Biologia Karolina Iwanowska

Prezentacja na temat: "Biologia Karolina Iwanowska"— Zapis prezentacji:

1 Biologia Karolina Iwanowska
KOMÓRKA Biologia Karolina Iwanowska

2 Komórka to podstawowa jednostka budowy wszystkich organizmów.
KOMÓRKA EUKARIOTYCZNA KOMÓRKI LUB ORGANIZMY POSIADAJĄCE UKSZTAŁTOWANE JĄDRO KOMÓRKOWE WSZYSTKIE POZOSTAŁE ZWIERZĘTA KOMÓRKA PROKARIOTYCZNA ORGANIZMY NIE MAJĄCE WYODRĘBNIONEGO JĄDRA BAKTERIE I SINICE

3 SKŁADNIKI KOMÓRKI: ŻYWE (plazmatyczne): MARTWE (nieplazmatyczne):
błona komórkowa cytoplazma ER gładkie ER szorstkie jądro komórkowe jąderko aparat Golgiego centriole mitochondrium plastydy lizosom ściana komórkowa wakuola

4 BŁONA KOMÓRKOWA (plazmalemma)
Składnikami zawsze występującymi w błonach komórkowych są: tłuszcze (fosfolipidy, sterole), białka (integralne i powierzchniowe). ŁAŃCUCHY HYDROFOBOWE („wodonielubne”) ŁAŃCUCHY HYDROFILOWE („wodolubne”) W komórkach zwierzęcych na powierzchni występuje cienka warstwa – GLIKOKALIKS, której budowa pozwala na odróżneinie własnych komórek od obcych.

5 Cechy błony komórkowej:
Błona komórkowa jest: elastyczna, półstała, dynamiczna, selektywna (wybiórcza) – gazy oddechowe i małe cząsteczki przechodzą swobodnie, natomiast jony i większe cząsteczki przedostają się dzięki białkom przenośnikowym, spolaryzowana – po obu stronach rozmieszczone są różne ładunki elektryczne.

6 Funkcje błony komórkowej:
otacza żywe składniki komórki, separuje wnętrze komórki od środowiska, pozwala na selektywną wymianę jonów i cząsteczek, odpowiada za wrażliwość, u zwierząt umożliwia łączenie się sąsiednich komórek.

7 CYTOPLAZMA Jest to wielofazowy układ koloidalny.
Woda tworzy fazę rozpraszającą, w której są rozpuszczone m.in. białka enzymatyczne i budulcowe, tłuszczowce, wolne aminokwasy, sole. koagulacja Cytoplazma ma zdolność do zmiany stanów skupienia w płyn (stan SOL) lub w sztywny i elastyczny stan ŻEL. peptyzacja

8 Funkcje cytoplazmy: tworzy środowisko dla większości reakcji biochemicznych, pośredniczy w wymianie każdej substancji pomiędzy wszystkimi strukturami wewnątrzkomórkowymi a środowiskiem. Rodzaje transportu w cytoplazmie: dyfuzja – dążenie do wyrównania stężeń dyfuzja prosta – zachodzi z łatwością, dyfuzja ułatwiona – za pomocą białek receptorowych, transport aktywny – wbrew różnicy stężeń, potrzebna jest energia ATP.

9 JĄDRO KOMÓRKOWE (karion; nucleus)
EUCARIOTA tylko erytrocyty ssaków i dojrzałe człony rur sitowych roślin wyższych są bezjądrzaste (tracą jądro w czasie rozwoju) PROCARYOTA zamiast jądra mają nukleoid (ziarno chromatynowe), zawierające cząsteczkę DNA, które nawinięte na białka i RNA przytwierdzona jest do błony komórkowej

10 Budowa jądra komórkowego:
OTOCZKA JĄDROWA – składa się z dwóch błon: wewnętrznej – gładkiej i zewnętrznej – z rybosomami przechodzącymi w błony RER, PORY JĄDROWE – „przebijające” otoczkę, KARIOPLAZMA (sok jądrowy) – zawiera białka, m.in. enzymy odpowiedzialne za syntezę DNA i RNA, JĄDERKO – syntetyzuje składniki rybosomów, CHROMATYNY – w dzielących się komórkach organizują się w chromosomy.

11 Budowa chromosomu: CHROMOSOM DNA
NUKLEOSOM – 8 cząsteczek histonów z nawiniętym odcinkiem DNA FIBRYLA CHROMATYNOWA SOLENOID BIAŁKO SZKIELETOWE DOMENY CHROMATYDA CENTROMER CHROMOSOM

12 CENTRIOLE W komórkach zwierząt i grzybów wyznaczają bieguny podziałowe. W komórce nie dzielącej się występują przy jądrze.

13 ER – reticulum endoplazmatyczne (siateczka śródplazmatyczna)
Jest to zbudowany z lipidów i białek system błon elementarnych połączonych z wieloma organellami. Występuje tylko u Eucariota. Postacie ER: szorstka (RER) – na jej błonach występują rybosomy, gładka (SER) – bez rybosomów. Białka syntetyzowane na rybosomach RER wydzielane są przez komórkę na zewnątrz.

14 Funkcje ER: zwiększenie powierzchni komórki,
umożliwianie jednoczesnego przeprowadzania różnych, często wzajemnie wykluczających się procesów, zapewnienie wewnętrznej łączności, synteza białek (RER), sterydów i tłuszczy (SER), odtruwanie organizmu, resyntetyzacja trójgliceryn obojętnych.

15 RYBOSOMY Zbudowane są z RNA i białek. Odpowiadają za biosyntezę białek. DUŻE – występują w cytoplazmie komórek Eukariotycznych, zwykle związane z ER. MAŁE – występują u Procariota oraz w plastydach i mitochondriach Eucariota; nie są związane z ER.

16 APARAT GOLGIEGO Występuje tylko u Eucariota.
Pełni funkcję wydzielniczą – wydziela białka i węglowodany. Wydzielina przekazywana jest w postaci obłonionych pęcherzyków oddzielających się od diktriosomu. DIKTRIOSOM – od czterech do ośmiu spłaszczonych woreczków ułożonych w stos pęcherzyki i kanaliki

17 LIZOSOMY (ciała trawiące)
Występują tylko u Eucariota. Są otoczonymi błoną pęcherzykami wypełnionymi enzymami. Enzymy te znajdują się w stanie latencji (uśpienia) aby nie rozłożyły komórki. Dopiero pęknięcie lub degradacja błon uaktywnia je. Powstają z błony ER gładkiego przy udziale aparatu Golgiego. Pełnią funkcję wewnątrzkomórkowego trawienia.

18 MITOCHONDRIUM Jest organellą:
samoreplikującą się (zdolną do samopowielania), błoniastą (otoczoną podwójną błoną lipo – proteinową), występującą u wszystkich Eucariota tlenowych (oprócz erytrocytów). Podstawowym zadaniem mitochondrium jest przetwarzanie energii związków organicznych na energię użyteczną biologicznie zawartą w ATP. Odpowiednikami mitochondriów u bakterii tlenowych są MEZOSOMY. BŁONA ZEWNĘTRZNA (gładka) BŁONA WEWNĘTRZNA (z białkami) PRZESTRZEŃ MERYMITOCHONDRIALNA GRZEBIENIE MITOCHONDRIALNE MATRIX MITOCHONDRIALNA DNA MITOCHONDRIALNE (mit-DNA)

19 PLASTYDY Występują tylko u roślin.
Należą do grupy samoreplikującej się organelli – powstają tylko przez podział już istniejących, mają własny materiał DNA i aparat do syntezy białek. BŁONA ZEWNĘTRZNA (gładka) BŁONA WEWNĘTRZNA TYLAKOIDY zanurzone w STROMIE granum – krótkie tylakoidy, grano – długie tylakoidy

20

21 ŚCIANA KOMÓRKOWA Występuje u większości Procaryota, roślin i grzybów.
Stanowi podstawowy element szkieletowy i ochronny komórki. Zmniejsza zdolność komórki do odkształcania się. Ogranicza wzrost komórki.

22 Powstawanie ściany komórkowej.
ściana wtórna Podczas podziału komórki powstaje przegroda pierwotna między komórkami. W wyniku wbudowywania do przegrody celulozy powstają pierwotne ściany komórkowe, spojone blaszką środkową. Łańcuchy celulozowe tworzą mikrofibryle, a te tworzą fibryle. Niektóre ściany ulegają modyfikacjom wtórnym. Wtórną ścianę komórkową tworzy szereg warstw nałożonych na ścianę pierwotną. Proces ten może przebiegać na dwa sposoby: Inkrustacja – odkładanie związków chemicznych do wewnątrz ściany; związkami inkrustującymi są: drzewnik, węglan wapnia lub krzemionka. Adkrustacja – odkładanie związków na powierzchni ściany pierwotnej; substancje adkrustujące: polisacharydy lub tłuszczowce. fibryla celulozowa mikrofibryla łańcuch celulozy

23 WAKUOLA (wodniczka) Występuje tylko u Eucariota. Wakuola to wydzielona przestrzeń komórki wypełniona sokiem wakuolowym i ograniczona błoną wakuolarną – tonoplastem. Składniki tonoplastu: woda (ponad 90% objętości wodniczki), jony (m.in. K+, Na+, Ca2+, SO42-), substancje organiczne: wolne aminokwasy, białka, cukry: fruktoza i glikoza w owocach sacharoza w trzcinie cukrowej i buraku cukrowym, glikogen u grzybów, glikozydy (połączenie alkoholi i jednocukrów), alkaloidy (bezbarwne zasady organiczne często wykazujące działanie silnie trujące).

24 Funkcje wakuoli: Odpowiadają za turgor komórki – utrzymują komórkę w odpowiednim stanie uwodnienia. Magazynują zbędne produkty przemiany materii. U słodkowodnych pierwotniaków i wiciowców wodniczki tętniące usuwają nadmiar wody z cytoplazmy. Wodniczki pokarmowe trawią pokarmy, czyli są lizosomami wtórnymi.

25 Podsumowanie: Komórka dzięki swojej budowie i różnorodnych organellom ma możliwość wykonywania jednocześnie wielu, często wzajemnie wykluczających się procesów. Wszystkimi procesami steruje jądro komórkowe, skupiające prawie cały materiał DNA. W nim zawarta jest informacja o budowie białek budujących komórkę i białek enzymatycznych odpowiadających za przebieg reakcji biochemicznych.