Istvan Aranyosi - teoria umysłu peryferyjnego

Prezentacja na temat: "Istvan Aranyosi - teoria umysłu peryferyjnego"— Zapis prezentacji:

1 Istvan Aranyosi - teoria umysłu peryferyjnego
Renata Ziemińska

2 The Peripheral Mind, 2013

3 István Aranyosi István Aranyosi ur w Sighet/Máramarossziget w Rumunii. Studiował dziennikarstwo BA w Bukareszcie i filozofię MA w Budapeszcie, Central European University, w 2005 uzyskał doktorat. W był na stypendium w Australii w Centre for Consciousness, The Australian National University. Aktualnie jest Assistant Professor of Philosophy at Bilkent University, Ankara. W 2012 uzyskał od American Philosophical Association nagrodę za artykuł "A new argument for mind-brain identity”.

4 Osobista historia: zaburzenia obwodowego układu nerwowego
Tuż po doktoracie zdiagnozowano u niego radiologicznie guza płuc i rozpoczął chemioterapię. Vincristine jest substancją, która zatrzymuje podział komórek, ale w jego przypadku okazała się toksyczna dla aksonów. Wkrótce po drugiej dawce okazało się, że nie jest w stanie stać na nogach. W pierwszych sześciu tygodniach chemioterapii tracił kontrolę stopniowo od palców u nóg do kostek i środka nóg oraz od palców do środka przedramienia. Jego kończyny stały się mu obce. Przestał czuć nogi i ręce, które stały się dla niego częścią zewnętrznego świata, kawałkami nieunerwionego obcego ciała. “The mind-world boundary seems to have moved from the skin/environment junction to the innervated/denervated junction within the body. So, part of the body has become external to the mind, or ‘de-minded.’ It was only then that I started thinking about the mind as really present throughout the body rather than as merely containing a body-image or being informed by the body” (10).

5 Schemat budowy neuronu: a - dendryty, b - ciało komórki, c - jądro komórkowe, d - akson, e - otoczka mielinowa, f - komórka Schwanna, g - przewężenie Ranviera, h - zakończenia aksonu.

6 Umysł jako system nerwowy
Umysł to cały układ nerwowy, złożony z centralnego układu nerwowego (mózg i rdzeń kręgowy) i obwodowego układu nerwowego (reszta unerwionego ciała). Obwodowy układ nerwowy (peripheral nervous system, PNS) jest częścią umysłu; sprawia, że świadomość jest rozlokowana na całym ciele i wewnątrz ciała. Np. ból nie jest umieszczony w określonym miejscu w mózgu, ale jest ciągłą interakcją między nerwami obwodowymi, rdzeniem kręgowym i ośrodkami w mózgu.

7 Umysł w nerwach obwodowych
Umysł obejmuje nie tylko procesy mózgowe ale także procesy przebiegające w obwodowym układzie nerwowym, PNS. Umysł obejmuje systemy sensoryczne: wzrokowe, dotykowe, słuchowe, propriocepcję, smakowe, węchowe czy bólowe (nociception). Procesy przebiegające w nerwach obwodowych częściowo konstytuują doświadczenia; ich rola nie jest tylko przyczynkowa lecz konstytuująca, zwłaszcza że stany mentalne są raczej procesami niż zakończonymi efektami.

8 Centralny układ nerwowy

9 Human nervous system

10 Human nervous system

11

12 Central and Peripheral Nervous System

13 Zombie Zombi to fizyczny duplikat istoty świadomej, sam pozbawiony świadomości. Zombi jest argumentem antyfizykalistycznym w rękach dualistów własności. David Chalmers tak opisuje swojego wyimaginowanego bliźniaka: “This creature is molecule for molecule identical to me, and identical in all low-level properties postulated by a complete physics, but he lacks conscious experience entirely.” Aranyosi uważa zombi za coś niepojmowalnego. Jeżeli dla włókna nerwowego „być świadomym” znaczy pewien sposób pobudzenia, to włókno nerwowe u zombi jest niepojmowalne i stopa zombi jest niepojmowalna i cały jego układ nerwowy (52).

14 Black-and-white Mary Osoba, która nigdy nie doświadczyła kolorów ale ma pełną wiedzę naukową na temat świata, łącznie z ludzką percepcją wzrokową. Wydaje się oczywiste, że kiedy Mary opuści swój czarnobiały pokój i zobaczy po raz pierwszy czerwoną różę, zdobędzie nową wiedzę dotyczącą doświadczania kolorów; będzie już wiedziała, jak to jest doświadczać czerwieni. Aranyosi się zgadza: “there are beliefs about color vision that even an omniscient scientist would not have, unless she experienced colors” (57). Zgadza się także, że Mary będzie zdziwiona, kiedy zobaczy różę po raz pierwszy. Jego zdaniem jednak, jej przekonanie może być nieprawdziwe (her new belief might be untrue). Jest to słaba obrona fizykalizmu: albo Mary nie była wszechwiedząca, albo nie zdobyła nowego przekonania. Raczej nie była wszechwiedząca, skoro była osobą zamkniętą w czarnobiałym pokoju i nie miała niektórych doświadczeń pierwszoosobowych.

15 Brain-in-a-vat (BIV) Filozofowie piszący o hipotezie mózgu w pojemniku BIV zwykle zakładają, że siedliskiem umysłu jest mózg. Zwolennicy poznania ucieleśnionego są przeciwnego zdania: bezcielesny mózg nie musi mieć takiego samego życia umysłowego, jak nasze umysły (embodied and embedded minds). Aranyosi dyskutuje z tezą Chalmersa, że BIV może mieć swój świat wewnątrz komputera. Obwodowy układ nerwowy BIV to kable łączące go z komputerem. Aby symulować ból, komputer musiałby symulować cały wzór pobudzeń neuronalnych: to co dzieje się w PNS i w rdzeniu kręgowym.

16 BIV 2 “Komputer nie symuluje jedynie struktury nerwowej, aby stymulować mózg w pojemniku; raczej materialnie ją realizuje, implementuje i naśladuje. Tworzy to, co jest potrzebne, aby proces bólu faktycznie miał miejsce i jest częścią tego procesu” (62) Komputer pełni rolę ciała dla BIV, a BIV pełni rolę ciała dla komputera. BIV jest zwykle przedstawiany jako bierny odbiorca stymulacji ze strony komputera, ale jeśli to ma być symulacja ludzkiego doświadczenia, to powinna być pojęta jako interakcja.

17 BIV 3 “można wykluczyć, że BIV jest możliwy, jeśli miałby mieć świadomość i stany percepcyjne zmysłowe. BIV i jego podłączony komputer są jak dwa lustra patrzące na siebie; nie ma w tym złożonym systemie żadnej autentycznej informacji. Elektryczne impulsy nerwowe są usytuowane w elektrycznych impulsach nerwowych, które z kolei są znowu usytuowane w elektrycznych impulsach, a nie w czymś takim jak świat czy rzeczywistość” (64). RZ: informacji może dostarczać złośliwy uczony; komputer jest tylko przekaźnikiem.

18 Twin Earth Bliźniacza Ziemia to eksperyment myślowy, który jest używany jako argument przeciwko wąskiej treści mentalnej i za treścią szeroką (eksternalną, zależną od środowiska fizycznego). Aranyosi uważa, że „Ziemia Bliźniacza” nie dowodzi istnienia treści szerokiej, ale dowodzi, że nie jest ona wąska. Treść nie jest determinowana przez wąskie stany psychologiczne (mózgowe) i nie jest determinowana przez fakty na zewnątrz skóry podmiotu. “Jest raczej determinowana przez standardy werydyczności dla doświadczenia ustalane przez dobrze funkcjonujący cały system nerwowy”.

19 Bliźniacza Ziemia Aranyosi zauważa, że kiedy Putnam pisze “meanings just ain’t in the head” (znaczenia nie są w głowie) nie ma na myśli czaszki, a głowa jest metaforą perspektywy pierwszoosobowej. Znaczenie słowa “woda” nie jest zdeterminowane przez subiektywny opis, ale nie jest też zdeterminowane przez obiektywny skład chemiczny. Według Aranyosi znaczenie woda jest zdeterminowane przez te z naszych doświadczeń, które zostały kauzalnie wywołane przez ten płyn, z którym byliśmy w interakcji na Ziemi.

20 Chalmers’ and Clark’s theory of extended mind
Teoria umysłu rozszerzonego broniona przez Andy Clark and David Chalmers to pogląd, że niektóre procesy i stany poznawcze przekraczają ciało, rozszerzają się poza organizm, np. kiedy używamy narzędzi, jak telefon czy komputer. Komputer, pendrive czy CD mogą służyć jako magazyny naszej pamięci. Dla Otto cierpiącego na chorobę Alzheimera, komputer pełni rolę podobną do biologicznej pamięci. Według Clarka i Chalmersa możemy mu przypisać potencjalne przekonanie, które znajduje się poza mózgiem w komputerze, nawet jeśli świadome przekonania są tylko w jego głowie.

21 Umysł rozszerzony Aranyosi oponuje: “poznający umysł jest rozszerzony ale nie poza granice PNS” (120). Korzystanie z notebooka czy telefonu nie jest bezpośrednim procesem lecz wymaga pośrednictwa nerwów obwodowych, np. patrzenia na ekran, używania ruchu palców. Zewnętrzna cześć umysłu musiałaby być implantem ściśle połączonym z mózgiem, w bezpośredniej interakcji bez pośrednictwa PNS.

22 Umysł ucieleśniony/Embodied mind
Nasz umysł nie jest zamknięty w mózgu, ale rozciąga się na całe ciało. Aranyosi twierdzi, że umysł jest tak „istotnie” ucieleśniony, że realistyczny umysł odcieleśniony jest wykluczony. Odcieleśniony czy bezcielesny umysł jest logicznie możliwy, ale musiałby być bardzo odmienny od tych umysłów, które ludzie faktycznie mają.

23 „Enminded body” Według Aranyosi reprezentanci nurtu “embodied mind” (sięgającego roku 1980) nie docenili szczególnej roli PNS w ucieleśnieniu. Aranyosi interpretuje ideę ucieleśnionego umysłu nie jako fakt, że mózg przetwarza obraz przekazany mu przez ciało (brain processing a body-image), ale jako coś więcej, jako umysł rozprzestrzeniony na całe ciało (mind distributed right across the body). Nazywa swoje podejście teorią “enminded body”: ciało jest konstytutywną częścią umysłu, tego czym umysł jest i co robi.

24 Iluzja Arystotelesa Kiedy skrzyżujemy palec wskazujący i środkowy i dotkniemy ołówkiem tych dwu palców pomiędzy nimi, czujemy, jakby były dotykane przez dwa przedmioty, a nie jeden (126). Mózg „zapomina”, że palce są skrzyżowane, choć receptory napięcia mięśni i ścięgien dostarczają tej informacji. Aranyosi przedstawia własną wersję tej iluzji: kiedy najpierw dotykamy palca środkowego (cały czas skrzyżowanego z palcem wskazującym znajdującym się poniżej), a potem przesuwamy ołówek w dół tak, żeby dotknąć palec wskazujący, czujemy ruch jakby był w górę (129).

25 Iluzja Arystotelesa 2 Przesuwanie ołówka w górę i dotykanie palca znajdującego się powyżej powoduje taki sam efekt iluzoryczny: czujemy ruch w dół. W czasie tego eksperymentu lepiej nie patrzeć na palce. Jest to rodzaj iluzji dotykowo-propriocepcyjnej (inny przykład to iluzja gumowej ręki:

26 Aristotle’s illusion 3 “when human subjects are exposed to long-lasting tactile reversal (six months, in Benedetti’s experiment), their tactile perception ceases to be illusory, that is, after they have their fingers crossed for a long time, they cease to have Aristotle’s illusion” (133). It seems that we need to be capable of adapting to unusual circumstances and the illusion is simply due to the absence of any previous tactile contact involving crossed fingers in this kind of way.

27 Iluzja gumowej ręki http://www.youtube.com/watch?v=sxwn1w7MJvk
Bodźce wzrokowe i dotykowe niekiedy są ważniejsze niż wewnętrzne poczucie własnego ciała. Plastyczny mózg dostosowuje czucie proprioceptywne do bodźców zewnętrznych, tutaj: wzrokowych i dotykowych. Nie jest to iluzja dotykowa czy wzrokowa lecz propriocepcyjna: gumowa ręka jest odczuwana jako własna.

28 Iluzja propriocepcyjna
Na podstawie iluzji Arystotelesa Aranyosi (wbrew B. O’Shaughnessy) twierdzi, że propriocepcja nie zawsze jest wcześniejsza od dotyku lecz czasami bywa przezeń zdeterminowana, a jeśli tak, to obwodowy układ nerwowy i jego procesy są konstytutywne dla doświadczenia. Krytyka: propriocepcja jest także elementem PNS, chyba, że chodzi o czucie całego ciała na raz. Jeśli chodzi o szczegółowe informacje propriocepcyjne, jak w iluzji gumowej ręki, to wtedy jest to PNS i chodzi o wewnętrzne relacje w PNS.

29 Dotyk a propriocepcja Świadomość dotykanego zewnętrznego przedmiotu jest mniej bezpośrednia niż świadomość własnego ciała (propriocepcja) dlatego, że przedmiot jest czymś zewnętrznym. Dotyk zależy od propriocepcji w tym sensie, że świadomość dotykania zakłada świadomość własnego ciała. Jeśli jednak już chodzi o szczegóły dotykanego przedmiotu, to dotyk bywa ważniejszy od propriocepcji i może ją determinować (iluzja gumowej ręki). Gallagher odróżnia propriocepcyjne informacje i propriocepcyjną świadomość. Ta druga nie jest percepcją.

30 Obraz ciała i schemat ciała
Za Gallagherem Aranyosi pisze, że body image jest efektem świadomego poznawania własnego ciała, np. sylwetki i ruchów, a body schema funkcjonuje nieświadomie, umożliwiając utrzymanie równowagi i ruch. Body image zawiera poczucie mojości, a body schema działa niezależnie (nawet jeśli nie mamy poczucia mojości wobec niektórych części ciała). Pierwszy jest oparty na skupianiu uwagi, a drugi obejmuje całość ciała. Body schema to mapa ciała (body plan) w sensie jego mózgowej reprezentacji. Jest to podstawowy element propriocepcji, który zawiera symetrię i liczbę segmentów i kończyn należących do organizmu i wpływa na neuronalne reprezentacje ciała.

31 Eksterocepcja i propriocepcja
Kiedy patrzymy na własne kończyny lub twarz, mamy eksterocepcyjną świadomość własnego ciała. Proprioceptywna świadomość własnego ciała jest czymś innym. „W propriocepcji nie ma czegoś takiego jak obiekt, który jawi się tak lub inaczej, ale raczej ja lub umysł przenikający ciało we wszystkich jego częściach, które są prawidłowo unerwione” (139). W propriocepcji nie ma uważania, skupiania uwagi, oczekiwania, a nawet są one wykluczone. W propriocepcji i interocepcji przedmiot intencjonalny nie rożni się od doświadczającego ja (141).

32 Introspekcja Introspekcja jest bliższa eksterocepcji, np. widzenia czy słyszenia, w tym sensie, że zawiera ja w relacji do czegoś zewnętrznego, nawet jeśli jest to wewnętrzny stan [miniony]. Introspekcja ujmuje ten stan/przeżycie w taki lub inny sposób, traktując go jak obiekt rożny od ja doświadczającego. Introspekcja/refleksja jest intencjonalna i dotyczy ja minionego, dystans czasowy.

33 Interocepcja Interocepcja jest znowu czymś innym, obejmując doznania związane z sygnałami trzewnymi, jak głód, pragnienie czy aktywność naczynioruchowa. Ból, temperatura i swędzenie to także przypadki interocepcji. W przeciwieństwie do propriocepcji, interocepcja nie jest milcząca, lecz wymaga świadomej uwagi, np. głód czy pragnienie. Zmysł dotyku jest bliski propriocepcji i interocepcji, nawet jeśli dotyczy czegoś zewnętrznego. Nie trzeba mylić interocepcji z introspekcją.

34 Podstawowy body image Aranyosi pisze o primal body image jako wyniku oddziaływania pomiędzy propriocepcją, percepcją dotykową i interocepcją. PNS odpowiada za to poczucie bycia ucieleśnionym. “Czujemy się nie w ciele, ale jako ciało. Propriocepcja, interocepcja i dotyk razem tworzą to doświadczenie ‘enminded body’… Jego obecność we wszystkich częściach ciała istotnie zakłada prawidłowe unerwienie PNS” (144).

35 Enaktywizm Dane PNS i działanie (action) zostały zaliczone do kategorii stanów umysłu przez teorie sensomotoryczne np. enaktywizm Alva Noë. Aranyosi polemizuje: działanie jest ważne dla stanów mentalnych, jako ich przyczyna, ale nie jest ich cechą konstytutywną. “Stan mentalny to więź kauzalna pomiędzy bodźcem rozumianym jako wydarzenie pozaneuronalne i zachowaniem” (156). Ostatnia synapsa przed reakcją mięśni jest granicą umysłu.

36 Granice umysłu Podstawą enaktywizmu jest eksperyment z okularami, które odwracają orientację w przestrzeni na osi lewo-prawo lub góra-dół. Po treningu w rożnych aktywnościach motorycznych, badani dostosowywali się do nowych warunków (164). Ruch odgrywa zatem ważną rolę w zaadaptowaniu się do zniekształceń percepcyjnych (170). Badania potwierdziły, że czynności motoryczne adaptowały się wcześniej niż percepcja. Według Aranyosi, „it is not action that is constitutive of perception, but rather proprioception and kinesthesia”.

37 Umysł poza czaszką Aranyosi demonstrates the cognitive role of the peripheral nervous system. Mind is not contained in the cranium, but extends out into the entire nervous system, suffusing the body as far as it is innervated. The book is based on personal experiences of severe peripheral nerve damage, and reveals what happens to the mind in such cases. The peripheral nervous system does appear to furnish a promising basis for defining the boundary between the human mind and the external world, and with this, the whole innervated body then comes to be included into mind.