Ekranizacje największych dzieł Henryka Sienkiewicza

Prezentacja na temat: "Ekranizacje największych dzieł Henryka Sienkiewicza"— Zapis prezentacji:

1 Ekranizacje największych dzieł Henryka Sienkiewicza

2 „Krzyżacy” W 550 rocznicę bitwy pod Grunwaldem, 17 lipca roku , w Olsztynie odbyła się premiera filmu Krzyżacy, będącego adaptacją powieści Henryka Sienkiewicza. Ekranizacja przeszła do historii filmu polskiego jako setny film wyprodukowany w Polsce Ludowej i jednocześnie jako pierwszy polski film widowiskowy. Krzyżacy w reżyserii Aleksandra Forda i Karola Chodury szybko zyskali szeroką rzeszę widów, wzbudzając zachwyt takimi walorami, jak: szeroki, panoramiczny ekran, kolor czy też świetnie zrealizowane sceny batalistyczne. Film potwierdził również ciągłą popularność powieści Sienkiewicza. Okazało się, że zarówno książka, jak i ekranizacja miały aktualną wymowę polityczną. Ówczesna opinia publiczna była oburzona faktem, że na krótko przed rocznicą bitwy pod Grunwaldem kanclerz NRF Adenauer podczas jednej z oficjalnych uroczystości założył biały płaszcz z czarnym krzyżem. Ekranizacja Krzyżaków była pierwszym polskim „gigantem” – na tle innych produkcji film wyróżniał się długością (trzy godziny) oraz wiernie odtwarzał kostiumy. Polska kinematografia po raz pierwszy mogła konkurować z zagranicznymi superprodukcjami.

3 Fotosy z filmu

4

5 „Quo Vadis” Powieść Henryka Sienkiewicza doczekała się wielu ekranizacji. Najsłynniejszą w okresie kina niemego była włoska adaptacja w reżyserii malarza Enrico Guazzoniego. Film, kosztujący kilka tysięcy lirów, przyniósł milionowe zyski. W Paryżu wyświetlony był w największej sali kinowej świata: „Gaumont – Palace”, przy akompaniamencie 150-osobowej orkiestry. W Londynie w „Albert Hall”, zamienionym na wiele tygodni w kino, w seansach uczestniczyło każdego dnia dwadzieścia tysięcy widzów. W USA film wyświetlano z ogromnym powodzeniem w specjalnie wynajętych salach widowiskowych. W Polsce premiera Quo vadis odbyła się 8 kwietnia 1913 roku w krakowskim kinie „Uciecha”. Warto wspomnieć, że w scenach pożaru i scenach rozgrywających się w cyrku pomagał Guazzoniemu nasz rodak, krakowianin Ryszard Ordyński. Taśmy z ujęciami, przedstawiającymi pożar Rzymu, zostały pomalowane na czerwono. Sienkiewicz, który widział ekranizację swojej powieści, tak napisał o niej do tłumacza Quo vadis: „W Wiedniu urządzono wspaniałe przedstawienie, na którym był cesarz i cały dwór. W Krakowie pozwolono na 60 przedstawień, za które miejscowy przedsiębiorca zapłacił 12 tysięcy koron. Pójdzie to na Amerykę, Anglię, Rosję, Australię etc. Słowem wszyscy będą zbierać pieniądze na setki tysięcy, może na miliony - prócz mnie i Pana”.

6 Kolejna adaptacja historii miłości Ligii i Marka Winicjusza na tle prześladowań chrześcijan przez władze rzymskie powstała w 1924 roku. Nakręcony we Włoszech film wyreżyserował Gabriellino D'Annunzio i Georg Jacoby . Ta ekranizacja nie odniosła dużego sukcesu, bardziej znane stały się historie o serii wypadków na planie zdjęciowym – aktor grający Senekę został rozszarpany przez lwa. W roku 1929 do filmu dodano ścieżkę muzyczną i efekty dźwiękowe. W 1951 roku dzieło Henryka Sienkiewicza przeniósł na ekran amerykański reżyser Mervyn LeRoy. Nakładami wytwórni Metro Goldwyn Mayer powstał film dźwiękowy, będący pierwszą w dziejach kina superprodukcją. Ekranizacja powstała w technikolorze, pochłonęła dziewięć i pół miliona dolarów, a prace nad nią trwały prawie dwa lata. Okazała się komercyjnym i kasowym sukcesem. W filmie perfekcyjnie ukazano sceny masowe, znakomita była również rola Petera Ustinova jako Nerona. Amerykanom nie udało się jednak oddać ideowej treści utworu. Trzydziestoletnia Deborah Kerr zagrała młodziutką Ligię, a niewiele starszego Winicjusza – czterdziestoletni wówczas gwiazdor amerykańskiego kina Robert Taylor. Do ciekawostek należy fakt ze przy realizacji wykorzystano 32 tysiące kostiumów – najwięcej w historii kina, część z nich wykorzystano później przy innych produkcjach.

7 W 1985 roku włoska telewizja zrealizowała sześcioodcinkowy serial na podstawie Quo vadis, w reżyserii Franca Rossi. Ekranizacja, skupiona wyłącznie na postaci Nerona, nie odzwierciedlała zamysłu polskiego pisarza. Reżyser nie uwzględnił religijnej idei powieści, a postacie Winicjusza i Petroniusza znikają na drugim planie. W 2001 roku przeniesienia dzieła Sienkiewicza na mały ekran podjął się Jerzy Kawalerowicz. Film był najdroższą produkcją w historii polskiej kinematografii. Reżyser skupił się głównie na wątku miłosnym, świetnie oddając również atmosferę zepsutego moralnie świata rzymskiego. Doskonałe były również kreacje głównych bohaterów: Bogusław Linda jako Petroniusz, Michał Bajor – Neron oraz Jerzy Trela jako Chilon Chilonides. W recenzji miesięcznika „Kino” o ekranizacji czytamy: „Na pewno było to jak na razie największe przedsięwzięcie w dziejach polskiego kina. Z przykrością tylko można stwierdzić, że przedsięwzięcie (pomijając parę kreacji aktorskich) na wskroś chybione.”

8 · Marek Winicjusz - Paweł Deląg · Ligia Kallina - Magdalena Mielcarz
Obsada polskiej ekranizacji: · Marek Winicjusz - Paweł Deląg · Ligia Kallina - Magdalena Mielcarz · Petroniusz - Bogusław Linda · Pomponia Grecyna - Danuta Stenka · Św. Piotr - Franciszek Pieczka · Tygellinus - Krzysztof Majchrzak · Poppea Sabina - Agnieszka Wagner · Chilonides Chilon - Jerzy Trela · Neron - Michał Bajor · Ursus - Rafał Kubacki

9

10 Trylogia „Pan Wołodyjowski”
Ostatnia część Trylogii paradoksalnie jako pierwsza doczekała się ekranizacji. 28 marca 1969 roku na ekrany polskich kin weszła superprodukcja w reżyserii Jerzego Hoffmana zatytułowana tak jak powieść „Pan Wołodyjowski”. Film realizowany był niemal przez rok za gigantyczną jak na tamte czasy kwotę czterdziestu milionów złotych. Dla potrzeb produkcji wybudowane zostały ogromne dekoracje plenerowe, jak chociażby całe miasteczko Raszków czy twierdza kamieniecka. Na potrzeby niektórych scen batalistycznych zaangażowano nawet kilka tysięcy statystów, w tym około dwóch i pół tysiąca uczniów, których kostiumy stanowiły wierne kopie prawdziwych strojów bojowych z epoki. Ponad dwugodzinne widowisko historyczne od razu stało się wielkim przebojem. W pamięci widzów szczególnie zapadła wspaniała rola Tadeusza Łomnickiego, który wcielił się w postać tytułowego bohatera. Jednak zanim aktor stanął przed kamerą musiał przejść mordercze treningi z fechtunku i jazdy konnej. Wielką popularność dzięki „Panu Wołodyjowskiemu” zyskała także Magdalena Zawadzka, która wcieliła się w postać Basi. Jednak publiczność chyba najbardziej pokochała Mieczysława Pawlikowskiego, który brawurowo wcielił się w rolę Zagłoby i swoim talentem porwał cały film, urastając niemal do rangi głównego bohatera. Równie wspaniałe kreacje stworzyli Barbara Brylska (Krzysia), Jan Nowicki (Ketling), Hanka Bielicka (stolnikowa). Również młody Daniel Olbrychski (Azja), dzięki tej roli na stałe zapisał się w świadomości polskich widzów.

11

12 „Potop” Pierwszą próbę sfilmowania dzieła Henryka Sienkiewicza w 1913 roku podjął Edward Puchalski, który zgodę na ten krok otrzymał od samego autora utworu. Polski reżyser i scenarzysta filmowy uznawany za pioniera polskiej kinematografii, zajmował się również dziennikarstwem, aktorstwem, a ponadto prowadzeniem prowincjonalnym trup teatralnych, specjalnie dla wyprodukowania obrazu, stworzył wytwórnię filmową „Sokół”. Nie miał jednak wystarczających środków, by zrealizować projekt w całości, dlatego też zamierzał podzielić powieść na kilka mniejszych odcinków. W pierwszym z nich, zatytułowanym Obrona Częstochowy, w rolę Oleńki wcielić się miała Maria Dulęba. Michała Wołodyjowskiego miał zagrać Stefan Jaracz, a Zagłobę – Aleksander Zelwerowicz. Do zrealizowania tego planu jednak nie doszło. Nakręcono jedynie kilka scen w atelier i pierwsze sceny plenerowe. O przyczynie niepowodzenia pisze Władysław Banaszkiewicz, cytowany w książce Bujnickiego i Helman: „Zdjęcia rozpoczęto z energią, z pełnym błogosławieństwem warszawskiej prasy, nakręcono wiele scen w atelier i w plenerach, ale kiedy miano przystąpić do scen batalistycznych, nastąpiła katastrofa. Władze rosyjskie odmówiły zgody na użycie wojska w roli statystów i w rezultacie Puchalski został bez wojsk szwedzkich i polskich. Zdjęcia musiano przerwać około lutego 1914 roku”. Zdjęcia, zakazane w Polsce, przeniesiono do Rosji. Tam także Sienkiewicz miał liczne rzesze fanów. Puchalskiemu, który wyjechał do Moskwy przed wybuchem wojny i zatrudnił się w wytwórni Czanżonkowa, udało się zainteresować rosyjskich kolegów pomysłem nakręcenia filmowej wersji powieści. Reżyserii obrazu podjął się Piotr Czardynin, posiadający na swym koncie wiele adaptacji rosyjskiej klasyki, salonowych melodramatów, komedii,filmów historycznych. W roli Kmicica pojawił się znany rosyjski aktor Iwan Mozżuchin. Premiera filmu odbyła się 14 kwietnia roku.

13 Polską adaptacją Potopu zajął się Jerzy Hoffman
Polską adaptacją Potopu zajął się Jerzy Hoffman. 2 września 1974 roku premierę miał dwuczęściowy, kolorowy film, który według rodzimych krytyków jest „najgorszym obrazem na podstawie Sienkiewicza, zrealizowanym po wojnie”. Inaczej do obrazu ustosunkowała się Akademia Filmowa, która przyznała dziełu Hoffmana nominację do Oscara. Prace nad filmem trwały blisko pięć lat. W tym czasie przerabiano powieść na potrzebę dzieła kinowego, a potem udoskonalano scenariusz. W Potopie – pierwszym polskim filmie posiadającym stereofoniczny dźwięk - udział wzięło siedemdziesięciu aktorów pierwszoplanowych, sześciuset drugoplanowych i aż czterdzieści tysięcy statystów. W 1999 roku Potop zajął 5. miejsce w ankiecie tygodnika „Polityka” zatytułowanej „Najciekawsze filmy polskie XX wieku”. Choć w efekcie końcowym otrzymaliśmy najdłuższy polski film (projekcja trwała ponad pięć godzin), to jednak dokonano i tak wielu skrótów i skreśleń (trzytomowa książka liczy około tysiąca stron). Hoffman wyznał w jednym z wywiadów, że pełna wersja powieści wymagałaby około dwudziestu godzin projekcji. Aby zapanować nad blisko tysiącstronicową historią, wydarzenia i perypetie zgrupowano wokół postaci centralnej – Andrzeja Kmicica. Bujnicki i Helman zauważają trafnie, że: „Kmicic jest obecny na ekranie niemal we wszystkich scenach, w pozostałych mówi się o nim w taki sposób, że choć nieobecny – pozostaje istotnym składnikiem danego wątku czy epizodu narracyjnego”. Nie znaczy to, że w filmie ukazano wszystkie losy głównego bohatera. Jego perypetie również podległy skróceniu. Ponadto temu drastycznemu obostrzeniu poddano także ilość postaci i wątków filmu oraz zmieniono ich hierarchię ważności (nie poznajemy filmowej „wersji” Ketlinga, Anusi Borzobohatej-Krasieńskiej czy Rzędziana). Ograniczono rolę Zagłoby, choć to jedna z najzabawniejszych i najciekawszych postaci powieści. Film Hoffmana składa się z dwóch części akcentujących przełom wewnętrzny głównego bohatera. Jak zauważają Bujnicki i Helman: „Część I kończy się obrazami zmagań wewnętrznych Kmicica, który raniony przez Bogusława Radziwiłła, w chacie smolarza zastanawia się na tym, jak pokierować życiem, by zasłużyć się ojczyźnie i odzyskać dobre imię. Cześć ta dramaturgicznie jest bardziej zwarta, ma żywszą akcję i szybsze Tampo; eksponuje się tu przede wszystkim wątki indywidualne. Część II – dzieje ekspiacji Kmicica – rzutowana jest na szersze tło wydarzeń wojennych i ma charakter bardziej epicki. Więcej tu wielkich, z rozmachem inscenizowanych scen masowych, wolniejsze tempo, mniej wyraźnie węzły fabuły”.

14 „Ogniem i Mieczem” Pierwszą ekranizacją powieści Henryka Sienkiewicza był film produkcji włoskiej z 1963 roku pod tytułem „Col ferro e col fuoco”. Wyreżyserowany przez Fernando Cerchio film przeszedł raczej bez echa przez sale kinowe, lecz warto zwrócić na niego uwagę. Szczególnie na rolę Bohuna, którego zagrał niezwykle popularny wówczas amerykański aktor John Drew Barrymore. Natomiast w postać Jana Skrzetuskiego (jego nazwisko w filmie było wymawiane „Ketusky”) wcielił się Francuz Pierre Brice, który zapisał się w świadomości milionów widzów jako indiański wódz Winnetou. Obraz włoskiego reżysera odbiegał nieco od pierwowzoru Sienkiewicza, co było spowodowane głównie podporządkowanie całej akcji wątkowi miłosnemu. Z drugiej strony obraz mógł imponować hollywoodzkim rozmachem, co jednak wiązało się ze spłyceniem fabuły.

15 Zdecydowanie bardziej znaną jest adaptacja „Ogniem i mieczem” w reżyserii Jerzego Hoffmana. Filmowiec, który w latach 1969 i 1974 zrealizował pozostałe części Trylogii, długo musiał czekać na okazję zekranizowania ostatniej (czynił to w odwrotnej kolejności, zaczął od „Pana Wołodyjowskiego”, następnie zrealizował „Potop”, a dopiero na koniec pozostawił „Ogniem i mieczem”). Jerzy Hoffman często podkreślał, że jako dziecko w takiej właśnie kolejności zapoznawał się z dziełami Sienkiewicza, dlatego w tej kolejności nakręcił swoje filmy. Zarówno „Pan Wołodyjowski”, jak i „Potop”, a zwłaszcza ten drugi, były bardzo dobrze przyjęte przez krytykę i obsypane nagrodami. „Ogniem i mieczem” obejrzało aż siedem milionów widzów. W filmie pojawiają się aktorzy, którzy brali udział w realizacji dwóch poprzednich części filmowej Trylogii. Przede wszystkim należy tu wymienić Daniela Olbrychskiego, czyli Azję z „Pana Wołodyjowskiego”, Kmicica z „Potopu” i Tuhaj beja z „Ogniem i mieczem”. W filmie z 1999 roku pojawiają się także Leszek Teleszyński jako ksiądz Muchowiecki, który wcielił się także w Bogusława Radziwiłła w „Potopie”, Stefan Schmidt jako wachmistrz Skrzetuskiego, który pojawił się także w „Potopie” jako Tyzenhaus. Na ekranie można było także zobaczyć Gustawa Lutkiewicza jako Barabasza, którego widzowie mogli pamiętać jako Luśnię z „Pana Wołodyjowskiego”.

16 Jednak uwaga odbiorców skupiała się głównie na trójce głównych bohaterów. Dzielnego Jana zagrał Michał Żebrowski, Bohuna Rosjanin Aleksandr Domogarow, a Helenę Izabella Scorupco. Zwłaszcza ta ostatnia rola była szeroko komentowana, nie zawsze pozytywnie. Gra aktorska była bardzo mocną stroną filmu Hoffmana. Warto wymienić tu aktorów drugoplanowych: Wiktora Zborowskiego (Podbipięta), Zbigniewa Zamachowskiego (Wołodyjowski), Krzysztofa Kowalewskiego (Zagłoba), Andrzeja Seweryna (Wiśniowiecki), Wojciecha Malajkata (Rzędzian), Macieja Kozłowskiego (Krzywonos), Gustawa Holoubka (Kisiel), Marka Kondrata (Jan Kazimierz), Ewę Wiśniewską (kniahini). Dużym atutem filmu jest także głos Zbigniewa Zapasiewicza, który jest lektorem. „Ogniem i mieczem” realizowane było w takich lokalizacjach jak skansen w Sierpcu, Biskupin czy poligon w Biedrusku pod Poznaniem, a także w Krakowie, Lublinie i Wilanowie. Warto także zwrócić uwagę na fakt, iż niektóre z lokacji zostały „poprawione” za sprawą efektów komputerowych, co jest rzadkością w polskim kinie. Film Hoffmana miał wielką szansę na zostanie polskim kandydatem do Oscara. Jednakże w tym samym roku Andrzej Wajda zrealizował „Pana Tadeusza”, gdzie główną rolę zagrał także Michał Żebrowski. Z uwagi na fakt, iż Akademia postanowiła przyznać Wajdzie statuetkę za całokształt twórczości, zdecydowano, iż to właśnie jego film stanie w szranki o nagrodę za najlepszy film obcojęzyczny, a nie „Ogniem i mieczem”.

17 Fotosy z ekranizacji dzieł
H. Sienkiewicza

18 KONIEC Prezentację wykonał Gabriel Koprowski