PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA KALISZA.

Prezentacja na temat: "PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA KALISZA."— Zapis prezentacji:

1 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA KALISZA

2 Co to jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej DOKUMENT, który wykorzystuje informacje o wielkości zużycia energii i wielkości emisji dwutlenku węgla do osiągnięcia celu jakim jest zwiększenie efektywnego wykorzystywania energii redukcja emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenie udziału energii z OZE w ogólnym zużyciu energii.

3 Polityka UE w sprawie emisji gazów Według Europejskiej Agencji Środowiska: sektor energetyczny odpowiada za 28% emisji gazów cieplarnianych, transport za 21%, przemysł za 20%, a gospodarstwa domowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa za 17%. Dlatego też wysiłki Unii Europejskiej ukierunkowane są w głównej mierze na ograniczenie emisji w tych czterech sektorach. Komisja Europejska oszacowała, że głównymi technologiami, które pozwolą na znaczną redukcję emisji dwutlenku węgla do atmosfery są: efektywność energetyczna, energia odnawialna oraz energia nuklearna.

4 Polityka UE w sprawie emisji gazów Pakiet Klimatyczno - Energetyczny 2020 został przyjęty przez Parlament Europejski i przywódców krajów członkowskich UE w grudniu 2008 roku, definiuje on następujące cele do 2020 r.: redukcja emisji gazów cieplarnianych o 20%. w stosunku do emisji z 1990 r., zwiększenie udziału energii z OZE do 20% w bilansie energetycznym UE (dla Polski 15%), podniesienie o 20% efektywności energetycznej.

5 Dlaczego warto mieć Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Ze środków dostępnych w nowej perspektywie finansowej w funduszach: NFOŚIGW, WFOŚiGW, POIiŚ, RPO nie będą mogły skorzystać: 1.Samorządy i inne instytucje publiczne (urzędy, szkoły, przedszkola, świetlice, domy kultury itd.) 2.Przedsiębiorstwa i prowadzący działalność gospodarczą na terenie miasta 3.Wspólnoty, spółdzielnie mieszkaniowe na terenie miasta którzy nie są wpisani w harmonogramie PGN

6 Dlaczego warto mieć Plan Gospodarki Niskoemisyjnej REASUMUJĄC Jednostki, podmioty nie objęte Planem Gospodarki Niskoemisyjnej zmuszone będą wykonać inwestycje z sektora ochrony środowiska (termomodernizacje, modernizacje) oraz z sektora energetycznego (instalacje OZE, oświetlenie Led, zakup urządzeń o najwyższym wskaźniku energetycznym) na własny rachunek/z własnych środków finansowych

7 Tworzenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Zebranie informacji o emisji gazów cieplarnianych w mieście dla ustalonego roku bazowego Określenie obszarów problemowych Wykonanie bazowej inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych oraz wyliczenie ilości CO 2 emitowanego wskutek zużycia energii na terenie miasta w roku bazowym, Wskazanie działań niskoemisyjnych i efektywnie wykorzystujących zasoby w perspektywie do 2020, z wyszczególnieniem zadań inwestycyjnych na okres 3 – 4 lat i wpisanie ich do WPF

8 Zakres terytorialny i horyzont czasowy PGN Dotyczy obszaru geograficznego podlegającego samorządowi (miasta) Uwzględnia działania w sektorze publicznym i prywatnym Obejmuje działania inwestycyjne i nieinwestycyjne Uwzględnia instalacje objęte EU ETS (duże firmy) Obowiązkowo dotyczy okresu do 2020 roku Może obejmować dłuższy okres (do 2030 lub nawet do 2050 roku). Długoterminowa strategia może zostać zapisana w PGN, ale należy oszacować efekty z jej prowadzenia osiągnięte do 2020 roku. Musi zawierać konkretne działania i środki na ich realizację zaplanowane na najbliższe 3 do 5 lat

9 Dane do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Dokumenty strategiczne i planistyczne Miasta Dokumenty strategiczne i planistyczne Województwa Wielkopolskiego Dokumenty strategiczne i inne powiatu kaliskiego Dane pozyskane z ankiet skierowanych do jednostek oświatowych, budynków użyteczności publicznej, spółek miejskich, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych Dane pozyskane od operatorów sieci Dane statystyczne GUS

10 Ankiety warunkiem prawidłowo opracowanego Planu Ankiety znajdują się na stronie ineterentowej projektu www.pgnkalisz.pl Ankiety są rozsyłane do jednostek, instytucji, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych na terenie miasta Dane do kontaktu w razie pytań Magdalena Szewczyk Atmoterm S.A. tel. 77 44 11 577 email: szewczyk@atmoterm.pl

11 Sektory Objęte Inwentaryzacją  Budynki użyteczności publicznej  Budynki mieszkalne  Budynki usługowe  Oświetlenie uliczne  Transport publiczny i prywatny  Przemysł  Energetyka – odnawialne źródła energii

12 Sektory Objęte Inwentaryzacją Inwentaryzację emisji w mieście Kalisz przeprowadzono w oparciu o dwa sposoby pozyskania danych: Sposób nr 1 Wysyłka elektronicznych ankiet wraz z nadaniem pisma informacyjnego pocztą polską. Sposób nr 2 Zebranie danych z zestawień znajdujących się w dyspozycji Urzędu Miasta, danych statystycznych GUS oraz dokumentów planistycznych Urzędu.

13 Ankietyzacja Na potrzeby inwentaryzacji emisji gazów dla Miasta Kalisza zostały opracowane pięć rodzajów ankiet:  Ankieta budynki użyteczności publicznej - rozumiane jako budynki należące do mienia miejskiego np. budynki administracyjne urzędu, szkoły, przedszkola, budynki spółek, jednostek miejskich itd.  Ankieta budynki mieszkalne  Ankieta oświetlenie uliczne, czyli oświetlenia dróg oraz oświetlenie komunikacji - znaków pionowych  Ankieta odnawialne źródła energii (OZE)  Ankieta komunikacja publiczna - flota pojazdów spółek, jednostek organizacyjnych miasta

14 Ankieta budynki użyteczności publicznej Zbierane dane powierzchnia i kubatura budynku, ścian zewnętrznych i dachów średnioroczne zużycie i koszt paliwa (węgiel, gaz, olej, ew. inne), zużycie i koszt mediów (energia elektryczna, ciepło)- rocznie, źródło ciepła (dla kotłowni lokalnych) stan docieplenia budynku (ściany, strop, stolarka, drzwi),

15 Ankieta oświetlenie uliczne Zbierane dane ilość punktów świetlnych, rodzaj oświetlenia (zwykłe, energooszczędne, LED) moc zainstalowana opraw, zużycie i koszty energii elektrycznej w okresach rozliczeniowych – w odniesieniu do roku bazowego

16 Ankieta energetyka – odnawialne źródła energii Zbierane dane właściciel instalacji lokalizacja instalacji rodzaj paliwa moc zainstalowana wielkość produkcji energii

17 Ankieta komunikacja publiczna Zbierane dane właściciel środków transportu, rodzaj środków transportu, liczba pojazdów, średnioroczne zużycie i koszt paliw (w podziale na typy paliw)

18 Ankieta budynki mieszkalne

19 Wzór Ankiety

20

21

22 Stan ankietyzacji 94 podmioty Poziom zebranych danych 80%

23 Wyniki inwentaryzacji

24 Dlaczego należy oszczędnie korzystać z energii? Argumenty za: Bezpieczeństwo energetyczne (stan braku zagrożenia przerwaniem dostaw paliw i energii); Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska; Przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu; Wyczerpywanie zasobów surowców energetycznych; Komfort w gospodarstwie domowym; Mniejsze opłaty za energie elektryczną i ciepło.

25 Zużycie energii w gospodarstwie domowym źródło: Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii

26 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Najwięcej energii w gospodarstwach domowych w Polsce pochłania ogrzewanie. Jeżeli myślimy o oszczędzaniu powinniśmy w pierwszej kolejności zredukować zużycie energii na cele grzewcze. Najlepsze efekty przynosi ocieplenie budynku rozumiane jako jego termomodernizacja.

27 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Wskaźnik zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynku Źródło: termodom.pl

28 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Przeciętne roczne zużycie energii na ogrzewanie [kWh/m 2 ] powierzchni użytkowej w budynkach mieszkalnych źródło: termodom.pl

29

30 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Termomodernizacja Efekt ekonomiczny redukcja kosztów energii do 40% Efekt ekologiczny redukcja zużycia energii pierwotnej do 50%

31 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Docieplenie budynku mieszkalnego - przykład zużycie ciepła przed: 2700 GJ/apo: 1500 GJ/a różnica: 1200 GJ/a (oszczędność 44%) oszczędność miału węglowego 60t/a

32 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym OGRZEWANIE pochłania 3/4 energii wykorzystywanej w domu. Sposoby, które pozwalają efektywnie wykorzystywać ciepło wewnątrz pomieszczeń, to: w pokoju dziennym, obniżaj temp. w czasie gdy go nie użytkujesz, ogranicz temp. w nocy (o 5-15% zmniejszysz zużycie ciepła), na ścianie za grzejnikiem umieść folię odbijającą promieniowanie cieplne, zaizoluj przewody cieplne w pomieszczeniach niewymagających silnego ogrzewania, uszczelnij okna lub wymień na nowe, bardziej efektywne, nie zastawiaj grzejników meblami, stosuj regulacje zaworami termostatycznymi przy grzejnikach, wietrz krótko i intensywnie, zasłaniaj okna na noc, odsłaniaj w dzień, nie zasłaniaj grzejników, odkurzaj je.

33 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Obniżenie temperatury ogrzewania o stopień daje oszczędność na poziomie 6% energii. Optymalne temperatury pomieszczeń w domu: łazienka 22-24°C, pokój dziecięcy 22°C pokój dzienny 20°C, kuchnia 18°C, sypialnia 16°C.

34 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym

35 Urządzenia zużywające najwięcej energii w gospodarstwie domowym źródło: Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii kuchenka elektryczna

36 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym GOTOWANIE Podczas gotowania i pieczenia można zaoszczędzić do 60% energii, jeżeli: Do gotowania wykorzystuje się naczynia dobrze przewodzące ciepło, np. ze stali szlachetnej z dnem kompensacyjnym (wielowarstwowym, utrzymującym ciepło po wyłączeniu kuchenki) z pokrywką; Odpowiednia płyta - zakup elektrycznej płyty indukcyjnej, której pola grzejne same dopasowują się kształtu garnków.

37 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym PIECZENIE Podczas pieczenia w piekarniku 78% energii to utrata ciepła do otoczenia. Rozgrzanie piekarnika pochłania 15% energii, a pieczenie jedynie 7%. Przy wstępnym rozgrzewaniu piekarnik pracuje dłużej i zużywa o 20% energii więcej niż w przypadku, gdy wkładamy potrawy do zimnego piekarnika. Można zrezygnować ze wstępnego rozgrzewania. Pozwoli to zaoszczędzić do 20% energii. Warto wybrać piekarnik z termoobiegiem. Pozwala on na ustawienie temperatury o 25-30°C niższej niż w przypadku nagrzewania oddolnego lub odgórnego. Niepotrzebne otwieranie drzwiczek piekarnika zwiększa zużycie prądu o około 10%. Jeżeli wyłączymy piekarnik na ok. 10 minut przed końcem pieczenia, wykorzystamy pozostałe ciepło i zaoszczędzimy energię.

38 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym CZAJNIK ELEKTRYCZNY Najważniejszą zasadą, pozwalającą na oszczędność energii podczas gotowania wody w czajniku, jest wlewanie do niego jedynie takiej ilości wody, którą faktycznie wykorzystamy. Na przykład podczas przygotowywania dwóch szklanek herbaty nie należy napełniać całego czajnika, a jedynie tyle, ile wykorzystamy – zmniejszamy zużycie energii na poziomie 10%. Kupując czajnik elektryczny, warto zastanowić się nad wyborem modelu z płytą grzewczą, a nie z grzałką spiralną. Grzałka powinna być w całości zakryta wodą podczas gotowania, co sprawia, że trzeba każdorazowo gotować ok. 0,5 litra wody. Model z płytą pozwala na gotowanie mniejszych ilości – nawet jednej szklanki wody.

39 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym KUCHENKA MIKROFALOWA Kuchenka mikrofalowa pozwala oszczędzać energię podczas przygotowywania małych, gotowych potraw lub podgrzewania dań. Ważne jest, aby urządzenie posiadało wystarczającą moc: najlepiej cztery stopnie wydajności i przynajmniej 600W. W kuchence mikrofalowej można podgrzać danie w ciągu trzech do czterech minut. Potrawy na talerzu należy ułożyć możliwie płasko (tak, żeby powierzchnia poddana działaniu fal była jak największa), dzięki temu czas nagrzewania będzie krótszy, a tym samym zmniejszy się zużycie energii. Do gotowania warzyw w kuchence mikrofalowej dodajemy 1-2 łyżki wody.

40 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym LODÓWKA Chłodziarki i zamrażarki są podłączone do gniazdka 24 godziny na dobę. Dlatego warto wiedzieć, co robić, aby utrzymać koszty energii na możliwie najniższym poziomie. Optymalna temperatura chłodziarki wynosi 7°C, a zamrażarki -18°C. Każdy dodatkowy stopień mniej wymaga więcej prądu i więcej kosztuje. Należy pamiętać o rozmrażaniu zamrażarki już przy warstwie lodu o grubości 0,5 cm koszty energii niepotrzebnie rosną. Zamiana starych urządzeń (dziesięcioletnich i starszych) na nowe pozwoli zaoszczędzić do 45% kosztów energii.

41 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym LODÓWKA Przy zakupie nowych urządzeń należy zwrócić uwagę na klasę efektywności energetycznej urządzenia. Najbardziej energooszczędne urządzenia oznaczone są symbolami A. Szczególnie w przypadku chłodziarek i zamrażarek kategoria B jest dużo mniej energooszczędna. Przy zakupie nowego urządzenia dobrze jest zwrócić uwagę na jego wielkość. Na gospodarstwo domowe dla rodziny należy przyjąć 60 litrów pojemności użytkowej na osobę. W przypadku zamrażarek z reguły przyjmuje się od 50 do 80 litrów; jeżeli zamraża się więcej, należy zaopatrzyć się w urządzenie o pojemności 100-130 litrów na osobę.

42 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym LODÓWKA – Najważniejsze zasady oszczędzania energii 1.Nie stawiać urządzeń chłodzących w pobliżu piekarnika i innych sprzętów służących ogrzewaniu, a także nie narażać ich na bezpośrednie nasłonecznienie. 2.Częste otwieranie drzwi lodówki powoduje uciekanie schłodzonego powietrza do pomieszczenia i wzrost temperatury wewnątrz chłodziarki. Pobiera ona wówczas dodatkową ilość energii, aby znów osiągnąć właściwą temperaturę. 3.Przy ustawianiu lodówki należy zachować odstęp od ściany, aby umożliwić właściwą cyrkulację powietrza przy wymienniku ciepła z tyłu urządzenia. 4.Do lodówki należy wstawiać tylko ostudzone do temperatury pokojowej i przykryte potrawy. Dzięki temu wnętrze urządzenia niepotrzebnie się nie ogrzewa i nie tworzy się lód. 5.Ważne, żeby drzwi lodówki szczelnie się zamykały, dlatego co jakiś czas należy wyczyścić uszczelki, a uszkodzone wymienić na nowe. 6.Aby podłączyć zamrażarkę na cały rok do gniazdka, powinna ona być wypełniona przynajmniej w 2/3 swojej pojemności.

43 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym PRALKA Wybranie niższej temperatury prania oraz zrezygnowanie z prania wstępnego, co pozwoli zaoszczędzić 20% wody i 20% energii. Warto używać programów oszczędnościowych, ponieważ redukują one zużycie energii o ok. 40%. Pojemność pralki powinna być zawsze w pełni wykorzystana. Bardziej oszczędne będzie jedno pranie w do pełna załadowanej pralce niż dwa prania, kiedy pralka będzie wypełniona zaledwie do połowy. Nowa pralka, zużywająca ok. 50 litrów wody, potrzebuje tylko jedną trzecią energii w porównaniu do nowej pralki 25 lat temu. Wynika z tego, że im urządzenie jest nowsze, tym bardziej prawdopodobne, że posiada wysoką efektywność. Warto wymienić stara pralkę (zwłaszcza starszą niż 12 lat) na nową, ponieważ dzięki temu zużycie energii może się zmniejszyć o połowę.

44 Zużycie prądu i wody przez stare i nowe pralki ( Stare Urządzenie – 15 lat ) Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym

45 OŚWIETLENIE 1. Należy regularnie czyścić oprawy oświetleniowe. Zanieczyszczone mogą zmniejszyć skuteczność świetlną o 20-50%, a wtedy będziemy włączać ich więcej i zużyjemy więcej energii. 2. Nawet jeśli wybierzemy zwykłe żarówki, pamiętajmy, że trzy żarówki o mocy 40W dają tyle samo światła co jedna 100W, a zużywają w sumie więcej energii. 3. W przypadku oświetlenia zewnętrznego (na przykład przed drzwiami wejściowymi) dobrze jest zastosować czujnik ruchu. Wówczas będzie jasno tylko wtedy, gdy ktoś pojawi się przed drzwiami.

46 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym ŻARÓWKI ENERGOOSZCZĘDNE 1. Obowiązuje zasada: wszędzie, gdzie światło świeci się dłużej niż godzinę dziennie, żarówki powinny być zastąpione przez oświetlenie energooszczędne. Pozwoli to zaoszczędzić 80% energii przy pięciokrotnie wyższej efektywności świetlnej. 2. Dzięki temu, że wytwarzają mało ciepła, nadają się szczególnie do pokojów dziecinnych. Nie istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że dzieci poparzą się przy dotknięciu lampy. 3. Dobre markowe żarówki mają wytrzymałość do 13 000 godzin, a więc pracują prawie 13 razy dłużej niż tradycyjne.

47 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Rodzaje żarówek Porównanie stopnia skuteczności i żywotności najczęściej spotykanych źródeł światła

48 Działania dla oszczędności energii w budynku mieszkalnym Radioodbiorniki/komputery Urządzenia w trybie stand-by nie są całkowicie wyłączone, lecz nadal przepływa przez nie prąd. Rezygnując z tej funkcji, można zaoszczędzić do 50% energii. Naprawdę warto wyłączać komputery, telewizory, drukarki i wieże, kiedy się z nich nie korzysta. Ładowarki. Nie należy zostawiać ładowarek (telefonicznych, komputerowych) w gniazdkach po skończeniu ładowania, ponieważ pobierają one prąd nawet wówczas, kiedy sprzęt nie jest do nich podłączony. Telewizory. Duży ekran zużywa dużo prądu. Niektóre telewizory plazmowe o przekątnej ekranu 141 cm potrzebują prawie osiem razy tyle energii co średniej wielkości telewizor z lampą elektronową.

49 Odnawialne Źródła Energii Pompa ciepła jest urządzeniem wymuszającym przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej. Proces wytwarzania ciepła nie generuje negatywnych zjawisk wpływających na środowisko. Ze względu na miejsce, z którego pompa pobiera ciepło wyróżniamy: - gruntowe (grunt/woda), - wodne (woda/woda, woda/powietrze), - powietrzne (powietrze/woda, powietrze/powietrze).

50 Odnawialne Źródła Energii Koszt pompy ciepła wraz z montażem, robotami i osprzętem Pompa typy powietrze - woda Pompa typu woda - wodaPompa typu grunt - woda 35 000 – 50 000 PLN45 000 – 65 000 PLN40 000 – 60 000 PLN Koszt pompy ciepła na poziomie 85% dofinansowania 5 000 – 7 500 PLN6 500 – 10 000 PLN6 000 – 9 000 PLN * podane kwoty są wyrażone w cenach brutto

51 Odnawialne Źródła Energii Zastosowanie kolektorów słonecznych jako instalacji grzewczych wykorzystuje się do podgrzewania wody, ogrzewania pomieszczeń, w procesach przemysłowych oraz do chłodzenia. W Polsce stosuje się dwa główne typy kolektorów: kolektory płaskie i rurowe (próżniowe). Kolektory próżniowe charakteryzują się wyższą sprawnością niż kolektory płaskie. Dodatkowo można je montować na powierzchniach pionowych (np. na ścianie budynku) lub płasko na powierzchniach poziomych (np. na dachu). W przypadku kolektorów płaskich, dla naszej szerokości geograficznej należy montować je z kątem pochylenia wynoszącym od 35° do 45°C. Wszystkie rodzaje kolektorów należy montować od strony południowej, gdzie nasłonecznienie jest największe.

52 Odnawialne Źródła Energii Rodzaj kolektorówKolektory płaskieKolektory próżniowe Nakłady inwestycyjne [zł] 13 50016 800 Nakłady inwestycyjne z uwzględnieniem dofinansowania 85% 2 0252 520 Paliwoenergia elektryczna gaz ziemny węgielenergia elektryczna gaz ziemny węgiel Cena nośnika energii0,45 zł/kWh 2 zł/m 3 524 zł/t 0,45 zł/kWh 2 zł/m 3 524 zł/t Roczne oszczędności [zł/rok] 1 1286072901 150619296 Okres zwrotu [lat]23,572,548,5

53 Korzyści dla Miasta Kalisz wynikające z realizacji Planu 1 ograniczenie wpływu funkcjonowania miasta na zmiany klimatu 2 promocja zachowań prośrodowiskowych wśród mieszkańców 3 poprawa jakości życia mieszkańców poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń stałych mających wpływ na czystość powietrza

54 Korzyści dla Miasta Kalisz wynikające z realizacji Planu 5 zwiększenie efektywności energetycznej budynków i wzrost bezpieczeństwa energetycznego 6 promocja innowacyjnych rozwiązań w zakresie produkcji, dystrybucji i użytkowania energii i ciepła 7 łatwiejszy dostęp do europejskich mechanizmów finansowych

55 Oszczędność energii w budynkach – działania dofinansowane z UE PGN budowa oraz rozbudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzących ze źródeł odnawialnych PGN termomodernizacja budynków PGN likwidacji tzw. „niskich” źródeł emisji na terenach miasta - wymiana kotłów 55

56 Linie dofinansowania Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu [WFOŚIGW] Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej [NFOŚIGW] Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego [WRPO] Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko [POiŚ] 43214321 56

57 Poziom Dofinansowania WFOŚiGW NFOŚiGW 15-30% dofinansowania do instalacji OZE 10-15% dofinansowania do spłaty kredytu 10-40% umorzenia pożyczki do 60% lub 85% kosztów kwalifikowanych WRPO do 85% kosztów kwalifikow anych POIŚ do 85% kosztów kwalifiko wanych 57

58 Dziękuję za uwagę