Środki zabezpieczające

Prezentacja na temat: "Środki zabezpieczające"— Zapis prezentacji:

1 Środki zabezpieczające
Gabriela Robenek

2 Środki zabezpieczające
Środek reakcji karnej (niebędący karą) stanowiący reakcję na popełniony czyn zabroniony, który ma na celu ochronę społeczeństwa przed sprawcą tego czynu Koncepcja dwutorowego (dualistycznego) modelu Kodeksu Karnego Konieczność stosowania obok przepisów prawnych również procedur lekarskich, psychiatrycznych, psychologicznych oraz terapeutycznych.

3 Środek zabezpieczający a kara
Podobieństwa Różnice Reakcja na czyn zabroniony popełniony przez sprawcę Przypisanie sprawy winy nie jest obligatoryjne dla zastosowania środków zabezpieczających (dla kar jest) Orzeczenie środka zabezpieczającego zależne jest od zagrożenia dla porządku prawnego (a nie od stopnia społecznej szkodliwości) Różna jest istota oby tych form reakcji karnej: istotą kary jest jej dolegliwość, natomiast dolegliwość środków zabezpieczających nie jest zamierzona Różne cele: dla kar – prewencja, kompensacja, zadośćuczynienie poczuciu sprawiedliwości; dla środków zabezpieczających – ochrona społeczeństwa przez sprawcą Kary wymierzane są zawsze na określony okres, natomiast środki karne orzekane są na czas nieoznaczony albo względnie oznaczony (okres ich stosowania związany jest ze spadkiem zagrożenia popełnienia przez sprawcę kolejnego czynu zabronionego )

4 Podział środków zabezpieczających
Charakter środków zabezpieczających: 1) lecznicze 2) administracyjne (nielecznicze) Związane z popełnieniem czynu zabronionego: 1) predeliktualne 2) postdeliktualne Konieczność ich wymierzania przez sądy: 1) obligatoryjne 2) fakultatywne

5 Administracyjne środki zabezpieczające
„Określone w art. 99 k.k. środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym stosuje się wówczas, gdy ze względu na niepoczytalność sprawcy nie jest możliwe przypisanie mu winy, a co za tym idzie - orzeczenie kary czy środka karnego, jednakże istnieje potrzeba ochrony porządku prawnego przed istniejącym ze strony sprawcy zagrożeniem. W stosunku do takiego sprawcy można stosować - pod pewnymi warunkami - środki zabezpieczające o charakterze izolacyjnym, które w sposób ogólny ograniczają wolność sprawcy, minimalizując jego styczność ze społeczeństwem. Natomiast w przypadku komentowanego środka chodzi o oddziaływanie bardziej wycinkowe, "wyspecjalizowane" - skierowane na sferę życia zawodowego sprawcy (art. 39 pkt 2 i 2a k.k.), na jego wolność osobistą (art. 39 pkt 2b k.k.), życie prywatne (art. 39 pkt 2c-2e k.k.), możliwość prowadzenia przezeń pojazdów (art. 39 pkt 3 k.k.) czy wreszcie na przedmioty pochodzące z popełnionego przezeń czynu zabronionego czy też narzędzia służące do jego popełnienia (art. 39 pkt 4 k.k.).” (N. Kłączyńska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz pod. red. J. Giezka)

6 Katalog administracyjnych środków zabezpieczających
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi Obowiązek powstrzymania się od przebywanie w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu Zakaz wstępu na imprezę masową Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym Zakaz prowadzenia pojazdu Przepadek

7 Przesłanki zastosowania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym
Dopuszczenie się przez sprawcę czynu zabronionego w stanie niepoczytalności (sprawca nie mógł w czasie popełnienia czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych) Konieczność zastosowania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym ze względu na ochronę porządku prawnego Przy orzeczeniu przepadku tytułem środka zabezpieczającego na postawie art Kk w stosunku do sprawcy, który dopuścił się popełnienia czynu zabronionego w stanie niepoczytalności konieczne jest również spełnienie jednej z następujących przesłanek: Znikoma społeczna szkodliwość czynu Warunkowe umorzenie postępowania Zachodzi okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy

8 Cechy administracyjnych środków zabezpieczających
Orzekane są bezterminowo, jednak należy zaprzestać ich stosowania, gdy ustaną przyczyny ich stosowania Orzekane są zawsze fakultatywnie

9 Lecznicze środki zabezpieczające
Zgodnie z dyspozycją art. 93 Kk sąd może orzec środek zabezpieczający związany z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym lub skierowaniem na leczenie ambulatoryjne tylko wtedy, gdy jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego związanego z jego chorobą psychiczną, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego Przed orzeczeniem takiego środka sąd ma obowiązek wysłuchać lekarzy psychiatrów oraz psychologa, a dla osób z zaburzeniami preferencji seksualnych również seksuologa

10 Katalog środków zabezpieczających o charakterze leczniczym
Umieszczenie niepoczytalnego sprawcy czynu zabronionego w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym – art. 94 Kk Umieszczenie sprawcy przestępstwa popełnionego w stanie ograniczonej poczytalności w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne – art. 95 Kk Umieszczenie w zakładzie zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne sprawcy przestępstwa przeciwko wolności seksualnej, popełnionego w związku z zaburzeniami jego preferencji seksualnych – art. 95a Kk Umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego – art. 96 – 98 Kk

11 Umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym na podstawie art. 94 Kk
Przesłanki (kumulatywne): Dopuszczenie się naruszenia prawa w stanie niepoczytalności (dot. to nie tylko dokonania, ale również usiłowania i przygotowania) Znaczna społeczna szkodliwość popełnionego czynu zabronionego Przekonanie, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, iż sprawca popełni taki czyn ponownie W razie zaistnienia przesłanek sąd obligatoryjnie orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym. Nie określa się z góry czasu pobytu w zakładzie!! Sąd orzeka zwolnienie sprawcy, jeżeli nie jest konieczne dalsze pozostawanie sprawcy w zakładzie. Możliwe jest również ponowne umieszczenie zwolnionego sprawcy, jeżeli spełnione zostaną przesłanki z art. 93 lub 94 § 1 Kk (tj. dojdzie do ustalenia, iż ze strony sprawcy istnieje wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia czynu zabronionego o znacznym stopniu społecznej szkodliwości, którego nie można uniknąć inaczej niż w drodze ponownej internacji; nie musi dojść do ponownego naruszenia prawa przez sprawcę), o ile od zwolnienia nie upłynęło więcej niż 5 lat.

12 Umieszczenie w zakładzie karnym na podstawie art. 95 Kk
Przesłanki: Popełnienie czynu zabronionego w stanie ograniczonej poczytalności (o której mowa w art. 31 § 2 Kk) Sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania W razie spełnienia przesłanek sąd może orzec o umieszczeniu sprawcy w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne. Odbywają oni karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym. Możliwość warunkowego zwolnienia na zasadach ogólnych (bez ograniczeń z art. 78 § 1 i 2 Kk) w stosunku do sprawcy, względem którego zastosowano środek zabezpieczający z art. 95Kk: Skorzystanie z tego mechanizmu uzasadniają wyniki leczenia lub rehabilitacji sprawcy Wymierzona kara nie przekroczyła 3 lat pozbawienia wolności Obowiązkowy dozór Jest to zawsze fakultatywne

13 Umieszczenie w zakładzie zamkniętym na podstawie art. 95a Kk
Przesłanki: Popełnienie przestępstwa przeciwko wolności seksualnej Przestępstwo popełnione zostało w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych Orzeczenie kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania Wystąpienie wysokiego prawdopodobieństwa ponownego popełnienia przez tego sprawcę przestępstwa związanego z zakłóceniami psychicznymi W razie spełnienia powyższych warunków sąd może* orzec umieszczenie sprawcy w zakładzie zamkniętym lub skierować go na leczenie ambulatoryjne po odbyciu przez niego kary pozbawienia wolności celem przeprowadzenia terapii farmakologicznej lub psychoterapii zmierzających do zapobieżenia ponownemu popełnieniu takiego przestępstwa (w szczególności poprzez obniżenie zaburzonego popędu seksualnego sprawcy). Nie należy jednak stosować terapii farmakologicznej, jeśli jej przeprowadzenie spowodowałoby niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia skazanego. *Wyjątek: W stosunku do sprawcy przestępstwa określonego w art. 197 § 3 pkt 2 lub 3, który spełnia powyższe przesłanki, sąd obligatoryjnie orzeka umieszczenie sprawcy w zakładzie zamkniętym albo skierowanie go na leczenie ambulatoryjne.

14 Zgodnie z dyspozycją art
Zgodnie z dyspozycją art. 95a § 2 Kk sąd penitencjarny w okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary ustala potrzebę wykonywania orzeczonego środka zabezpieczającego. Oznacza to, że na etapie wyrokowania sąd określa samą potrzebę zastosowania omawianego środka zabezpieczającego, natomiast konieczność jego realizacji aktualizuje się dopiero z chwilą wydania odrębnego postanowienia w tym przedmiocie. Jest to tzw. drugi etap, w którym to sąd penitencjarny wydaje postanowienie o wykonaniu bądź rezygnacji z wykonania środka zabezpieczającego. Istnieje w tym zakresie konieczność zasięgnięcia opinii biegłych. W razie wydania postanowienia o wykonaniu środka zabezpieczającego, sąd penitencjarny określa również sposób wykonania orzeczonego środka. W sytuacji, w której orzeczenie środka zabezpieczającego z art. 95a Kk jest obligatoryjne, sąd penitencjarny określa wyłącznie sposób jego wykonania (nie jest potrzebne wydanie postanowienia w przedmiocie wykonania bądź rezygnacji z wykonania) W trakcie wykonywania omawianego środka zabezpieczającego sąd może zarządzić zmianę sposobu jego wykonania W razie uchylania się sprawcy od leczenia ambulatoryjnego sąd zarządza umieszczenie go w zakładzie zamkniętym. Nie określa się z góry czasu pobytu w zakładzie, należy jednak zwolnić sprawcę, jeżeli nie będzie konieczne dalsze pozostawienie sprawcy w zakładzie (orzeka o tym sąd). W okresie 5 lat od zwolnienia z zakładu, sąd może zarządzić ponowne umieszczenie sprawcy w zakładzie, jeżeli będzie to niezbędna dla zapobieżenia ponownemu popełnieniu przez skazanego czynu zabronionego związanego z jego zaburzeniami.

15 Umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego na podstawie art. 96 Kk
Przesłanki: Sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wymiarze nieprzekraczającym 2 lat Popełnił przestępstwo w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego Zachodzi wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia przestępstwa związanego z tym uzależnieniem Leczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego rokuje powodzenie W razie spełnienia powyższych przesłanek sąd może orzec umieszczenie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego Czas pobytu sprawcy w takim zakładzie nie jest określony z góry. Nie może on jednak trwać krócej niż 3 miesiące, ani dłużej niż 2 lata (mamy tu do czynienia z względną określonością). O zwolnieniu orzeka sąd w oparciu o wyniki leczenia sprawcy potwierdzone opinią prowadzącego leczenie. Sąd zalicza na poczet kary okres pobytu skazanego w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego.

16 Wykonywanie środka zabezpieczającego z art
Wykonywanie środka zabezpieczającego z art. 96 Kk w formie ambulatoryjno-leczniczej Zawsze fakultatywnie Skorzystanie z tego mechanizmu jest możliwe tylko w przypadku, gdy sprawca uzyskał postępy w leczeniu w zakładzie zamkniętym. Postępy w leczeniu oceniane są na podstawie zawiadomień kierownika zakładu zamkniętego, który ma obowiązek składać je sądowi nie rzadziej niż co 6 miesięcy oraz w razie uznania, że nie jest konieczne dalsze przebywanie sprawcy w tym zakładzie. Konieczne jest wykonanie orzeczonego środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego przynajmniej w minimalnym tj. trzymiesięcznym okresie Po spełnieniu powyższych przesłanek, sąd, wedle swojego uznania, może skierować sprawcę na: - leczenie ambulatoryjne, - rehabilitację w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej (lub uznać za konieczne dalsze pozostawienie sprawcy w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego) W razie zmiany formy dozór jest obowiązkowy. Może być on wykonywany przez kuratora lub osobę godną zaufania, stowarzyszenie, instytucję albo organizację społeczną, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie lub pomoc skazanym Okres próby wynosi: od 6 miesięcy do 2 lat. W razie nieudanej próby (uchylanie się od poddania się leczeniu lub rehabilitacji albo rażące naruszenie porządku prawnego lub regulaminu placówki leczniczo-rehabilitacyjnej), sąd może zarządzić ponowne umieszczenie skazanego w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego albo w zakładzie karnym. Pozytywnie zakończona próba: w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy nie zarządzono ponownego umieszczenia skazanego w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego albo w zakładzie karnym. Karę taką uważa się za odbytą z chwilą upływu okresu próby.

17 Warunkowe zwolnienie skazanego wobec którego zastosowano środek z art
Warunkowe zwolnienie skazanego wobec którego zastosowano środek z art. 96 Kk Może być zastosowane wyłącznie do sprawców przebywających w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego (nie dotyczy więc sprawców umieszczonych w zakładzie karnym) na podstawie art. 96 Kk Przesłanką warunkowego zwolnienia takiego skazanego są wyniki jego leczenia oraz spełnienie ogólnych warunków warunkowego przedterminowego zwolnienia (z wyjątkiem art § 1 lub 2 Kk) z Kk. W razie spełnienia przesłanek sąd ma obowiązek udzielić skazanemu warunkowego zwolnienia na podstawie art. 98 Kk Dozór jest obligatoryjny

18 Wykonywanie środków zabezpieczających
Regulowane jest w Kodeksie karnym wykonawczym w art. 199a – 205 W postępowaniu dotyczącym wykonania środków zabezpieczających właściwy jest sąd, który wydał orzeczenie w I instancji Wykonywanie środków zabezpieczających objęte jest nadzorem penitencjarnym sprawowanym przez sędziego penitencjarnego Środki zabezpieczające związane z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym wykonuje się w: - zakładach psychiatrycznych - zakładach leczenia odwykowego

19 Zakłady psychiatryczne
Kieruje się tu sprawcę, którego powtarzające się zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym dysponującym warunkami wzmocnionego zabezpieczenia Nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zamkniętego zakładu psychiatrycznego dysponującego wzmocnionymi warunkami zabezpieczenia, sprawcy stwarzającego znaczne zagrożenie poza zakładem Maksymalnego zabezpieczenia Kieruje się tu sprawcę, którego zachowania zagrażające życiu lub zdrowiu innych osób lub powodujące niszczenie przedmiotów znacznej wartości nie mogą być opanowane w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym dysponującym warunkami podstawowego zabezpieczenia Nie jest możliwe zapobieżenie samowolnemu oddaleniu się z zamkniętego zakładu psychiatrycznego dysponującego warunkami podstawowego zabezpieczenia, sprawcy stwarzającego zagrożenie poza zakładem Wzmocnionego zabezpieczenia Kieruje się tu sprawcę, który nie kwalifikuje się do pozostałych rodzajów zakładów psychiatrycznych Podstawowego zabezpieczenia

20 Zakłady leczenia odwykowego
Zakłady leczenia odwykowego (podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia uzależnień) mogą być organizowane jako zakłady dysponujące warunkami: Wzmocnionego zabezpieczenia Podstawowego zabezpieczenia

21 Tryb kwalifikowania do odpowiedniego zakładu
Sąd po zasięgnięciu opinii komisji psychiatrycznej do spraw środków zabezpieczających (dla środka z art. 95a - opinii odpowiedniej w sprawach seksuologii sądowej jednostki organizacyjnej utworzonej lub nadzorowanej przez ministra zdrowia) określa rodzaj zakładu, a następnie przesyła odpis orzeczenia wraz z poleceniem doporowadzenia sprawcy właściwej stacji pogotowia ratunkowego, właściwej jednostki Policji lub właściwemu organowi wojskowemu, a opis orzeczenia i polecenie przyjęcia – kierownikowi właściwego zakładu Zasięgnięcie opinii komisji jest obligatoryjne, jednak nie jest ona wiążąca dla sądu Komisja ma obowiązek wydania opinii w terminie 21 dni od dnia wpłynięcia wniosku Kierownik zakładu psychiatrycznego ma obowiązek poinformowania sądu i komisji o przyjęciu internowanego Na postanowienie przysługuje zażalenie

22 Postępowanie z osobami internowanymi
Osobę, w stosunku do której zastosowano środek zabezpieczający, obejmuje się odpowiednim postępowaniem leczniczym, terapeutycznym i rehabilitacyjnym, jak również resocjalizacyjnym, mającym na celu poprawę stanu jej zdrowia w stopniu umożliwiającym powrót do życia w społeczeństwie i dalsze leczenie w warunkach poza zakładem Kierownik zakładu zamkniętego, w którym wykonuje się orzeczony środek zabezpieczający, jest zobligowany przesyłać nie rzadziej niż co 6 miesięcy do sądu opinię o stanie zdrowia internowanego, a także o postępach w leczeniu lub terapii Jeżeli kierownik takiego zakładu uzna, że z uwagi na zmianę stanu zdrowia sprawy, nie jest konieczne jego dalsze pozostawanie w zakładzie, bezzwłocznie przesyła opinię w tym zakresie do sądu Sąd może również w każdym czasie żądać opinii o stanie zdrowia i stosowanym leczeniu lub terapii wobec internowanego, jak również o ich wynikach Sąd nie rzadziej niż co 6 miesięcy orzeka w przedmiocie dalszego stosowania danego środka zabezpieczającego. W razie uzyskania opinii o braku konieczności dalszego pozostawienia sprawcy w zamkniętym zakładzie bezzwłocznie orzeka w tym zakresie

23 Komisja psychiatryczna do spraw środków zabezpieczających
Powoływana przez ministra właściwego do spraw zdrowia Kadencja: 5 lat Skład: 9 osób Kompetencje: - analiza dokumentacji - wydawanie opinii dla właściwych sądów lub innych instytucji w sprawie przyjmowania, wypisywania lub przenoszenia sprawców, wobec których orzeczono wykonanie środka zabezpieczającego w zakładach psychiatrycznych i zakładach leczenia odwykowego - wizytacja i ocena zakładów, w których realizowany jest środek zabezpieczający - analiza informacji o liczbie dostępnych miejsc w zakładach psychiatrycznych i zakładach leczenia odwykowego przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających