 Rozwój tragedii greckiej

Prezentacja na temat: " Rozwój tragedii greckiej"— Zapis prezentacji:

1

2  Michał Anioł, Bachus, 1497

3  Dionizos - grecki bóg sił witalnych natury, ekstazy i wina, związany również z życiem pozagrobowym.

4  Według mitu syn Zeusa i Semele, córki Kadmowa. Żona Zeusa Hera była zazdrosna o jego kochanki. Kiedy Semele była w ciąży, bogini namówiła ją, by zmusiła Zeusa do ukazania swojej prawdziwej postaci.  Semele nie wiedziała, kim naprawdę jest jej kochanek i z początku nie wierzyła Herze. Nakazała Zeusowi, by dowiódł swojej boskości.

5  Śmiertelnicy nie mogą jednak oglądać prawdziwych postaci bogów, Semele spłonęła.  Zeus uratował jednak płód Dionizosa, zaszywając go sobie we własnym udzie. Kilka miesięcy później Dionizos się narodził.

6  Dionizje Małe, czyli Wiejskie – obchodzone na przełomie grudnia i stycznia dla uczczenia pory otwierania dzbanów z młodym winem.  Uroczystości te były połączone z zabawami ludowymi, procesjami i występami trup aktorskich

7  Lenaje – obchodzone na przełomie stycznia i lutego w związku z tłoczeniem wina;  na program tych świąt składały się uczty, wesołe pochody po ulicach miasta, agony dramatyczne (wystawianie komedii i tragedii)

8  Antesterie – obchodzone jesienią pierwotnie jako święto zmarłych.  Do obrzędów, oprócz składania ofiar należało próbowanie młodego wina.

9  Dionizje Wielkie, czyli Miejskie – obchodzone na przełomie marca i kwietnia.  W pierwszym dniu uroczystości procesja przenosiła posąg boga ze świątyni na stokach Akropolu do gaju Akademosa, gdzie odbywało się nabożeństwo i uczta.

10  W dni kolejne odbywały się pierwotnie występy chórów, później przedstawienia tragedii i komedii w teatrze Dionizosa w Atenach.  Najprawdopodobniej z tych świąt wywodzi się tragedia grecka.  Na święta Dionizosa składały się także śpiewy chórów i tańce wieśniaków, którzy mieli występować przebrani w skóry koźle – stąd nazwa tragedii

11 tragos ode (kozioł) (pieśń) tragedia (pieśń kozłów)

12  Pieśni śpiewane w Atenach ku czci Dionizosa nazywały się dytyrambami.  Według Arystotelesa pieśni te śpiewane przez chór, a właściwie przodownika chóru – koryfeusza – który rozpoczynał pieśń, dały początek tragedii.  Poezja tworzona dla chóru miał pewien element dramatyczny: rozmowę chóru z przodownikiem.

13  Do rozwoju dramatu przyczynił się poeta Arion z Metymny (625 – 585 p.n.e.), który miał być wynalazcą formy dramatycznej, mianowicie wprowadził satyrów mówiących wierszem.

14  Kolejny etap rozwoju tragedii wiązał się z wprowadzeniem do dytyrambów innych mitów, niezwiązanych z Dionizosem.  Pociągnęło to za sobą usunięcie chóru Satyrów i zastąpienie go chórem związanym z treścią mitu.

15  Element dramatyczny tragedii rozwinął Tespis z Ikarii, któremu przypisuje się wprowadzenie pierwszego aktora (w 534r. p.n.e.) jako „odpowiadacza”, odpowiadającego chórowi i koryfeuszowi.  Frynich z Aten (ok. 511- 508 p.n.e.) miał wprowadzić do tragedii role kobiece, grane jednak zawsze przez mężczyzn.

16  Drugiego aktora zawdzięcza tragedia grecka Ajschylosowi, tym samym ograniczenie roli chóru; na plan pierwszy wysunął się dialog.  Ajschylosowi przypisuje się także wprowadzenie dekoracji i pewnych rekwizytów, np. groby, ołtarze.

17  Tragedie wystawiano podczas Dionizji Wielkich, a od roku 420/419 także podczas Lenajów, które trwały sześć dni.  Wielkie Dionizje rozpoczynały się od procesji - nocną porą efebowie uroczyście wnosili (eisagoge) posąg Dionizosa Boga Wina do teatru, by symbolicznie odtworzyć mityczne przybycie boga do Aten z Eleuterai.

18  Pierwszy dzień poświęcony był składaniu Dionizosowi ofiary z kozła.  Uroczystości towarzyszył śpiew chłopięcego chóru.  Posąg boga przenoszono ze świątyni do gaju Akademosa. W gaju odbywało się nabożeństwo i uczta.  Po zachodzie słońca posąg przenoszono w blasku pochodni do Aten.

19  Drugiego dnia miała miejsce prezentacja chórów chłopięcych i męskich.

20  Kolejny dzień był przeznaczony na komedie polityczne.

21  Czwartego, piątego i szóstego dnia odbywał się tzw. agon tragediowy.  Spośród kandydatów, którzy ubiegali się o wystawienie sztuk, dopuszczano trzech poetów: każdy z nich wystawiał tetralogię, tzn. trzy tragedie i jeden dramat satyrowy. Początkowo tetralogia tworzyła całość kompozycyjną, potem ciągłość tematu nie obowiązywała.

22  W IV wieku zasada tetralogii nie obowiązywała.  Autor, który zgłaszając swoje utwory u archonta, miał wykazać się dobrą opinią, otrzymywał chór.

23  Obywatel, wyznaczony na podstawie listy podatkowej, miał obowiązek wystawić chór, czyli jako tzw. choregos (organizator chóru) dobierał zespół, finansował przygotowanie chóru i wyposażenie go w kostiumy.  Generalna próba (tzw. proagon) odbywała się w Odeonie.  Chór w tragedii Ajschylosa składał się z 50 osób, a od czasów Sofoklesa z 15.

24  Według Poetyki Arystotelesa tragedia to „naśladowcze przedstawienie (mimesis) akcji poważnej, skończonej i posiadającej odpowiednią wielkość, wyrażone w języku ozdobnym, odmiennym w różnych częściach dzieła [...], które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia (katharsis) tych uczuć”.

25  Temat z mitologii…  Niezbędnym elementem tragedii służącym wzbudzaniu litości i trwogi jest obecność konfliktu tragicznego.  Bohater - jednostka o szlachetnych intencjach - ma do czynienia z przeciwstawnymi, równorzędnymi wartościami.

26  Zgodnie z zasadami Arystotelesa tragizm wynikał z tego, że bohater popełniał tzw. nieszczęśliwe zbłądzenie, nie rozumiejąc, że popełnia zbrodnię i czyn niegodny.

27  Owo „zbłądzenie” to niewłaściwe rozpoznanie sytuacji, błędna interpretacja faktów. Na tym polega tzw. wina tragiczna (gr. hamartia).

28  Fałszywie pojmowana duma, zarozumiałość bohatera to według Greków tzw. hybris. Zawsze ściąga na winnego gniew bogów.

29  Tragizm w dramacie greckim jest zatem kategorią estetyczną oznaczająca nierozwiązywalny konflikt między dążeniami jednostki a siłami zewnętrznymi (fatum, wyroki boskie, prawa natury itp.) lub między różnymi dążeniami i skłonnościami tej samej jednostki; zakończony jest klęską bohatera.

30  Tragizm ujawnia konieczność wyboru między równorzędnymi racjami (np. honorem i miłością), powodując nieuchronne przekreślenie uznawanych wartości;  stanowi istotę tragedii.

31 Główne wyznaczniki gatunkowe tragedii antycznej:  mitologiczna motywacja wydarzeń;  czas wydarzeń musiał ograniczyć się do jednej doby i odpowiadać czasowi przedstawienia;  akcja prowadzona jednowątkowo i dziejąca się w jednym miejscu;

32  reguła trzech aktorów - wprowadzona przez Sofoklesa - mówiąca o dopuszczalnej liczbie aktorów jednocześnie występujących na scenie;  zasada decorum - stosowności stylu względem gatunku i tematu; z tej zasady wynikało, że tragedię musi cechować styl patetyczny - podniosły sposób mówienia;

33 konstrukcja złożona z następujących elementów:  prolog - przedakcja, wprowadzenie,  parodos - wejście Chóru i jego pierwsza pieśń,  epeisodion - wystąpienie aktorów,  stasimon - pieśń Chóru (epeisodia i stasima przeplatają się 3-5 razy),  exodos - zakończenie zawierające kommos;

34 kompozycja oparta na klasycznym schemacie:  ekspozycja - wprowadzenie poprzedzające akcję,  węzeł dramatyczny- pojawienie się problemu,  perypetie - działania bohatera zmierzające do rozwiązania problemu,  punkt kulminacyjny- moment zwrotny, w którym napięcie emocjonalne osiąga najwyższy poziom,  katastrofa - rozwiązanie i zakończenie utworu.

35