Szczepienia ochronne u dzieci z alergią Danuta Chmielewska-Szewczyk

Układ odpornościowy człowieka charakteryzuje się zdolnością rozpoznawania czynnika wywołującego infekcję i uruchomienia odpowiedzi organizmu na tę inwazję pamięcią immunologiczną po przebytym zakażeniu współdziałaniem komórek, które biorą udział w procesie obronnym

Odporność Naturalna, wrodzona, nieswoista Skuteczna przeciw różnym drobnoustrojom Fagocyty (granulocyty, makrofagi, monocyty) Komórki NK Białka dopełniacza Lizozym, transferyna, interferony, defensyny, TNF, lactoferryna nie pozostawia pamięci immunologicznej, rozwija się niezależnie od odpowiedzi swoistej Nabyta, adaptacyjna, swoista Swoista tylko dla stymulującego drobnoustroju Limfocyty T i B Przeciwciała Cytokiny rozpoznawanie struktur drobnoustrojów pamięć immunologiczna

Mechanizmy pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej (1) wg P. Grzesiowski; Wakcynologia 2005

Mechanizmy pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej (2)

Swoiste szczepienia ochronne przeciw chorobom zakaźnym stosowane są u ludzi ponad 200 lat! Edward Jenner lekarz, który wprowadził metodę zapobiegania ospie prawdziwej w 1796 r, dzięki której choroba ta nie nęka już ludzkości, jest ojcem nowoczesnej wakcynologii. W Polsce nie szczepi się przeciw ospie prawdziwej od ponad 25 lat.

W latach 1949-1990 odsetek zgonów z powodu chorób zakaźnych w Polsce zmniejszył się z 20% do wartości poniżej 1% Jest to wynikiem dobrze prowadzonych szczepień ochronnych, poprawy higieny i warunków bytowych ludności po II wojnie światowej, wprowadzenia antybiotyków i innych czynników.

Dobrodziejstwa szczepień ochronnych eradykacja ospy prawdziwej na świecie bliska eradykacji poliomyelitis; w wielu krajach, w tym w Polsce uzyskano eliminację odry, błonicy bardzo rzadkie występowanie tężca noworodków, rzadsze niż poprzedni zakażenia krztuścem; uzyskano poprawę sytuacji epidemiologicznej w zakresie gruźlicy, WZW typ B i A; zmniejszyła się liczba chorób zakaźnych o wysokiej śmiertelności; wśród przyczyn zgonów choroby zakaźne zajmują obecnie 8 lub 9 miejsce;

W latach 60 – 70 – tych ubiegłego wieku wobec licznych NOP po szczepionkach pełnokomórkowych przeciw krztuścowi doszło do zaprzestania tych szczepień w wielu krajach (GB, Japonii, Rosji, RFN i in.). Zaobserwowano tam jednakże wzrost częstości występowania krztuśca wielokrotnie. Była ona 10 – 100 razy większa niż na Węgrzech, w Polsce i w NRD, gdzie szczepienia te były nadal obowiązkowe.

Program szczepień ochronnych PSO Szczepienia obowiązkowe BCG WZW-B DTP (aP) IPV, OPV MMR Szczepienia zalecane HiB TIV PCV lub PPV WZW-A Vir MCV-C lub MPCV-A+C TBE

Kalendarz szczepień (1) <24 g.ż 2 m.ż 3-4 m.ż 5 m.ż 6-7 m.ż 13-14 m.ż 16-18 m.ż 2-5 lat Gruźlica BCG WZW typ B WZW B Błonica, tężec, krztusiec DTP Polio IPV Odra, świnka, różyczka MMR H. influenzae typ B Hib S. pneumoniae PCV N. menigitidis MCV-C

Kalendarz szczepień (2) 11-12 lat 14 r.ż 19 r.ż 20-54 lat 55-64 lat >65 lat WZW typ B WZW B Błonica, tężec, krztusiec DTaP Td Polio OPV Odra, świnka, różyczka MMR grypa TIV S. pneumoniae PPV WZW typ A WZW A Ospa wietrzna ospa N.meningitidis MCV-C MPSV-A+C Odkleszczowe zap. mózgu TBE

Szczepionki skojarzone zawierają antygeny czyli drobnoustroje lub ich fragmenty pobudzające wytwarzanie przeciwciał przeciw różnym chorobom np.szczepionka zawierająca 6 składników (sześciowalentna) DTaP-IPV-HIB-HBV czyli Infanrix Hexa, Hexavac Uodparnia dziecko przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, wirusom polio, zakażeniom wywołanym przez H. Influenzae i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Są akceptowane przez rodziców, wymagają mniej iniekcji, oszczędzają czas matki, zawierają mnie konserwantów niż zsumowane szczepionki monowalentne.

Zjawisko odporności środowiskowej lub gromadnej opiera się na udowodnionych faktach, że o częstości zachorowań na chorobę zakaźną decyduje odsetek zaszczepionych. Im więcej zaszczepionych tym mniej chorujących nawet wśród tych, którzy nie zostali zaszczepieni.

Skuteczność szczepionki zależy od wielu czynników: wieku dziecka; od tego czy szczepiony jest zdrowy,czy pochodzi z grupy ryzyka; u dzieci, które są szczepione po raz pierwszy (<9 lat) ma znaczenie czy podano im 1 czy 2 dawki szczepionki (podstawową i przypominającą); czy szczepy zawarte w szczepionce zostały optymalnie dobrane do szczepów krążących w populacji;

Badanie skuteczności szczepień przeciw grypie u dzieci w wieku 3 – 9 lat skuteczność szczepienia wynosi 56% (rozpoznanie choroby postawione w oparciu o obraz kliniczny); skuteczność szczepienia przeciw zakażeniu wirusem grypy A i B u dzieci chorych na astmę wynosi w wieku 2 – 6 lat – 22-54%, a w wieku 7 – 14 lat – 60 – 78%

Dzieci z chorobami alergicznymi, zwłaszcza układu oddechowego należą do grupy ryzyka zachorowania na grypę i powinny być objęte szczepieniem powtarzanym każdego roku. Wykazano jednak, że inaktywowane (zabite) szczepionki przeciw grypie są nieskuteczne u dzieci do 2 r. życia. Aby chronić maluchy przed grypą trzeba szczepić więcej dzieci starszych i dorosłych.

Choroby alergiczne u dzieci lub dodatni wywiad rodzinny u niemowląt nie stanowią przeciwwskazania do szczepień ochronnych Nie należy ich wykonywać w czasie zaostrzenia choroby i podczas wzmożonej ekspozycji na alergeny np. pyłki uczulających drzew lub traw. U dzieci odczulanych w ciągu całego roku szczepienia ochronne można przeprowadzać po ustabilizowaniu najwyższej dawki, czyli wówczas kiedy przerwy pomiędzy kolejnymi iniekcjami ITA wynoszą 6 tyg. Dobrze prowadzone odczulanie nie koliduje ze szczepieniami ochronnymi.

Niepożądane odczyny poszczepienne NOP Objawy ogólne: gorączka, świąd skóry, pokrzywka lub inna wysypka, wymioty, niepokój, drgawki i inne objawy neurologiczne, głośny płacz a nawet wstrząs. Objawy miejscowe: rumień, wzmożone ucieplenie w miejscu wkłucia, obrzęk obejmujący znaczną część kończyny, Zakażenie miejsca wkłucia może u noworodków lub małych dzieci doprowadzić do ropowicy albo nawet do zakażenia uogólnionego.

U dzieci z alergią mogą wystąpić reakcje z nadwrażliwości nie na antygeny drobnoustroju, ale na różne składniki szczepionki, takie jak: czynniki konserwujące:antybiotyki, lateks, tiomersal, fenol; stabilizatory: żelatyna, albuminy; adjuwanty: wodorotlenek glinu, siarczan i fosforan glinu; składniki podłoża: komórki zarodków kurzych, fibroblasty kurze w hodowli tkankowej;

Sugerowany jest związek ze szczepionkami takich schorzeń, jak: autyzm, choroba Crohna, alergie, cukrzyca, zesp. Guillain-Barre, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów. Jednak udoskonalenie szczepionek z jednej strony, a z drugiej prowadzone wieloośrodkowe badania nad możliwością odległych powikłań poszczepiennych nie potwierdziły takiej zależności.

Singh V. and Hanson J. Ped Allergy Immunol, 2006:17:291

Nowe szczepionki przeciw chorobom zakaźnym u dzieci: Rotarix – przeciw wirusom Rota wywołującym ciężkie biegunki z odwodnieniem. Szczepionka zawiera żywy, atenuowany wirus do szczepienia doustnego niemowląt w 2 dawkach; Ceravix, Gardasil – szczepionka przeciwko wirusom brodawczaka ludzkiego (HPV-16, HPV-18)