Środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Warunkowe umorzenie postępowania

 Polega na odstąpieniu od skazania i wymierzenia kary sprawcy uznanego za winnego popełnienia przestępstwa (brak wyroku skazującego) i zastosowaniu środków probacyjnych  Sprawca, wobec którego zastosowano warunkowe umorzenie postępowania, uważany jest za osobę niekaraną (o ile nie zostanie podjęte warunkowo umorzone postępowanie, w którym zapadnie wyrok skazujący)  Zawsze fakultatywnie  Tylko sąd może orzec warunkowe umorzenie postępowania  O warunkowym umorzeniu postępowania rozstrzyga sąd wyrokiem (na posiedzeniu)  Instytucja wprowadzona do Kodeksu karnego z 1969r.  Nie można warunkowo umorzyć postępowania, jeśli sprawa czynu się temu sprzeciwia

Uzasadnienie rządowego projektu KK : „Warunkowe umorzenie jest w gruncie rzeczy warunkowym (na próbę) zwolnieniem od ponoszenia przez sprawcę kary, a oznacza w istocie kontrolowaną wolność. Stopień kontroli zależy od tego, czy orzeczono dozór, oraz od rodzaju zastosowanych obowiązków probacyjnych. Negatywny wynik próby otwiera możliwość orzeczenia racjonalnej kary lub środka karnego z uwzględnieniem zachowania się sprawcy po orzeczeniu o warunkowym umorzeniu. Stanowi to istotną zaletę tego środka polityki kryminalnej, zbliżając go do znanej instytucji probation. Tych zalet jest więcej. Odpada bowiem potrzeba prowadzenia rozprawy głównej, orzeczenie o warunkowym umorzeniu - nie stanowiąc skazania, nie stygmatyzuje sprawcy, okres kontrolowanej wolności jest stosunkowo krótki (od 1 do 2 lat), a negatywny wynik próby podlega ocenie sądu, który może zrezygnować z podjęcia i prowadzenia postępowania karnego, chyba że sprawca w okresie próby popełnił umyślne przestępstwo, za które został prawomocnie skazany (art. 68)”art. 68

Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania 1)Stopień winy i społecznej szkodliwości nie jest znaczny; 2)Zarzucany czas zagrożony jest karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności; 3)Niekaralność sprawy za przestępstwo umyślne; 4)pozytywna prognoza kryminologiczna – postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że mimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa 5)Brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa

Okres próby  Okres próby wynosi: od roku do 3 lat  Biegnie on od uprawomocnienia się orzeczenia.  Okres próby pełni dwie funkcje: - oddziaływanie wychowawcze na sprawcę przestępstwa; - weryfikacja prognozy kryminologicznej  Zachowanie skazanego w okresie próby może prowadzić do ewentualnego podjęcia umorzonego postępowania.

Obowiązki Zgodnie z art. 67 § 2 kk sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.  Czas i sposób wykonywania nałożonych obowiązków sąd określa po wysłuchaniu skazanego.  Nałożenie na sprawcę obowiązku poddania się terapii uzależnień lub poddania się terapii (w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji) wymaga zgody sprawcy.  W okresie próby sąd ma również możliwość ustanawiania, rozszerzania lub zmiany nałożonych na sprawcę obowiązków. Może on także zwolnić od wykonywania nałożonych obowiązków (z wyjątkiem przeproszenia pokrzywdzonego), jak również oddać sprawcę pod dozór lub zwolnić go od dozoru.  Zwolnienie od dozoru może nastąpić również w sytuacji, gdy sprawowanie dozoru jest niemożliwe lub znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez sprawcę  W przypadku gdy sprawca został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonywania obowiązków w okresie próby, wniosek o określenie czasu i sposobu wykonania nałożonych obowiązków może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym

Obowiązki obligatoryjne  Naprawienie szkody w całości lub w części  W miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę Jeśli wymierzenie ww. obowiązków nie jest możliwe, sąd orzeka nawiązkę

Obowiązki fakultatywne - informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby; - przeproszenie pokrzywdzonego; - wykonywanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby; - powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; - poddanie się terapii uzależnień; - poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji; - uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno – edukacyjnych; - powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób; - opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Dodatkowe obowiązki  świadczenie pieniężne (art. 39 pkt 7);  zakaz prowadzenia pojazdów do lat 2 ; *Mimo, iż dolegliwości te mają swoje odpowiedniki w postaci środków karnych, należy traktować je jedynie jako obowiązki probacyjne, gdyż nie doszło do skazania sprawcy (co uniemożliwia orzeczenie ich jako środki karne).

Posiedzenie w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania  W razie spełnienia przesłanek uzasadniających warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie  W posiedzeniu wziąć udział mogą: prokurator, oskarżony i pokrzywdzony  Jeśli istnieje możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawiania szkody lub zadośćuczynienia, sąd może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wspólny wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień sąd obligatoryjnie zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie. Orzekając o warunkowym umorzeniu sąd bierze pod uwagę wyniki takiego porozumienia.

Wyrok w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania  Należy dokładnie określić: - czyn zarzucany oskarżonemu, - przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada, - okres próby - nałożone na sprawcę obowiązki oraz sposób i termin ich wykonania - dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo odpowiedniej instytucji lub organizacji społecznej – o ile uzna to za celowe  Doręcza się go również pokrzywdzonemu

Wykonywanie warunkowego umorzenia postępowania  Właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji, z tym jednak zastrzeżeniem, że w stosunku do osoby oddanej pod dozór, w kwestiach tego środka oraz obowiązków związanych z okresem próby, właściwy jest sąd rejonowy, w okręgu którego dozór jest lub ma być wykonywany  W stosunku do sprawy, który nie został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonania obowiązków związanych z okresem próby, sąd może zarządzić zebranie informacji dotyczących jego osoby

Przesłanki podjęcia warunkowo umorzonego postępowania Obligatoryjne  Sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany (art. 68 § 1 kk)  Sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone wyżej przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego na niego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody mimo uprzedniego udzielenia mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego chyba, że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 68 § 2a kk) – przesłanka względnie obligatoryjna Fakultatywne  Sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone w art. 68 § 1 kk przestępstwo, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego na niego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody (art. 68 § 2 kk)  Sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnia przestępstwo (art. 68 § 3 kk)

Podjęcie warunkowo umorzonego postępowania  O podjęciu warunkowo umorzonego postpowania sąd orzeka na wniosek oskarżyciela, pokrzywdzonego lub sądowego kuratora zawodowego albo z urzędu  Właściwość sądu: sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy (art. 550 § 1 kpk)  W posiedzeniu ma prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik  W razie podjęcia warunkowo umorzonego postępowania, sprawa toczy się na nowo na zasadach ogólnych  Po upływie 6 miesięcy od zakończenia próby nie można podjąć warunkowo umorzonego postępowania  Na postanowienie o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania oraz w kwestii podjęcia postępowania przysługuje zażalenie

Warunkowe zawieszenie wykonania kary

 Polega na wstrzymaniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres próby  Orzekane wyłączenie przez sądy  Decyzja o warunkowym zawieszeniu wykonania kary jest integralną częścią wyroku  Jest to szczególny środek prawnokarny (nie jest odrębną karą!)  Instytucja wprowadzona do Kodeksu karnego z 1969r.

Uzasadnienie rządowego projektu KK : „Groźba wykonania kary pełni w tych warunkach funkcję motywującą skazanego do powstrzymania się od popełnienia przestępstwa i przestrzegania porządku prawnego. Jest z jednej strony wystawieniem skazanego na próbę w celu sprawdzenia pozytywnej prognozy, z drugiej rodzajem gwarancji, że rezygnacja z wykonania kary nie była błędem ze strony sądu. Tak ukształtowany środek może spełniać cele indywidualno-prewencyjne, do pewnego stopnia także cele związane ze społecznym oddziaływaniem kary.”

Przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary  Warunkowe zawieszenie może dotyczyć wyłącznie orzeczonej kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 1 roku  Sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności  Podstawową przesłanką warunkowego zawieszenia kary jest istnienie pozytywnej prognozy kryminologicznej, czyli przeświadczenia sądu, iż mimo niewykonania kary skazany będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni on ponownie przestępstwa. Przy zawieszeniu wykonania kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary jeśli jest to wystarczające do osiągnięcia wobec sprawcy celów kary (chodzi tu głównie o cele indywidualno-prewencyjno – wychowawcze i zabezpieczające)

Ograniczenia zawieszenia wykonania kary Warunkowe zawieszenie stosuje się wyjątkowo (w szczególnie uzasadnionych wypadkach) wobec sprawcy, który popełnił:  występek o charakterze chuligańskim  przestępstwo z art. 178a § 4 kk

Dodatkowe możliwości zawieszenia wykonania kary  Art. 60 § 3 – sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu ścigania informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia  Art. 60 § 4 – sąd na wniosek prokuratora może warunkowo zawiesić wykonanie kary w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organami ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotychczas temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności  Art. 152 § 1 kkw – jeżeli odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej roku trwało przez okres co najmniej jednego roku, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie tej kary stosując przy tym zasady ogólne

Wykonywanie warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności  Właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji, z tym jednak zastrzeżeniem, że w stosunku do osoby oddanej pod dozór, w kwestiach tego środka oraz obowiązków związanych z okresem próby, właściwy jest sąd rejonowy, w okręgu którego dozór jest lub ma być wykonywany  W stosunku do sprawy, który nie został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonania obowiązków związanych z okresem próby, sąd może zarządzić zebranie informacji dotyczących jego osoby

Odmiany warunkowego zawieszenia wykonania kary Proste  Bez dodatkowych obowiązków i dozoru Probacyjne  Połączone z dodatkowymi obowiązkami lub dozorem

Grzywna przy warunkowym zawieszeniu kary  W przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe (art. 71 § 1 kk)  W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia grzywna orzeczona na podstawie art. 71 § 1 kk nie podlega wykonaniu. W sytuacji uiszczenia grzywny wykonanie kary bezwzględnej ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny Z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia

Obowiązki  Orzeczenie przynajmniej jednego z obowiązków jest obligatoryjne, jednak w wypadku, kiedy sąd orzeka środek karny, ich orzeczenie jest fakultatywne  Sąd może orzec świadczenie pieniężne, o którym mowa w art. 39 pkt 7 albo zobowiązać skazanego do naprawnienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy orzekł środek kompensacyjny Katalog obowiązków jest otwarty

Obowiązki okresu próby  informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby  przeproszenia pokrzywdzonego;  wykonywania ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;  wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu  powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;  poddanie się terapii uzależnień (zgoda skazanego);  poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji (zgoda skazanego);  uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno – edukacyjnych;  powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;  powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób;  opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;  Innego stosownego postępowania, jeśli może zapobiec to popełnieniu ponownego przestępstwa

Dozór  W okresie próby sąd może również oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.  Wobec młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne, recydywisty wielokrotnego, osoby z art. 65 kk oraz sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, jak również wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej dozór jest obowiązkowy.

Obowiązki oraz dozór  Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków określa sąd po wysłuchaniu skazanego.  Ustawodawca przewidział również możliwość modyfikacji w zakresie obowiązków i dozoru: Art. 74 § 2 Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 3-8 albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku wymienionego w art. 72 § 2, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić Istnieje możliwość zwolnienia od dozoru w sytuacji, gdy jego sprawowanie będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez skazanego

Okres próby  Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia  Okres próby nie może ulec zmianie  Jest on zróżnicowany podmiotowo i przedmiotowo: Warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności Od roku do 3 lat Sprawca młodociany Sprawca przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej Od 2 do 5 lat Tzw. mały świadek koronny (art. 60 § 5 kk) Od roku do 10 lat

Skutki przebiegu okresu próby Próba udana  W czasie próby ani w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby nie nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary  W razie pozytywnego przebiegu próby skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby* * W stosunku do skazanego, wobec którego orzeczono grzywnę, środek karny, środek kompensacyjny lun przepadek skazanie nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania grzywny lub środka karnego Próba nieudana  W czasie próby lub w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby nastąpiło zarządzenie wykonania zawieszonej kary  Dodatnia prognoza kryminologiczna okazała się nietrafna  Zarządzenie wykonania kary może nastąpić na podstawie obligatoryjnych lub fakultatywnych przesłanek

Przesłanki zarządzenia wykonania zawieszonej kary Obligatoryjne  Skazany w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawiania wolności bez warunkowego zawieszenia (art. 75 § 1 kk)  Skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą (art. 75 § 1a kk)  Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone wyżej przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych albo przepadku mimo uprzedniego udzielenia mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego chyba, że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 75 § 2a kk) – przesłanka względnie obligatoryjna Fakultatywne  Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone w art. 75 § 1 kk przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków, orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku  Skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo (art. 75 § 3 kk)

Zarządzenie wykonania zawieszonej kary  Nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (termin ten nie może zostać przedłużony)  Podstawa zarządzenia wykonania kary musi wystąpić w okresie próby albo jeszcze przed rozpoczęciem biegu okresu próby, ale po wydaniu wyroku nieprawomocnego  Zarządzenie wykonania kary ma formę postanowienia, które staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia  Zarządzając wykonanie kary w oparciu o przesłanki fakultatywne, sąd może skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę. Uwzględnia przy tym dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych na niego obowiązków.  W posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania kary ma prawo wziąć udział prokurator, skazany oraz jego obrońca (a gdy skazany został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonywania obowiązków związanych z okresem próby, również sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania lub przedstawiciel stosownego stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej)  Postanowienie o zarządzeniu kary wydane na podstawie przesłanek fakultatywnych staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia  Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania kary oraz jej skrócenia przysługuje zażalenie

Zastępcze formy zarządzenia wykonania kary  Zawsze fakultatywnie  Sąd zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności może zamienić ją na: 1) karę ograniczenia wolności w formie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, przyjmując, że: 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 dni kary ograniczenia wolności 2) grzywnę, przyjmując, że: 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny * przy czym góra granica wynosi: 2 lata dla kary ograniczenia wolności 810 stawek dziennych dla kary grzywny  Zamiana ta dotyczy pierwszej z przesłanek fakultatywnych zarządzenia wykonania kary (art. 75 § 2 kk)  Skorzystanie z tej instytucji związane jest z przekonaniem sądu, że cele kary zostaną osiągnięte

 Przy zamianie sąd w miarę możliwości wysłuchuje skazanego  Zamiana kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie zwalnia skazanego z wykonania orzeczonych względem niego środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub środków zabezpieczających (nawet choćby następnie orzeczono względem niego karę łączną)  Nie można stosować tego mechanizmu w stosunku do skazanego, który mimo nałożenia na niego obowiązku opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, uiszczenia świadczenia pieniężnego lub naprawienia szkody w całości lub w części, nie wykonał tego obowiązku  Zamiany kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie stosuje się również do sytuacji, w której została ona orzeczona na podstawie art. 60 § 5 lub 60a kk

Uchylanie się od wykonania form zastępczych  W przypadku uchylania się przez skazanego od wykonywania kary ograniczenia wolności, uiszczenia kary grzywny, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków zabezpieczających, sąd obligatoryjnie uchyla zamianę i zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności  W takiej sytuacji na poczet zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczasowo wykonaną karę grzywny albo karę ograniczenia wolności przyjmując, że: 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 dniom kary ograniczenia wolności 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny

Zatarcie skazania  Skazanie ulega zatarciu ex lege z upływem 6 miesięcy od pozytywnego zakończenia okresu próby (o ile w tym czasie nie zarządzono wykonania kary)  Sprawca powraca do statusu osoby niekaranej za przestępstwo  Zatarcie skazania nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania orzeczonej wobec skazanego grzywny, środka karnego, przepadku lub środka kompensacyjnego

Warunkowe przedterminowe zwolnienie

 Polega na rezygnacji z wykonania części kary pozbawienia wolności z jednoczesnym poddaniem skazanego próbie  Jest to normalny element wykonywania kary  Można mówić o swoistym przekształceniu kary o charakterze izolacyjnym w karę o charakterze wolnościowym  Pozwala na przystosowanie skazanego do życia na wolności  Geneza tej instytucji związana jest z progresywnymi systemami wykonywania kary  Tę instytucję znają wszystkie modele penitencjarne w Europie  Warunkowe przedterminowe zwolnienie występowało już w Kodeksie karnym z 1932r.  Jedna z fundamentalnych instytucji prawa karnego wykonawczego  Warunkowe przedterminowe zwolnienie częściowo regulowane jest w Kodeksie karnym i w Kodeksie karnym wykonawczym  Spełnia głównie cele indywidualno-prewencyjne

Uzasadnienie rządowego projektu KK : „Warunkowe zwolnienie jest w istocie warunkową rezygnacją z wykonania części (reszty) orzeczonej kary pozbawienia wolności i poddaniem sprawcy procesowi resocjalizacji w warunkach kontrolowanej wolności, a więc stanowi niejako przedłużenie procesu resocjalizacji w zmienionych warunkach, mające na celu przystosowanie sprawcy do życia na wolności z pomocą kuratora sądowego (innej osoby, organizacji) oraz w związku z nałożonymi obowiązkami. Pozytywny wynik próby zmienia ową rezygnację na bezwarunkową i skutkuje uznanie, że całą karę odbyto z chwilą warunkowego zwolnienia, a negatywny - fakultatywne lub obligatoryjne zarządzenie wykonania reszty nie odbytej kary.”

Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia Materialna  pozytywna prognoza kryminologiczna Formalna  wiąże się z odbyciem przez skazanego części orzeczonej w stosunku do niego kary pozbawienia wolności

Pozytywna prognoza kryminologiczna Art. 77 § 1 Kk Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Ustawodawca zawarł zamknięty katalog elementów, które należy brać pod uwagę przy prognozie kryminologicznej. Warto pamiętać, że przy warunkowym przedterminowym zwolnieniu buduje się prognozę, która w swej naturze zawiera element niepewności.

Przesłanki formalne Skazanego można zwolnić po odbyciu przez niego: 1)Połowy kary 2)2/3 kary – w stosunku do recydywistów zwykłych 3)3/4 kary – w stosunku do recydywistów wielokrotnych, skazanych z art. 65 kk 4)15 lat – w stosunku do skazanych na karę 25 lat pozbawienia wolności 5)25 lat – w stosunku do skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności Punkty 1- 3 stosuje się odpowiednio do sumy dwóch lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma kolejno odbyć. Punkty 2 i 3 stosuje się jeśli chociażby jedno z przestępstw popełniono w warunkach recydywy Punkty 4 i 5 stosuje się odpowiednio, jeżeli chociażby jedna z niepodlegających łączeniu kar, które skazany ma odbyć kolejno jest karą 25 lat albo dożywotniego pozbawienia wolności

Wyjątki  Wymierzając karę pozbawienia wolności sąd może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia w szczególnie uzasadnionych wypadkach (za takie uznaje się wysoki stopień demoralizacji sprawcy, naganną motywację, czy drastyczne zachowania). Sąd nie może jednak całkowicie pozbawić skazanego możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia.  Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat pozbawienia wolności niezależnie od warunków określonych w art. 78 § 1 lub 2 (nie dotyczy to kary 25 lat pozbawienia wolności i kary dożywotniego pozbawienia wolności)  Istnieją również mechanizmy pozwalające na złagodzenie przesłanek formalnych (niezależnie od odbytego okresu kary): Art. 155 kkw – jeżeli przerwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty. W takim przypadku kara lub suma kar nie może przekroczyć 3 lat pozbawienia wolności

Orzekanie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu  O warunkowym przedterminowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny na posiedzeniu, które powinno odbyć się w zakładzie karnym  Wniosek o warunkowe zwolnienie może złożyć skazany, obrońca, dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy  Opata od wniosku wznosi 45 zł  Nie rozpoznaje się ponownego wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie: - przed upływem 3 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności - przed upływem 6 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli orzeczona kara lub suma kar przekracza 3 lata pozbawienia wolności  Dyrektor zakładu karnego sporządzający wniosek ma obowiązek przedłożenia opinii zawierającej prognozę m.in. kryminologiczno-społeczną. W pozostałych przypadkach opinię taką dyrektor zk przesyła na żądnie sądu penitencjarnego lub na prośbę skazanego  Sąd penitencjarny wysłuchuje przedstawiciela administracji zk oraz sądowego kuratora zawodowego, jeśli składał on wniosek o warunkowe zwolnienie. Sąd ma obowiązek uwzględniania również ugody zawartej w wyniku mediacji  Przed udzieleniem warunkowego przedterminowego zwolnienia osoby skazanej za przestępstwa z art kk popełnione w związku z zaburzeniem preferencji seksualnej należy zasięgnąć opinii biegłych  Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie, które należy rozpoznać w terminie 14 dni

Dozór  Sąd może w okresie próby oddać warunkowo zwolnionego pod dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.  Dozór jest obowiązkowy w stosunku do: - skazanego za przestępstwo określone w art kk, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych - młodocianego, który popełnił przestępstwo umyślne - recydywisty - sprawcy określonego w art. 65 kk - skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności

Obowiązki probacyjne  Sąd penitencjarny może nałożyć również na zwalnianego warunkowo obowiązki określone w art. 72 § 1 Kk, a także zobowiązać go do naprawnienia szkody w całości lub w części (chyba że orzekł kompensacyjny) albo do uiszczenia świadczenia, o którym mowa w art. 39 pkt 7, jeśli szkoda wyrządzona przestępstwem, za które skazany odbywa karę, nie została naprawiona.  Warunkowo zwolniony, na którego nałożono obowiązki w okresie próby i który nie został oddany pod dozór jest zobowiązany do: 1.Bezzwłocznego (najpóźniej w ciągu 7 dni od zwolnienia z zk) zgłoszenia się do sądowego kuratora zawodowego sądu rejonowego, w okręgu którego będzie miał stałe miejsce pobytu 2.Zgłaszania się do sądowego kuratora zawodowego w określonych przez niego terminach i udzielania wyjaśnień co do przebiegu okresu próby 3.Niezmieniania miejsca pobytu bez zgody sądu 4.Wykonywania nałożonych na niego obowiązków O powyższych obowiązkach sąd poucza warunkowo zwalnianego  Sąd może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki określone w art. 72 § 1 kk albo zwolnić od wykonywania nałożonych obowiązków (nie dotyczy to obowiązku, o którym mowa w art. 72 § 2 kk). Sąd może również oddać skazanego pod dozór lub od dozoru zwolnić. Taki wniosek może złożyć również sądowy kurator zawodowy. Na postanowienie sądu w tym przedmiocie przysługuje zażalenie.

Okres próby Reguła 2-5 lat Wielokrotny recydywista Sprawca, o którym mowa w art. 65 kk 3-5 lat Kara 25 lat pozbawienia wolności Kara dożywotniego pozbawienia wolności 10 lat Warunkowe zwolnienie następuje na okres próby, którym jest czas pozostały do końca kary. Musi on jednak mieścić się w następujących granicach: Sąd penitencjarny może zmieniać okres próby, o ile nie przekroczy przy tym ww. granic (z wyjątkiem kary 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności)

Skutki przebiegu okresu próby Próba udana  W okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia  Karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia * Jeżeli kara, z której skazany został warunkowo przedterminowo zwolniony będzie objęta wyrokiem łącznym, to na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary Próba nieudana  W czasie próby lub w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby nastąpiło odwołanie warunkowego zawieszenia  Dodatnia prognoza kryminologiczna okazała się nietrafna

Przesłanki odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia Obligatoryjne 1.Skazany w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawiania wolności bez warunkowego zawieszenia 2.Skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą 3.Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone wyżej przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych albo przepadku mimo uprzedniego udzielenia mu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego chyba, że przemawiają przeciwko temu szczególne względy – przesłanka względnie obligatoryjna Fakultatywne 1.Skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne niż określone w art. 160 § 1 kkw (umyślne, ze które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia) przestępstwo, uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych na niego obowiązków, orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku

Orzekanie w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia  O odwołaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia orzeka sąd penitencjarny (który udzielił warunkowego zwolnienia, a jeśli na skazanego nałożono dozór – sąd penitencjarny w okręgu którego dozór jest wykonywany) na posiedzeniu  W przypadku gdy skazany został oddany pod dozór osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji lub organizacji, które zajmują się wychowaniem, zapobieganiem demoralizacji lub pomocą skazanym, z wnioskiem o odwołanie warunkowego zwolnienia może wystąpić również ta osoba lub przedstawiciel takiej organizacji, stowarzyszenia, czy instytucji  W posiedzeniu ma prawo wziąć udział prokurator, skazany, obrońca, sądowy kurator zawodowy, a także inna osoba uprawniona do złożenia wniosku o odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia  Na postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia przysługuje zażalenie  W przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia sąd orzeka na wniosek lub z urzędu  W przypadku odwołania warunkowego zwolnienia okresu spędzonego na wolności nie zalicza się na poczet kary

Ponowne warunkowe przedterminowe zwolnienie W przypadku odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia ponowne warunkowe przedterminowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem (po ponownym osadzeniu):  Przynajmniej roku pozbawienia wolności  Przynajmniej 5 lat pozbawienia wolności – w razie skazania na karę 25 pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności