Tomasz Resler Zakład Historii Administracji

Tomasz Resler Zakład Historii Administracji
Z dziejów postępowania sądowego – proces skargowy, inkwizycyjny, mieszany NSP rok I Tomasz Resler Zakład Historii Administracji

ŚREDNIOWICZNY PROCES SKARGOWY
I. Geneza procesu akuzacyjnego: pierwotnym sposobem dochodzenia sprawiedliwości był odwet poszkodowanego (lub jego rodu) wobec sprawcy przestępstwa (lub jego rodu), na niesprecyzowanych bliżej zasadach – krwawa zemsta, już jednak w czasach wszesno-średniowiecznych dla pomsty rodowej, jako sposobu dochodzenia sprawiedliwości istniała alternatywa w postaci możliwości skierowania sprawy na drogę sądową, charakter „sądowej drogi dochodzenia sprawiedliwości” ulegał ewolucji wraz z rozwojem społeczeństwa i struktur państwowych, pierwotnie sąd odbywał się na wiecu w obecności „wszystkich wolnych, zdolnych do noszenia broni” członków plemienia, zaś sędziowie i asesorowie wybierani byli każdorazowo spośród zgromadzonych na wiecu, z czasem, wraz z rozwojem aparatu państwowego przewodniczenie wiecom, a w konsekwencji także sądom, które się na nich odbywały stopniowo przechodziło z rąk wiecujących na rzecz urzędników monarszych,

I. Geneza procesu akuzacyjnego: charakterystyczny dla średniowiecznego prawa materialnego brak rozróżnienia bezprawia od cywilnego od bezprawia karnego (pojmowanych jednolicie, jako szkoda, krzywda) powodował jednakowy sposób dochodzenia krzywd (czy to np. szkody wynikającej z nieoddania długu, czy krzywdy będącej skutkiem kradzieży), podstawową cechą średniowiecznego procesu (postępowania sądowego) była jego jednorodność, czyli brak osobnego trybu postępowania w sprawach cywilnych i karnych, średniowieczny proces sądowy (zwany skargowym, bowiem wszczynany wyłącznie na podstawie skargi uprawnionego) miał w zasadzie charakter procesu karnego, zarówno w sprawach karnych, jak i tych, które współcześnie zaliczylibyśmy do cywilnych, zmierzał on do ukarania sprawcy za krzywdy i szkody wywołane jego działaniem, odpłaty za wyrządzone zło,

I. Geneza procesu akuzacyjnego: odmienności w postępowania w sprawach karnych i cywilnych zaczną kształtować się dopiero u schyłku średniowiecza nastąpił podział skarg na: karne (których treścią będzie żądanie orzeczenia wobec sprawcy surowej kary publicznej), cywilne (których treścią będzie jedynie żądanie materialnego odszkodowania za straty spowodowane czynem zabronionym), mieszane (czyli żądające orzeczenia wobec sprawcy czynu zabronionego), ten kształtujący się mniej więcej od XIII/XIV wieku podział skarg spowodował wprowadzenie do jednolitego dotąd trybu postępowania sądowego (tzw. procesu skargowego) pewnych odrębności proceduralnych (w zależności od rodzaju skargi, czyli żądania skarżącego), początkowo odrębności te były niewielkie, z czasem jednak pogłębiały się doprowadzając u progu czasów nowożytnych do wyodrębnienia się procesu cywilnego i karnego,

I. Geneza procesu akuzacyjnego: nastąpi to jednak ostatecznie w czasach nowożytnych, do końca średniowiecza powszechny w Europie proces sądowy będzie miał jednorodny charakter, przybierając formę tzw. procesu skargowego (akuzatoryjnego, akuzacyjnego),

II. Podstawowe zasady procesu skargowego: 1. SKARGOWOŚĆ (ZASADA SKARGOWOŚCI) oznaczała ona, że postępowanie sądowe mogło był wdrożone tylko na podstawie skargi (pozew, citatio) uprawnionego oskarżyciela (powoda), uprawnienie do skargi przysługiwało wyłącznie poszkodowanemu, ewentualnie właściwemu przedstawicielowi rodu poszkodowanego, jeżeli on sam z przyczyn obiektywnych nie mógł wytoczyć powództwa (wnieść skargi) - przede wszystkim w przypadku zabójstwa, postępowanie w procesie skargowym nie mogło być więc wdrożone: z urzędu, przez sąsiada poszkodowanego, ani nawet przez bezpośredniego świadka zdarzenia 2. KONTRADYKTORYJNOŚĆ (zasada kontradyktoryjności, sporności) zgodnie z tą zasadą proces był wyłącznie sporem między stronami, sąd był w nim jedynie biernym obserwatorem, jego rola w procesie sprowadzała się jedynie do kierowania rozprawą i wydania orzeczenia (której ze stron przyznać słuszność) na podstawie materiałów dowodowych dostarczonych przez strony,

II. Podstawowe zasady procesu skargowego: 3. FORMALIZM (zasada formalizmu procesowego) konieczność bardzo rygorystycznego przestrzegania przewidzianych zwyczajami symboli, gestów oraz różnych formuł i formułek procesowych, najdrobniejsze przekręcenie jakiejś formułki słownej, wykonanie gestu w niewłaściwy sposób pogarszały stanowisko procesowe strony, która się tego dopuściła, początkowo mogło to prowadzić nawet do „upadku w sprawie”, czyli przegrania procesu sądowego, z czasem formalizm łagodzono, a jego naruszenie powodowało jedynie ograniczone skutki (np. utratę tzw. „pierwszeństwa do dowodu”, przejście prawa do przedstawienia dowodu na stronę przeciwnika procesowego), 4. USTNOŚĆ I JAWNOŚĆ (zasada ustności i jawności) cechą średniowiecznego procesu skargowego była jego ustność, forma pisemna była wyjątkiem (posługiwanie się dokumentami w postępowaniu dowodowym było niezmierną rzadkością),

II. Podstawowe zasady procesu skargowego: pisemność stanie się zasadą procesu karnego dopiero w czasach nowożytnych, ustność procesu skargowego wynikała bezpośrednio z jego jawności, postępowanie sądowe odbywało się bowiem na wiecu, później na tak zwanych „rokach sądowych”, z udziałem dość licznie zgromadzonej publiczności,

II. Przebieg procesu skargowego: Środki dowodowe: PRZYSIĘGA STRONY uprawnienie do złożenia przysięgi miało charakter osobisty (złożyć ją mogła jedynie sama strona), w zależności od tego, której ze stron przyznano „bliższość w dowodzie”, czyli która ze stron zobowiązana była do jej złożenia wyróżniano: przysięgę oskarżającą (obciążającą): składana przez oskarżyciela (powoda) stanowić miała dowód popełnienia przestępstwa przez oskarżonego przysięgę oczyszczającą: składana przez oskarżonego dowodzić miała jego niewinności, miała oczyścić go ze stawianego mu zarzutu PRZYSIĘGA WSPÓŁPRZYŚIĘŻNIKÓW : sama przysięga strony była z reguły niewystarczającym dowodem w sprawie,

II. Przebieg procesu skargowego: Środki dowodowe: jeśli nawet była samodzielnym środkiem procesowym to jedynie w sprawach drobnych (a i wówczas niejednokrotnie żądano dodatkowych dowodów), z reguły więc wymagano, by przysięga strony wsparta była przez tzw. „współprzysiężników”, współprzysiężnikami byli członkowie rodu strony, z czasem (w niektórych prawach) mogli być nimi sąsiedzi, nie było to kwestią przypadku, lecz wynikało z istoty „współprzysięgi” współprzysiężnicy przysięgali nie co do faktów (będących przedmiotem postępowania sądowego, ), lecz co wiarygodności strony (że jest ona prawa, uczciwa, bogobojna, prawdomówna) niewątpliwie mówiącej prawdę,

II. Przebieg procesu skargowego: przysięgę taką (z natury rzeczy) złożyć mogli więc jedynie ci, którzy znali stronę (a więc pobratymcy, sąsiedzi), bo tylko ci, którzy znali (powoda lub pozwanego) mogli za niego ręczyć, współprzysiężnicy nie musieli, i z reguły nie byli świadkami określonego zdarzenia prawnego (bo to nie miało znaczenia dla dokonywanej przez nich czynności procesowej), w zależności od wagi sprawa liczba współprzysiężników wahała się od kilku do kilkudziesięciu (2-72), ŚWIADKOWIE I DOKUMENTY zeznania naocznych świadków zdarzeń nie stanowiły środka dowodowego w średniowiecznym procesie skargowym, podobnie marginalną rolę w średniowiecznym procesie skargowym odgrywały dokumenty, dokumenty prywatne miały bardzo słabą moc dowodową i łatwo było je „zaczepić” (tj. podważyć), nieco inaczej rzecz się miała z dokumentami publicznymi (sporządzanymi przez upoważnione do tego osoby urzędowe) – te były bowiem niepodważalne (nawet pod groźbą kary śmierci),

II. Przebieg procesu skargowego: ORDALIA (sądy boże): idea sądu bożego polegała na przeświadczeniu, że najlepiej, w sposób niewątpliwie nieomylny sprawę sądową rozstrzygnąć może sam Bóg, bezpośrednio ingerując w tok postępowania sądowego, opierała się na głębokiej wierze w to, że Bóg nie dopuści do skrzywdzenia niewinnego, a wskaże winnego, odwołanie się do sądu bożego (boskiej interwencji, do boskiego rozstrzygnięcia) – jest więc najlepszą gwarancją właściwego rozstrzygnięcia sporu sądowego, CZASY ANTYCZNE idea „sądu bożego” ma proweniencję sięgającą czasów najdawniejszych można ją już odnaleźć w prawach antycznych, zwłaszcza staro-orientalnych (np. w Kodeksie Hammurabiego, który przewiduje stosowanie tzw. „próby wody”) w czasach rzymskich pojęcie „sądu bożego”, jako środka dowodowego w procesie zasadniczo nie istniało

II. Przebieg procesu skargowego: CZASY WCZESNOŚREDNIOWIECZNE idea „sądu bożego” odrodziła się w pierwszych wiekach średniowiecza w niektórych spośród leges barbarorum (zwłaszcza w prawie wizygockim i burgundzkim), w okresie od VI-VIII wieku stosowano je rzadko i wówczas nie odgrywały one jeszcze w postępowaniu sądowym istotnej roli, przełomową (dla dalszego rozwoju tej instytucji) okazała się decyzja Karola Wielkiego przyznająca sądom bożym pełną moc dowodową i nakazująca powszechne stosowanie ordaliów, szczególnie ważną rolę w przeprowadzeniu ordaliów odgrywali duchowni, nadając im rytualną, chrześcijańską, obrzędowość, rola duchownych sprowadzała się przede wszystkim do: odprawienia specjalnie przygotowanej mszy, odbywania modłów o egzorcyzmów, święcenia wody i żelaza Henryk II (1019) i Henryk III (1052) – uznali pojedynek sądowy za główny środek dowodowy w procesach o morderstwo i otrucie,

II. Przebieg procesu skargowego: dominująca pozycja sądów bożych w europejskiej praktyce sądowej to okres pomiędzy początkiem wieku IX, a połową XIII stulecia, Kościół, którego kapłani odgrywali w sądach bożych kluczową rolę, najwcześniej zaczął występować przeciwko tym praktykom, przełomowe znaczenie miała decyzja podjęta przez papieża Innocentego III w roku 1215 na Soborze Laterańskim IV, ostatecznie zabraniająca ich stosowania, idea częściowo odrodziła się u progu czasów nowożytnych w związku z „procesami o czary”, głównie w formie tzw. „pławienia czarownicy”,

III. Tryb postępowania: FORMA SKARGI postępowanie rozpoczynało się od skargi składanej przez poszkodowanego lub przedstawiciela jego rodu, początkowo powód (oskarżyciel) składał skargę osobiście i bezpośrednio w domu krzywdziciela, gdzie przybywszy (uroczyście, w asyście świadków) wzywał go do stawienia się przed sądem, z czasem (wraz z rozwojem aparatu państwowego) powód składał skargę do sądu, po czym sąd formułował na jej podstawie pozew i kierował go do pozwanego wraz z wezwaniem do stawienia się w sądzie w określonym terminie, ROZPRAWA: rozprawę rozpoczynało złożenie skargi przez powoda następnie pozwany udzielał odpowiedzi na zarzuty powoda (replika), szczególnie ważne było komu przysługuje tzw. „bliższość do dowodu”. zasadą było to, że: tzw. „bliższość do dowodu” (czyli prawo/przywilej przedstawienia dowodu w sprawie) przysługiwał stronie pozwanej (oskarżonej),

III. Tryb postępowania: POSTĘPOWANIE W „SPRAWACH DROBNYCH” powód przedstawiał przed sądem swoją skargę, następnie pozwany udzielał repliki (odpowiedzi) na zarzuty, które w swej skardze sformułował powód, po wysłuchaniu skargi i repliki sąd z reguły ograniczał się do przyjęcia uroczystej przysięgi pozwanego (jako środka dowodowego), ew. (jeśli wymagało tego prawo) przysięgi wspartej odpowiednią liczbą jego współprzysiężników, jeżeli te środki dowodowe spełniały warunki formalne, wówczas (w sprawach drobnych) prowadziło to z reguły do „oczyszczenia” pozwanego, czyli jego uniewinnienia,

III. Tryb postępowania: POSTĘPOWANIE W „SPRAWACH WIĘKSZEJ WAGI” w sprawach większej wagi proces mógł przybrać bardziej rozbudowany i złożony charakter, jeżeli w swej replice (odpowiedzi) pozwany (pełen skruchy) przyznawał słuszność powodowi, wówczas sędzia wydawał wyrok końcowy i bezwarunkowy, orzekając karę zgodnie z obowiązującymi zwyczajami, jeżeli jednak pozwany stanowczo zaprzeczał twierdzeniom powoda, sędzia wydawał wyrok końcowy, lecz warunkowy, jego wykonanie zależało bowiem od wyniku postępowania dowodowego, które przeprowadzić miano po ogłoszeniu wyroku, w takim wypadku postępowanie dowodowe nie tylko było oddzielone od wyroku, lecz co więcej wyrok poprzedzał postępowanie dowodowe jeśli sąd boży wykazał winę oskarżonego egzekwowano karę orzeczoną wcześniej w wyroku sędziego, jeżeli sąd boży dowiódł niewinności oskarżonego, wówczas pozwany był uniewinniany,

III. Tryb postępowania: ŚRODKI ODWOŁAWCZE dawny proces sądowy miał charakter jednoinstancyjny, mimo, że w procesie skargowym nie znano instytucji apelacji (czyli odwołania się od wyroku sędziego do sądu wyższej instancji), to jednak znano pewien sposób wzruszenia (podważenia) decyzji sędziego tym środkiem procesowym była tzw. „nagana sędziego”, nagana sędziego była sformułowanym pod adresem sędziego zarzutem, że w toku postępowania lub wydanym przez siebie wyrokiem świadomie złamał on prawo (istniejące zwyczaje prawne), zarzut dotyczył w takim wypadku złej woli (nieuczciwości, nieprawości) sędziego, nagana zaczepiała więc nie sam wyrok ile właśnie osobę sędziego (stąd ta instytucja procesowa zwana jest „naganą sędziego”, nie zaś wyroku),

III. Tryb postępowania: PROCEDURA naganę mógł wnieść każdy uczestnik postępowania (tak strona, którakolwiek, jak i każdy inny uczestnik procesu, obecny na rokach sądowych), naganiając sędziego naganiający musiał zaproponować jednocześnie inny wyrok (który w razie przyznania słuszności naganiającemu, zastąpić miał wyrok naganionego sędziego), o skutkach nagany rozstrzygał bezpośredni pojedynek pomiędzy naganiającym, a naganionym sędzią, by uniknąć zbyt pochopnego naganiania sędziów wprowadzono instytucję zastawu, naganiający składał przed pojedynkiem “wadium”, zwane także “koczem”, czyli zastaw w postaci skór, pieniędzy, innych cennych przedmiotów, w przypadku przegranej naganiającego w pojedynku – zastaw przypadał naganionemu sędziemu,

III. Postępowania szczególne: POSTĘPOWANIE RUGOWE: postępowanie rugowe rozwinęło się w monarchii frankońskiej, stosowano je zarówno wobec przestępstw publicznych, jak i prywatnych, w stosunku do których z różnych powodów, zainteresowana strona nie wystąpiła ze skargą , urzędnicy królewscy przybywający na dany obszar, zbierali jego mieszkańców, spośród których wybierali kilku najzacniejszych, jako tzw. rugowników, składali oni przysięgę, że ujawnią nie wykryte dotychczas przestępstwa, oraz wskażą podejrzane o ich popełnienie osoby, zeznania rugowników zastępowały tym sposobem skargę prywatną, będąc podstawą do wszczęcia procesu, oskarżony mógł się oczyścić przysięgą lub poddaniem się ordaliom, jeżeli nie potrafił tego uczynić, podlegał karze,

III. Postępowania szczególne: POSTĘPOWANIE ARBITRALNE rodzaj najdawniejszego procesu wszczynanego z urzędu, miało ono zastosowanie przy popełnieniu przestępstw publicznych, ściganych przez króla i jego urzędników, nie opierało się na ściśle określonych formach procesowych, w związku z tym postepowanie arbitralne kształtowała zazwyczaj praktyka sądów królewskich, proces wdrażano natychmiast po uzyskaniu informacji o popełnieniu przestępstwa, zarówno rozprawę, jak i postepowanie dowodowe cechował tryb przyspieszony, ukaranie sprawcy zależało wyłącznie od uznania monarchy, tym samym kara miała charakter arbitralny z reguły wymierzano kary śmierci lub wygnania, połączone z konfiskatą majątku ich egzekucja była natychmiastowa

III. Postępowania szczególne: PROCES WYDOBYWCZY proces wydobywczy stosowano w postępowaniu o zwrot skradzionej rzeczy ruchomej, która została odnaleziona u osoby trzeciej, nazywano go też „gonieniem śladem”, osoba, której rzecz skradziono nie schwytawszy złodzieja na gorącym uczynku, mogła ruszyć jego śladem, wraz z domownikami, krewnymi i sąsiadami, a nawet całą gminą, w trakcie pościgu dozwolone było dokonywanie rewizji domów osób podejrzanych o kradzież, sprzeciwiający się jej przeprowadzeniu właściciel, był uznawany za złodzieja, znalezienie skradzionej rzeczy przed upływem oznaczonego w prawie terminu, np. w prawie frankońskim 3 dni, zezwalało na jej zabranie,

III. Postępowania szczególne: znalezienie w terminie późniejszym, rozpoczynało postępowanie zwane licowaniem rzeczy (interiatio), polegało ono na ujęciu rzeczy przez powoda i oświadczeniu, że została mu ona skradziona, co często utwierdzane było przysięgą własną, aktualny jej posiadacz, aby nie zostać uznanym za złodzieja musiał wskazać osobę, od której ją nabył, tak zw. „zachodźcę”, wreszcie osoba, która nikogo nie przedstawiła, uznawana była za złodzieja, PROCES GOŚCINNY rozwinął się głównie w prawie miejskim, za gościa uważano każdego, kto mieszkał na tyle daleko od siedziby sądu, że nie był w stanie w ciągu jednego dnia przybyć do sądu, proces ten mógł się odbyć każdego dnia, także poza terminami zwykłych sesji, sprawę zazwyczaj rozpatrywano jeszcze tego samego dnia, zaś wyrok powinien był zapaść do zachodu słońca,

III. Postępowania szczególne: PROCES PRZECIWKO „SZKODLIWYM LUDZIOM”, PROCES O ZBIEGŁYCH PODDANYCH, EGZEKUCJA SĄDOWA WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU od VI wieku, stopniowo miejsce egzekucji prywatnej, realizowanej w drodze samopomocy, zajęła egzekucja sądowa, występowała ona już w prawie salickim, od IX wieku sposobem egzekucji majątkowej stała się tymczasowa konfiskata całego majątku dłużnika, miała ona charakter sekwestru, jeżeli dłużnik w ciągu jednego roku i dnia nie zaspokoił wierzyciela, zajęty majątek przechodził na własność króla, który pokrywał z niego pretensje wierzyciela, w pierwszej kolejności ruchomościami, resztę zachowując dla siebie natomiast gdy dłużnik majątku nie posiadał, następowała egzekucja osobista, przez oddanie związanego dłużnika – wierzycielowi,

III. Postępowania szczególne: EGZEKUCJA SĄDOWA W PÓŹNYM ŚREDNIOWIECZU w prawie późnośredniowiecznym egzekucja prywatna już całkowicie zanikła, tytułem egzekucyjnym był wyłącznie wyrok sądowy, egzekucja urzędowa następowała najpierw przez zajęcie ruchomości, były one sprzedawane przez urzędnika skarbowego, który z uzyskanej sumy zaspokajał wierzyciela jeżeli majątek ruchomy nie wystarczał następowało zajęcie nieruchomości dłużnika, dokonywano tego bądź przez oddanie w posiadanie, bądź przez nałożenie na dłużnika zakazu jej alienacji, jeżeli w ciągu jednego roku i dnia dłużnik nadal nie zaspokoił roszczeń wierzyciela, pozbawiano go własności nieruchomości, którą: albo przekazywano na własność wierzycielowi, albo sądownie sprzedawano, zaspakajając wierzyciela, resztę sumy zwracając dłużnikowi.

I. Geneza procesu inkwizycyjnego:
PROCES INKWIZYCYJNY I. Geneza procesu inkwizycyjnego: wyodrębnienie się pod koniec średniowiecza osobnych skarg (karnej, cywilnej i mieszanej) powodowało narastanie odrębności proceduralnych w sprawach sądowych, z czasem odrębności te u progu nowożytnej epoki doprowadziły do: wyodrębnienia się osobnego procesu cywilnego (tzw. procesu rzymsko-kanonicznego), oraz osobnego procesu karnego (tzw. procesu inkwizycyjnego), proces inkwizycyjny kształtował się pod wpływem modelu procesu sądowego, który już w średniowieczu stosowano w postępowaniu przed sądami kościelnymi w sprawach karnych, na podstawie prawa kanonicznego, wysoki stopień rozwoju organizacyjnego Kościoła w wiekach średnich umożliwił stosunkowo szybkie i sprawne przejęcie przez samą organizację kościelną ścigania przestępstw przeciwko wierze, religii i Kościołowi, postępowanie to (oparte na tzw. „zasadach inkwizycyjnych”) bardzo znacząco odbiegało od zasad powszechnego jeszcze w średniowieczu procesu skargowego,

I. Geneza procesu inkwizycyjnego:
szczegółowo zasady tego kościelnego procesu w sprawach karnych (zw. z czasem inkwizycyjnym) uregulowane zostały już w pierwszej połowie XIII wieku ustawodawstwem papieskim [Innocentego III ( ) i Innocentego IV ( )], to postępowanie kościelne w sprawach karnych oparto na pewnych zasadach tzw. procesu rzymsko-kanonicznego, który u progu czasów nowożytnych stanie się powszechnym w Europie modelem postępowania w sprawach cywilnych, przede wszystkich z „procesu rzymsko-kanonicznego” przejęto do procesu inkwizycyjnego: tzw. „formalną teorię dowodową” oraz tzw. „artykuły dowodowe”.

II. Podstawowe zasady procesu inkwizycyjnego:
1. Wdrażanie postępowania z urzędu: przede wszystkim proces inkwizycyjny wdrażany był z urzędu przez sędziego-inkwirenta (a nie jak dotąd w procesie skargowym – jedynie na wniosek poszkodowanego), 2. Kumulacja ról procesowych: kolejną cechą charakterystyczną procesu inkwizycyjnego była kumulacja (czyli łączenie) ról procesowych w jednej osobie – sędziego-inkwirenta, który: wszczynał postępowanie, prowadził śledztwo, decydował o wyroku (było to więc zaprzeczenie kontradyktoryjności wcześniejszego procesu skargowego), 3. Uprzedmiotowienie oskrażonego: oskarżony z podmiotu procesu (jak to było w procesie skargowym) stawał się (w procesie inkwizycyjnym) przedmiotem toczącego się postępowania,

oskarżony był pozbawiony: wpływu na przebieg postępowania, prawa do informacji o postawionych mu zarzutach, prawa do apelacji (lub jakiejkolwiek innej formy zakwestionowania wyroku sądu), prawa do obrony i wyznaczenia sobie obrońcy, 4. Pisemność: zasadą była pisemna forma czynności procesowych, podstawowym środkami dowodowymi były dokumenty, w tym zwłaszcza spisywane w formie oficjalnego protokołu zeznania (świadków i oskarżonego), 5. Tajność: proces inkwizycyjny cechowała tajność, w czynnościach procesowych uczestniczyli jedynie: przeprowadzający je urzędnicy oraz przesłuchiwany lub badany świadek,

oskarżony nie miał wglądu do akt, każdy etap postępowania (od rozpoczynającej proces tzw. inkwizycji generalnej, po końcowy etap osądzania) był zamknięty dla publiczności, 6. Formalna teoria dowodowa: stosowano tzw. formalnej teorii dowodowej, jest to zasada procesowa będąca całkowitym przeciwieństwem powszechnej współcześnie zasady swobodnej oceny dowodów przez sędziego, zgodnie z zasadą „formalnej teorii dowodowej” sędzia jest związany oceną wagi (ważności) dowodów dokonaną przez ustawę (ustawodawcę), zobowiązany jest wydać wyrok skazujący, jeżeli: w sprawie przedstawione zostaną dowody, które ustawa uznaje za wystarczające dla wydania wyroku skazującego (niezależnie od wątpliwości – co do winy sprawcy – na jakie wskazywałyby inne dowody, czy ujawnione okoliczności sprawy), zasada ta działa także w odwrotną stronę - sędzia nie może wydać wyroku skazującego (niezależnie od tego jak bardzo byłby przekonany o winie oskarżonego) jeżeli:

w postępowaniu nie zostaną przedstawione dowody, które ustawa uznaje za konieczne dla wydania wyroku sądowego, 6. Tortury: w postępowaniu dowodowym obowiązywała zasada „confessio est regina probationem” (przyznanie się oskarżonego do winy jest królową dowodów), uzasadniało to stosowanie tortur w śledztwie dla wydobycia „korony dowodu”, w związku z tym stosowanie tortur stało się charakterystycznym rysem tego typu procesu i stosowano je powszechnie co najmniej do połowy XVIII stulecia,

III. Tryb postępowania:
1. Podział na stadia postępowania: proces inkwizycyjny składał się z trzech podstawowych stadiów: inkwizycji generalnej (zw. też postępowaniem informacyjnym), inkwizycji specjalnej (zw. też śledztwem), osądzenia, 2. Inkwizycja generalna: p. wszczynane z urzędu przez sędziego-inkwirenta (we Francji – prokuratora królewskiego), podstawą wszczęcia takiego postępowania mogły być różne źródła: czyjekolwiek doniesienie o przestępstwie (forma pisemna), wniosek o wszczęcie postępowania skierowany przez jakiś organ publiczny (urząd, urzędnika), skarga poszkodowanego lub jego krewnego, schwytanie sprawcy na „gorącym uczynku”, inicjatywa własna sądu (podjęta na podstawie tzw. „famy publicznej”, czyli jakichś pogłosek o popełnieniu przestępstwa, które dotarły do sądu),

czynności podejmowane na tym etapie prowadzić miały do ustalenia dwóch rzeczy: czy rzeczywiście popełniono przestępstwo (i jakie były jego okoliczności), ustaleniu osoby podejrzanego, któremu można by przedstawić zarzuty, ta faza postępowania prowadzona była bez wiedzy podejrzanego (i bez przesłuchiwania jego samego), w tym stadium procesu: przesłuchiwano wstępnie (sumarycznie) świadków, przeprowadzano wizję lokalną, przeprowadzano rewizję domową, zasięgano opinii rzeczoznawców, gdy zebrano materiał w dostateczny sposób określający osobę podejrzanego (przynajmniej w postaci poszlak) wdrażano drugą fazę procesu zwaną inkwizycją specjalną,

3. Inkwizycja specjalna: drugie stadium procesu inkwizycyjnego, zarządzał je sąd w oparciu o poszlaki zgromadzone w stadium inkwizycji generalnej, inkwizycja specjalna miała charakter właściwego śledztwa skierowanego już przeciwko konkretnej osobie (podejrzanemu), podejrzanego (który w tej fazie procesu stawał się już oskarżonym) osadzano w zamknięciu, następnie poddawano go szczegółowemu przesłuchaniu (które miało dostarczyć dowodów jego winy, jako podstawy wyroku), odbywało się ono zazwyczaj jedynie w obecności sędziego-inkwirenta, z reguły dwóch ławników oraz protokolanta, który dokładnie spisywał zeznania przesłuchiwanego, przesłuchanie przeprowadzano wielokrotnie, by przyłapać oskarżonego na sprzecznościach (ułatwiała to zasada precyzyjnego protokołowania zeznań),

materiał obciążający dzielono wstępnie na krótkie kwestie (pozycje-pytania) zwane „artykułami”, na które kolejno odpowiadał przesłuchiwany, jeśli przesłuchiwany: potwierdził zarzut sformułowany w artykule lub nie udzielił odpowiedzi na konkretny artykuł, kwestię procesową (w zakresie objętym danym artykułem) kwestię dowodową uznawano za udowodnioną, przesłuchania świadków odbywały się na zasadach analogicznych do przesłuchania podejrzanego: protokolarnie, pod przysięgą, każdego świadka z osobna, niejawnie, w nieobecności oskarżonego, stosowanie tortur dozwolone było jedynie w przepadku przestępstwa zagrożonego karą śmierci,

zasadniczo (poza pewnymi wyjątkami) nie stosowano tortur wobec: osiadłej szlachty, dzieci, starców, brzemiennych kobiet, ponadto często wobec: miejskich patrycjuszów i urzędników oraz osób posiadających tytuł doktora, 4. Osądzenie: czasami (wobec nieprzyznania się oskarżonego do winy) inne poszlaki nie tworzyły „pełnego dowodu”, w takich sytuacjach stosowano różne rozstrzygnięcia: UNIEIWINNIENIE jeżeli zgromadzone w śledztwie okazały się zbyt wątłe, wówczas oczyszczano podejrzanego z zarzutów i uniewinniano go i wypuszczano na wolność,

KARA „Z PODEJRZENIA” w prawie niemieckim stosowano czasami tzw. „karę z podejrzenia”, polegała ona na tym, że sędzia-inkwirent, który zgromadził materiał dowodowy o wartości przynajmniej „połowy pełnego dowodu” mógł wymierzyć karę „o połowę niższą od ustawowej”, ewentualnie w inny sposób złagodzić karę ustawową, wydając jednak wyrok skazujący, „UWOLNIENIE OD SĄDU” innym rozstrzygnięciem w przypadku „braku pełnego dowodu” była instytucja „uwolnienia od sądu”, polegała ona na tym, że oskarżonego wprawdzie zwalniano, jednak z zastrzeżeniem, że gdyby ujawniono jakiekolwiek nowe okoliczności związane ze sprawą, natychmiast wznawiano proces, w przypadku najcięższych przestępstw mimo orzeczenia „uwolnienia od sądu” podejrzanego długo jeszcze przetrzymywano w więzieniu, niejako „na wszelki wypadek”,

5. Środki odwoławcze: początkowo postępowanie inkwizycyjne było z reguły jednoinstancyjne, z czasem na niektórych obszarach pojawiły się możliwości wzruszenia wyroku: w prawie francuskim z czasem można było odwoływać się od każdej w zasadzie decyzji sądowej, apelując do sądu wyższego (które we Francji nazywano parlamentami), w Niemczech zaczęto z czasem dopuszczać możliwość rewizji procesu, w praktyce (zwłaszcza niemieckiej) rzeczywista realizacja tego uprawnienia była często jedynie hipotetyczna, wynikało to: ze skomplikowanej procedury warunkującej rewizję procesu oraz bardzo wysokich kosztów takiego postępowania, które obciążały skarżącego poza tym na wielu obszarach postępowanie inkwizycyjne do końca jego stosowania zachowało charakter jednoinstancyjny,

6. PROCES O CZARY postępowanie „w sprawach o czary” generalnie oparte było na zasadach procesu inkwizycyjnego, znacznie jednak zmodyfikowanego (ze względu na „szczególną społeczną szkodliwość czynu”) WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA NOMINACJA - przede wszystkim dla wszczęcia takiego procesu (prócz innych przesłanek, zbieżnych z ogólnymi zasadami procesu inkwizycyjnymi) wystarczała (i to była jedna z najczęstszych podstaw) tzw. „nominacja” (zwana także „powołaniem”) uczyniona przez już oskarżoną czarownicę, zazwyczaj na torturach, pytaną o znane jej czarownice, nierzadko jednak kompetentni urzędnicy ówczesnego wymiaru sprawiedliwości przejawiali nadzwyczajną aktywność „na polu” wykrywania czarownic, w prawie każdym „państewku” niemieckim istniał w tamtych czasach specjalny urząd „naczelnego łowcy czarownic” (podlegali mu pomniejsi łowcy i tropiciele czarownic, zarówno świeccy, jak i duchowni),

6. PROCES O CZARY objeżdżali oni regularnie podległe im terytoria, „wyszukując” czarownic, takie „objazdy” poprzedzały zazwyczaj obwieszczenia wywieszane z reguły na różnych targach, jarmarkach, które wzywały miejscową ludność do „współpracy w tym jakże zbożnym dziele bożym”, nierzadko mieszkańcy przywlekali przed oblicze łowców (inkwizytorów) całe zastępy „niewątpliwych” czarownic, BADANIE CZAROWNIC: „pławienie” starano się przeprowadzać w okresie świąt kościelnych, bowiem jak uznawano za teologami i prawnikami „w tym czasie żaden diabeł dotknięciem wody nie mógł splamić”, poważnie obawiano się interwencji Szatana, który zwłaszcza „obiecywać miał czarownicom, że przywiąże im do ciała żelazną sztangę, która pociągnie je na dno, wykazując niewinność”,

6. PROCES O CZARY PRÓBA WAGI opierała się na przeświadczeniu, że czarownice posiadają jakąś nadzwyczajną lekkość, „urzędnicy ważący” podejrzane o czary posiadali z reguły specjalistyczne tablice, rozstrzygające (na podstawie różnych z resztą źródeł i kryteriów), jaki to ciężar ciała kwalifikuje badaną jako czarownicę, na głuchej prowincji bywało jednak i tak, że za jedyne kryterium i „odważnik” służyła biblia, którą doprawdy trudno było przeważyć, PRÓBA IGŁY powszechnie uważano, że Szatan, biorąc w posiadanie czarownicę, daje jej znamię – dotykiem swego palca, znamię to mogło być widoczne, ale również ukryte w miejscach intymnych, znamię diabelskie wyróżniało się tym, że było zupełnie nieczułe na ukłucia i nie płynęła z niego krew, by przekonać się, czy oskarżona rzeczywiście jest czarownicą, obnażano ją, golono i wreszcie szukano na jej ciele takich znamion, wielokrotnie je nakłuwając przeróżnymi igłami i szpikulcami, obserwując skutki,

UWIĘZIENIE podejrzaną o czary niezwłocznie aresztowano i umieszczano w tzw. „beczce czarownic” lub kłodzie, by odizolować ją w ten sposób od ziemi i uniemożliwić tędy diabłu przyjście z pomocą czarownicy, z tego samego powodu oskarżoną o czary golono, uznawano bowiem, że „siła nieczysta” lubi lokować się we włosach, TORTURY „badanie” rozpoczynano z reguły od „pławienia czarownicy”, po „pławieniu” zazwyczaj stosowano najwymyślniejsze tortury, by uzyskać przyznanie się oskarżonej do zarzucanego jej „czarostwa”, w postępowaniu o czary nie przestrzegano zasady „maksymalnie trzech powtórzeń” cyklu tortur (torturowano do skutku), WYROK wyrok skazujący (spalenie na stosie) można było wydać także przy tzw. „dowodach z domniemania” (podejrzenie, nikłe nawet poszlaki), nie było żadnych ograniczeń co do świadków (każdy był dobry; ślepy, głuchy, notoryczny recydywista, także skazany za krzywoprzysięstwo) podstawową kierunek modyfikacji zasad procesu inkwizycyjnego w procesach o czary wyznaczała zasada w myśl której „cel uświęca środki”

I. Geneza procesu mieszanego:
PROCES MIESZANY I. Geneza procesu mieszanego: w XIX w. nastąpiło odejście od wczesno-nowożytnego modelu postępowania sądowego w sprawach karnych, czyli procesu inkwizycyjnego i upowszechnienie się w europejskich porządkach prawnych nowego typu postępowania, dla którego przyjęła się nazwa: „proces mieszany”, reformy procedury karnej, wynikały z ducha państwa prawa, którego koncepcja zakładała przede wszystkim ochronę praw i wolności jednostki, prawno-naturalne założenia włoskich humanitarystów i idea reformy prawa w duchu oświecenia były sprzeczne z zasadami p. inkwizycyjnego, zapowiedzią daleko idących zmian prawnych, także w dziedzinie procedury karnej, stały się już postanowienia francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, ogłoszonej wkrótce po wybuchu rewolucji, bowiem 26 sierpnia 1789 r., sformułowano również podstawowe zasady postępowania karnego, proklamując zasady legalizmu, nietykalności osobistej i domniemania niewinności,

II. Przebieg procesu mieszanego:
PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: jedną z najważniejszych cech procesu mieszanego (zwłaszcza w stosunku do postępowania inkwizycyjnego) było rozdzielenie ścigania od funkcji sądzenia, w konsekwencji – proces mieszany składał się z dwóch etapów: postępowania przygotowawczego (wstępnego), postępowania głównego (rozprawy sądowej), Postępowanie przygotowawcze: w tej fazie procesu postępowanie wszczynane było z urzędu i w początkowej fazie swego rozwoju miało zasadniczo charakter tajny i pisemny, na tym etapie w procedurze dominowały wyraźnie elementy inkwizycyjne, jednak stopniowo, w toku dalszej ewolucji polepszała się sytuacja podejrzanego, wzrastał jego udział i udział jego obrońcy w czynnościach procesowych prowadzonych na tym etapie, postępowanie przygotowawcze mogło mieć jedną z dwóch form, tzn. dochodzenia lub śledztwa,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: DOCHODZENIE zazwyczaj ten tryb stosowano w sytuacji podejrzenia popełnienia przestępstwa mniejszej wagi, zbliżone było do dawnej inkwizycji generalnej, miało bardziej ogólny, mniej drobiazgowy i precyzyjny charakter, niż śledztwo, jego celem było ustalenie, czy rzeczywiście dokonane zostało przestępstwo i ustalenie osoby podejrzanego, ŚLEDZTWO z reguły śledztwo było wszczynane obligatoryjnie wobec najcięższych przestępstw, miało bardziej dogłębny i wszechstronny charakter, mogło być prowadzone przez: specjalnego sędziego śledczego, policję (pod nadzorem prokuratora) lub przez samego prokuratora, celem śledztwa było wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy i zabezpieczenie ich dla sądu,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: istotnym uprawnieniem organów prowadzących postępowanie przygotowawcze było stosowanie środków zapobiegawczych (głównie tymczasowego aresztu) majćych na celu zapewnienie prawidłowego toku postępowania (głównie – uniemożliwienie podejrzanemu tzw. matactwa, ew. ucieczkę podejrzanego, mającą na celu uniknięcie odpowiedzialności karnej), decyzję w tym względzie podejmował bądź bezpośrednio organ prowadzący postępowanie wstępne, bądź też sąd, na wniosek tego organu, po zakończeniu (tj. formalnym zamknięciu) śledztwa prowadzący je organ (zazwyczaj prokurator) winien podjąć jedną z dwóch decyzji: umorzyć postępowanie – w oparciu o uznanie, że zebrane w sprawie dowody są zbyt wątłe, niewystarczające dla sformułowania aktu oskarżenia i skierowania go do sądu bądź przeciwnie, jeśli uznaje zgromadzony materiał dowodowy jest wystarczający – winien sformułować akt oskarżenia przeciwko podejrzanemu (który tym samym staje się oskarżonym w sprawie) i skierować ten akt do sądu w celu ostatecznego rozstrzygnięcia, tj. osądzenia sprawy przez właściwy sąd,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: jeżeli prokurator zdecyduje się skierować akt oskarżenia jako pismo procesowe, winien spełniać ściśle określone kryteria, tzn. musi on zawierać: wskazanie osoby oskarżonej (imię i nazwisko oskarżonego), dokładne określenie zarzucanego mu czynu wraz ze wskazaniem czasu i miejsca jego popełnienia, kwalifikację prawną czynu, wykaz świadków oraz innych dowodów, których przeprowadzenie winno być dokonane na rozprawie, 2. Rozprawa główna: o ile postępowanie przygotowawcze nawiązuje do zasad inkwizycyjnych, o tyle druga, finalna część procesu, czyli rozprawa sądowa oparta została na regułach skargowo-kontradyktoryjnych, w konsekwencji zasady determinujące rozprawę główną to: ZASADA JAWNOŚCI oznacza ona, że czynności procesowe w tej fazie mają charakter – jawny,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: publiczny charakter rozprawy może zostać wyłączony przez sąd jedynie w wyjątkowych przypadkach, ze względów, które uzasadniają taką decyzję i są określone w ustawie karnej, podejmując decyzję o wyłączeniu jawności sąd powinien uzasadnić swoje stanowisko w tym względzie, ZASADA USTNOŚCI realizowana jest w ten sposób, że wszystkie czynności procesowe przeprowadzane w trakcie rozprawy dokonywane są w formie ustnej, wszelkie wnioski stron procesowych są zgłaszane do protokołu, sama rozprawa rozpoczyna się od ustnego odczytania aktu oskarżenia, po jego odczytaniu prowadzący postępowanie sędzia-przewodniczący zadaje oskarżonemu pytanie, czy przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu czynu i czy chce złożyć wyjaśnienia, po złożeniu wyjaśnień przez oskarżonego sąd przystępuje do właściwego postępowania dowodowego, które polega głównie na przesłuchiwaniu świadków,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI skargę, którą w średniowiecznym procesie skargowym wnosił poszkodowany, ew. członek jego rodu, w późno-nowożytnym procesie mieszanym stanowi akt oskarżenia wnoszony przez prokuratora, istota zasady kontradyktoryjności, zw. czasami także zasadą sporności wyraża się w równorzędnej pozycji procesowej obu stron procesowych (oskarżającej i oskarżonej) to zasadniczo różni rozprawę główną od postępowania przygotowawczego, w którym nie obowiązuje zasada kontradyktoryjności, a wprost przeciwnie – w postępowaniu wstępnym podejrzany jest jednak przedmiotem czynności procesowych przeprowadzanych przez prokuratora obu stronom, na równych zasadach przysługuje prawo do zabierania głosu podczas rozprawy i naturalnie prawo do repliki ostatni głos zapewnia się zazwyczaj oskarżonemu

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ na rozprawie głównej (zgodnie z zasadą kontradyktoryjności) to strony procesowe dostarczają dowodów, sąd nie był jednak w tym zakresie całkowicie związany stanowiskiem stron w tej kwestii, mógł on w każdej chwili podjąć decyzję o dopuszczeniu (z urzędu) także jakichkolwiek innych dowodów, jeżeli uznał to za potrzebne dla właściwego wyjaśnienia sprawy, w tym właśnie tkwi istota procesowej zasady prawdy materialnej – to, że sąd nie jest związany wnioskami dowodowymi stron lecz dysponuje uprawnieniem do dopuszczenia jakichkolwiek dowodów w sprawie, przyjęto takie rozwiązania prawne bowiem nadrzędnym zadaniem sądu jest ustalenie okoliczności zgodnych z obiektywną, tj. właśnie materialną prawdą, czyli ustaloną zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, uprawnienia i działania sądu zapewniające ustalenie prawdy obiektywnej wiążą się z zasadą oficjalno-śledczą,

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI istotą zasady bezpośredniości jest to, że sędziowie wydający in fine wyrok w sprawie muszą osobiście, czyli bezpośrednio zapoznać się z dowodami przedstawionymi na rozprawie gdyby zaszła konieczność zmiany składu sądzącego, rozprawa winna rozpocząć się od nowa w tym tkwi istotna różnica w stosunku do reguł procesu inkwizycyjnego, gdzie podstawą wyroku był materiał dowodowy zgromadzony w protokołach śledztwa odczytywanie protokołów jest dopuszczalne w procesie mieszanym jedynie wyjątkowo, zwłaszcza, gdy: świadek zmarł świadek nie może osobiście stawić się na rozprawie na skutek przeszkód, które trudno lub nie sposób jest usunąć gdy osoba składająca zeznania radykalnie zmienia ich treść w stosunku do tego, co zeznała w toku śledztwa, bądź zasłania się niepamięcią co do okoliczności, co do których osoba ta składała wcześniej zeznania w postępowaniu przygotowawczym

PROCES MIESZANY II. Przebieg procesu mieszanego: ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW stanowi ona, że sędziowie rozstrzygając o dowodach, a następnie ferując na tej podstawie wyrok w konkretnej sprawie działają dysponując pełną swobodą w zakresie oceny przedstawionych na rozprawie dowodów podejmując rozstrzygnięcie w myśl tej zasady sędziowie winni kierować się wiedzą prawniczą, doświadczeniem życiowym i ostatecznie – własnym przekonaniem w ten sposób proces mieszany zerwał z fundamentalną w procesie inkwizycyjnym legalną (tj. ustawową lub formalną) teorią dowodową, która zakładała coś przeciwnego – zobowiązując sędziego do kierowania się ustalonymi przez ustawę regułami, określającymi znaczenie i wagę dowodów (ich hierarchię) stosunkowo obszernie zasadę tę wyrażono we francuskim, napoleońskim kodeksie procedury karnej z 1808 r., w którym stwierdzono, że: „(…) Prawo nie wymaga od przysięgłych usprawiedliwiania się z pobudek, które do przekonania ich trafiły, nie przypisuje im prawideł, których by szczególniej, dowód za ostateczny uważać mieli (…)”

III. Gwarancje w procesie mieszanym:
PROCES MIESZANY III. Gwarancje w procesie mieszanym: GWARANCJE PROCESOWE: w procesie mieszanym zapewniono oskarżonemu szereg istotnych gwarancji procesowych, 1. PRAWO DO OBRONY jest ono realizowane w ten sposób, że oskarżonemu pozostawiono prawo do decydowania, czy samodzielnie wyznaczyć sobie obrońcę (z czym wiąże się ponoszenie przez niego kosztów takiej obrony) czy też zażądać od sądu wyznaczenia adwokata z urzędu, 2. DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI (praesumptio boni viri) oznacza to, że sąd ma obowiązek traktowania oskarżonego jako osoby niewinnej, do czasu uprawomocnienia się skazującego wyroku sądowego, 3. ROZSTRZYGANIE WĄTPLIWOŚCI NA KORZYŚĆ OSKARŻONEGO (in dubio pro reo) gwarancja ta wynika wprost z przyjęcia zasady domniemania niewinności, stanowiły one zaprzeczenie dotychczasowych zasad obowiązujących w tym zakresie w procesie inkwizycyjnym,

PROCES MIESZANY III. Gwarancje w procesie mieszanym: 4. INNE prawo do składania wyjaśnień wraz z prawem do odmowy zeznań, prawo do uczestnictwa w całym przebiegu rozprawy, możliwość bezpośredniego zadawania pytań zarówno świadkom, jak i biegłym, oskarżonemu przysługuje prawo wnoszenia zażaleń na postanowienia sądu, wreszcie - przysługuje mu prawo do składania środków odwoławczych, ŚRODKI ODWOŁAWCZE proces mieszany wyodrębnił ostatecznie 4 podstawowe środki odwoławcze, dzieląc je na zwyczajne i nadzwyczajne, do zwyczajnych zalicza się zażalenie i apelację do nadzwyczajnych – kasację i wznowienie postępowania,

PROCES MIESZANY III. Gwarancje w procesie mieszanym: ZAŻALENIE było środkiem odwoławczym od postanowień sądu, które zamykały drogę do wydania wyroku, w innych sprawach zażalenie JEST dopuszczalne, o ile zezwalała na to sama ustawa, ten środek odwoławczy kierowano do sądu, który wydał postanowienie będące przedmiotem zażalenia, APELACJA jest najważniejszym (mającym najszersze zastosowanie) środkiem odwoławczym, przysługuje on od wyroków stanowczych sądu I instancji, apelację rozpatruje sąd wyższej instancji w stosunku do sądu, strona składająca apelację może kwestionować zarówno ustalenia sądu co do stanu faktycznego, jak i stopnia winy, czy też wymiaru kary, powszechnie respektowaną zasadą w postępowaniu apelacyjnym jest zakaz reformationis in peius, zgodnie z którym sąd apelacyjny nie może pogorszyć sytuacji oskarżonego, czyli podjąć rozstrzygnięcia mniej korzystnego dla niego niż rozstrzygnięcie sądu I instancji, które stało się przedmiotem zaskarżenia w trybie apelacji,

PROCES MIESZANY III. Gwarancje w procesie mieszanym: KASACJA podstawą wniosku kasacyjnego jest zarzut popełnienia przez sąd błędu (w toku rozprawy, bądź w treści orzeczenia) w prawie materialnym lub formalnym, sąd kasacyjny: oddala kasację (uznając ją za bezpodstawną), uwzględniając jej zasadność uchyla zaskarżony w tym trybie wyrok (w całości lub części) i przekazuje sądowi (w innym składzie) do ponownego rozstrzygnięcia w tym zakresie, WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym, podstawą wniosku o wznowienie postępowania może być np. zarzut, że wydanie wyroku skazującego oparte zostało na sfałszowanym dokumencie lub fałszywych zeznaniach świadków, najszerszą podstawą wniosku o wznowienie postępowania jest powołanie się na nowe okoliczności, ujawnione już po wydaniu orzeczenia, które mogły spowodować wydanie wadliwego wyroku.

Tomasz Resler Zakład Historii Administracji

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Tomasz Resler Zakład Historii Administracji"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Tomasz Resler Zakład Historii Administracji

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Tomasz Resler Zakład Historii Administracji"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres