JĘZYK POLSKI.

Prezentacja na temat: "JĘZYK POLSKI."— Zapis prezentacji:

1 JĘZYK POLSKI

2

3 Na dzisiejszej lekcji dowiecie się co nieco na temat książki,
oraz pisma. Jak kształtowało się pismo na przestrzeni wieków? Jak wyglądały pierwsze książki? O tym przeczytasz w dzisiejszej prezentacji....

4 Lekcja Temat: Historia pisma i książki na przestrzeni wieków, czyli od piktogramu do alfabetu.

5 Czyli od piktogramu do alfabetu

6 Co to jest pismo ? Pismo jest to system umownych znaków, za pomocą których utrwalamy język mówiony. Jednakże jest wiele sposobów za pomocą których zapisujemy mowę. Najbardziej popularny podział wyróżnia zapis znaczeń oraz dźwięków. Choć większość używanych systemów pisma jest mieszana-opiera się na systemie fonetyczno-znaczeniowym.

7 Czemu służyło pismo? Ludzie od zawsze dążyli do porozumiewania się. Początkowo za pomocą gestów, prostych prymitywnych rysunków, rycin, czy malowideł, z czasem słów. Próbowano wyrazić myśli, przekazywaną wiedzę. Wraz z rozwojem ludzkości, udoskonalaniem narzędzi oraz wykorzystywaniem materiałów, komunikacja przybierała różne formy, ewoluowała razem z człowiekiem, aż wykształciła znane i używane przez nas pismo.

8 WPROWADZENIE Powstanie pisma datowane jest na 3000r. p.n.e. Jako że nie odpowiadało żadnej z podstawowych potrzeb człowieka, pojawiło się dość późno w stosunku do ewolucji człowieka. Potrzebę pisma wywołała formująca się cywilizacja miejska i rozwój handlu. Trzeba zdać sobie sprawę z tego że wynalazek pisma dokonywał się niejednokrotnie i przebiegał nieco inaczej w zależności od miejsca i kultury w której go dokonano. Dlatego też zajmując się rozwojem pisma nie można go rozpatrywać w sposób ciągły. Tutaj została przyjęta systematyka rozwoju pisma ze względu na jego formę bez zwracania uwagi na jego chronologię i miejsce powstania.

9 PISMO WĘZEŁKOWE Kiedy nie zostało wynalezione jeszcze pismo, posługiwano się pewnymi systemami znaków, sygnałami i symbolami. Kipu to trójwymiarowe pismo węzełkowe, jakiego używali Indianie zamieszkujący południowoamerykańskie Andy. Tworzono je, wiążąc supełki na pionowych linkach przymocowanych do poprzecznego sznurka lub patyczka. W sumie jedno kipu składało się nawet ze stu nitek. Najstarsze kipu, którego autorami mieli być Inkowie, liczy sobie ok. 800 lat.

10 Kipu, czyli tajemnicze "pismo" Inków

11 PISMO KLINOWE Pismo klinowe to najstarsza na Bliskim Wschodzie odmiana pisma, stworzona przez Sumerów. Nazwa pochodzi od kształtu znaków odciskanych na glinianych tabliczkach za pomocą kawałka trzciny. Pismo miało charakter ideograficzno-symboliczny .Najstarsze znane teksty pochodzą z końca IV tysiąclecia p.n.e W swojej rozwiniętej postaci klinowe pismo składało się z: 1) ideogramów - znaków oznaczających całe wyrazy. 2) znaków o wartości fonetycznej oznaczającej 4 samogłoski i kilkaset sylab. 3) determinatywów - znaków występujących przed lub po wyrazach i służących do określenia kategorii znaczeniowych.

12 Pismo klinowe

13 Typ pisma, zwany „klinowym", okazał się bardzo trafny, ostatnia znana nam wiadomość zanotowana za pomocą tego pisma pochodzi prawdopodobnie z 75 r. n. e. Pismo klinowe było w użyciu przez ok lat, a zatem o kilka wieków dłużej niż nasz własny alfabet. Pierwsze inskrypcje klinowe powstały oczywiście w języku sumeryjskim, ale później przejęto ów rodzaj pisma dla potrzeb różnych języków Bliskiego Wschodu. (Dzięki wprowadzeniu „klinów" liczbę znaków zmniejszono z ponad w okresie starosumeryjskim - do kilkuset.

14

15 Srebrna płyta z pismem klinowym
Opowiada o królu Persji Dariuszu I, panującym w latach p.n.e

16 PISMO PIKTOGRAFICZNE Pismo piktograficzne to najstarszy znany system piśmienniczy. Piktogramy to obrazki oddające daną treść. Schematyczne rysunki symbolizowały przedmioty, zwierzęta, osoby. Pierwsze piktogramy pojawiły się w 2. połowie IV tysiąclecia. p.n.e.. Był to jednak niedoskonały sposób, ponieważ uniemożliwiał zapis czynności, imion itp. dlatego pismo to uległo przekształceniu w pismo ideograficzne.

17 EGIPSKIE HIEROGLIFY Hieroglify to najwcześniejszy rodzaj pisma starożytnego Egiptu. Nazwa wywodzi się (podobnie jak nazwa władcy - faraona) z jęz. greckiego i oznacza święte znaki. Hieroglify były zapisywane albo w kolumnach od góry do dołu, albo w rzędach od prawej do lewej bądź też odwrotnie. Każdy znak posiada swoje lustrzane odbicie używane do zapisu w odwrotną stronę. Przy czytaniu musimy "spotykać" się z przedstawionymi hieroglifami, tj. czytać od strony, w którą "patrzą" postacie przedstawione przez znaki.

18 Starożytny Egipt Faraonów

19 Hieroglify wyryte w kamieniu

20 Pismo hieroglificzne

21 Jedną z form pisma ukształtowaną w starożytnym Egipcie ok
Jedną z form pisma ukształtowaną w starożytnym Egipcie ok. trzeciego tysiąclecia przed naszą erą było pismo hieratyczne, które uważa się za uproszczoną formę pisma hieroglificznego. Owo uproszczenie polegało na ułatwieniu zapisu znaków, co w codziennym użytku było bardzo pomocne. Pismo hieratyczne utrwalano najczęściej na zwojach i arkuszach papirusowych oraz ostrakonach. Stosowano do tego pędzelek z trzciny i „czarnego tuszu”. Pismo to dominowało przez dwa i pół tysiąca lat, dopiero ok. 600 r. p.n. e. zostało wyparte przez inną kursywę - demotykę. Od tego okresu używano go jedynie do tekstów o charakterze religijnym, stąd wzięła się nazwa pisma hieratika (zapis kapłański). Najpóźniejsze dokumenty hieratyczne pochodzą z III w. n.e.

22 Papirus z pismem hieratycznym

23 Pismo demotyczne ukształtowało się w VII w. p.n.e.
Nie miało charakteru ikonicznego, stosowano w nim mnóstwo skrótów i nietypowych cech ortograficznych, które uniemożliwiają zestawienie go z hieroglifami. Tak jak poprzednika, zapisywano je na ostrakonach  i papirusach, później na stelach kamiennych do napisów nagrobnych. Dokumenty demotyczne to głównie pisma o treści prawniczej, administracyjnej i handlowej. Stosowano ją również do tekstów literackich, naukowych i religijnych. Pisząc używano kalamusa (trzcinowego pióra) a wcześniej pędzelka. Najbardziej znanym przykładem zastosowania pisma demotycznego jest Kamień z Rosetty.

24 Kamień z Rosetty.

25 Pismo demotyczne służyło do robienia zwykłych notatek
Karta papirusu z pismem demotycznym

26 Rycina przedstawiająca drzewa papirusowe –
Cibora papirus.

27 Kalamus

28

29

30 PISMO CHIŃSKIE Pismo chińskie jest jednym z najstarszych znaków graficznych na świecie, które stosuje najliczniejsza grupa ludzi. Pismo chińskie nie tylko sprzyjało rozwojowi kultury chińskiej, ale także wywarło daleko idący wpływ na rozwój kultur światowych. W archeologicznym miejscu Banbo, które istniało 6 tys. lat temu, znaleziono przeszło 50 rodzajów charakterów cięć. Te charaktery cięć posiadały już proste cechy charakterystyczne dla znaków graficznych. Uczeni są zdania, że to właśnie one zapoczątkowały pismo chińskie.

31

32 ALFABET Alfabet (dawniej - abecadło) - zbiór liter, czyli graficznych symboli głosek danego języka ułożonych w określonej kolejności.   Alfabet prawdopodobnie został wynaleziony około drugiej połowy II tysiąclecia p.n.e. na obszarach Fenicji lub Palestyny.

33 Alfabet to zestaw znaków literowych ułożonych w określonym porządku, wyrażający głoski danego języka. Jest to najpopularniejszy system zapisywania mowy. Polski alfabet powstał z przekształceń języka w XIII i XIV wieku. Ostatecznie wykształcił się w XVI wieku. Wtedy też stabilizacji uległa polska ortografia. Wielu badaczy przypisuje znaczącą rolę dla podstaw wszystkich alfabetów- pismu fenickiemu. Owi Fenicjanie zamieszkujący teren dzisiejszego Libanu stworzyli swoje pismo ok r. p.n.e. z poznanego wcześniej , dzięki wyprawom po Morzu Śródziemnym pisma egipskiego i klinowego. Jednakże pismo fenickie było znacznie prostsze w użyciu, ponieważ zawierało 22 znaki fonetyczne i stosowano między słowami przerwę oznaczaną kreską. Pismo to ewoluując z zapisu słów do liter uznaje się za pierwowzór wszystkich alfabetów szczególnie zaś arabskiego i hebrajskiego.

34 Alfabet fenicki – 1400 lat p.n.e

35

36 Rylce Do pisania na tabliczkach służyły rylce, niekiedy o fantazyjnych kształtach, wykonane z różnych materiałów: metalu, drewna lub twardej trzciny. Rozmiary rylców były rozmaite, a kształtem przypominały najczęściej duży gwóźdź. Woskowa tabliczka Grecy i Rzymianie wyrabiali tabliczki z drewna, najczęściej używano do tego dębu, cyprysu, palmy, bukszpanu, cedru i drewna cytrynowego. Powierzchnią zapisywaną była warstwa wosku otoczona drewnianą ramką. Zaletą i jednocześnie wadą tego podłoża była możliwość powtórnego pisania po uprzednim starciu zapisanej warstwy wosku.

37 Od kamiennej tabliczki
Historia książki Od kamiennej tabliczki do nowoczesnej e-książki.

38 Książka to najlepszy przyjaciel człowieka, a biblioteka to świątynia jego myśli.
- Cyceron

39 Upłynęło wiele tysięcy lat, zanim człowiek dopracował się książki, a później jeszcze kilka kolejnych wieków, zanim książka stała się tym, czym jest dzisiaj. Historia książki dzieli się na dwa okresy:  książki rękopiśmiennej (sprzed ery druku, tworzoną do 1500 roku)  książki drukowanej, której rozwój zawdzięczamy Janowi Gutenbergowi.

40 KSIĄŻKA W STAROŻYTNOŚCI
Od hieroglifów poprzez pismo starosemickie prowadzi droga rozwoju alfabetów greckiego i łacińskiego, aż wreszcie do pism wszystkich kulturalnych narodów. Sztukę pisania ceniono wysoko w wielu krajach starożytnych, a w Grecji i Rzymie używano nawet szkolonych do tego celu niewolników których zwano librarii. Wkrótce zjawił się pośrednik: księgarz – nakładca, przyczyną tego było wielkie zapotrzebowanie nakładów książek. Do rozwoju handlu książkami przyczyniła się w dużym stopniu działalność Biblioteki Aleksandryjskiej, która sama będąc głównym nabywcą, ustalała także podstawę najlepszych tekstów do kopiowania. Do najstarszych znanych bibliotek należy słynny zbiór tabliczek glinianych z pismem klinowym odnaleziony w Niniwie w Babilonii.

41 KSIĄŻKA W ŚREDNIOWIECZU
Wytwarzaniem ksiąg zajmowały się klasztory. Książki przeznaczone dla celów kultu i religii były bogato zdobione i zaopatrywane w kosztowne oprawy. Zaczęto używać jako materiału piśmiennego pergaminu. Na pergaminie pisano z początku trzciną, a od V w. piórami ptasimi. Został on wyparty przez papier, który okazał się tańszy i praktyczniejszy w użyciu. Nowe materiały piśmienne zaprzestały używania niewygodnego w użyciu zwoju, doprowadzając do powstania nowej formy książki - kodeksu.

42 Biblioteki klasztorne
Pisaniem tekstu, a raczej jego kopiowaniem powielaniem, zajmowali się głównie duchowni. W klasztorach wyszkoleni specjalnie mnisi, przy katedrach biskupich i kolegiatach pracowali kopiści z niższego kleru świeckiego; z czasem wytworzył się nawet osobny zawód przepisywaczy. Powstaje nowy rodzaj, najbardziej charakterystyczny dla średniowiecza, biblioteki klasztorne.

43 Skryptorium to miejsce gdzie przepisywano księgi
Kopista- osoba zajmująca się przepisywaniem ksiąg w średniowieczu

44 Ciężką pracę ręcznego przepisywania ksiąg przerwa...... wynalezienie druku

45 WYNALEZIENIE DRUKU Wynalezienie druku przypisuje się Janowi Gutenbergowi z Moguncji, przyjmując jako datę tego wydarzenia rok Były to czasy, kiedy powielania tekstów dokonywano drogą ręcznego przepisywania, a więc sposobem pochłaniającym za dużo czasu i wysiłku. Sztuka drukarska, z początku otoczona tajemnicą, rozpowszechniła się po całym ówczesnym świecie. Druk w oczywisty sposób wpłynął na życie książek, podobnie jak i na kształt i charakter ówczesnych bibliotek. Pierwsze publiczne biblioteki powstały we Włoszech. Stopniowo zanikały skryptoria, powstawały nowe przemysły książkowe, produkcja i handel książkami przechodziły do rąk świeckich, biblioteka zaś przejęła nowoczesne funkcje obsługi szerszych kręgów czytelniczych.

46

47 Gutenberg wpadł na pomysł wybijania za pomocą stempli z twardego metalu (tzw. patryc czy punconów) liter w płytce metalowej, dzięki czemu uzyskiwano trwałe matryce, których można było używać wielokrotnie do odlewania czcionek. Długo pozostawała też w użyciu wynaleziona przez Gutenberga prasa do odbijania druków.

48

49

50 Inkunabuł Inkunabuł to stary druk sprzed 1501 roku.
Pierwsze inkunabuły wzorowano na średniowiecznych rękopisach, m.in. kroje czcionek naśladujące pismo ręczne (kolofon), ręczne zdobienie (iluminacja, inicjał). Pierwszym inkunabułem był druk J. Gutenberga ok (fragment z księgi Sybilli). Pierwszy w Polsce inkunabuł wydrukował (prawdopodobnie) K. Straube - kalendarz na 1474 rok. .

51 KSIĄŻKA EPOKI OŚWIECENIA
Oświecenie wywołało pęd do badań naukowych, dla których organizowane były oddzielne akademie. Powstał nowy rodzaj przedsiębiorstw obejmujących wszystkie gałęzie wytwarzania i rozprowadzania książek Do znacznego rozkwitu doszedł "przemysł książkowy" przede wszystkim we Francji, a to dzięki rodzinie drukarskiej Didotów, której członkowie wprowadzili nowego typu antykwę ( kroje pisma) i wydali szereg pięknych książek ilustrowanych miedziorytami. W całej europie wybitni drukarze i wydawcy usprawniali drukowanie. Wprowadzane były nowe wzory i kroje czcionek klasycznych. Książki stały się arcydziełami sztuki typograficznej, a wiele rozwiązań tamtych czasów stosowane jest do dziś.

52 KSIĄŻKA XVI w. Produkcja książki zaczęła w tym okresie być jedną z ważnych gałęzi manufaktury, stając się powoli rentownym interesem. Książka stała się ważnym czynnikiem rozwoju języka narodowego. Jednocześnie w XV i XVI w. ukazało się wiele dzieł odtwarzających kulturę świata starożytnego. W drugiej połowie XVI w., przeniknął do bibliotek duch epoki baroku,  przejawiający się w bogatych oprawach książek.  Stać na to głównie było rody książęce i magnackie. Wraz z nieszczęśliwymi warunkami politycznymi nastąpił w XVI w. ogólny upadek kultury, co wpłynęło na znaczne obniżenie poziomu drukarstwa.

53 KSIĄŻKA XVII w We Francji i nad całym drukarstwem XVII w. górowała paryska Drukarnia Królewska powołana do życia przez Ludwika XIII z inicjatywy kardynała Richelieu w 1640, kiedy ówczesny kulturalny świat obchodził 200-lecie wynalezienia druku. Rozporządzała ona znacznymi środkami i najlepszymi fachowcami. Miały imponować jej wielotomowe okazałe wydawnictwa z różnych dziedzin, wykonywane starannie piękną czcionką, bogato zdobione.

54 Pierwsze biblioteki Pierwsze biblioteki związane są z miejscami kultu - świątyniami. Początkowo pismo znali tylko wtajemniczeni kapłani i urzędnicy dworów panujących. Oni zapisywali wszystkie ważne dla państwa informację, a także tworzyli wszelakie "święte księgi". Zbiory takich ksiąg były z czasem wzbogacane także o literaturę piękną i naukową. Do najstarszych znanych bibliotek należy słynny zbiór tabliczek glinianych z pismem klinowym odnaleziony w Niniwie w Babilonii, w pałacu króla Assurbanipala . Zbiór bogaty we wszelkiego rodzaju dzieła naukowe był znakomicie uporządkowany i skatalogowany przez licznych bibliotekarzy.

55 Do rozwoju handlu książkami przyczynia się w dużym stopniu działalność Biblioteki Aleksandryjskiej, która, sama będąc głównym nabywcą, ustalała także podstawę najlepszych tekstów do kopiowania .W Grecji już ponoć w VI w. p. n. e. miało powstać wiele bibliotek zakładanych przez panujących władców, powstawały także zbiory prywatne uczonych greckich, jak Arystoteles. Jednak nie zachowały się one do naszych czasów.

56 Biblioteka Aleksandryjska – największa biblioteka świata starożytnego, istniejąca w Aleksandrii, założona przez Ptolemeusza I Sotera. Biblioteka Aleksandryjska funkcjonowała przy Muzeum Aleksandryjskim w okresie od III wieku p.n.e. do IV wieku n.e.

57 Biblioteka Aleksandryjska współcześnie

58 Bliżej nas..... Z biegiem czasu zaczęto tworzyć bardzo rozbudowane prasy drukarskie. Książki zaczęły ozdabiać ilustracje. Początkowo czarno białe następnie przeistaczające się w kolorowe rysunki. Dzisiaj za książkę uważa się: Wydawnictwo zwarte - może to być duży utwór literacki, zbiór mniejszych utworów, leksykon, podręcznik, poradnik itp. Wydawnictwo dziełowe Utwór prozatorski, synonim powieści. Publikacja powyżej 48 stron (w przypadku mniejszej ilości stron mamy do czynienia z broszurą). W dzisiejszych czasach książki są bardzo rozpowszechnione. Nie są już tak drogie. Każdy czytelnik niezależnie od wieku, może znaleźć coś dla siebie.

59 ,,Cała Polska Czyta Dzieciom Dzieciom”.
Książki są bardzo potrzebne. Dostarczają nam wielu ważnych informacji i pobudzają naszą wyobraźnię. Dlatego właśnie powstało kilka organizacji propagujących czytanie np. „Cała Polska Czyta Dzieciom.

60  E – book E-book (publikacja elektroniczna), e-książka treść zapisana w formie elektronicznej, przeznaczona do odczytania za pomocą odpowiedniego oprogramowania zainstalowanego w urządzeniu komputerowym (np. komputer osobisty, specjalne urządzenie do czytania książek, telefon komórkowy czy palmtop).  Chociaż z biegiem czasu zapewne książki zostaną poddane różnym zmianom wizualnym, to i tak będą bardzo ważne dla całej ludzkości.

61 ,,Czytanie to jest odnajdywanie własnych bogactw i własnych możliwości przy pomocy cudzych słów”. - Jarosław Iwaszkiewicz  Weźmy sobie do serca te piękne słowa Iwaszkiewicza. Niech książka dla każdego z was będzie czymś ważnym, swego rodzaju drogowskazem. Tak prosta droga prowadzi Was do zdobycia książki. Wiecie, że nie wszystkie dzieci mają taką możliwość. Doceńcie to i korzystajcie z tego przywileju. Książka niech Wam towarzyszy każdego dnia, poświęcajcie przynajmniej 30 minut na czytanie i zarazem niech to będzie też oderwanie się od innych czynności, sposób na poprawę nastroju  ale też droga do wiedzy  ,,Przecież czytanie to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła.” (Wisława Szymborska) a ,,Kto czyta książki, ten żyje podwójnie”

62 Cytaty o książce

63

64

65

66 Zadania do wykonania Pod tematem lekcji zapisz: Etapy rozwoju pisma: -pismo węzełkowe -pismo klinowe -pismo piktograficzne egipskie hieroglify pismo demotyczne -pismo chińskie -alfabet ( napisz przy tym podpunkcie definicję)

67 2. Wyjaśnij co to jest/kto to jest?
-Kalamus -papirus -rylce Skryptorium kopista

68 Kto wynalazł druk? i jaki to miało wpływa na książkę?
Wybierz jedną ze swoich ulubionych książek i sporządź notatkę / recenzję tytuł i autor Autor ilustracji Główni bohaterowie O czym jest książka Ocena własna