W Y C H O W A N I E D O Z D R O W I A P S YC H I C Z N E G O Mgr Ilona Gembalczyk Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Raciborzu

(Światowa Organizacja Zdrowia 1948) Zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego , psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności (Światowa Organizacja Zdrowia 1948) ZDROWIE STANOWI JEDNą Z NAJWYZSZYCH WARTOŚCI CENIONYCH PRZEZ LUDZI BYĆ ZDROWYM ZNACZY DLA NAS TYLE CO BYĆ SZCZĘŚLIWYM, REALIZOWAĆ SWOJE POTRZEBY, NADAC SENS SWOJEMU ZYCIU. ale CZYM JEST ZDROWIE ? CZY WYSTARCZY POWIEDZIĆ, ZE NIE JEST CHOROBą, cierpieniem, którego się obawiamy ? Intuicyjnie wiemy, co oznacza, pewną trudność natomiast stanowi jasne zdefiniowanie tego pojęcia gdyż nie jest jednoznacznym. Istnieje wiele definicji zdrowia ale chyba najbardziej znaną jest ta zawarta w preambule konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia która mówi iż Zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego , psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności

ZDROWIE PSYCHICZNE SPOŁECZNE FIZYCZNE Definicja ta wymienia trzy płaszczyzny zdrowia: zdrowie fizyczne czyli prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich układów i narządów Zdrowie psychiczne umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego myślenia emocjonalne – zdolność do rozpoznawania uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lekiem Zdrowie społeczne czyli zdolność do utrzymania prawidłowych relacji z innymi ludźmi i pełnienia ról społecznych.

Wychowanie Osobowość Zachowania Styl życia Zdrowie Wszystkie sfery zdrowia są ze sobą nierozerwalnie związane, stanowi ono trójjedność biopsychospołeczną. I nie jest to jakiś abstrakcyjny stan ale poddająca się zmianom zdolność człowieka do osiągania pełni fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości oraz pozytywnego reagowania na wyzwania środowiska. A zatem można je w procesie wychowania. Wychowanie do zdrowia, w tym do zdrowia psychicznego to świadomie organizowana działalności, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka, tak aby chciał i umiał zdrowie doskonalić, rozwijać, pomnażać, a nade wszystko kreować. To kształtowanie zarówno postaw jak i potrzeb, dostarczanie wiedzy, pobudzanie motywacji, ćwiczenie umiejętności i sprawności tak aby przekształcały się w nawyki i zachowania sprzyjające zdrowiu. Zdajemy sobie sprawę iż zdrowie jest jednym z warunków pomyślnego przebiegu wychowania znacznie rzadziej uświadamiamy sobie iż wychowanie stanowi jeden z istotnych warunków zdrowia. bo to właśnie zachowania zdrowotne są głównym czynnikiem determinującym stan zdrowia.

Czynniki determinujące tak pojmowane zdrowie to Styl życia 53 % Środowisko 21 % Czynniki genetyczne 16 % Opieka zdrowotna 10 %

Wartością dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągania satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie w nim Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się, osiągać odpowiednią jakość życia Środkiem umożliwiającym człowiekowi takie wykorzystanie istniejących możliwości by życie uczynić lepszym, bardziej satysfakcjonującym i produktywnym. A zatem do zdrowia w tym zdrowia psychicznego jako jego komponentu należy wychowywać Pamiętać przy tym należy iż w ujęciu pedagogiki zdrowia nie jest celem samym w sobie ale jest. Wartością dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę osiągania satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie w nim Zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się, osiągać odpowiednią jakość życia środkiem umożliwiającym człowiekowi takie wykorzystanie istniejących możliwości by życie uczynić lepszym, bardziej satysfakcjonującym i produktywnym.

Umiejętności sprzyjające zdrowiu psychicznemu w rodzinie skuteczne porozumiewanie się informowanie innych członków rodziny o swoich stanach emocjonalnych potrzebach i pragnieniach negocjowanie wspólnych celów i sposobów ich realizacji radzenie sobie z trudnymi sytuacjami Wychowanie do zdrowia to proces, który trwa całe życie człowieka. Przebiega w różnych środowiskach; rodzinie, szkole, grupie rówieśniczej, zakładzie pracy. Oczywiście każde z nich odgrywa inna rolę w kolejnych etapach życia. Pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym jest rodzina. Kształtowanie sprzyjających zdrowiu psychicznemu indywidualnych zachowań w rodzinie wymaga od jej członków odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Do umiejętności sprzyjających zdrowiu psychicznemu w rodzinie najczęściej zalicza się: Skuteczne porozumiewanie się, Informowanie innych członków rodziny o swoich stanach emocjonalnych, potrzebach i pragnieniach Negocjowanie wspólnych celów i sposobów ich realizacji Czy wreszcie radzenie sobie z trudnymi sytuacjami

Umiejętność rozwiązywania problemów życiowych uzyskanie i zrozumienie informacji o naturze problemu, przegląd możliwych sposobów jego rozwiązania, wybór rozwiązania, ocena efektów ewentualna korekta zachowania W okresie nauki w szkole w proces wychowania włącza się szkoła. Jednym z najważniejszych dla zdrowia psychicznego efektów edukacji szkolnej powinna być umiejętność rozwiązywania problemów życiowych. Co prawda zmieniają się one wraz z rozwojem człowieka, lecz ich rozwiązanie zawsze wymaga podobnych procedur: Uzyskania i zrozumienia informacji o naturze problemu, przeglądu możliwych sposobów jego rozwiązania, wyboru rozwiązań, Oceny efektów Ewentualnej korekty zachowania

Wychowanie do zdrowia psychicznego przekazywanie wiedzy, przekonań, systemów wartości kształtowanie umiejętności potrzebnych do: zrozumienia otaczającego świata i siebie samego, rozpoznawania własnych możliwości i ograniczeń, skutecznych i nieskutecznych sposobów rozwiązywania zadań życiowych Wychowanie do zdrowia psychicznego w szkole winno odbywa się poprzez przekazywanie wiedzy, przekonań, systemów wartości kształtowanie umiejętności potrzebnych do: zrozumienia otaczającego świata i siebie samego, rozpoznawania własnych możliwości i ograniczeń, skutecznych i nieskutecznych sposobów rozwiązywania zadań życiowych

W toku edukacji szkolnej uczeń powinien posiąść umiejętności: Prawidłowej komunikacji interpersonalnej, Asertywności czyli umiejętności obrony własnych praw z poszanowaniem praw innych ludzi, Kształtowania i utrzymywania poczucia własnej wartości, samoakceptacji i samorealizacji, budowania poczucia sprawstwa i wpływu na własne życie, Opierania się niepożądanym naciskom zewnętrznym, Świadomości własnej hierarchii wartości i umiejętności postępowania zgodnie z nią Radzenia sobie ze stresem i ze zmianami życiowymi. Wyrazem dostrzegania potrzeb związanych z wychowaniem do zdrowia psychicznego w szkole była zmiana programów nauczania. Do roku 1998 edukacja zdrowotna realizowana była tylko na podstawie wytycznych. W nowych podstawach programowych obok tradycyjnych przedmiotów nauczania znalazły się ścieżki edukacyjne w tym edukacja prozdrowotna. Zagadnienia te zaplanowano jako obowiązkowe zadania szkoły w całym okresie edukacji. W toku edukacji szkolnej uczeń powinien posiąść umiejętności: Prawidłowej komunikacji interpersonalnej, Asertywności czyli umiejętności obrony własnych praw z poszanowaniem praw innych ludzi, Kształtowania i utrzymywania poczucia własnej wartości, samoakceptacji i samorealizacji, budowania poczucia sprawstwa i wpływu na własne życie, Opierania się niepożądanym naciskom zewnętrznym, świadomości własnej hierarchii wartości i umiejętności postępowania zgodnie z nią Radzenia sobie ze stresem i ze zmianami życiowymi. Przy tym zadaniem szkoły jest wyposażyć ucznia nie tylko w wiedzę ale nade wszystko w kompetencje.

to mniej niż uczyć zdrowo. Uczyć zdrowo, „Uczyć o zdrowiu, to mniej niż uczyć zdrowo. Uczyć zdrowo, to więcej niż uczyć o zdrowiu” Zakończniem naszych rozważań niech będzie cytat „uczyć o zdrowiu to mniej niż uczyć zdrowo Uczyć zdrowo to więcej niż uczyć o zdrowiu” i o tym wszyscy powinniśmy pamietać