UDC MRF – adaptacja na język polski

Prezentacja na temat: "UDC MRF – adaptacja na język polski"— Zapis prezentacji:

1 UDC MRF – adaptacja na język polski
spotkanie redaktorów 30 września 2014 r. Jolanta Hys Joanna Kwiatkowska

2 Tablice pełne w języku polskim
W drugiej połowie 20 wieku opublikowano w Polsce, autoryzowane przez FID, tablice pełne i pośrednie Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej. Były to Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (wersja pełna - licencja FID 327) w 38 tomach; Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (wersja pełna - licencja FID 607) z opublikowanymi wybranymi działami Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (wersja pośrednia - FID 502). Od tego czasu prac nad tłumaczeniem pełnego pliku wzorcowego już nie podejmowano. Nie podejmowano również, zarówno ze względów organizacyjnych, finansowych, jak i merytorycznych, prac nad aktualizacją pełnego wydania tablic UKD w języku polskim.

3 UDC MRF – adaptacja na język polski
W 2013 r. Konsorcjum UKD zainicjowało (na szerszą skalę) tłumaczenia pliku wzorcowego na języki narodowe (po sukcesie UDC Summary).

4 Struktura rekordu wzorcowego UDC MRF
<01> 001 UDC-number <02> 100 Description <03> 105 Verbal examples (i.e. 'Including') <04> 110 Scope note <05> 111 Application note <06> 115 Example of combination: full notation (built up from the subfields and <01>) <07> 011 Instruction for parallel division <08> 120 Example of parallel division <09> 125 References W wersji rozszerzonej umieszczono ponadto następujące pola dla eksportu: <10> 002 Table <11> 003 Type of special auxiliary <12> 010 Parallel derivation <13> 114 General information note (equivalent to what was before 2009 Editorial annotation) <14> 952 Instructions for the use of special characters

5 UDC MRF – adaptacja na język polski
Na wstępnym etapie do UDC MRF translator zostały załadowane polskie odpowiedniki słowne do symboli UKD, umieszczone w UDC Summary oraz część odpowiedników słownych ze sformatowanych dla tych potrzeb tablic skróconych UKD (UDC-P058). Dzięki temu baza tłumacza UKD zawierała na początku prac 5372 rekordy pliku wzorcowego UKD z odpowiednikami słownymi w języku polskim.

6 UDC MRF – adaptacja na język polski
Przygotowano formatowanie tablic skróconych, które następnie zostały załadowane do UDC MRF translator. Oznaczało to w praktyce dopisanie oznaczeń literowych. Były to skróty wyrażeń literowych, które umieszczone przed wybranymi wyrażeniami z tablic skróconych, np. AN (oznaczającym Application Note), INCL (oznaczającym Including), itd. pozwoliły na prawidłową interpretację tych zapisów przez system informatyczny. Np.: 801.6 Prozodia: metryka, rytm, rym i wersyfikacja AN: Prozodię poszczególnych języków klasyfikuje się symbolem złożonym, dodając po dwukropku symbol odpowiedniego języka lub literatury 801.7 Nauki pomocnicze filologii INCL: Hermeneutyka. Krytyka tekstów. Egzegeza. Tekstologia

7 UDC MRF – adaptacja na język polski– statystyka (3 marca 2013 r.)
Field English Polish Caption 70626 5372 Including 10436 1279 Scope Note 1370 174 Application Note 1391 132 Examples 6942 158

8 UDC MRF – adaptacja na język polski- statystyka (24 września 2014)
Field English Polish Caption 70626 22113 Including 10421 1901 Scope Note 1364 407 Application Note 1355 549 Information Note 546 213

9 UDC MRF – adaptacja na język polski
Przystępując do prac mających na celu przełożenie pliku wzorcowego UKD na język polski przyjęto pewne ustalenia, regulujące ten proces. Uznano, że prace translatorskie mają trojaki charakter. Po pierwsze jest to aktualizacja działów UKD, które od drugiej połowy 20 wieku nie uległy poważniejszym zmianom. Po drugie jest to tłumaczenie działów UKD nowo wprowadzonych bądź znacznie zmodyfikowanych. Po trzecie jest to adaptacja pliku wzorcowego UKD do potrzeb określonej instytucji, czy szerzej określonego kręgu kulturowego.

10 UDC MRF translator a UDC online
UDC MRF translator – plik wzorcowy UKD w języku angielskim, przygotowany do tłumaczeń na języki narodowe UDC online – plik wzorcowy UKD, dostępny online w trzech językach

11 UDC online Wersja kompletna pliku wzorcowego zawiera obecnie symboli UKD wraz z odpowiednikami słownymi w języku angielskim. Pełne, z płatnym dostępem wydanie pliku wzorcowego UKD zostało przygotowane w języku angielskim, czeskim, holenderskim. Trwają prace nad tłumaczeniem i udostępnieniem online wersji językowej niemieckiej, francuskiej, estońskiej, hiszpańskiej, chorwackiej i polskiej.

12 UDC online W 2013 roku do wersji angielskiej, holenderskiej i czeskiej został uruchomiony płatny dostęp. UKD online prezentuje aktualne symbole UKD wraz z ich odpowiednikami słownymi, notami stosowania, przykładami stosowania i odsyłaczami. W UKD online prezentowane są symbole usunięte z bieżącego pliku wzorcowego. Jest ich ok. 11 tysięcy. Zamieszczanie ich online usprawnia melioracje i przygotowanie tablic przejścia.

13 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
Przyjęto pewien wzór (sposób) zapisu not i uwag stosowania. Wzorcową jest terminologia używana w wersji polskiej tablic pełnych FID.

14 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
 913 Details by common auxiliaries of place (Table 1e) Rozbudowa za pomocą poddziałów wspólnych miejsca (Tablica 1e)   Details by colon combination with the subdivision of <796> Rozbudowa przez zestawienie za pomocą dwukropka z symbolami z działu <796> Pozostałe application note i scope note tłumaczymy wzorując się na zapisach w tablicach pełnych

15 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
Details by common auxiliaries of materials (Table 1k, <-03>) Rozbudowa za pomocą poddziałów wspólnych <-03> Materiały (Tablica 1k)

16 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
Do uwag przejmowane są pełne nazwy poddziałów, np.: Details by common auxiliaries of ethnic grouping (Table 1f), common auxiliaries of place (Table 1e) and/or common auxiliaries of time (Table 1g) Rozbudowa za pomocą poddziałów wspólnych rasy, narodowości i grupy etnicznej (Tablica 1f), poddziałów wspólnych miejsca (Tablica 1e) i/lub poddziałów wspólnych czasu (Tablica 1g)

17 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
Noty dotyczące rozbudowy za pomocą poddziałów specjalnych, np.: 06.01/.05 Special auxiliary numbers for organizations and associations Poddziały specjalne do symbolu 06 Organizacje. Stowarzyszenia Special auxiliaries <663.03> are applicable only in <663.1>/.5 Poddziały specjalne <663.03> są stosowane tylko przy symbolu <663.1>/.5

18 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty
663.9 Special auxiliaries <663.03> and <663.05> are not applicable at <663.9> and its subdivisions Poddziałów specjalnych <663.03> nie stosuje się przy symbolu <663.9> z rozbudową 68 Details by special auxiliaries <62-1/-9>. Exception: auxiliaries <62-1> are not applicable under <687> and <62-3> and <62- 6> are not applicable under <681.6> Rozbudowa za pomocą poddziałów specjalnych <62-1/-9>. Wyjątki: poddziałów <62-1> nie stosuje się przy symbolu <687>, a poddziałów <62-3> i <62-6> nie stosuje się przy symbolu <681.6>

19 UDC MRF – adaptacja na język polski Odsyłacze zob.
For clerical, administrative staff and officials, see <-057.3> Urzędnicy i personel administracyjny zob. <-057.3>

20 UDC MRF – adaptacja na język polski Praktyka tłumaczenia
W przypadkach wątpliwych posiłkowano się tłumaczeniami odpowiedników słownych z wersji polskiej tablic pełnych UKD oraz zasadami języka polskiego. Nie zdecydowano się na zawsze dosłowne tłumaczenie z języka angielskiego na język polski.

21 UDC MRF – adaptacja na język polski Praktyka tłumaczenia
Rozszerzenie tłumaczenia o odpowiedniki przydatne w wyszukiwaniu, np.: War crimes Zbrodnie wojenne. Przestępstwa wojenne 32 Politics Nauki polityczne. Polityka Użytkownicy wyszukują przez obydwa terminy, aby nie ograniczać możliwości wyszukiwawczych zostały zastosowane obydwa zapisy.

22 UDC MRF – adaptacja na język polski Praktyka tłumaczenia
Rozszerzenie tłumaczenia, dostosowane do polskiego piśmiennictwa Community spirit. Solidarity. Economic morality. Care Duch wspólnoty. Solidarność ekonomiczna. Etyka gospodarcza. Etyka biznesu

23 UDC MRF – adaptacja na język polski Praktyka tłumaczenia
Preferowane tłumaczenie dostosowane do terminologii stosowanej w piśmiennictwie polskim, np.: 39 Cultural anthropology W jęz. polskim zamiennie Antropologia społeczna = Antropologia kulturowa

24 UDC MRF – adaptacja na język polski Praktyka tłumaczenia
W trakcie tłumaczenia posiłkowano się słownikami terminologicznymi fachowymi. Uznano, że w uzasadnionych przypadkach wersja polska tłumaczenia zostanie rozszerzona w stosunku do UDC MRF o terminologię w sposób optymalny precyzującą i lokującą dane wyrażenie języka angielskiego w języku polskim. Na przykład działy 58 Botanika, 59 Zoologia i 63 Rolnictwo zostały uzupełnione odpowiednikami słownymi w języku polskim i łacińskim. W sytuacjach niejednoznacznych terminologicznie, tylko językiem łacińskim.

25 UDC MRF – adaptacja na język polski Liczba gramatyczna
Zgodność z plikiem MRF Odmienne od wersji angielskiej użycie liczby gramatycznej uwarunkowane jest prawidłami języka polskiego.

26 UDC MRF – adaptacja na język polski Liczba gramatyczna
Single father family Samotni ojcowie Demography. Population studies Demografia. Badanie ludności

27 UDC MRF – adaptacja na język polski Odpowiedniki w języku oryginału
Jeżeli w jęz. polskim nie ma odpowiednika słownego dla terminu angielskiego (m.in. dla nazw własnych) zostawiamy go w języku oryginału, np.: ( ) Regierungsbezirk Darmstadt Rejencja Darmstadt

28 UDC MRF – adaptacja na język polski Nazwy jednostek administracyjnych
Nazwy jednostek administracyjnych (podział administracyjny), np.: rejencje, hrabstwa, dystrykty, prowincje itd. ( ) Regierungsbezirk Darmstadt Rejencja Darmstadt

29 UDC MRF – adaptacja na język polski Źródła - dobór
Korzystanie z literatury fachowej w zależności od tematyki tłumaczonego działu (encyklopedie, podręczniki itp.) Dla terminologii poszczególnych dziedzin zastosowano odpowiedni dobór źródeł. Poza kompendiami o charakterze uniwersalnym, wykorzystano kompendia dziedzinowe. Ze względu na nie zawsze dostateczne ustalenia terminologii polskiej pozostaje do wyjaśnienia wiele wątpliwości. Tłumaczenie z pewnością musi zostać skonsultowane, ze względu na ewentualne niedokładności i nieścisłości w zastosowanej terminologii fachowej.

30 UDC MRF – adaptacja na język polski Noty dla translatora
zapisywane w celu konsultacji, bądź powrotu do tłumaczonego terminu (uwagi wewnętrzne), np.: Châteaux, unfortified castles. Country seats, mansions Zamki Translator's Notes: Pałace. Dwory

31 UDC MRF – adaptacja na język polski Komentarze do redaktora
zgłaszanie uwag (dostrzeżonych błędów) do redakcji pliku wzorcowego MRF (uwagi zewnętrzne), np.: "Diaspyros" should be "Diospyros” The Including is repeated in the subdivision of