Polityka fiskalna i monetarna

Prezentacja na temat: "Polityka fiskalna i monetarna"— Zapis prezentacji:

1 Polityka fiskalna i monetarna
Pojęcie i rodzaje polityki fiskalnej: (*)Polityka fiskalna - zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji określonych celów. P.f. to całokształt polityki podatkowej państwa; decyzje władzy ustawodawczej (parlamentu), rządu, ministra finansów odnośnie ilości, rodzajów i wysokości wprowadzanych podatków. Można rozróżniać politykę fiskalną aktywną oraz pasywną. Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak powodować wiele niekorzystnych zjawisk.

2 Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można: - podatki od dochodów osobistych, - podatki od dochodów osób prawnych, - podatki pośrednie, - zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne jak np. programy stabilizacji dochodów w rolnictwie.

3 2. Społeczne, publiczne i gospodarcze zadania polityki fiskalnej.
Zadania P.f. można ująć jako następujące cele: · zaspokojenie popytu państwa (władz publicznych) na pieniądz (dochody)- jest to kluczowe zadanie, państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a jeśli tak, to musi sięgać po dochody innych podmiotów, · realizacja statutowych zadań władz publicznych za pomocą zgromadzonych środków pieniężnych, · realizacja pozafiskalnych celów państwa, ale przy wykorzystaniu instrumentów polityki fiskalnej – długookresowa analiza funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej prowadzi do wniosku, że jej rozwój nie odbywa się bez zakłóceń, a nawet może wywoływać negatywne skutki i dla gospodarki i dla społeczeństwa. Te właśnie fakty leżą u podstaw możliwości wykorzystania instrumentów finansowych. Cele pozafiskalne polityki fiskalnej: a. tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki, b. tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizacje obciążeń podatkowych, c. ograniczenie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego, d. walka ze skutkami bezrobocia i promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy, e. korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie będącego skutkiem bezwzględnie działającego mechanizmu rynkowego, f. łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku.

4 3. Zasady konstrukcji systemów podatkowych.
Aby efektywnie próbować realizować deklarowane cele polityki fiskalnej konieczne jest stworzenie sprawnej techniki podatkowej i organizacji administracji skarbowej. Technika podatkowa obejmuje konstrukcję systemu podatkowego jako całości urządzeń służących gromadzeniu dochodów publicznych o charakterze podatków oraz konstrukcje pojedyńczych świadczeń podatkowych, objętych systemem. Przystępując do konstrukcji systemu podatkowego trzeba rozstrzygnąć następujące kwestie: 1. wprowadzać jeden czy kilka podatków, sięgających do tego samego źródła, 2. obciążać podatkiem każdy przedmiot czy też wyłączyć z opodatkowania przedmioty nie osiągające ustalonego minimum. ad.1. Gdyby kierować się zasadą, iż do każdego źródła podatku może sięgać tylko jeden podatek, system podatkowy powinien obejmować tylko dwa rodzaje podatków, a mianowicie: a. podatki dochodowe (czy podatek dochodowy), b. podatki majątkowe (czy podatek majątkowy). ad.2. Władze fiskalne często ustalają wysokość dochodu wolnego od opodatkowania.

5 4. Mierniki interwencji fiskalnej państwa (mierniki fiskalizmu).
Mierniki fiskalizmu: - stosunek wydatków systemu finansów publicznych do wielkości PKB, - stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów, - progresywne skale podatkowe, - różnice między nominalną a efektywną stopą opodatkowania, - zakres występowania tzw. szarej strefy w gospodarce. 5. POLITYKA FISKALNA W POLSCE W OKRESIE TRANSFORMACJI Doktrynalne uwarunkowania polityki fiskalnej. Dla realizacji głównych celów polityki fiskalnej: zaspokojenia popytu władz publicznych na pieniądz, realizacji założeń odnośnie polityki wydatków publicznych, potrzebne są: a. dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy, b. skuteczny aparat skarbowy, c. sprawne procedury legislacyjne, d. dobrze rozwinięte instytucje publiczne. ad. a. Od jakości i stopnia rozwoju systemu podatkowego (podatki pośrednie czy bezpośrednie) zależy możliwość stymulacyjnego lub hamującego oddziaływania na aktywność podmiotów. ad. b. Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest sprawnie działający aparat skarbowy, na który składają się zarówno jednostki skarbowe wymierzające i egzekwujące należności skarbowe, jak i jednostki kontroli skarbowej. Aparat skarbowy z natury rzeczy narażony jest na korupcję, dlatego państwo zapewnie pracownikom tej sfery wysokie dochody.

6 ad. c. Ustawodawcy powinni mieć możliwość szybkiego przeprowadzania zmian w regulacjach systemu podatkowego, aby według własnej wizji odpowiadać na zmieniające się warunki w gospodarce. ad. d. Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są także sprawnie działające instytucje publiczne, tj. te, które wydatkują dane środki na określone cele. Są to np.: biura pośrednictwa pracy, instytucje organizujące i nadzorujące zamówienia publiczne itp. 6. Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego. Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say: „podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”. Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej. K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym. Przeznaczenie zaciągniętych pożyczek: Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu. 7. założenia konserwatyzmu fiskalnego: 1) równowaga ekonomiczna gospodarki, 2) równość między oszczędnościami i inwestycjami, 3) komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami, 4) stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.

7 9. Instrumenty polityki fiskalnej: makroekonomiczne
8. Liberalna polityka fiskalna polega na obniżaniu podatków i zwiększaniu wydatków na konsumpcję i inwestycję lub finansowaniu deficytu budżetu państwa za pomocą długu publicznego, który powstaje przy sprzedaży obligacji skarbowych na rynku kapitałowym. Z deficytem budżetowym mamy do czynienia, gdy wydatki rządowe na cele konsumpcyjne i inwestycyjne są większe niż wpływy do budżetu z tytułu podatków. Wydatki mogą być większe dzięki temu, iż państwo angażuje czasowo wolne środki pieniężne w zwiększanie popytu globalnego oraz sprzedaje różnym instytucjom i obywatelom obligacje skarbowe. 9. Instrumenty polityki fiskalnej: makroekonomiczne dochody budżetu państwa wydatki budżetu państwa deficyt i nadwyżki budżetowe dług publiczny mikroekonomiczne podatek opłata cło dotacja subwencja bon skarbowy obligacja skarbowa poręczenia i gwarancje rządowe

8 Monetaryści uważali za kluczową kwestię stan podaży pieniądza w gospodarce, głównie za pomocą instrumentów pośrednich, takich jak stopy procentowe, kursy walutowe, stopy rezerw obowiązkowych. Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego: 1. Bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a nie - jak proponowała szkoła neokeynowska - w okresie cyklu koniunktearnego, 2. Zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system FP, gdyż powoduje to efekt wypychania zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc nieproduktywne ich wykorzystanie, 3. Konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego BP przez cięcia w wydatkach nie tylko gospodarczych, lecz także socjalnych, 4. Skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza powrót do koncepcji jak najniższych podatków, 5. Z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwatyzmu fiskalnego – neutralności podatkowej, 6. Wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu publicznego, który według nowego konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła, tak w wymiarze ekonomicznym ja i etycznym (obciążenie przyszłych pokoleń długami obecnej generacji)

9 10.Polityka fiskalna, stanowiąc integralny element interwencjonizmu państwowego, powinna zapewnić realizację następujących celów: 1. pełne zatrudnienie – walka z bezrobociem stanowi kluczowy cel polityki fiskalnej, 2. stabilizacja cen i walka z inflacją, 3. wzrost gospodarczy, 4. równowaga bilansu płatniczego, 5. sprawiedliwość społeczna i eliminacja ubóstwa, 6. efektywny podział zasobów ekonomicznych i ochrony środowiska. 1. polityka kredytowa (inwestycyjna). W okresie kryzysu zadaniem państwa jest stymulowanie popytu, co można osiągnąć przez wzrost inwestycji. Inwestycje będą wzrastały wtedy, gdy przedsiębiorcy uzyskają w bankach kredyty na korzystnych warunkach. 2. polityka podatkowa i zasada przyspieszonej amortyzacji. W okresie kryzysu państwo obniża stopę podatkową, by w rękach przedsiębiorców pozostawić większą ilość środków pieniężnych, którą mogliby oni przeznaczyć na inwestycje. 3. polityka pieniężna. Ma na celu wzmocnienie działania trzech wymienionych instrumentów. Polega ona na sterowaniu poziomem emisji pieniądza papierowego. W okresie kryzysu państwo, dążąc do zwiększenia popytu, który jest za niski w stosunku do podaży towarów i usług na rynku, stara się zwiększyć emisję pieniądza.

10 4. planowanie gospodarcze
4. planowanie gospodarcze. W gospodarce rynkowej planowanie gospodarcze ma charakter indykatywny (nie dyrektywny). Specjalne służby planistyczne, opracowując krótko- i długoterminowe plany, wskazują przedsiębiorstwom i organom państwowym warunki niezbędne do utrzymania równowagi gospodarczej. 5. tworzenie silnego sektora publicznego. Sektor publiczny obejmuje urzędy oraz przedsiębiorstwa państwowe, federalne, stanowe, wojewódzkie, miejskie (municypalne) itd. Przedsiębiorstwa państwowe najczęściej tworzono wtedy, gdy prywatny business nie chciał inwestować w określone dziedziny życia gospodarczego ze względu na niską rentowność. Ponieważ chodziło tutaj o kolej, wodociągi, telefony, pocztę i telegraf czy o gazociągi, tj. dziedziny gospodarki niezbędne do normalnego funkcjonowania społeczeństwa, więc musiało wkroczyć państwo bądź władze regionalne czy municypalne, tworząc własne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. 11. Polityka monetarna: W polityce pieniężnej pieniądz spełnia trzy podstawowe funkcje: środka wymiany (funkcja wynikająca z tzw. podwójnej zbieżności potrzeb) i środka płatniczego, miernika wartości, środka przechowywania wartości i odroczonych płatności. W zestawieniu z innymi składnikami aktywów pieniądz posiada trzy wyróżniki: stała wielkość nominalnej przechowywanej wartości, brak kosztów transformacji (pozostałe aktywa wymagają transformacji w pieniądz), brak dochodu z przechowywania wartości w jego formie. Formy występowania pieniądza: gotówkowa: bilety banku centralnego, bilon metalowy. bezgotówkowa (tzw. pieniądz skrupulatny): depozyty w banku centralnym, depozyty w innym banku.

11 Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej:
Instrumenty polityki pieniężnej to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w celu kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej. Podzielić je można na: instrumenty pośrednie – oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do których należą; polityka dyskontowa – zmiana oficjalnej stopy redyskontowej; operacje otwartego rynku – sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku; kontrola rezerw obowiązkowych – regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie gromadzonych przez banki; instrumenty typu administracyjnego – związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym – np. racjonowanie kredytów. Ponadto banki centralne oddziaływać mogą przez perswazję (ang. moral suasion) – przekazywanie wszelkich uwag i sugestii w stronę polityki banków komercyjnych. Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą – międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe. Polityka pieniężna oparta na ilościowej teorii pieniądza: Polityka ta nazywana jest czasem polityką pasywną i kieruje się zasadą dostosowywania wielkości podaży pieniądza do zmian w realnej podaży wszelkich dóbr i usług. Według teorii Fishera można to osiągnąć poprzez wykorzystywania ilościowych i jakościowych pośrednich instrumentów polityki pieniężnej, bez ingerencji w mechanizm rynku. Pierwszy rodzaj instrumentów określa kwotę refinansowania banków komercyjnych i wszelkich podmiotów pozabankowych przez bank centralny. Drugie zaś tyczą się dostępnych bankom warunków, form i kosztów tego refinansowania pieniądzem banku centralnego. Bank centralny korzysta więc z tych instrumentów, by kontrolować ogólną stabilność podaży pieniądza.

12 12. Narzędzia polityki pieniężnej banku centralnego
12.Narzędzia polityki pieniężnej banku centralnego. Głównym zadaniem polityki pieniężnej jest zapewnienie gospodarce ilości pieniądza dostosowanej do jej potrzeb. Bank centralny może wpływać na wielkość podaży pieniądza zmieniając wielkość bazy monetarnej lub oddziałując na mnożnik kreacji pieniądza. Baza monetarna to ilość gotówki dostarczana przez bank centralny zarówno bankom komercyjnym, jak i sektorowi pozabankowemu. Mnożnik kreacji pieniądza to wielokrotność, jaką stanowi podaż pieniądza w stosunku do bazy monetarnej. Jest tym większy, im niższa jest stopa rezerw gotówkowych banków komercyjnych i im niższy zamierzony stosunek gotówki w sektorze pozabankowym do wkładów bankowych. Najważniejszymi narzędziami polityki pieniężnej są: - stopa rezerw obowiązkowych, - stopa redyskontowa, -operacje otwartego rynku. przygotował Adam Róg kl. 3 A Tech.

13