialnych/. W pedagogice domagał się uwzględniania indywidualności dzieci i rozumiał wartość metody poglądowej, jako dostosowanej do umysłowości dziecka. W teorii państwa dał wyraz swym dążeniom wolnościowym, był teoretykiem nowożytnej tolerancji i sformułował zasady państwa konstytucyjnego: podział władz i prawo większości do rządzenia. W filozofii religii głosił wraz z deistami /Deizm – pogląd filozoficzny uznający istnienie boga jako stwórcy wszechświata, lecz odrzucający przekonania, w myśl których bóg ma moc ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym/ religię naturalną, wolną od objawienia, i usiłował dać jej uzasadnienie psychologiczne.

21 JOHN LOCKE W empirystycznej filozofii Locke'a najważniejsze było: uczynienie poznania naczelnym zagadnieniem filozofii; stosowanie w rozwiązywaniu tego zagadnienia metody psychologicznej i genetycznej; oddzielenie dwóch źródeł doświadczenia: postrzeżenia i refleksji; próba rozgraniczenia między materiałem doświadczenia a jego opracowaniem przez umysł; rozpowszechnienie dystynkcji między jakościami pierwotnymi a wtórnymi; krytyka pojęcia substancji; wprowadzenie do filozofii praktycznej, w szczególności do etyki, pedagogiki, teorii państwa - zasad wolności i indywidualnego rozwoju. Locke żył w XVII wieku, ale jego myśl należała już do XVIII w., w dużej mierze to dzięki niemu przeciwstawiano później wiek XVII i XVIII w ten sposób, że XVII zajmował się przyrodą, a XVIII - człowiekiem. Kartezjusz

22 BIBLIOGRAFIA Bourke V. J., Historia etyki, trans. A. Białek, Warszawa 1994. Castellion S., O wierze, wątpieniu i tolerancji, Warszawa 1963. Locke J., Dwa traktaty o rządzie, Warszawa 1992. Locke J., List o tolerancji, Warszawa 1963. Sikora A, Spotkania z filozofią, Warszawa 1967. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2, Warszawa 2002.